Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gnieźnie

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gnieźnie
Instytut Nauk o Zdrowiu
Kierunek - Pielęgniarstwo
Studia Stacjonarne
Europejski System Transferu Punktów
Karta opisu przedmiotu
Nazwa przedmiotu:
Kod
Filozofia i etyka zawodu
Kierunek:
Rok / Semestr
II /III
Rodzaj przedmiotu:
Przedmiot Kierunkowy
Pielęgniarstwo
Specjalność:
Wymiar godzin: 90 godzin
Wykłady: 60 , Samokształcenie : 30,
Liczba punktów ECTS
5
Prowadzący: dr hab. Halina ZBOROŃ
Instytut: Nauk o Zdrowiu
Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Gnieźnie
Miejsce przedmiotu w programie studiów : przedmiot kierunkowy
Cele nauczania przedmiotu :
Cele poznawcze oraz dydaktyczne w zakresie nauczania filozofii :
Zapoznanie studentów z podstawami filozofii pojmowanej jako intelektualna historia kultury
europejskiej. Wskazanie sensu nauczania filozofii i roli filozofii w świecie
współczesnym, jej wpływu na różne obszary życia społecznego. Ze względu na
specyfikę studiów w ramach realizowania zajęć w szerszym stopniu uwzględniana jest
tematyka antropologii filozoficznej i filozofii społecznej. Zagadnienia kondycji
filozoficznej człowieka, wartościowań moralnych, w szczególności wartości życia i
zdrowia odnoszone są do filozoficznej refleksji podejmującej problematykę relacji
międzyludzkich, funkcjonowania jednostki w sferze publicznej, oraz jakości porządku
społecznego. Kształtowanie umiejętności rozpoznawania problemów filozoficznych i
‘napięć’ aksjologicznych uobecniających się w życiu człowieka zdolnego do
autonomicznego, świadomego kształtowania swego życia.
Cele poznawcze i dydaktyczne w zakresie nauczania etyki :
Zapoznanie studentów z ogólnymi zagadnieniami etyki filozoficznej, rozróżnienie
pojęć: etyka, moralność. Wprowadzenie do zagadnienia odpowiedzialnego działania i
odpowiedzialności
moralnej.
Rozpoznanie
najistotniejszych
kwestii
z
zakresu
etyki
medycznej: problematyki bioetyki, etyki lekarskiej i etyki pielęgniarskiej.
Opis treści kształcenia :
Wykłady z filozofii zawierają następujące zagadnienia :
1. Pojęcie filozofii. Filozofia a religia i nauka. Funkcje i rola filozofii we współczesnej
kulturze Zachodu. Zakres refleksji filozoficznej w ujęciu tradycyjnym (ontologia,
gnoseologia, aksjologia: etyka i estetyka) oraz współczesnym (sfera prywatna a
publiczna, etyka społeczna: polityczna, gospodarcza, medyczna).
1
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gnieźnie
Instytut Nauk o Zdrowiu
Kierunek - Pielęgniarstwo
Studia Stacjonarne
2. Początki filozofii europejskiej, periodyzacja. Charakterystyka filozofii starożytnej.
Zagadnienie arche w Jońskiej filozofii przyrody. Wariabilizm i relatywizm Heraklita.
Materializm filozoficzny Demokryta.
3. Humanizm filozofii Sokratejskiej. Idealizm ontologiczny i etyczny Platona.
4. Starożytne filozofie życia. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o życie szczęśliwe,
spełnione. Szkoła cyników: cnota dobrem najwyższym. Eudajmonistyczne koncepcje
stoików i epikurejczyków.
5. Ogólna charakterystyka kultury średniowiecznej. Człowiek
w kontekście Boga.
Teocentryczna filozofia św. Augustyna. Fundamenty filozofii tomistycznej: teologia i
filozofia św. Tomasza.
6. Przełom nowożytny: wykształcenie się nowego światopoglądu i nowożytnej koncepcji
kultury. Człowiek w świecie w ujęciu filozofów-humanistów. Odkrycia naukowe i
poszukiwanie ‘mocnych’ fundamentów poznania naukowego. Spory o prawomocną
metodę poznawczą między zwolennikami empiryzmu i racjonalizmu. Rozstrzygnięcie
Kanta.
7. Nowożytne koncepcje człowieka: filozofia Pascala, Hobbesa i Spinozy.
8. Filozofia społeczna XVIII w. Poszukiwanie aksjologicznych podstaw nowoczesnego
porządku społecznego. Liberalizm polityczny i gospodarczy: filozoficzny program
społeczeństwa demokratycznego i gospodarki kapitalistycznej.
9. Przełom pozytywistyczny: filozofia a nauka, naukowe podstawy koncepcji życia
społecznego.
