Pobierz - Wydział Zarządzania UW

Programy i instrumenty wspierania
działalności gospodarczej
Kontekst – luka finansowania – zjawisko
uzasadniające tworzenie / oferowanie
pozabankowych źródeł finansowania
Wykład / konwersatorium
M. Gajewski (2016 / 2017)
Podsumowanie (poprzedni wykład) – kontekst
pozabankowych … uzasadnienia
Źródło: na podstawie A. Skowronek-Mielczarek
2
Problematyka dostępu do źródeł finansowania (na
podstawie badań)
Skala ograniczeń w dostępie do źródeł finansowania. Co najmniej około
1/3 populacji przedsiębiorstw napotyka trudności w dostępie do źródeł
finansowania.
32%
35%
27%
22%
Źródło: „SMEs Access to Finance” (Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny, 2013).
3
Najnowsze badania na temat dostępności
finansowania – UE28
Dostępność kredytu – najnowsze ustalenia
Źródło: „Survey on the access to finanse of enterprises (SAFE) – Analytical Report” (Komisja Europejska, grudzień 2015).
4
Najnowsze badania na temat dostępności
finansowania – UE28
Dostępność finansowania (ogólnie) – najnowsze ustalenia
Źródło: „Survey on the access to finanse of enterprises (SAFE) – Analytical Report” (Komisja Europejska, grudzień 2015).
5
Zjawisko luki finansowania – próba definicji
Luka to wymagająca interwencji
publicznej niedoskonałość rynku,
polegająca na braku lub ograniczonym
dostępie do źródeł finansowania
zewnętrznego (niewystarczająca podaż
kapitału ze źródeł
zinstytucjonalizowanych).
Nie ma możliwości (lub są
niewystarczające) pozyskania
finansowania ze źródeł zewnętrznych,
oferowanych na rynku komercyjnym na
realizację uzasadnionych ekonomicznie
projektów
Niemożność zaspokojenia popytu na
finansowanie dotyczy przedsięwzięć
wykonalnych i realizowanych przez
podmioty posiadające potencjał
produktywnego wykorzystania
finansowania.
Zjawisko luki pomiędzy popytem a podażą
kapitału, dotyczące w znacznej mierze sektora
małych i średnich przedsiębiorstw, określono
mianem luki Macmillana po opublikowaniu
raportu na temat systemu finansowego Wielkiej
Brytanii w roku 1931.
Nazwa tej luki pochodzi od nazwiska
przewodniczącego Komisji Finansów,
późniejszego premiera Wielkiej Brytanii Harolda Macmillana.
Do grona współautorów raportu należał m.in.
J.M. Keynes.
W sytuacji pozostawania w luce
przedsiębiorstwa nie są w stanie skutecznie
pozyskiwać środków na rozwój, pomimo
posiadania potencjału do produktywnego
wykorzystania kapitału. Możliwości rozwojowe
ograniczane są do źródeł akumulacji
wewnętrznej, z natury rzeczy ograniczonej
aktualną skalą działania i wypracowanymi w
przeszłości nadwyżkami.
6
Zjawisko luki finansowania – metody pomiaru
Luka mierzona na podstawie deklarowanych
niezrealizowanych inwestycji
Najszersza koncepcja pomiaru – uwzględnia
podmioty, które ubiegały się, jak i nie ubiegały
się o finansowanie zewnętrzne).
Pomiar obarczony „problemem agregacji”
(przeprowadzenie wielu zamierzanych
inwestycji mogłoby spowodować, że pozornie
atrakcyjne przedsięwzięcia mogłyby
ostatecznie okazać się nieefektywne).
Luka nieprzyznanego finansowania
zewnętrznego – wielkość finansowania, o
które ubiegano się, ale zabiegi te okazały się
bezskuteczne (pomiar jest bardziej złożony –
wymaga odtworzenia sytuacji, gdy
nieskutecznie ubiegano się o finansowanie).
Luka
niezrealizowanych
inwestycji
Luka nieprzyznanego
finansowania
7
Charakterystyka luki finansowania – segmenty luki
Lukę finansowania można zdefiniować jako
niedoskonałość rynku, polegającą na względnie
trwałej („zmiennej”) nieciągłości po stronie
podażowej rynku, wyrażającą się:
Luka finansowania
Brakiem możliwości sfinansowania projektów
z określonego przedziału wielkości i/lub
Pochodzących od określonej grupy
przedsiębiorców (ograniczenie sektorowe).
Tak rozumiana luka opiera się na założeniu, że
„niedoskonałość” rynku wywołuje istnienie
pewnego wolumenu niezaspokojonego popytu
na kapitał, niezbędnego do finansowania
uzasadnionych ekonomicznie przedsięwzięć.
