Lubelski Uniwersytet Drugiego Wieku 45+

Halina Kobylarz
- Prezes Fundacji Lubelskiego
Uniwersytetu Drugiego Wieku
Lubelski Uniwersytet Drugiego Wieku 45+
Lubelski Uniwersytet Drugiego Wieku powstał we wrześniu ubiegłego roku, jako drugi w
Polsce, z myślą o mieszkańcach Lublina i Lubelszczyzny, aktywnych i nieaktywnych
zawodowo w wieku 45+. Pomysł zrodził się z potrzeb zgłaszanych przez osoby jeszcze aktywne
zawodowo, które brały udział w różnych formach szkoleń i zajęć z Europejskiego Funduszu
Społecznego, dotyczących rozwoju osobistego i aktywności społecznej w swoim środowisku
pracy lub zamieszkania. Lubelski Uniwersytet Drugiego Wieku jest nową formułą edukacyjną,
ma za zadanie wypełnić lukę edukacyjną, która powstała między kształceniem młodych, a
Uniwersytetami Trzeciego Wieku.
1|Strona
W szybko zmieniających się warunkach na nowoczesnym rynku pracy, potrzeby i plany na
najbliższe lata tej grupy kobiet i mężczyzn są znacząco inne niż osób po sześćdziesiątce, które są
już na emeryturze. Uniwersytet przyjmuje jednakże do swego grona również osoby, które
zakończyły swoja aktywność zawodowa, ale nadal stawiają na aktywność i rozwój osobisty.
Partnerami Uniwersytetu Drugiego Wieku w zakresie realizacji oferty szkoleniowej i kulturalnooświatowej są m.in.: Dom Kultury LSM, Szkoła Języków Europejskich UNIVERSUS, Lubelskie
Centrum Aktywności Obywatelskiej. Ofertę edukacyjną Uniwersytetu objął swoim patronatem
Prezydent Miasta Lublin.
Naszą misją jest podnoszenie jakości życia oraz podwyższanie konkurencyjności na rynku pracy
osób w wieku 45 i więcej. Uczymy przydatnych umiejętności, których z powodu zdobywania
wykształcenia w innym systemie edukacyjnym i gospodarczym obecni 50-latkowie nie posiadają w
sposób zadawalający. Mowa tu przede wszystkim o - znajomości języków obcych, znajomości praw
rynku kapitałowego, zarządzania, marketingu i posługiwania się nowymi technologiami. Nasza
oferta programowa realizowana jest w zakresie: edukacji, zdrowia, rekreacji i integracji społecznej
oraz aktywnego uczestnictwa w życiu kulturalnym. Uczymy przydatnych umiejętności, pomagamy
spełniać marzenia, poznawać ciekawych i wartościowych ludzi, współtworzyć kulturę, zmieniać
swoje otoczenie, rozwijać pasje i odkrywać możliwości własnego rozwoju.
2|Strona
W koncepcji edukacji ustawicznej brakowało dotychczas propozycji dla tego segmentu wiekowego,
a świat przecież nie dzieli się na seniorów i juniorów - kształcenie ustawiczne jest swoistą funkcją
człowieka, niezależnie od wieku. Najważniejszymi czynnikami rozwoju współczesnej gospodarki
jest informacja i wiedza, a głównymi mechanizmami napędowymi uczenie się i adaptacja. Całe
życie człowieka to rozwój. Erik Erikson, twórca teorii osobowości opisując kryzysy życiowe
człowieka podkreślał, że w wieku dojrzałym dylematem rozwoju Homo sapiens jest odpowiedź na
pytanie, czy nadal chce być aktywny, bo z psychologicznego punktu widzenia każdy ma
możliwości działania, tylko nie każdy chce i potrafi je uruchomić. Nie ma żadnego powodu, by
ludzie w wieku średnim przechodzili, zwłaszcza po utracie pracy, do społecznego cienia. Powodem
wycofywania się z życia, jak wynika z przeprowadzanych przez nas ankiet i rozmów, są najczęściej
problemy rodzinne i zawodowe. Drugi wiek, jak wskazują nasi uczestnicy, to często utrata pracy
przy pierwszej redukcji etatów w zakładzie, to opuszczony przez dorosłe dzieci dom i związane tym
poczucie osamotnienia, oraz brak pomysłu na aktywne interesujące życie. Dodatkowy stres
powoduje poczucie zagubienia we wciąż zmieniającym się świecie nowych technologii,
nieznajomość języka angielskiego, trudności w poruszaniu się w gąszczu nowych przepisów, umów,
instrukcji.
