recenzja - Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

recenzja - Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Prof. dr hab. inż. arch. Jacek Gyurkovich
INSTYTUT PROJEKTOWANIA URBANISTYCZNEGO
WYDZIAŁ ARCHITEKTURY
POLITECHNIKA KRAKOWSKA
im. Tadeusza Kościuszki
UL. PODCHORĄŻYCH 1 30-383 KRAKÓW
Tel. + 48 (12) 628 20 22
RECENZJA
Rozprawy habilitacyjnej (monografii wskazanej jako główne osiągnięcie wynikające z art. 16 ust. 2 ustawy
z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie
sztuki (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.):
Związki idei i materii w architekturze betonowej
oraz dorobku naukowego, twórczego, dydaktycznego i organizacyjnego
Pana dr inż. arch. Marcina Charciarka
w związku z postępowaniem o nadanie stopnia naukowego doktora habilitowanego
wszczętym w Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej
1. Podstawa opracowania:
1.1. Ustawa o stopniach i tytułach naukowych oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki: art. 18 a ust.5
ustawy z dnia 14 marca 2003 r z późniejszymi zmianami ( tekst jednolity na podstawie Dz. U. z 2014 r. poz.
1852, Dz.U. z 2015 r. poz. 249.).
1.2. Ustawa Prawo o Szkolnictwie Wyższym, Dz. U. z 2011 r. Nr 84, poz. 455, Nr112, poz. 654, z 2012 r.
poz. 1544.z dnia 18 marca 2011 z późniejszymi zmianami.
1.3. Rozporządzenie MNiSzW w sprawie szczegółowego trybu i warunków przeprowadzenia czynności w
przewodach doktorskich, w postepowaniu habilitacyjnym, oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora z
dnia 03.10.2014, Dz. U. z14.10.2014 poz. 1383.
1.4. Decyzja Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów z dnia 05.02.2016 nr BCK-VI-L-8939 /15 o powołaniu
Komisji do przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego dr inż. arch. Marcina Charciarka
1.5. Zlecenie Prodziekana Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej ds. Nauki Prof. dr hab. inż. arch.
Kazimierza Kuśnierza na „opracowanie recenzji o pracy habilitacyjnej i dorobku naukowym dr inż. arch.
Marcina Charciarka” z dnia 25.02.2016, L. dz. A-0003 / 521 / 50 /2016.
1.6. Materiały habilitacyjne – wniosek Habilitanta z dnia 20.11.2015 wraz z załącznikami w formie elektronicznej i papierowej:
1) Tom 1 - zawierający: Załącznik nr 1.- Zgodę Dziekana Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej na
przeprowadzenie postepowania habilitacyjnego; Załącznik nr 2.- Potwierdzony odpis dyplomu doktora nauk
technicznych; Załącznik nr 3.- Dane osobowe i kontaktowe; Załącznik nr 4.- Autoreferat w języku polskim:
życiorys zawodowy, wskazane osiągnięcie, omówienie pozostałych osiągnięć naukowo-badawczych (artystycznych), Aporie architektury, czyli spór między ideą a materią dzieła; Załącznik nr 5. - Autoreferat w języku angielskim.
2) Tom 2 - Załącznik nr 6.- Wykaz dorobku naukowego. Dokumentacja wybranych publikacji naukowych.
3) Tom 3.- Załącznik nr 7.- Wykaz dorobku projektowego. Poświadczenia współautorstwa projektów. Dokumentacja prac.; Załącznik nr 8.- Wykaz dorobku dydaktycznego i organizacyjnego. Współpraca z instytucjami, działalność popularyzująca naukę. Dokumentacja fotograficzna wydarzeń i wybranych publikacji po-
1
pularyzacyjnych.; Załącznik nr 9.- Konferencje, warsztaty, seminaria projektowe, wyjazdy naukowe i staże.
Dokumentacja fotograficzna.; Załącznik nr 10.- Organizacje i stowarzyszenia.; Załącznik nr 11. - Nagrody i
wyróżnienia Politechniki Krakowskiej.
4) Monografia wskazana jako główne osiągnięcie naukowe: Charciarek, Marcin., Związki idei i materii w architekturze betonowej, Monografia 486, Seria Architektura, (tekst w jęz. polskim ze streszczeniami w jęz.
angielskim i w jęz. włoskim), stron 189, ilustracji 38 (w tym 7 kolorowych), Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej; ISSN 0860-097X Kraków 2015.
2. Informacje podstawowe o Kandydacie:
Kandydat związał swoje życie zawodowe i naukowe z Krakowem i macierzystą Uczelnią. Marcin Charciarek
studia magisterskie odbył na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki w latach 1987-1995; 30 czerwca 1995 roku obronił pracę dyplomową pt. „Villa dei Mister - Campus uniwersytecki na Zakrzówku” (promotor: dr hab. inż. arch. Dariusz Kozłowski) i uzyskał dyplom magistra inżyniera
architekta nr 3354/A.
W latach 1995-1998 był słuchaczem Międzynarodowych Studiów Doktoranckich „Architektura Policentryzmu” w ramach programu Tempus Phare (Joint European Projekt nr 8045).
Pracę doktorską pt. O metaforze w architekturze współczesnej (promotor: dr hab. inż. arch. Dariusz Kozłowski; recenzenci: prof. zw. dr hab. inż. arch. Tomasz Mańkowski; prof. zw. dr hab. inż. arch. Andrzej
Niezabitowski) obronił 23 lutego 2000 roku. Dyplom doktora nauk technicznych nr 1271 uzyskał 6 grudnia
2000 roku.
Jako nauczyciel akademicki pracuje od 1998 roku na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej: na
stanowisku asystenta naukowo-dydaktycznego w Katedrze Architektury Mieszkaniowej Instytutu Projektowania Architektonicznego w latach 1998-2001; następnie po uzyskaniu stopnia naukowego doktora nauk
technicznych na stanowisku adiunkta w tej samej jednostce w latach 2001-2012; w okresie 2013-2014 w
samodzielnej Katedrze Architektury Mieszkaniowej i Kompozycji Architektonicznej, która od 2015 roku ponownie powróciła do Instytutu Projektowania Architektonicznego, gdzie zatrudniony jest nadal na stanowisku adiunkta.