Finansowanie
dłużne
Finansowanie
udziałowe
Finansowanie
mieszane
Luka finansowania może dotyczyć zarówno
kapitału dłużnego, jak i kapitału udziałowego
(equity gap).
Luka kapitałowa dotyczy najczęściej firm, które
znajdują się również w luce finansowania
dłużnego.
8
(Przykład) Czynniki wywołujące niedoskonałości
rynku w dostępie do finansowania kapitałem
Przyczyny silnie związane z ekonomiką inwestowania / działania funduszy VC i naturą
rynków finansowych.
Inwestycje w małe przedsiębiorstwa są na ogół bardziej ryzykowne
wyższy koszt
przygotowania inwestycji kapitałowej (analizy finansowe, ekonomiczne, prawne …),
Inwestycje kapitałowe, szczególnie w mniejsze firmy, mają charakter długoterminowy
(… nawet 10 lat). Wszelkie analizy stają się bardzo ryzykowne (wręcz niepewne).
Większe koszty przygotowawcze wywołują wzrost ryzyka portfela (inwestora) kapitał skonsumowany jest przez koszty przygotowania inwestycji i nie może być
przeznaczony na inwestycje
maleje dywersyfikacja portfela.
Dodatkowo
Nadmierne zwiększenie ryzyka jest często nie akceptowane przez inwestorów
niskie prawdopodobieństwo ponad standardowych zysków.
.
Rozwój sektora inwestorów instytucjonalnych (fundusze emerytalne, otwarte fundusze
inwestycyjne, itd.) zwiększa strumień kapitałów alokowanych do funduszy VC
wzrost
rozmiarów pojedynczej inwestycji
mniejsze zainteresowanie „drobnicą”.
Sposób konstrukcji opłaty za zarządzanie oraz premii za sukces (procent od wartości
zgromadzonych kapitałów i od wypracowanych zysków) jest czynnikiem sprzyjającym
powstawaniu większych funduszy
zainteresowane większymi projektami.
Brak zainteresowania finansowaniem określonych podmiotów
9
Charakterystyka luki finansowania – PL 2015
40
35
30
25
20
Luka finansowania
udziałowego
15
10
NEWCONNECT
5
3.1. POIG
KFK
0
0,1
1
10
100
„Ocena stanu gotowości sektora badawczo-rozwojowego w Polsce do skorzystania z możliwości wsparcia z
publiczno-prywatnych inwestycyjnych instrumentów finansowych”, NCBR, Warszawa 2015 r.
10
Ogólne podstawy kształtowania luki finansowania
Koncepcja racjonowania kredytu (finansowania) Stiglitz’a i Weiss’a:
•
w warunkach stanu równowagi rynku finansowego racjonalnym ekonomicznie
postępowaniem jest „racjonowanie finansowania”. Skłaniają ku temu:
niedostępność informacji, umożliwiającej oszacowanie ryzyka kredytowego,
trudności z monitorowaniem przedsięwzięcia
Asymetria informacji
Ww. problemów nie rozwiązuje manipulowanie ceną (wyższy koszt
finansowania w za wyższą podaż)
budowa portfeli o ponadprzeciętnym ryzyku,
opartym na negatywnej selekcji.
Uzasadnione staje się „racjonowanie” wobec powszechnego udostępniania
finansowania po wyższej cenie (awersja do kredytowania). W rezultacie z luką
mamy do czynienia wtedy, gdy:
•
pośród podobnych przedsięwzięć, dla których poszukiwane jest finansowanie,
występuje sytuacja, gdy niektóre z nich otrzymują je, natomiast wnioski
pozostałych są odrzucane, oraz
•
gdy w populacji biorców finansowania występują podmioty, które nie będą w
stanie pozyskać finansowania niezależnie od jego ceny.
11
12
Przejawy „racjonowania”
Oferowanie finansowania pod warunkiem
udostępnienia odpowiednich (ilość i jakość)
zabezpieczeń (zabezpieczenia osobiste zazwyczaj
niewystarczające lub też stosowanie bardzo
niekorzystnych form).
Oferowanie finansowania podmiotom legitymujących
się pozytywną historią kredytową (dążenie do
redukcji zjawiska asymetrii informacji).
Problem – brak
zabezpieczeń (!)
Problem – brak
historii
kredytowej(!)
Wysokie wymogi w zakresie czasu
funkcjonowania potencjalnego beneficjenta
finansowania.
Problem –
starterzy(!)
Oferowanie finansowania w mniejszym zakresie
niż oczekiwany (ograniczenie ryzyka poprzez
„porcjowanie”); podnoszenie wymogów w zakresie
udziału własnego w finansowaniu przedsięwzięcia.