3|Strona
Uczestnictwo w zajęciach proponowanych przez Uniwersytet pomaga 50-latkom uzyskać w
krótkim czasie te umiejętności, które nie tylko wzmacniają ich pozycję na rynku pracy, ale też
podwyższają ich samoocenę. Roczna już perspektywa prowadzenia zajęć dla osób 45+ pozwala
dokonać pewnych spostrzeżeń. Oprócz zajęć edukacyjnych bardzo ważne są zajęcia ingerujące
uczestników. Dużym powodzeniem cieszy się KLUB KADR 45+ (Kreatywni, Aktywni, Dojrzali,
Radośni). Podczas cyklicznie organizowanych spotkań rozmawiamy na tematy ważkie i błahe: o
wartościach, o sztuce, o tym, jak zadbać o zdrowie i pielęgnować urodę, jak zachować sprawność
poprzez ruch i zdrową dietę. Chcemy się też rozwijać i wspierać postawę, że prawdziwym eliksirem
młodości jest aktywność. Podczas tych spotkań uczymy się jak budować pozytywne postawy, służą
temu warsztaty z psychologii pozytywnej. Chcemy tworzyć przestrzeń, w której wszyscy czują się
dobrze. Organizujemy wspólne wyprawy do muzeów, teatrów, prowadzimy rozmowy o książce
miesiąca, o obejrzanych spektaklach, gramy w szachy, brydża, gry towarzyskie i integracyjne,
chodzimy na spacery wspólnie odkrywając Lublin. Odbywamy wirtualne podróże po świecie i
wspólnie zaplanowaliśmy już wyjazd wakacyjny. Mile zaskoczyło nas żywe zainteresowanie
uczestnictwem 50-latków w zajęciach językowych.
Na początku był to tylko język angielski na różnych poziomach. Dość szybko pojawili się
zainteresowani nauką języka francuskiego, a obecnie włoskiego. Wszyscy nasi „dojrzali” uczniowie
4|Strona
zgodnie podkreślają, że w nauce pomagają nie tylko znakomici lektorzy, znający metodykę uczenia
dorosłych, ale tez przyjazna atmosfera w gronie rówieśników. Z ogromną satysfakcją informują nas
o skutecznych próbach porozumiewania ssę z obcokrajowcami. Oni po prostu uwierzyli, że i w tym
wieku można szybko nauczyć się obcego języka, przekonali się, że dzięki tej nauce zaobserwowali
u siebie poprawę koncentracji, poprawę pamięci. Przyznają teraz, że mieliśmy rację mówiąc, że
nigdy nie należy mówić „nie uda mi się”, „jestem na to już za stary”. Nowe zajęcia zmuszają
pamięć do gromadzenia wiedzy, myślenia analitycznego, rozwiązywania zadań. Opanowanie
nowych technologii, nauka języków obcych, jest znakomita gimnastyka mózgu. Treningi pamięci,
warsztaty motywacyjne, gry umysłowe, ćwiczenia wyobraźni pomagają niewątpliwie w utrzymaniu
dobrej kondycji psychicznej.
Nie mniejszą niż zajęcia językowe rolę odgrywają warsztaty pt. „Jak oswoić multimedia”.
Uczestnicy przystępowali do nich pełni wątpliwości, czy podołają, czy dadzą radę. Okazało się, że
nie tylko z dobrym wynikiem ukończyli rozpoczęty kurs podstawowy, ale zapragnęli poznać więcej
możliwości korzystania nowych technologii. Poznali nie tylko komputer, ale i smartfony, e-booki,
możliwości korzystania ze zbiorów bibliotek multimedialnych. Część uczestników kupiła sobie
laptopy, żeby na własnym sprzęcie sprawdzać w codziennych działaniach swoje nowe umiejętności.
