docStrona podażowa
download 
Reklamacja Transkrypt
Strona podażowa
Profil regionalny – województwo śląskie Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Spis treści 1 Streszczenie oraz wnioski .................................................................................................... 3 1.1 Tło i cel badań..........................................................................................................................3 1.2 Definicje i metodologia............................................................................................................3 1.3 Główne wnioski .......................................................................................................................5 2 Wprowadzenie...................................................................................................................... 7 3 Gospodarka regionu a przedsiębiorczość ............................................................................. 8 4 Podaż usług wspierających................................................................................................... 9 4.1 Organizacja usług wspierających.............................................................................................9 4.2 Grupy beneficjentów..............................................................................................................11 4.3 Rodzaje usług wspierających .................................................................................................15 4.4 Promocja, jakość i ceny usług wspierających ........................................................................17 4.5 Cele usług wspierających ................................................................................................... 20 5 6 Popyt na usługi ................................................................................................................... 22 5.1 Ilość firm korzystających z usług...........................................................................................22 5.2 Świadomość istnienia usług ...................................................................................................24 5.3 Typy, zakres i potrzeba dostarczanych usług.........................................................................27 5.4 Warunki dostarczania usług ...................................................................................................29 5.5 Przyszły potencjał dla usług...................................................................................................29 Podsumowanie i wnioski.................................................................................................... 33 Załącznik: Lista ośrodków województwa śląskiego dostarczających usługi wraz ze wskazaniem na programy, które są w nich realizowane .......................................................... 34 Spis tabel .................................................................................................................................. 36 Spis wykresów.......................................................................................................................... 37 2 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski 1 Streszczenie oraz wnioski 1.1 Tło i cel badań Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oznacza podjęcie wyzwań rozwojowych przez nasz kraj oraz wprowadzenie zasad polityki spójności społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej. Narodowy Plan Rozwoju przyjęty przez Radę Ministrów w lutym 2003 roku oraz sektorowe programy operacyjne opublikowane przez Ministerstwo Gospodarki odnoszą się do wyzwań związanych z naszym członkostwem w UE. I tak w Sektorowym Programie Operacyjnym Wzrost Konkurencyjności Gospodarki w ramach wskazanych dwóch priorytetów mają być m.in. realizowane zadania zwiększenia dostępu małych i średnich firm do specjalistycznej pomocy doradczej oraz poprawy dostępu do wysokiej jakości usług wsparcia. Liczne instrumenty wsparcia sektora MSP zostały już wdrożone i są dostępne. Są one finansowane ze źródeł publicznych krajowych, ze środków UE oraz ze środków samorządowych. Rozwój MSP jest powszechnie uznany jako klucz do ograniczania różnic rozwojowych pomiędzy Polską, a krajami UE. Kraje Unii Europejskiej przyjęły 19 czerwca 2000 roku Europejską Kartę Małych Przedsiębiorstw. Polska przyjęła ją w kwietniu 2002 roku. Perspektywa wstąpienia Polski do Unii Europejskiej oznacza m.in., że unijna polityka regionalna wraz ze swoimi instrumentami będzie dostępna w kraju. Wsparcie sektora MSP stanowi znaczący udział w tej polityce. Stąd potrzeba oceny istniejących instrumentów wsparcia małych firm z punktu widzenia ich adekwatności do rzeczywistych potrzeb