Natura
człowieka
w
kontekście
darwinizmu
społecznego.
Neopozytywistyczna filozofia nauki.
10. Współczesne koncepcje człowieka: filozofia S. Kierkegaarda i F. Nietzschego.
11. Egzystencjalizm współczesny: M. Heidegger (‘bycie-w-świecie’, ‘Dasein’, ‘bycie-kuśmierci’, K. Jaspers (sytuacje graniczne), J.P. Sartre (człowiek a nieskonczoność, ‘byciew-sobie’, ‘bycie-dla-siebie’), A. Camus: (Ja i inni).
12. Personalizm chrześcijański: koncepcje E. Mouniera, G. Marcela, J. Maritaina.
13. Współczesne problemy życia społecznego w refleksji filozoficznej: spór o obecność
wartości religijnych w przestrzeni publicznej. Zagadnienie świeckości państwa a
społeczna rola instytucji religijnych. Prawo do manifestacji poglądów religijnych a
neutralność światopoglądowa państwa.
14. Obraz kobiety i jej miejsce w sferze publicznej we współczesnej filozofii feministycznej.
15. Zagadnienie ‘obcego’ we współczesnej myśli społecznej. Grupy mniejszościowe, problem
alienacji, segregacji, inkulturacji i akceptacji. Tolerancja a solidarność. Formy
dyskryminacji i wykluczenia społecznego.
Samokształcenie :
1. Zapoznanie się z podstawową literaturą przedmiotu zalecaną przez wykładowcę.
2. Systematyczne śledzenie w mediach informacji dotyczących zdarzeń stanowiących
przedmiot zainteresowań etyki społecznej, w szczególności etyki medycznej. Samodzielne
przygotowanie się do dyskusji, których celem jest omówienie tych problemów.
3. Aktywny udział w inicjowanych przez wykładowcę debatach na temat ważnych
kontrowersji współczesnego życia publicznego.
4. Praca w zespołach: przygotowanie i prezentacja projektu, którego tematem jest wskazany
przez prowadzącego jeden z problemów społecznych współczesnych społeczeństw
demokratycznych.
5. Studiowanie kodeksów etyki zawodowej adresowanych do lekarzy i pielęgniarek. Analiza
treści, ocena proponowanych regulacji pod względem możliwości odnoszenia się do nich
w praktyce zawodowej.
6. Omawianie przykładów problemów etycznych występujących w praktyce zawodowej.
7. Przygotowanie case study na temat podany przez wykładowcę lub zaproponowany przez
studenta.
2
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gnieźnie
Instytut Nauk o Zdrowiu
Kierunek - Pielęgniarstwo
Studia Stacjonarne
Wykłady z etyki ogólnej i zawodowej :
1. Pojęcie moralności i etyki. Moralność jako forma społecznej regulacji zachowań
człowieka. Pozostałe formy (prawo, obyczaj) określających relacje interpersonalne i
społeczne: ja wobec siebie samego, ja a inny, ja a społeczeństwo. Zagadnienie uprawnień
i obowiązków. Kompetencja kulturowa jako podstawa funkcjonowania w społeczeństwie
(socjalizacja, interioryzacja). Patologia i resocjalizacja.
2. Rozwój moralny według L. Kohlberga. Moralność jednostkowa i społeczna. Pojęcie sfery
publicznej. Sfera prywatna a publiczna. Maxa Webera idea „odczarowania świata” –
uwolnienie przestrzeni publicznej spod bezpośredniej kontroli Kościoła. Stanowisko R.
Rorty’ego.
3. Moralność jako przedmiot refleksji etycznej. Sytuacja moralna, cztery sytuacje
odpowiedzialności. Teoria agencji jako koncepcja odpowiedzialności w sferze praktyki
zawodowej. Etyka w kontekście refleksji filozoficznej. Podstawowe pojęcia.
4. Etyka filozoficzna: spory o pochodzenie norm moralnych. Systematyzacja poglądów
etycznych: systemy heteronomiczne i autonomiczne, religijne i filozoficzne,
absolutystyczne i relatywistyczne, etyki intencjonalne, konsekwencjalistyczne i
deontologiczne.
5. Wybrane koncepcje filozofii moralnej: utylitaryzm, etyka umowy społecznej, etyka
sytuacyjna, etyka kodeksowa.
6. Etyka w medycynie: organizacja systemu ochrony zdrowia. Modele i funkcje państwa.
Źródła finansowania ochrony zdrowia. Dostęp do opieki zdrowotnej. Koncepcja
sprawiedliwości społecznej i kryteria racjonowania dóbr rzadkich.
7. Problematyka bioetyczna. Definicja i zakres refleksji bioetycznej. Bioetyka jako refleksja
interdyscyplinarna. Najważniejsze problemy bioetyczne (aborcja, eutanazja a kwestia
zaprzestania uporczywej terapii, transplantologia, zapłodnienie in vitro], zagadnienie
zdrowia społecznego: zdrowie społeczne a nierówności.