Dużą radość przyniosły również warsztaty z fotografii cyfrowej, podczas których uczestnicy nie
5|Strona
tylko poznali pełne menu aparatu, zasady kompozycji, umiejętność obróbki cyfrowej zdjęć, ich
katalogowania i wysyłania, ale tez mieli okazję lepiej się poznać i zintegrować podczas plenerów
fotograficznych. Bardzo ważną pozycję na liście zajęć oferowanych przez Lubelski Uniwersytet
Drugiego Wieku stanowią zajęcia rekreacyjne, ruchowe. Są to yoga oddechowa, Tai-Chi i Nordic
Walking. Pomagają utrzymać dobra formę i aktywność fizyczna, ale też zapobiegają problemom z
koncentracja, które często biorą się z niedotlenienia mózgu. Wspólne ćwiczenia dopingują do
aktywności, utrwalają dobre nawyki regularnego ćwiczenia, integrują uczestników grupy i
wpływają korzystnie na poprawę nastroju.
Wszystkie opisane propozycje oferowane przez Uniwersytet zmierzają do wzmocnienia poczucia
wartości i wiary w to, że aktywność jest synonimem życia, umożliwia prowadzenie twórczej
egzystencji, opóźnia procesy starzenia. Aktywność jest tym obszarem działalności, który daje
każdemu człowiekowi, bez względu na metrykę, szansę wyrażenia siebie i bycia użytecznym dla
społeczności. Uczestnictwo w zajęciach Lubelskiego Uniwersytetu Drugiego Wieku daje szansę
łagodniejszego przejścia od pięćdziesiątego do sześćdziesiątego i kolejnych lat życia pomagając
wykształcić u uczestników postawę otwartości na wszelkie zmiany, nowe technologie łatwość
nawiązywania kontaktów interpersonalnych i prowadzenia dialogu międzypokoleniowego.
Uniwersytet uczy i przekonuje, że w każdym wieku trzeba mieć marzenia, pasje i przyjaźnie
traktować siebie i innych, oraz że lata dojrzałe to znakomity czas na to, aby odkładane powodów
6|Strona
rodzinnych bądź zawodowych marzenia osobiste zacząć wreszcie realizować. Ankiety, obserwacje i
rozmowy przeprowadzane z uczestnikami Lubelskiego Uniwersytetu Drugiego Wieku pozwalają
pozytywnie ocenić te inicjatywę. Wszyscy zgodnie podkreślają, że nareszcie jest oferta skierowana
do ludzi w wieku średnim, dysponujących już dużym doświadczeniem życiowym, ale też
pragnących nadal się rozwijać i bawić w gronie rówieśników, którzy mają podobne problemy i
zbliżone upodobania. Nasi uczestnicy w ankietach ewaluacyjnych zgodnie podkreślają, że poczuli
się młodsi, uwierzyli w siebie i w to, że po pięćdziesiątce można powodzeniem rozpocząć nowy
etap zawodowego życia, trzeba tylko szybko uzupełnić wiedzę w obszarze, który z racji metryki stał
się pietą achillesową pięćdziesięciolatków, tzn. język angielski, multimedia, podstawy ekonomii,
zarządzania, marketingu i kiedy do tej wiedzy doda się doświadczenie życiowe, oraz zawodowe,
kontakty, dyspozycyjność, i lojalność to pomimo niemłodego wieku staja się konkurencyjni na
rynku pracy.
Wszystkie aktualne badania przeprowadzane przez psychologów i socjologów potwierdzają, że
ludzie, którzy muszą rozwiązywać nowe problemy, którzy cenią sobie zdobywanie nowych
doświadczeń w wieku średnim, na starość, tzn. trzecim wieku, wykazują znacznie większą niż ich
rówieśnicy sprawność intelektualną. Z historii znane są przykłady ludzi w zaawansowanym wieku,
7|Strona
którzy do ostatnich chwil swego długiego, aktywnego życia zachowali jasność umysłu i do końca
tworzyli arcydzieła: np. Michał Anioł jedno z największych dzieł swojego życia – Pietę – tworzył
jeszcze w wieku 89 lat. Dlatego warto w sobie wzbudzać zainteresowanie ludźmi, nowymi
rzeczami pamiętając, że nigdy nie jest za późno na naukę, jak mówi stare, mądre przysłowie.
Dopóki interesujemy się światem, zachwycamy się nim i wierzymy w magię słowa „mogę”, to
nadal uczestniczymy w grze zwanej życiem, jako pełno uprawnieni gracze. Nie trzeba nikogo
przekonywać, że w szybko starzejącym się społeczeństwie aktywność i witalność ludzi w wieku
dojrzałym zapobiega wycofywaniu się ich z życia społecznego, zwłaszcza po przejściu na
emeryturę czy po stracie pracy. Ich aktywna obecność uchroni nas przed marnowaniem ogromnego
kapitału społecznego, jaki stanowi ta grupa obywateli, która z roku na rok rośnie.