Pracę zawodową architekta podjął już w trakcie studiów w latach 1992 - 1995 na stanowisku asystenta projektanta w Biurze Projektów Inwestprojekt i Biprowumet, następnie w latach 1999 - 2005 był zatrudniony na
stanowisku projektanta w biurze architektonicznym „Studio AW”; równolegle od 1993 roku prowadzi własną
praktykę projektową, współpracując z kilkoma krakowskimi architektami.
Uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej do projektowania bez ograniczeń uzyskał 14
grudnia 2007 roku - Decyzja nr MPOIA /040 / 2007.
3. Twórczość architektoniczna: projekty i budynki.
Przed doktoratem w latach 1991 - 2000:
Uczestnictwo w opracowaniu 14 prac projektowych, w tym udział współautorski w 4 opracowaniach konkursowych (20-40%). Istotny udział współautorski w 6 pozostałych projektach (25 - 70 %).
Po doktoracie w latach 2001 - 2015:
Uczestnictwo w opracowaniu 36 prac projektowych: 5 prac konkursowych autorskich i współautorstwo w 9
opracowaniach konkursowych (20 - 70%), w tym dwie prace wyróżnione i jedna nagrodzona nagrodą
Grand Prix X Biennale Architektury - 2004.
2
Istotny udział współautorski w 16 pozostałych projektach (33 - 70 %) oraz 2 autorskie opracowania projektowe.
Charakterystyka dorobku zawodowego - twórczego:
Dorobek zawodowy architektoniczny to łącznie 50 prac projektowych w ciągu 24 lat działalności zawodowej. W pracach projektowych przed doktoratem w opracowaniu których Kandydat uczestniczył jako współautor - problematyka opracowań jest zróżnicowana (obiekty biurowe, usługowe, komercyjne, mieszkaniowe).
Prace projektowe późniejsze, wykonane po doktoracie wyraźnie wiążą się z naukowymi zainteresowaniami
Kandydata i jego doświadczeniami dydaktycznymi w pracy na Wydziale Architektury - z problematyką
kształtowania architektury mieszkaniowej, choć wśród wykazanych prac mamy również obiekty usługowe,
hotel, pawilon więzienny. Szczególnie ten obiekt - zrealizowany w 2001 roku pawilon więzienny w Tarnowie
(autorzy: M. Charciarek, A. Walkowski) zwraca uwagę wyrafinowaną indywidualnością w kształtowaniu minimalistycznej formy architektonicznej, ujawniającą autorskie poszukiwanie związków „między ideą a materią architektoniczną”. Po uzyskaniu samodzielności zawodowej przez Kandydata (uprawnienia - 2007) 6
opracowanych przez Kandydata jako współautora projektów obejmuje obiekty i zespoły obiektów, które zostały zrealizowane bądź są w trakcie realizacji. Wśród tych projektów wyróżnia się prostotą i elegancją formy i równocześnie ekspresją światłocieniowych rytmów faktury elewacji budynek pawilonu samoobsługowego Simply w Zabrzu (autorzy: M. Charciarek, P. Rudol - realizacja 2009). Problematyka prac konkursowych - krajowych i międzynarodowych, w opracowaniu których uczestniczył Kandydat jako współautor lub
autor jest zróżnicowana i świadczy zarówno o szerokich zainteresowaniach Kandydata jak i o jego wiedzy i
pasji twórczej. W prezentowanych pracach projektowych kandydat daje się poznać jako utalentowany architekt, umiejętnie posługujący się współczesnym warsztatem projektowym, dyscypliną w kształtowaniu formy
architektonicznej.
Dorobek twórczy Kandydata i jego doświadczenie zawodowe, w tym fakt posiadania uprawnień budowlanych do projektowania bez ograniczeń w zakresie architektury należy uznać za w pełni satysfakcjonujące i stanowiące istotny fundament dla jego pracy naukowej i dydaktycznej dotychczas
realizowanej i w pełni odpowiada wymaganiom ustawowym i oczekiwaniom formułowanym przez
macierzystą Uczelnię (WA) i architektoniczne środowisko zawodowe (Izba Architektów RP) w zakresie kompetencji przyszłego samodzielnego pracownika nauki - nauczyciela akademickiego.
4. Charakterystyka i ocena dorobku dydaktycznego.
Kandydat zatrudniony jest w charakterze nauczyciela akademickiego na Wydziale Architektury Politechniki
Krakowskiej od 1998 roku, lecz jego doświadczenia dydaktyczne obejmują dłuższy okres - gdyż jako słuchacz Międzynarodowych Studiów Doktoranckich już w 1996 roku rozpoczął pracę dydaktyczną. Przez cały
okres dotychczasowej pracy na uczelni prowadził zajęcia z nauczania projektowania architektonicznourbanistycznego w Katedrze Architektury Mieszkaniowej WA PK na II roku studiów (sem. 3 i 4) - projektowanie jednorodzinnej architektury mieszkaniowej, następnie na III roku studiów (sem. 5 i 6) z projektowania
wielorodzinnej architektury mieszkaniowej i z projektowania przeddyplomowego na roku V (sem.9) i kolejno
w następnych latach w systemie studiów dwustopniowych wymienioną wcześniej problematykę na I stopniu
studiów na roku II (sem. 3 i 4) oraz na II stopniu studiów na roku I (sem.1) i na roku II (sem.3) seminarium
specjalistyczne (dawne projektowanie przeddyplomowe). Jako adiunkt był opiekunem i współpromotorem
(obecnie - promotorem pomocniczym) 83 prac dyplomowych magisterskich i 32 prac dyplomowych inżynierskich (promotorem wszystkich prac był prof. dr hab. inż. arch. Dariusz Kozłowski). Spośród tych prac 14
projektów dyplomowych było nominowanych lub uzyskało wyróżnienia i nagrody w ogólnopolskich konkursach akademickich (Architektura Betonowa), Nagrody SARP - Dyplom Roku im. Z. Zawistowskiego i w Polsko-Niemieckiej Nagrodzie Integracyjnej BDA-SARP 2004.