sektora. Ten ogólny cel przyświeca podejmowaniu niniejszego projektu. Inną ważną przesłanką podejmowania badań nad usługami wsparcia dla sektora małych firm jest przyjęcie przez Radę Ministrów w ostatnim okresie dwóch dokumentów: Kierunków działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006 roku (luty 2003) oraz Przedsiębiorczość w Polsce (czerwiec 2003). Stwarzają one perspektywę rozszerzenia zakresu i dostępu do wspieranych przez państwo usług doradczych, szkoleniowych i konsultingowych dla sektora MSP. Jednocześnie ostatnie lata wskazują, że spowolnienie wzrostu gospodarczego odbiło się znacząco na sektorze MSP, który po okresie znacznego rozwoju w latach dziewięćdziesiątych poprzedniego wieku nie wykazuje już dynamiki i możliwości kreowania nowych miejsc pracy, a liczba przedsiębiorstw aktywnych maleje. Wreszcie należy zaznaczyć, że Komisja Europejska zleciła przeprowadzenie badań na temat usług wsparcia małych firm w piętnastu krajach UE oraz w Norwegii, a celami podstawowymi podejmowanego badania jest poprawa krajowych i regionalnych systemów wsparcia MSP oraz pomoc w przygotowaniu do zastosowania w kraju najlepszych praktyk europejskich w zakresie usług dla MSP. Dlatego też zadaniami głównymi, które przeprowadzono w ramach badań i na które odpowiada opracowanie krajowe są: • Analiza występujących na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym usług dla małych firm; • Ocena potrzeb małych firm w zakresie usług wsparcia oraz określenie adekwatności tych ostatnich do rzeczywistych potrzeb; • Dostarczenie spójnego zestawu narzędzi (rekomendacji), który poprawiałby sytuację w zakresie usług wsparcia dla małych przedsiębiorstw. 1.2 Definicje i metodologia Zgodnie z założeniami przyjętymi przy podejmowaniu badań przy ich prowadzeniu korzystano w znaczącym zakresie z wyżej wymienionych badań prowadzonych w okresie od grudnia 2000 do czerwca 2002 przez Austriacki Instytut Badania Małego Biznesu w piętnastu krajach UE oraz w Norwegii. Uwaga ta dotyczy również stosowanych metod badawczych oraz przyjętych podstawowych definicji. Ogólnie badaniami objęto usługi niefinansowe oferowane na zasadach niekomercyjnych dla przedsiębiorstw małych, mikro i samozatrudnionych. Badanie obejmowało pomoc publiczną nakierowaną na: 3 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski (a) mikroprzedsiębiorstwa, tj. przedsiębiorstwa zatrudniające od 1 do 9 pracowników; (b) małe przedsiębiorstwa, tj. przedsiębiorstwa zatrudniające od 10 do 49 pracowników; (c) samozatrudnionych. Za pomoc publiczną uznano działania, które spełniają równocześnie następujące kryteria: A. kryteria dla usługodawców Usługa powstaje jako inicjatywa wynikająca z polityki publicznej. Dostawca usługi jest instytucją publiczną, a jeśli tak nie jest tzn. jest to instytucja lub firma prywatna to działa ona zgodnie z zatwierdzoną przez instytucję publiczną polityką; B. kryteria dla odbiorców Usługa jest przeznaczona dla firm jednoosobowych, firm mikro (1–9pracowników) lub małych firm (10–49 pracowników), gdzie charakter odbiorcy danej usługi wynika z jej przeznaczenia (określonego np. przedmiotem, strukturą, warunkami usługi) lub z jej praktycznego zastosowania. Usługa jest przeznaczona bezpośrednio dla przedsiębiorstw lub przedsiębiorców. C. kryteria dla przedmiotu usługi: Usługa jest oferowana na warunkach niekomercyjnych. Usługa ma na celu zapewnienie przedsiębiorstwom lub przedsiębiorcom pomocy w rozwijaniu działalności gospodarczej lub w uniknięciu błędów w prowadzeniu działalności gospodarczej. Przedmiot usługi obejmuje zapewnianie informacji, doradztwa lub szkoleń, lub też obejmuje usługi biznesowe (np. rachunkowe, prawne lub bankowe) świadczone na zasadach niekomercyjnych. Znaczna część usługi ma charakter niefinansowy. Oznacza to, że dla potrzeb tego badania nie uwzględnialiśmy usług ściśle finansowych, takich jak udzielanie pożyczek, gwarancji, czy kredytów. Natomiast uznajemy takie usługi, których głównym zadaniem jest np. wsparcie przedsiębiorców w przygotowaniu wniosku kredytowego, lub sporządzenie biznes planu (i to stanowi główny cel usługi), nawet jeśli prowadzi to do uzyskania wsparcia finansowego. Powyższa definicja jest oczywiście definicją wąską systemu wsparcia publicznego i nie obejmuje licznych innych działań publicznych wspierających sektor małych przedsiębiorstw, takich jak instrumenty ściśle finansowe, czy podatkowe, narzędzia nakierowane na zakładanie przedsiębiorstw, czy eliminację barier rozwojowych. Badanie obejmowało analizę strony podażowej usług wspierających oraz stronę popytową. Analiza strony podażowej była przeprowadzona w oparciu o dwa główne źródła informacji. Po pierwsze – o informacje zgromadzone w bazie danych, obejmującej programy