Warto tez wziąć pod uwagę wyniki „Raportu o kapitale intelektualnym Polski”, według którego
indeks kapitału intelektualnego dla seniorów plasuje Polskę na ostatnim miejscu wśród szesnastu
krajów europejskich, objętych porównaniem. Co zrobić, by zmienić te ponure statystyki, pytają
autorzy raportu przygotowanego przez Zespół Doradców Strategicznych Michała Boniego. Raport
został opracowany, aby zainicjować debatę publiczna i pomóc w wieloletniej perspektywie rozwijać
Polskę, jako gospodarkę opartą na wiedzy. Wyniki zaprezentowano z podziałem na grupy wiekowe.
Przyczyn tego stanu rzeczy jest kilka, lecz przede wszystkim jest to niska aktywność zawodowa. W
Polsce stopa zatrudnienia osób po pięćdziesiątym piątym roku życia jest półtora razy niższa niż
średnia unijna. Niska też jest aktywność społeczna ludzi w wieku drugim i trzecim. Polacy po
pięćdziesiątym roku życia w niewielkim stopniu angażują się w wolontariat, niechętnie włączają się
w działania na rzecz społeczności lokalnej. Ich zaangażowanie społeczne jest dwu, a nawet, w
niektórych aspektach działalności, trzykrotnie mniejsze niż w krajach Europy Zachodniej. Dla
porównania przytoczę wyniki ankiet wypełnionych przez uczestników Uniwersytetu. Okazuje się,
że 25% z nich deklaruje chęć poświęcenia swojego czasu na rzecz Uniwersytetu, tzn. pomoc w
pracach organizacyjnych bądź pomoc innym potrzebującym wsparcia. Niepokojąca jest również
zbyt mała aktywność edukacyjna Polaków po pięćdziesiątym roku życia. Zaledwie co siódmy
korzysta z jakichkolwiek form zdobywania wiedzy, a to dużo mniej niż w Niemczech czy krajach
skandynawskich. Podstawową rolę odgrywa tu brak umiejętności posługiwania się nowymi
technologiami.
Działania służące zwiększeniu aktywności ludzi w wieku dojrzałym wymagają równoległych prac
w wielu obszarach i takim działaniem jest też działalność Lubelskiego Uniwersytetu Drugiego
Wieku, którego celem jest przekazanie 50-latkom, 60-latkom wiedzy i umiejętności, które
umożliwią im skuteczne konkurowanie na rynku pracy i zabezpieczą przed dyskryminacją.
Uczestnictwo w zajęciach proponowanych dla tej grupy wiekowej może pomóc zachować w
dalszym, trzecim wieku potrzebę aktywności, pasji, satysfakcję, bo przecież aktywność nie musi
8|Strona
być związania z wiekiem. Prawdziwy podział przebiega gdzie indziej i jest to różnica między
osobami nastawionymi na rozwój, a tymi, którzy już od młodzieńczych lat zamykają się w
schematach, stereotypach, pozwalających prosto wytłumaczyć sobie własne niepowodzenia i
duchowe lenistwo. Znakomicie ten fakt spointował Jan Sztaudynger, nasz znakomity satyryk:
„Jedni są wiecznie młodzi, drudzy wiecznie starzy, to kwestia charakteru, a nie kalendarzy”.
Życzliwość i otwartość na innych ludzi też jest niezależna od wieku. Lubelski Uniwersytet
Drugiego Wieku wydaje się stanowić właściwy pomost między młodością a starością dlatego, że
łatwiej zachować dobrą kondycję umysłową i fizyczna, jeśli bliska nam jest idea kształcenia
ustawicznego i tu powtórzmy za E. Linodesmanem: edukacja nie powinna się kończyć, gdyż jest
proces całożyciowym.