3
Doświadczenie i dorobek dydaktyczny Kandydata - samodzielne prowadzenie grup projektowych i
współpromotorstwo prac dyplomowych jest charakterystyczny dla rozwoju nauczyciela akademickiego nauczającego na Wydziale Architektury projektowania i w pełni odpowiadający potrzebie
przygotowania do pełnienia funkcji samodzielnego pracownika nauki. Ten dorobek jest integralnie
związany z omówioną wcześniej działalnością organizacyjną sekretarza Ogólnopolskiego Konkursu
„Architektura Betonowa” oraz kompetencjami i doświadczeniem zawodowym.
5. Działalność organizacyjna i społeczna.
Do najważniejszych w dorobku organizacyjnym Kandydata należy pełnienie funkcji sekretarza (od 2000 roku) Ogólnopolskiego Konkursu „Architektura Betonowa” - w ramach którego przyznawana jest Akademicka
Nagroda za Najlepszą Pracę Dyplomową Roku - organizowana przez Wydział Architektury Politechniki
Krakowskiej i Stowarzyszenie Producentów Cementu (wcześniej - Polski Cement). Kandydat pełnił (20022005) i pełni obecnie (od 2007) funkcję członka rady Bibliotecznej PK - jako przedstawiciel Wydziału Architektury. Należy zauważyć również zaangażowanie kandydata w pracach redakcyjnych niektórych wydawnictw WA i w organizacje wystaw związanych z dydaktyczną i naukową działalnością jednostki, w której jest
zaangażowany.
6. Współpraca międzynarodowa.
Do aktywności międzynarodowych Kandydata można zaliczyć uczestnictwo w programie międzynarodowych studiów doktoranckich Tempus Phare (przed doktoratem: 1995-1996) w Instituto Universitario di Architettura di Venezia. Po doktoracie to udział organizacyjny i merytoryczny w międzynarodowych warsztatach organizowanych przez Katedrę Architektury Mieszkaniowej WA PK.
7. Charakterystyka i ocena dorobku naukowego Kandydata.
7.1. Teksty publikowane.
Kandydat wymienia liczbę 31 artykułów w „czasopismach naukowych, recenzowanych lub punktowanych”
(Tom 1, Załącznik nr 2, pkt.3.2. Artykuły i monografie). W swoim dorobku Kandydat wymienia także autorstwo 2 rozdziałów w monografii oraz autorstwo monografii wymienionej jako główne osiągnięcie naukowe:
Charciarek, Marcin., Związki idei i materii w architekturze betonowej, Monografia 486, Seria Architektura,
Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej; ISSN 0860-097X Kraków 2015.
W tym zestawieniu nie uwzględnia 3 artykułów opublikowanych przed doktoratem - jeden w wydawnictwie
zagranicznym (Universitario di Architettura di Venezia - 1997) i dwa w wewnętrznych wydawnictwach Katedry Architektury Mieszkaniowej. Te publikacje były podstawą do otwarcia przewodu doktorskiego.
W wykazie zamieszczonym w Załączniku nr 6 (Tom 2) Kandydat wymienia natomiast 32 artykuły (pełne
teksty 29 artykułów zamieszcza w pkt. 4. Dokumentacja wybranych publikacji.), w tym:

11 artykułów opublikowanych (w latach 2003-2015) w Czasopiśmie Technicznym, Wydawnictwo
Politechniki Krakowskiej - czasopismo z listy „B” MNiSW - publikacje recenzowane i punktowane; w
tym: 5 artykułów w latach 2003-2006 po 4 pkt.; 2 artykuły opublikowane w latach 2011 - 2012 po 5
pkt.; trzy artykuły w roku 2015 po 13 pkt.; łącznie - 69 pkt.; (Tom 2, Załącznik nr 6. - pozycje 3,4,69,20,22,27,30,31).
Wykazany w poz. 30 artykuł ma błędną i niepełną informację bibliograficzną;
– powinno być: [w:]
Czasopismo Techniczne / Technical Transactions, Seria Architektura; Zeszyt 2-A (2) Rok 112;
2015 (ISSN 1897-6271; ISSN 0011-4561); Wydanie Specjalne, Tom VI, Wybrane problemy we
współczesnej architekturze i urbanistyce / Contemporary Problems in Architecture and Urbanism;
red. Jacek Gyurkovich; Publikacja w ramach Zadania 5 Projektu „Politechnika XXI wieku - Program
rozwojowy Politechniki Krakowskiej – najwyższej jakości dydaktyka dla przyszłych polskich inżynie-
4





rów” współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego..
11 artykułów opublikowanych (w latach 2007-2015) w Kwartalniku Stowarzyszenia Producentów
Cementu BTA - Budownictwo, Technologie, Architektura - w tym tylko 5 artykułów punktowanych - czasopismo umieszczone na liście „B” w wykazie MNiSW w latach 2010 - 2014; a zatem
publikacje recenzowane i punktowane to: 2 artykuły w 2010 roku po 6 pkt.; 3 artykuły w latach
2011 - 2013 po 3 pkt.; łącznie - 21 pkt.
Uwaga formalna: Kandydat w swoim wykazie podaje błędnie tytuł czasopisma „Budownictwo,
Technologia, Architektura”. (Tom 2, Załącznik nr 6. - pozycje 11-17,19,21,23,29).
2 rozdziały w monografiach: w tym 1 rozdział w monografii nr 441, Wydawnictwo Politechniki
Krakowskiej 2013 (tekst w języku angielskim - 6 pkt.); wykazany w pozycji 32 rozdział w monografii
to tekst przyjęty do druku, nie jest więc tekstem rozpowszechnionym i dostępnym, został załączony
przez Kandydata w zestawieniu wybranych publikacji (Tom 2, Załącznik nr 6. - pozycje 24, 32).
2 artykuły opublikowane w materiałach konferencyjnych - 2 pkt.
5 artykułów: to teksty opublikowane w wewnętrznym wydawnictwie Katedry Architektury Mieszkaniowej WA PK „Pretekst” (Tom 2, Załącznik 6.- pozycje w wykazie nr 5,10,18,25,28).
1 publikacja współautorska w wydawnictwie Instytutu Projektowania Architektonicznego WA PK
„7 bram do Krakowa - Znak jako początek przestrzeni (miasta)”
Dorobek publikacyjny Kandydata wzbogaca 9 publikacji o charakterze popularyzatorskim, spośród których 5 wybranych publikacji zamieszczonych jest w Załączniku nr 8. (Tom 3). Są to komunikaty poświęcone, tak jak pozostałe w tym zbiorze publikacje, problematyce „architektury betonowej” i głównemu nurtowi
zainteresowań Kandydata - związków pomiędzy ideą architektoniczną - formą i materią, jaką jest beton.