Problem – za
niskie
finansowanie (!)
Znaczna biurokratyzacja procesu analizy wniosku
o finansowanie oraz znaczne wymogi
dokumentacyjne.
Problem –
koszty
pozyskania(!)
13
Czynniki kształtujące lukę finansowania
Generalnie, lukę finansowania kształtują dwie grupy
czynników.
Pierwsza z nich wynika z warunków, w których
funkcjonują instytucje finansujące.
Druga wynika ze specyficznych charakterystyk podmiotów
potencjalnie zainteresowanych finansowaniem.
Czynniki na poziomie
makro (warunki
funkcjonowania instytucji
finansowych)
Czynniki na poziomie
mikro (czynniki
odnoszące się do
specyficznych kategorii
potencjalnych biorców
finansowania)
14
Czynniki kształtujące dostępność finansowania
•
•
•
•
•
•
• stopień zmonopolizowania /
konkurencji,
• zakres ingerencji władz publicznych
w mechanizmy rynkowe,
• dostępność alternatywnych celów
lokowania kapitału,
• klimat dla przedsiębiorczości oraz
związane z tym przewidywania,
dotyczące ogólnej sytuacji
gospodarczej i jej wpływu na
sytuację biorców,
• obecność oraz skuteczność metod
szacowania ryzyka
inwestycyjnego,
• ukształtowanie ram prawnych oraz
warunków funkcjonowania
przedsiębiorstw,
• dostępność informacji, w związku
z procesami finansowania oraz
funkcjonowaniem sektora
przedsiębiorstw.
15
Poziom makro
Poziom mikro
•
niższa stabilność oraz poziom
przychodów i zysków, majątku
niższe stopy przeżywalności
(śmiertelność),
niższa jakość informacji
finansowych (jakość
rachunkowości, zarządzania
finansami),
ograniczone możliwości oceny
perspektyw rynkowych i
racjonalności decyzji
ekonomicznych („scalenie”),
zarządzanie – oparte o intuicję
właściciela,
zbyt silne związki pomiędzy
funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i
jego właścicielami,
niska wiarygodność wyceny
wartości czynników
niematerialnych wiążących się z
funkcjonowaniem przedsiębiorcy.
Kredytowanie - ograniczenia
/…/
16
Konkluzje dotyczące oddziaływania luki finansowania
Przeprowadzane w ostatnich latach badania (OECD) wskazują,
że zjawisko luki oddziaływuje szczególne silnie w przypadku
trzech kategorii przedsiębiorstw. Są to:
•
firmy znajdujące się na wczesnych etapach cyklu
rozwojowego (zasiew, start i częściowo faza ekspansji),
niezależnie od sektora lub branży.
•
zjawisko nasila się w przypadku tzw. start-up’ów.
•
firmy o profilu technologicznym, których rozwój opiera się na
innowacyjnym pomyśle lub nowym modelu biznesowym. W tym
przypadku charakterystyczne są:
szczególnie trudna ocena wykonalności przedsięwzięcia –
szacowanie ryzyka – brak know-how do oceny tego rodzaju
przedsięwzięć).
ograniczenie możliwości finansowania w oparciu o instrumenty
dłużne (zwrotne) z uwagi na asymetrię informacji oraz fakt, iż
instrumenty standardowe nie okazują się właściwe, np. z uwagi na niską
płynność i utrzymujące się przez pewien czas, często relatywnie długi,
negatywne wyniki finansowe.
17
Schemat źródeł finansowania
Źródła finansowania
Zewnętrzne
Wewnętrzne
Własne
Majątkowe
Kapitał
podstawowy i
zapasowy
Emisja papierów
udziałowych
Bieżące wpływy
Amortyzacja
Sprzedaż
majątku
Rotacja majątku
obrotowego
Mieszane
„mezzanine”
(bardzo
zróżnicowane
i specyficzne)
Długoterminowe
Kredyt
inwestycyjny
Pożyczka
Leasing
Emisja obligacji
Inne
Obce
Kapitałowe
Zysk zatrzymany
Fundusze celowe
Rezerwy
Krótkoterminowe
Kredyt obrotowy
Pożyczka
Factoring
Kredyt kupiecki
Emisja papierów
dłużnych
Inne
18
Schemat źródeł finansowania – dopasowania zależnie
od fazy cyklu rozwojowego
19
Segmentacja pozabankowych instrumentów finansowania
działalności gospodarczej
Instr.
Sektor bankowy
Fundusze pożyczkowe
Fundusze mikropożyczkowe
Działalności
poręczeniowa
Fundusze zalążkowe
Faza rozwoju
20
Dziękuję za uwagę!