Należy również pamiętać, że edukacja dorosłych opiera się na wspólnym działaniu i myśleniu,
stanowi nieocenioną wartość i należy się ciągle do tego odwoływać. Idea kształcenia ustawicznego
znana jest już od Platona, a Unia Europejska ogłosiła rok 1996 Europejskim Rokiem Edukacji
Ustawicznej, aby uwrażliwić społeczeństwa na rolę edukacji ustawicznej, która umożliwia osobisty
rozwój człowieka dorosłego i jego udział w demokratycznym życiu państwa. Wiadomo, że u
człowieka dorosłego wraz z wiekiem rośnie niezależność, czyli potrzeba i zdolność samodzielnego
podejmowania decyzji, rozwiązywania problemów, kierowania sobą, oraz urzeczywistniania
uznawanych przez siebie wartości. Te cechy człowieka dorosłego uwzględnia andragogika, czyli
sztuka nauczania dorosłych.
Zgodnie z modelem Kowalewa edukacja dorosłych rządzą następujące zasady:
1. Dorosły, jako osoba samodzielna, współuczestniczy w tworzeniu programów metod nauczania.
2. Dorosły w procesie nauczania wykorzystuje i dzieli się swoim doświadczeniem.
3. Motywacją do uczenia się dorosłych jest możliwość wykorzystania wiedzy w praktyce (na ten
aspekt podczas opracowywania programu edukacyjnego Uniwersytetu Drugiego Wieku
zwracamy szczególna uwagę).
Dorośli podczas szkoleń i warsztatów poszukują okazji do rozwoju osobistego oraz bezpośredniego
zastosowania zdobytej wiedzy i umiejętności. Budując program Uniwersytetu staramy się staramy
się przestrzegać w/w zasad, pamiętając, że osoby 45+ uczą się po to, by móc zdobyta wiedzę
zastosować w praktyce, by być konkurencyjnymi na rynku pracy, by aktywnie móc uczestniczyć w
tym dynamicznie zmieniającym się świecie, aby przez nieznajomość działania rynku kapitałowego
lub nieumiejętność czytania umów nie paść ofiarą oszustów i manipulantów. Organizując zajęcia
dla naszych uczestników pamiętamy, by stosować przede wszystkim metody aktywizujące w
procesie nauczania. Ważne też jest umiejętne eksponowanie nowych wiadomości, tak, aby
uczestnicy mogli je z jednej strony odnieść do już posiadanej wiedzy, a z drugiej strony odróżnić
9|Strona
jako nowe, nie ulegając złudzeniu „wszystko już wiem, więc nie muszę słuchać”. Ze względu na
duże zróżnicowanie indywidualne i różne zasoby posiadanej wiedzy, z którą uczestnicy
rozpoczynają u nas zajęcia, staramy się też stosować podejście indywidualne i zadbać o dobrą,
przyjazna atmosferę, co jak wynika z ankiet i przeprowadzanych rozmów, jest wysoko cenione
przez członków Lubelskiego Uniwersytetu Drugiego Wieku.
Wśród metod i technik prowadzenia zajęć z dorosłymi dobrze sprawdza się dyskusja, ponieważ
umożliwia wyrażanie własnej opinii i rozpatrywanie różnych punktów widzenia uczestników i daje
okazję do podzielenia się własną wiedzą i doświadczeniem. Uczestnicy mają też wtedy szansę, by
lepiej poznać się ze sobą i szybciej zintegrować, co jest ważną cechą naszej metody, stosowanej
m.in. podczas zajęć Klubu KADR 45+. Prowadzący oczywiście moderuje dyskusję i dokonuje na
zakończenie zajęć jej podsumowania. Czasami stosowana jest dyskusja oxfordzka, podczas której
reprezentując odmienne stanowiska w danym temacie, zapraszani są goście-eksperci, a uczestnicy
przysłuchując się różnym argumentom i uczestnicząc w rozmowie wyciągają wnioski.
Jeszcze słów kilka o uczestnikach Lubelskiego Uniwersytetu Drugiego Wieku. Ponad 90% z nich to
kobiety w wieku 50-60 lat. Ponad 50% z nich jest nadal aktywna zawodowo, ale ma już znacznie
mniej obowiązków domowych, co pozwala im pełniej angażować się w działalność Uniwersytetu i
czerpać z niego korzyści. Wierzymy, że aktywny udział zajęciach Uniwersytetu pomoże zdobyć i
utrzymać dobrą kondycję psychiczną i fizyczną, zachować optymizm i aktywność w przejściu do
trzeciego wieku i tam również ją zachować.
10 | S t r o n a