1 monografia wskazana jako główne osiągnięcie naukowe: Charciarek, Marcin., Związki idei i materii w architekturze betonowej, Monografia 486, Seria Architektura, (tekst w jęz. polskim ze streszczeniami w jęz. angielskim i w jęz. włoskim), stron 189, ilustracji 38 (w tym 7 kolorowych), Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej; ISSN 0860-097X Kraków 2015.; 20 pkt.
7.2. Ocenia ilościowego dorobku w zakresie publikacji naukowych.
Publikacje Kandydata po uzyskaniu stopnia naukowego doktora to łącznie 42 pozycje, w tym: 20 publikacji naukowych recenzowanych i punktowanych (1 monografia autorska; 1 rozdział w monografii; 16 artykułów w czasopismach naukowych; 2 publikacje w materiałach konferencyjnych. Pozostałych 21 publikacji to: 12 publikacji o charakterze naukowym (niektóre z nich to krótkie doniesienia o objętości ¼ szpalty
- np. „Psia buda”, PRETEKST Nr 1/2004) i 9 publikacji o charakterze popularyzatorskim. Są to teksty o
różnej objętości, w części komunikaty, o treści merytorycznej bez wątpienia związanej z głównym nurtem
zainteresowań naukowych Kandydata, choć nie spełniające formalnych wymogów stawianych publikacjom
naukowym.
Publikacyjny dorobek Kandydata pod względem liczby publikacji można uznać za wystarczający i
nieodbiegający od przyjętych standardów - choć struktura tego dorobku, a także fakt przyjętej przez
Kandydata specyficznej „autorskiej metody” częstych powtórzeń obszernych fragmentów tekstu w kolejnych
publikacjach sprawiają, że jest on efektywnie skromniejszy. Z uwagi na inne, ważne dla dyscypliny naukowej architektura i urbanistyka aktywności Kandydata, w tym Jego twórczy zawodowy dorobek projektowy,
integralnie związany z działalnością naukową i dydaktyczną, rekompensujący w części niedostatki publikacji - można uznać go za spełniający łącznie wymogi Ustawy. Aktywny udział w 11 konferencjach naukowych jak pisze Kandydat (Załączniki - Tom 1, pkt.3) - to przygotowanie artykułów na krajowe i międzynarodowe konferencje i ich publikacja oraz uczestnictwo w konferencjach.
7.3. Ocena merytoryczna publikacji naukowych Kandydata.
Porównanie treści 2 artykułów autorstwa Kandydata „Esencja architektury - sztuka odejmowania” (Czasopismo Techniczne, 10-A/2004) i „Umiejętność odejmowania. Rzecz o ograniczeniu” (Czasopismo
Techniczne 12-A/2004) pozwala na stwierdzenie, że publikacja późniejsza jest powtórzeniem tekstu wcześniejszej (w 70 % bez odwołania się w przypisach do pierwowzoru), do którego Autor dodał około 30% no-
5
wego tekstu, w tym częściowo zmodyfikowane zdania tekstu pierwotnego. Nie umniejsza to wartości merytorycznej obydwu tekstów z zakresu teorii i filozofii architektury, jednak pojawia się wątpliwość, czy w zestawieniu ilościowym dorobku Kandydata, wobec obowiązujących w nauce standardów, należy je traktować
jako odrębne publikacje.
W kolejnym zamieszczonym w Załączniku nr 8 tekście „Odkrywanie architektury - o niezrozumieniu,
ograniczeniu, słowach, traktatach i metaforze” (Czasopismo Techniczne 11-A/2005) odnajdujemy identyczne całe akapity tekstów z poprzednich dwóch artykułów, skomponowanych w odmiennym układzie i kolejności, choć tutaj tekst jest rozszerzony w większym stopniu o nowe treści i myśli. W kolejnym artykule
„Kształt betonowej materii - Raumplan Adolfa Loosa i Plan Libre Le Corbusiera” (Czasopismo Techniczne 9-A/2006) odnajdujemy również szereg tych samych cytatów i fragmentów autorskich tekstów z poprzednio wymienionych publikacji, rozwiniętych o nowe myśli i wątki, wiążące się z konsekwentnie rozwijanym tematem związków pomiędzy ideą (myślą, koncepcją), materią i formą - przestrzenią kształtowaną
(ograniczaną) przez te związki.
Recenzent skłania się do stwierdzenia, że jest to swoista autorska koncepcja Kandydata kontynuowania rozważań, rozwijania i pogłębiania myśli dotyczących teorii współczesnej architektury poprzez kolejną, powtórną analizę tych samych przypadków, przy wykorzystywaniu i częściowym powtarzaniu w odmiennych konfiguracjach tych samych fragmentów tekstów, uzupełnionych o nowe
spojrzenie i argumentację, także dzięki przywołaniu innych, związanych z rozważanym problemem
przypadków, myśli i komentarzy. Ta autorska metoda ciągłych powrotów do wcześniejszych tekstów sprawia jednak, że dorobek publikacyjny Kandydata jest w efekcie skromniejszy niżby to się
wydawało.
Istotny zdaniem Recenzenta dla głównego nurtu badań tekst „Poetyka architektury betonowej. Wynalazcy i kompozytorzy” (Załącznik nr 8.; Czasopismo Techniczne, 14-A/2006) przełamuje tą konwencję, przynosząc poszerzoną analizę zjawiska narodzin betonowej architektury, poprzez przywołanie twórców, ich
dzieł i myśli znaczących dla pojawienia się i rozwoju idei architektury modernistycznej, odrzucającej estetykę minionych epok i wykorzystującej dla kształtowania nowej przestrzeni architektonicznej - nowego tworzywa, idealnego „sztucznego kamienia” - żelbetu, elastycznie poddającego się myśli twórcy, otwierającego
przed nim nowe możliwości. Ten artykuł jest obszernym i dojrzałym tekstem, w którym Autor z dużą erudycją omawia wzajemne związki pomiędzy ideą i materią w architekturze XX wiecznej awangardy.
