MSZ - Collegium Medicum

E FAC U
LT
A
A
ATIS JAGI
EL
SIT
ER
GI
I M ED I C I U N
IV
.M
EDICAE C
SM
OL
A
.D
LE
I CA
TE
N
LO
T
DA
CC
N
U
CLXI V F
Małgorzata Schlegel-Zawadzka
Zakład śywienia Człowieka
Instytut Zdrowia Publicznego
Wydział Ochrony Zdrowia
Collegium Medicum UJ
Ul. Grzegórzecka 20,
31-531 Kraków,
tel 012-431-26-97
Od małego Conieco do
syndromu nocnego jedzenia
MSZ
Gula plures, quam gladus peremit –
śarłoczność zgubiła więcej ludzi niŜ miecz.
MSZ
MSZ
MSZ
MSZ
Alan Alexander Milne (1882 - 1956)
Ernest H. Shepard (1879 - 1976)
MSZ
MSZ
Pora na Przekąskę
- Ja zwykle o tej porze dostaję jakieś małe Conieco
i spojrzał tęsknie w stronę szafki
stojącej w kącie bawialni Sowy –
po prostu łyk słodkiej śmietanki
czy czegoś tam innego i odrobinkę miodu...
MSZ
Dojadanie (snacking) –okazyjne spoŜywanie produktów
lub zestawów produktów między zwyczajowymi
posiłkami, przewaŜnie w niewielkich ilościach.
Dotyczy to w szczególności Ŝywności wysoko
przetworzonej (np. cukierki, czipsy i in.).
Gertig H., Gawęcki J. 2001
MSZ
Pojadanie (snack) – najprostsze produkty pod względem
złoŜoności (np. jabłko, baton, lody, ciastko, czipsy –
spoŜywane razem z napojem lub bez) oraz napoje
spoŜywane pojedynczo takie jak sok, napoje słodzone lub
mleczne.
Posiłek – Ŝywność o pewnej strukturze spoŜywana
zarówno na zimno (jak np. kanapka, sałatka) jak i na
gorąco spoŜywana w formie wyraźnie złoŜonych posiłków
składających się z kilku produktów (np. mięso i warzywa
z ziemniakami lub pierogi, makaron z sosem, zupa itp.).
Epizody związane z Ŝywieniem – to wszystkie fakty,
wydarzenia jedzenia lub picia (pojadania + posiłki)
związane ze spoŜywaniem Ŝywności w czasie całej doby.
Charzewska i wsp. 2003
MSZ
Populacja warszawska
Rok badania
Chłopcy Kobiety
Dziewc.
11-15 lat 11-15 lat 50 lat
N=64
N=594
N=543
Kobiety Kobiety
60 lat
75 lat
N=130
N=59
MęŜczyź.
75 lat
N=43
19992000
2001
1997
19992000
1998
1997
Średnia liczba
posiłków na
osobę/dzień
4,05
3,97
3,56
3,72
3,53
3,58
Średnia liczba
pojadań na
osobę/dzień na
całą populację
0,64
0,61
1,13
0,83
0,76
0,81
Średnia pojadań
na osobę/dzień
na osobę
pojadająca
1,24
1,21
1,60
1,44
1,25
2,33
Średnia
epizodów
jedzenia na
osobę/dzień
4,68
4,59
4,69
4,55
4,29
4,40
Charzewska i wsp. 2003
MSZ
Populacja warszawska – procent osób,
które pojadały w zaleŜności od liczby posiłków głównych
Liczba posiłków
Procent
1-2
59
3
58
4
48
5
52
Charzewska i wsp. 2003
MSZ
Korzyści z częstego spoŜywania posiłków
o mniejszej objętości
1. Korzystne efekty metaboliczne
Większa liczba posiłków zmniejsza poposiłkową reakcję
metabolizmu lipidów i wydzielania insuliny.
2. Osoby spoŜywające więcej niŜ 4 posiłki dziennie
charakteryzowały się istotnie niŜszymi stęŜeniami cholesterolu
w porównaniu do spoŜywających 1-2 posiłków.
3. Poziom cholesterolu LDL ulegał zmniejszeniu wraz ze
wzrostem częstości spoŜywanych posiłków.
4. Większa częstość spoŜywanych posiłków zmniejsza
sekrecję insuliny, co ma wpływ na długotrwałą tolerancję
glukozy.
5. Dochodzi do stabilizacji masy ciała i jej obniŜenia
(badania z lat 70.)
Charzewska i wsp. 2003
MSZ
Wsłuchaj się w swoje Ciało
Nie uszedł jeszcze i pół drogi,
gdy nagle ogarnęło go dziwne uczucie.
Zaczęło się od czubka nosa...
Było mu tak, jakby coś wewnątrz niego mówiło:
„No, a teraz, Puchatku,
JuŜ czas na jakieś małe Conieco”...
MSZ
Nasz mózg posiada silne mechanizmy głodu i nagrody,
które zapewniają optymalne spoŜycie dla właściwego
Ŝywienia. Ten mechanizm jest szczególnie silny w
przypadku niemowląt i dzieci, których duŜa wielkość
mózgu w stosunku do masy ciała wymaga
odpowiedniego zabezpieczenia energetycznego i w
składniki odŜywcze. Aktualnie, doradza się mamom, aby
karmiły piersią swoje pociechy tak często jak one chcą,
czyli nieraz do 15 razy w ciągu dnia. W tym samym
czasie zaobserwowano gwałtowny rozwój otyłości u
dzieci. Jako jedną z przyczyn zaczęto upatrywać zbyt
częste spoŜycie przekąsek. Po połączeniu tych dwóch
faktów szwedzcy uczeni postawili hipotezę, Ŝe takie
nieuporządkowane karmienie piersią, czyli ile razy
niemowlę chce, rozwija zwyczaj częstego dojadania w
ciągu dnia w dzieciństwie, a ten zwyczaj staje u się
podłoŜem rozwoju dziecięcej otyłości.