8. Etyka lekarska: istota i historia regulacji etycznej odnoszonej do zawodu lekarza. Kodeks
etyki lekarskiej. Najważniejsze dylematy etyczne lekarza. Podejście autonomiczne i
paternalistyczne. Cnoty i ideały związane z rolą lekarza.
9. Etyka w praktyce pielęgniarskiej. Problem: zawód czy powołanie? Praca czy służba?
Historia etyki pielęgniarskiej.
10. Koncepcje etyczne w praktyce pielęgniarskiej: adwokatura, odpowiedzialność,
współpraca, troskliwość.
11. Problem odpowiedzialności w praktyce zawodowej pielęgniarki. Odpowiedzialność z
zakres obowiązków. Obowiązki wobec pacjentów. Zobowiązania wobec społeczeństwa:
promocja zdrowia, gotowość do udzielania pomocy w sytuacjach kryzysowych. Obowiązki
wobec własnej grupy zawodowej. Zalecenia w zakresie podnoszenia kwalifikacji i
uzupełniania kompetencji.
12. Zagadnienie komunikacji w zawodzie pielęgniarki: pielęgniarka a lekarz, pielęgniarka a
pacjenci. Relacja pielęgniarka – pacjent. Tajemnica zawodowa. Komunikacja z rodziną
pacjenta.
13. Analiza treści Kodeksu Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (ICN).
14. Analiza Kodeksy etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej RP.
15. Analiza wybranych przykładów
dylematów etycznych dotyczących
praktyki
pielęgniarskiej: dyskusja i próby wskazania najwłaściwszego rozwiązania z uwagi na
dobro zaangażowanych stron. Kształcenie umiejętności identyfikowania problemu
etycznego, dostrzegania jego złożoności (zaangażowanie różnych stron, konfliktu
interesów) i przeprowadzenia prawidłowej analizy oraz formułowania dyspozycji do
praktycznego rozwiązania problemu.
3
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gnieźnie
Instytut Nauk o Zdrowiu
Kierunek - Pielęgniarstwo
Studia Stacjonarne
Wymagane wiadomości:
Znajomość zagadnień z obszaru ogólnej refleksji filozoficznej, etyki ogólnej oraz etyki w
medycynie w zakresie określonym tematami kolejnych wykładów.
Forma prowadzonych zajęć:
1. Wykłady
2. Konwersatoria w zakresie wykładów z filozofii (tematy 13,14,15) oraz etyki [tematy
13,14,15].
Metody oceny:
Przedmiot kończy się zaliczeniem z oceną.
1.Podstawą pozytywnej oceny jest zaliczenie końcowego kolokwium pisemnego z treści
wykładów (dotyczy obu semestrów).
2. Ponadto studenci w ramach samokształcenia zobowiązani są do systematycznego
zbierania informacji w mediach dotyczących zaistniałych w Polsce (lub poza) zdarzeń
stanowiących zakres refleksji etyki medycznej. Wszyscy uczestnicy kursu powinni
przedstawić dokumentację w postaci notatek [około 150 słów] dotyczących co najmniej
5. takich przypadków (zebrane materiały przedstawiają do oceny na koniec drugiego
semestru zajęć).
3. Pracujący w małych grupach studenci prezentują na zajęciach przygotowany projekt
omawiający wybrany problem współczesnych społeczności (dotyczy pierwszej części
zajęć z filozofii: prezentacja na jednym z trzech ostatnich wykładów z filozofii).
4. Każdy ze studentów przygotowuje w postaci krótkiego pisemnego tekstu (około 2 stron
znormalizowanego maszynopisu) case study, wyboru tematu dokonuje samodzielnie
(dotyczy drugiej części realizowanych zajęć dotyczących zagadnień etycznych – semestr
drugi).
Bibliografia:
Literatura podstawowa do wykładów z Filozofii
R. C. Solomon, K.M. Higgins, Krótka historia filozofii, Prószyński i S-ka, Warszawa 1997
Literatura podstawowa do wykładów z Etyki zawodu
S. Konstańczak, Etyka pielęgniarska, Diffin, Warszawa 2010
Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej RP
Kodeks Etyki Dla Pielęgniarek Międzynarodowej Rady Pielęgniarek
Literatura zalecana do wykładów z Filozofii
1. R. H. Popkin, A. Stroll, Filzofia, Zysk i S-ka, Poznań 1994
2. W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, (kolejne wydania)
Literatura zalecana do wykładów z Etyki zawodu
S.T. Fry, M.J. Johnstone, Etyka w praktyce pielęgniarskiej, Makmed, Lublin 2009
4