W tekście publikowanym w wewnętrznym wydawnictwie Katedry Architektury Mieszkaniowej PRETEKST
(Nr 2/2006) pt. „Widzialna i niewidzialna struktura architektury czyli pokoje Pana K.” Kandydat powraca do wcześniej stosowanej metody - oryginalna część artykułu to stanowiący około 50% tekstu opis idei
Autorskiej koncepcji Muzeum Tadeusza Kantora - pracy nagrodzonej na X Międzynarodowym Biennale Architektury w Krakowie. Pozostała część stanowiąca merytoryczne wprowadzenie do tej idei to tekst powtórzony niemal bez modyfikacji z pierwszych dwóch omawianych tu publikacji. Poetyka opisu ponosi Autora i
prowadzi do nieprecyzyjnych określeń - np. … Muzeum Kantora ma stanąć w centrum starożytnego miasta
- przy Placu Szczepańskim…
„Ostatnia lekcja architektury Le Corbusiera - kościół św. Piotra w Firminy” ( [w:] BTA - Budownictwo,
(39)
Technologie, Architektura, Nr 3 /2007) to znów oryginalny autorski tekst Kandydata, związany z podstawowym nurtem jego badań, potwierdzający erudycję Autora, znajomość szerokiego kontekstu omawianego
problemu, umiejętność prowadzenia krytycznej analizy i interesującej narracji. Brak tu jednak warsztatu naukowego (przypisy, bibliografia).
W kolejnych publikacjach w tym czasopiśmie „Twórcy architektury betonowej - „kompozytorzy” (BTA (42)
(43)
Nr 2 /2008) i „Twórcy architektury betonowej - „wynalazcy” (BTA - Nr 3 /2008) bez trudu odnadujemy znane już z wcześniejszych publikacji tematy, wątki i akapity tekstów, w części zmodyfikowanych, częściowo rozszerzonych o nowe przykłady i ich omówienie. Tu również brak warsztatu naukowego (bibliogra(44)
fia, przypisy). Tekst artykułu „Domy epoki monolitu” (BTA - Nr 4 /2008) wnosi więcej nowych wątków,
analizę i krytyczne omówienie kilku nowych przykładów, poszerzając wiedzę czytelnika o nowszej betonowej architekturze i wzajemnych relacjach materii i idei.
(47)
„Betonowe sacrum” (BTA - Nr 3 /2008) cieszy świeżością spojrzenia Autora - Kandydata na całkowicie
nowe przykłady współczesnej betonowej architektury - mamy tu omówione dzieła architektury sakralnej,
których twórcy wykorzystują właściwości materii - surowego betonu z szalunku dla budowania pożądanego
6
nastroju sacrum. Trafna autorska analiza i interpretacja myśli i idei twórców tych dzieł w nawiązaniu do
wcześniejszych rozważań Kandydata decyduje o znaczeniu tej publikacji dla jego dorobku naukowego. Zauważone przez Recenzenta braki warsztatowe wiążą się być może z wymogami formalnymi redakcji wydawnictwa (brak przypisów, bibliografii).
Komunikat (2 strony) zatytułowany „Perfekcja i ekspresja architektury betonowej - funkcjonalizm mate(49)
rii” (cz.1) (BTA - Nr 1 /2010) charakteryzuje się zwięzłością formy i syntezą myśli Autora, wykazującego
się tu szeroką wiedzą omawianego problemu i umiejętnością formułowania trafnych spostrzeżeń i prowadzenia klarownej narracji. Ten tekst zaciekawia oryginalnością ujęcia tematu. Obszerniejszy (4 stronicowy)
(52)
artykuł „Perfekcja i ekspresja architektury betonowej - poetyka materii” (cz.2) (BTA - Nr 4 /2010)
można również zaliczyć do znaczących dla naukowego dorobku publikacyjnego Kandydata (pomimo wykazanych - jak w poprzednim tekście i wcześniejszych czy kolejnych z tej serii - braków warsztatu naukowego). Autor swobodnie porusza się w rozległym zbiorze dzieł architektonicznych od początku modernizmu do
czasów najnowszych, nawiązując także do historii i poddaje krytycznej analizie dzieła i wypowiedzi ich
twórców, poszukujących poetyki materii czy też poetyki architektury dzięki zastosowanej materii.
„Perfekcja i ekspresja racjonalistycznej architektury” (PRETEKST - Nr 3/2010; Zeszyty Katedry Architektury Mieszkaniowej) - to publikacja poświęcona początkom modernizmu. Radość recenzenta, że Kandydat porzucił swoją wcześniejszą metodę pracy była krótka. W również krótkim tekście ponad 50 % publikacji stanowią skopiowane całe akapity z wcześniej omawianej publikacji, bez podania źródeł tych cytatów
(49)
(patrz w BTA - Nr 1 /2010) - i choć mamy tu odwołania do pozostałych pozycji literatury przywoływanej w
tej publikacji, nie jest to tekst w pełni oryginalny.
(56)
„Etyka betonowego brutalizmu” (BTA -Nr 4 / 2011) to interesująca publikacja, w której Kandydat omawia znaczenie lanego kamienia - surowego betonu z szalunku z wszystkimi niedoskonałościami formowanej tak materii dla epoki brutalizmu i twórców dzieł z tego okresu, poszukujących związków ekspresji materiału z formą. Pomimo niedoskonałości warsztatu (naukowego) i pobrzmiewających już wcześniej przywoływanych cytatów myśli twórców tych dzieł - to tekst oryginalny, wartościowy i znaczący dla dorobku Kandydata.
„Trwanie betonu - przemiany idei” (Czasopismo Techniczne, 4-A/2011/2) to ciekawy tekst związany z
główną materią dociekań Kandydata. Jednak co najmniej 65 % tekstu to przeniesione tu in extenso całe
akapity (bez ujawnienia źródeł) z wcześniejszych publikacji, (np.: PRETEKST- Nr 3/2010; BTA - Nr
(49)
(52)
(56)
(44)
(47)
1 /2010; BTA - Nr 4 /2010; BTA - Nr 4 / 2011; BTA - Nr 4 /2008; BTA - Nr 3 /2008) w zmiennej kolejności, stosownej do narracji, uzupełnione nowymi wyrazami, zdaniami lub całymi akapitami. Autor osiąga
tu zamierzony cel merytoryczny, ukazując przemiany idei architektonicznych od modernizmu poprzez
postmodernizm i dekonstrukcję do czasów najnowszych.