Navia i wsp. 2003
MSZ
Badania prowadzone w Zakładzie śywienia
Człowieka Wydziału Ochrony Zdrowia CM UJ,
wskazują Ŝe częstość dojadania takich produktów
jak chrupki i jogurty jest zaleŜna od tego, czy
dziecko uczęszcza do przedszkola czy nie. Te
ostatnie częściej je dojadają, natomiast słodycze,
słodkie bułki, czipsy równie często podawane są
wszystkim dzieciom pomiędzy 3 a 6 rokiem Ŝycia.
Miejsce zamieszkania dziecka w tym przypadku nie
odgrywa roli.
Piórecka i wsp. 2005
MSZ
Amerykanie, których próbujemy naśladować nie mają
juŜ tych legislacyjnych problemów. Kongres USA
zatwierdził w 2004 r. prawo wymagające od wszystkich
rejonów szkolnych (w naszym przypadku to byłyby
kuratoria) zastosowania „Polityki Zdrowotnej”,
zawierającej dodatkowe zalecenia Ŝywieniowe w zakresie
Ŝywności i napojów sprzedawanych w szkołach, a nie
tylko drugich śniadań, co do których decyzję podjęto
wcześniej. Oczywiście, nie wszystko jest tak jak być
powinno, co stwierdzają autorzy, ale istnieje instrument
prawny, uzupełniający wcześniejszą politykę zdrowotną
zwalczania otyłości wśród młodych Amerykanów. .
Greves H.M., Rivara F.P.: Report card on school snacks
food policies among the United States’ largest school
districts in 2004-2005: Room for improvement.
Intern. J. Behav. Nutr. Phys. Activ. 3:1, 2006
(http://ijbnpa.org/content/3/1/1 )
MSZ
Studenci w USA, którzy uczą się w kampusach:
1) Z „open campus policies” – znacznie częściej jedzą lunche w
restauracjach typu „fast food” w porównaniu do tych uczelni, które
mają określoną politykę (0,7 vs. 0,2 dni/tydzień);
2) Liczba i częstość zakupywanych przekąsek i słodkich napojów
gazowanych zakupywanych z automatów sprzedających je
związana jest z:
a) liczbą automatów na terenie kampusu (p<0,001);
b) polityką uczelni dotyczącą asortymentu sprzedaŜy.
Tam gdzie ograniczenia 0,5+1,1 dni/tydzień
vs 0,9+1,3 dni/tydzień
Automaty zamykane w porze obiadu – zakup napoi
1,4+1,6 dni/tydzień vs 1,9+1,8 dni/tydzień
Neumark-Sztainer i wsp. 2005
MSZ
Utrwalone nieprawidłowe nawyki Ŝywieniowe są
jedną z wielu przyczyn mających wpływ na
powstania choroby niedokrwiennej serca. Badania
potwierdziły, Ŝe osoby zdrowe nie zwracają uwagi na
swoje zwyczaje Ŝywieniowe i dojadają istotnie
częściej niŜ te osoby, u których zdiagnozowano
choroby układu krąŜenia.
Piórecka i wsp. 2003
MSZ
Dojadanie nocą, które uwaŜa się za jeden z
czynników przyczyniających się do nadwagi i
otyłości zostało opisane prawie 50 lat temu w 1955
r. przez autorów amerykańskich i określone jako
„night eating syndrome”, czyli zespół nocnego
jedzenia (ZNJ). OdróŜniono go od „night snacking”
czyli nocnego dojadania, jako czynności
epizodycznej nie mającej istotnych konsekwencji
zdrowotnych.
Wal i wsp. 2005
MSZ
Kryteria diagnostyczne ZNJ są dalej dyskutowane, gdyŜ
brak jest ujednoliconych metod badawczych niezbędnych
w prawidłowej klasyfikacji chorych.
Jednak wielu autorów jest zgodnych, Ŝe naleŜy do nich:
a) jedzenie więcej niŜ 50% kalorii z całodziennej racji
pokarmowej po godzinie 18.00 lub 19.00 (róŜni autorzy),
tzw wieczorna Ŝarłoczność;
b) brak apetytu porannego, czyli tzw. poranna anoreksja;
c) problemy ze spaniem – bezsenność;
d) emocjonalny stres.
Wskazuje się na wiele podobieństw z „binge eating
dosrder”, w Polsce określanym, jako jedzeniem
kompulsacyjnym, napadowym.
Problem ZNJ w USA dotyczy według róŜnych autorów od
8,9% do 27,0% pacjentów z róŜnym stopniem nadwagi i
otyłości.
Wal i wsp. 2005
MSZ
Jedzenie gotowych przetworów zboŜowych w formie
przekąsek po wieczornym posiłku moŜe zmniejszyć spoŜycie
energii u nocnych pojadaczy i wspomóc utratę masy ciała
u podatnych osób.
Waller i wsp. 2004
MSZ
MSZ