„Detal architektury betonowej - reinterpretacje i metafory klasycyzmu” (Czasopismo Techniczne, 5A/1/2012) - mamy tu autorską, oryginalną analizę formy i detalu we współczesnej architekturze betonowej,
odnoszącą się do wcześniej jeszcze nie przywoływanych dzieł i twórców. Ten tekst jest dobrym przykładem
wiedzy i erudycji Autora - Kandydata, który swobodnie porusza się w obszarze omawianych zagadnień.
(61)
„Koniec świata modernistów - czyli betonowe rewolucje Oscara Niemeyera” (BTA - Nr 1 /2013) - to
oryginalny autorski tekst, poświęcony analizie znaczenia twórczości Oscara Niemeyera dla rozwoju współczesnej myśli architektonicznej, uwolnionej od ograniczeń dzięki zastosowaniu betonu do swobodnego
kształtowania form w nowej koncepcji estetycznej, w której jak pisał Niemeyer „Pociąga mnie linia wygięta,
zmysłowa, krzywa. Linię krzywą mogę odnaleźć w górach, w sinusoidzie rzek, w falach oceanu, także na
ciele ukochanej kobiety.” Kandydat ujawnia tu swoją wiedzę, a także wrażliwość osobistej percepcji i dobry
warsztat naukowy.
„Początek i koniec architektury” (Monografia nr 441,Tom 2, Politechnika Krakowska, 2013) - w tym tekście Autor prowadzi rozważania z zakresu teorii architektury i relacji idea-forma-materia, odwołując się do
źródłowej literatury przedstawia myśli i koncepcje filozofów i teoretyków sztuki i architektury i formułuje trafne własne konkluzje. Ten wątek kontynuuje Kandydat w kolejnej publikacji (fizycznie po części wtórnej 25% powtórzeń) pt. „Zapis przestrzeni architektonicznej - wyobrażenie i uporządkowanie”
(PRETEKST nr 4, 2012/2013) - rozwijając przemyślenia odnoszące się do znaczenia zapisu (rysunku, obrazu, modelu) dla związków pomiędzy myślą-ideą a materią architektury. Przywołanie nowych pozycji literatury zwiększa walory tekstu.
7
Przestrzeń Medytacji Tadao Ando w Paryżu (a nie „Anda” czy „Andy” jak znajdujemy to w tekście), Kaplica
Oberrealta i Muzeum La Congiunta w Giornico Petera Märkli Christiana Kereza czy też Kaplica Brata Klausa Petera Zumthora to obiekty, których nieskomplikowana funkcja pozwoliła twórcom na pełne zespolenie
związków idei i materii poprzez formę nieskrepowaną innymi uwarunkowaniami. Surowa faktura betonu
tworzy specyficzny klimat betonowej estetyki. Autorską analizę tych obiektów dokonaną przez Kandydata
odnajdujemy w wartościowej publikacji „Idealizacja materii betonowej w architekturze - czysty obraz
materii” (Materiały Konferencyjne :Dni Betonu - Tradycja i Nowoczesność; Wisła 2014).
„Idealization and arrangement in drawn architecture / Idealizacja i uporządkowanie w architekturze
rysowanej” (Cz.T.- Zeszyt 4-A/2015) to tekst poświęcony także problemowi rysunkowego zapisu architektury, stanowiący rozwinięcie myśli (w tym w części powtórzenie treści - około 30%) zawartych w omawianych poprzednio dwóch publikacjach (Monografia Nr 441 - 2013; PRETEKST Nr 4 2012/2013).
„Odkrywanie pretekstu - odkrywanie architektury” (PRETEKST nr 5, 2015) - to opis uprawianej w jednostce, w której pracuje Kandydat - metody pracy ze studentami, w której ćwiczenie polega na przestrzennej interpretacji dzieł malarskich. Brak ilustracji uniemożliwia ocenę efektów tych eksperymentów, które
choć mogą rozwijać kreatywność studentów, w swych założeniach ideowych i metodologicznych budzą, delikatnie mówiąc - wątpliwości Recenzenta.
Syntetyczny i klarowny opis walorów betonu jako tworzywa - materii dla wyrażania współczesnych idei architektonicznych i estetycznych, poparty analizą przekonywujących przykładów zawiera wartościowy, choć
(71)
krótki komunikat pt. „Beton jest kamieniem współczesności” (BTA - Nr 3 /2015).
„Współczesny dom - próby monumentalizacji przestrzeni” (?? Czasopismo Techniczne czy Monografia
? - tekst nieopublikowany) - ten tekst, choć niewątpliwie już napisany i dostarczony przez Kandydata w formie wydruku roboczego - nie może być rozpatrywany, gdyż nie spełnia warunku rozpowszechnienia.
Analiza merytorycznych walorów publikacji Kandydata pozwala na stwierdzenie, że posiada on niezbędną wiedzę z zakresu teorii architektury i porusza się swobodnie w literaturze przedmiotu,
szczególnie związanej z podstawowym nurtem swoich zainteresowań badawczych. Wszystkie publikacje Kandydata to niemal „monotematyczny cykl” związany z architekturą betonową i choć liczne powtórzenia co najmniej zmniejszają ilościowy i objętościowy dorobek publikacyjny Kandydata
(spośród analizowanych wyżej 11 artykułów to w pełni oryginalne teksty) - Recenzent wysoko ocenia merytoryczne walory Jego publikacji.
●
8. Ocena rozprawy habilitacyjnej (wskazanego we wniosku głównego osiągnięcia naukowego monografii) autorstwa dr inż. arch. Marcina Charciarka pt. Związki idei i materii w architekturze betonowej.
8.1. Analiza formalna pracy.
Praca liczy łącznie 189 stron, w tym: 32 strony ilustracji; strona tytułowa, spis treści, literatura, spis ilustracji i streszczenia w języku polskim, angielskim i włoskim - 15 stron; strony puste - 2; tekst pracy - 140
stron. Praca składa się z:
 Wprowadzenie. Motywacja podjęcia pracy; Teza pracy; Metoda; Cel badań; Zakres problemowy,
czasowy i ograniczenie tematu; Stan i przedmiot badań; Literatura; Ilustracje - 7 stron
 I. Poszukiwanie idei - odnalezienie materii, czyli definiowanie architektury betonowej. 1.
Niematerialna i materialna struktura dzieła architektury: 1.1. Geneza; 1.2. Beton - matryca idei i
metafora. Materia i materia dzieła; 1.3. Dualizm dzieła architektury. Czy istnieje architektura betonowa? - 2. Definiowanie betonowej przestrzeni: 2.1. Przestrzeń i materia architektury; 2.2. Pustka i bryła. Panteon - Jahrhunderthalle; 2.3. Struktura dzieła architektury betonowej. Monolityzm. 24 strony + 1 pusta.
 II. Materializacja idei, czyli od wynalazku do kompozycji z betonu. 1. Ekspresja formy i ewolucje betonowej materii: 1.1. „Wynalazcy”, „odkrywcy” i „kompozytorzy” architektury betonowej; 2.
Obiektywność architektury. Materia „wynalazków”: 2.1. Prawda materii i logika formy z betonu.
System Dom-ino; 2.2. Prototypy z betonu; 3. Innowacje. Formatywność materii: 3.1. Odkrywanie
8



formy - przemiany materii; 3.2. Le Raincy - próba estetyzacji betonu; 3.3. Raumplan i Plan Libre „generatory” formy; 3.4. Dominacja strukturalna. Brutalizm i neobrutalizm; 3.5. Monolity „nieskrępowane”. Metafory Oscara Niemeyera. 4. Fikcje, awangardy i „rozpad” materii: 4.1. Fikcja
kształtu literatury; 4.2. Abstrakcje i geometrie architektury. Beton „neutralny” i beton „idealny”; 4.3.
Metafory ideału. Betonowe monumenty; 4.4. Deformacje i dekompozycje. ”Złożoność” materii; 4.5.
Dekonstrukcja języka. Rozmontowanie i składanie materii.- 74 strony.
III. Idealizacja materii czyli impresje betonu: 1. Apologie betonu: 1.1. Idealizacja i ideacja betonu; 1.2. Aspekt wyobraźni materialnej; 1.3. Natura betonu. „Aktywność” i „opór” materii; 1.4. Mitologie i metafory betonu. Wątek absorbcji znaczeń. 2. Etyczne przesłania betonu: 2.1. Detal w betonie; 2.2. Moralność betonowego brutalizmu; 2.3. „Święty beton”; 2.4. Materia zbiorowej pamięci; 3.
Czysty obraz betonu: 3.2. Jedna idea- jedna materia; 3.2. Doświadczenie materii. Beton „bez skazy” - beton „pierwotny” - 58 stron.
Podsumowanie - 3 strony + 1 strona pusta.
Literatura; Spis ilustracji; Streszczenia - 13 stron.
W tekście monografii odnajdujemy także znane z wcześniejszych publikacji Autora zdania lub całe, nieraz
obszerne akapity, których pochodzenia Autor nie ujawnia. Jednak tutaj tych powtórzeń jest znacznie mniej nie przekraczają one 10% objętości pracy. Pojawiają się one w odmiennej konfiguracji i w znacznie poszerzonym kontekście rozważań merytorycznych.
8.2. Analiza wartości merytorycznej pracy.
Autor wyjaśniając motywy podjęcia tematyki „architektury betonowej” w swojej pracy pisze we wstępie, że
interesują Go wzajemne relacje między ideą i materią w architekturze, przy czym materia jest tu zarówno
tworzywem, którego cechy współtworzą z ideą formę architektury jak i ostatecznym, fizycznym bytem architektury. Ulubionym tworzywem Autora jest „beton” , któremu poświecił niemal cały swój dorobek publikacyjny. Z tym tworzywem wiąże się Jego aktywność dydaktyczna, organizacyjna i zawodowa - twórcza.
W tezie pracy odnajdujemy twierdzenie ujawnione już w tytule „Związki idei i materii w architekturze betonowej”. Autor twierdzi, że właśnie „beton” jest tym tworzywem, które najdobitniej ujawnia relacje z „ideą architektoniczną” a „architektura betonowa” jest immanentną częścią (składnikiem) współczesnej estetyki w
architekturze XX wieku i początku obecnego stulecia. Przyjęta autorska metoda pracy jest właściwa dla dociekań nad teorią budowy formy architektonicznej w ścisłych związkach z tworzywem, zapewniającym jej fizyczny byt i nie budzi wątpliwości. „Stan i przedmiot badań” to jedynie przywołanie najważniejszych pozycji
obszernej literatury przedmiotu. Po przestudiowaniu całości pracy można stwierdzić, że Autor wykazuje się
znajomością tekstów z zakresu teorii i filozofii sztuki, estetyki i architektury, co pozwala Mu na swobodne
poruszanie się w przedmiocie rozważań, wybór odpowiednich przykładów do analiz i formułowanie trafnych
komentarzy.
Przywołane wcześniej rozdziały i podrozdziały pracy w pełni informują o treści pracy i autorskiej koncepcji
swoistej analizy „architektury betonowej” od chwili jej narodzin przed przeszło 100 laty. Ujawniają zmagania
twórców z nowym tworzywem, które odkrywając swoje walory daje „wynalazcom”, „odkrywcom” i „kompozytorom” architektury betonowej swobodę w kształtowaniu nowego języka form, a także nowych walorów
funkcjonalnych otwartego planu, poprzez ścisły związek pomiędzy ideą i materią oraz tworzywem i formą,
pozwala na osiąganie nieznanych dotychczas efektów. Zróżnicowany klimat architektury uzyskiwany poprzez kształtowanie faktury tego lanego kamienia - od bogactwa surowych faktur betonu ujawniającego
charakterystyczny rysunek szalunku bądź uzyskiwanego przez stosowanie w mieszance betonowej, czytelnego w fakturze kruszywa, po precyzyjne, minimalistyczne, gładkie płaszczyzny betonu z szalunków przemysłowych lub nasycone detalem architektonicznym, przywołującym także i interpretującym tradycję historyczną formy monolityczne lub prefabrykowane.
Książka napisana jest dobrym językiem, czyta się ją z zaciekawieniem wędrując po meandrach myśli Autora, śledzącego proces narodzin, rozwoju i nobilitacji „betonu” jako materii - tworzywa kształtującego wraz z
ideą - uwarunkowaną cywilizacyjnie, kulturowo, społecznie i ekonomicznie - nowy język form przestrzennych, nową architekturę, wykorzystującą nowe techniczne, technologiczne i estetyczne walory tej materii.
Opatrzone autorskim komentarzem liczne przykłady wybranych, najważniejszych dzieł „architektury betonowej” z różnych okresów jej rozwoju osadzone w nowych prądach i kierunkach estetycznych ostatniego
9
stulecia i często je współtworzące, takich jak modernizm, brutalizm, postmodernizm, dekonstrukcja, minimalizm, nowy modernizm - to przydatne studium kształtowania się i rozwoju myśli architektonicznej współczesnej architektury. Ta krytyczna autorska analiza wybranych dzieł osadzona jest w poglądach filozofów i
krytyków architektury i sztuki i podbudowana przywołaniem myśli ich twórców.
8.3. Ocena wartości merytorycznej pracy.
Monografia autorstwa Kandydata pt. Związki idei i materii w architekturze betonowej to wartościowa pozycja w literaturze historii i teorii architektury współczesnej, stanowiąca dogłębne studium z zakresu rozwoju myśli architektonicznej, w którym Autor podjął udaną próbę ujawnienia wzajemnych relacji pomiędzy ideą
- kształtującą się w umyśle architekta - twórcy a materią - tworzywem z którego powstaje architektura.
Książka dokumentuje proces narodzin nowych idei, prądów i stylistyk architektury XX i początków XXI wieku poprzez pryzmat „architektury betonowej”, stanowiącej istotny i nierozłączny z tą epoką czynnik stymulujący zmiany w sferze etyki i estetyki, a także fizycznej przestrzeni zbudowanej. Podjęta przez Autora próba ujawnienia procesów związanych z konstytuowaniem się nowego języka form w architekturze
poprzez relacje między ideą i materią stanowi istotny wkład w rozwój dyscypliny architektura i
urbanistyka.
W całości monotematycznego dorobku publikacyjnego Kandydata monografia pt. Związki idei i materii w
architekturze betonowej stanowi niewątpliwie największe osiągnięcie. Jest oryginalną, zbiorczą, zwartą
publikacją znacznie rozszerzającą zakres dotychczasowych dociekań Autora. W literaturze tego okresu poświęconej architekturze współczesnej jest oryginalnym ujęciem problemu „architektury betonowej”
9. Podsumowanie i wnioski.

Dorobek twórczy Kandydata i jego doświadczenie zawodowe, w tym fakt posiadania uprawnień budowlanych do projektowania bez ograniczeń w zakresie architektury należy uznać za
w pełni satysfakcjonujące i stanowiące istotny fundament dla jego pracy naukowej i dydaktycznej dotychczas realizowanej i w pełni odpowiada wymaganiom ustawowym i oczekiwaniom formułowanym przez macierzystą Uczelnię (WA) i architektoniczne środowisko zawodowe (Izba Architektów RP) w zakresie kompetencji przyszłego samodzielnego pracownika
nauki - nauczyciela akademickiego.

Doświadczenie i dorobek dydaktyczny Kandydata - samodzielne prowadzenie grup projektowych i współpromotorstwo prac dyplomowych jest charakterystyczny dla rozwoju nauczyciela akademickiego nauczającego na Wydziale Architektury projektowania i w pełni odpowiadający potrzebie przygotowania do pełnienia funkcji samodzielnego pracownika nauki.
Ten dorobek jest integralnie związany z omówioną wcześniej działalnością organizacyjną
sekretarza Ogólnopolskiego Konkursu „Architektura Betonowa” oraz kompetencjami i doświadczeniem zawodowym.

Publikacyjny dorobek Kandydata pod względem liczby publikacji można uznać za wystarczający i nieodbiegający od przyjętych standardów po uwzględnieniu wcześniej zgłoszonych
uwag, w tym wartości twórczej działalności projektowej i zawodowych kompetencji Kandydata. Analiza merytorycznych walorów publikacji Kandydata pozwala na stwierdzenie, że
posiada on niezbędną wiedzę z zakresu teorii architektury i porusza się swobodnie w literaturze przedmiotu, szczególnie związanej z podstawowym nurtem swoich zainteresowań badawczych. Wszystkie publikacje Kandydata to niemal „monotematyczny cykl” związany z
„architekturą betonową” i zasługują na pozytywną ocenę

W całości dorobku publikacyjnego Kandydata monografia pt. Związki idei i materii w architekturze betonowej stanowi niewątpliwie największe osiągnięcie. Jest oryginalną, zbiorczą,
zwartą publikacją znacznie rozszerzającą zakres dotychczasowych dociekań Autora. Podjęta
przez Autora próba ujawnienia procesów związanych z konstytuowaniem się nowego języka
10
form w architekturze poprzez relacje między ideą i materią stanowi istotny wkład w rozwój
dyscypliny architektura i urbanistyka.
10. Wniosek końcowy.
Przedstawiona charakterystyka i ocena dorobku naukowego, twórczego - zawodowego, dydaktycznego i organizacyjnego dr inż. arch. Marcina Charciarka, opracowana na podstawie złożonego
wniosku i przedstawionego dorobku, pozwala stwierdzić, że Kandydat spełnia warunki do uzyskania
stopnia naukowego doktora habilitowanego w dyscyplinie naukowej architektura i urbanistyka,
określone w ustawie o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach naukowych i tytule naukowym w zakresie sztuki.
Mając powyższe na uwadze, zgodnie z ustawą o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o
stopniach naukowych i tytule naukowym w zakresie sztuki z dnia 14 marca 2003 roku (Dz. U. nr 65,
poz. 595 z późn. zm.) składam wniosek o skierowanie niniejszej pozytywnej recenzji dorobku Kandydata i wskazanej przez niego jako najważniejsze osiągnięcie monografii autorstwa Kandydata pt.
Związki idei i materii w architekturze betonowej - do dalszych etapów procedury habilitacyjnej.
( - ) Jacek Gyurkovich
Kraków, 25-04-2016
11