wsparcia oraz organizacje inicjujące (uruchamiające) i wdrażające. Drugim źródłem informacji były wywiady prowadzone wśród izb i stowarzyszeń przedsiębiorców oraz wśród agencji, firm i innych organizacji, świadczących usługi dla badanego sektora firm. Takich wywiadów autorzy przeprowadzili 64 w całym kraju. Oczywiście uzupełnieniem tych źródeł informacji była dostępna literatura i inne materiały z zakresu tego tematu. Ocena popytu na usługi wspierające została przeprowadzona przede wszystkim w oparciu o badania ankietowe 1200 przedsiębiorstw, wybranych z bazy GUS – REGON. Badania były prowadzone na przełomie czerwca i lipca 2003 roku przez Pracownię Badań Społecznych w Sopocie metodą wywiadu telefonicznego. Badanie ankietowe prowadzono na próbie losowo-warstwowej przedsiębiorstw. Zastosowano trzy warstwy: wielkość firmy, sektor działalności i województwo. Badane firmy podzielono na trzy kategorie w zależności od liczby zatrudnionych: (a) małe przedsiębiorstwa o liczbie zatrudnionych od 10 do 49 osób, (b) mikroprzedsiębiorstwa o liczbie zatrudnionych od 1 do 9 zatrudnionych, oraz (c) samozatrudnionych, które nie zatrudniają żadnych osób. Następną zastosowaną warstwą był rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa podzielono według tego kryterium na siedem grup. Trzecią stosowaną warstwą było województwo. Założono, że przeprowadzonych zostanie 75 ankiet w każdym województwie. Tabela 1.1 prezentuje rozkład badanych przedsiębiorstw według wielkości firmy oraz województwa. Więcej informacji na temat metodologii badań znajduje się w raporcie krajowym. 4 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Tabela 1.1 Liczby przedsiębiorstw badanych według wielkości firmy oraz lokalizacji Województwo Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie samozatrudnieni 24 21 27 25 22 28 23 25 26 23 19 29 20 27 31 22 Liczba zbadanych przedsiębiorstw mikro małych 24 27 26 26 23 25 23 27 23 29 30 21 28 24 24 27 23 26 20 25 32 21 27 26 26 26 26 25 23 26 27 24 Razem 75 73 75 75 74 79 75 76 75 68 72 82 72 78 80 73 Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 1.3 Główne wnioski 1. Mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnieni korzystają z usług wsparcia stosunkowo często. Około 13% spośród badanych firm korzystało z usług wsparcia w ciągu ostatnich pięciu lat. Z powodu problemów związanych z badaną próbą, grupa firm korzystających z usług wsparcia jest nadreprezentowana wśród badanych firm. Stąd też rzeczywisty współczynnik korzystania z usług wśród polskich mikroprzedsiębiorstw, małych przedsiębiorstw i samozatrudnionych jest niższy niż 13%. 2. Spośród badanych firm najczęściej korzystają firmy nieco większe (a więc małe) i dojrzałe. Przedsiębiorcy lepiej wykształceni znacznie chętniej korzystają z usług wsparcia i jest wyraźna zależność: im wykształcenie przedsiębiorcy niższe tym współczynniki korzystania z usług niższe. Częściej również korzystają firmy znajdujące się kłopotach (ograniczające zatrudnienie) niż firmy dynamicznie się rozwijające. Najrzadziej jednak korzystają firmy o stabilnej pozycji rynkowej. Do korzystania z usług skłania przedsiębiorców raczej negatywny impuls związany z rozwojem firmy, niż aktywna postawa szukania dalszej ekspansji przedsiębiorstwa. 3. Stosunkowo niewiele firm korzysta z usług wsparcia w sposób regularny. Zdecydowanie przeważają firmy, które korzystają z usług sporadycznie, co wskazuje, że kontakt z usługodawcą powodowany jest prawdopodobnie przez pojawienie konkretnej potrzeby, a nie wynika ze stałego dążenia firm do rozwoju. 4. Występuje stosunkowo wysokie zróżnicowanie regionalne korzystania z usług wsparcia. Nie występuje ścisła zależność obecnego nasycenia ośrodkami wsparcia w regionie a współczynnikami korzystania z usług. 5. Stosunkowo wiele firm – niemal połowa – nie widziało potrzeby wsparcia. Liczna jest również grupa firm (jedna trzecia), która nie posiadała wystarczającej informacji o występowaniu takich usług. 6. Zaledwie około jedna trzecia firm uważa się za dobrze poinformowane o usługach wsparcia. Nie występuje wyraźna zależność pomiędzy korzystaniem z usług a własną dobrą oceną 5 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski 7. 8. 9. 10. poinformowania o usługach wsparcia w grupach przedsiębiorstw. Ocena poinformowania o usługach wsparcia nie zależy od branży, a w znacznie większej mierze od regionu. Choć i w tym przypadku znaczne zróżnicowanie regionalne w ocenie poinformowania nie wpływa na stopień korzystania z usług wsparcia. Przedsiębiorcy preferują bardziej usługi, które nakierowane są na rozwiązywanie ich konkretnych, najczęściej bieżących problemów niż na doskonalenie ich umiejętności związanych z kierowaniem i rozwojem firmy. I stąd najwyższe zapotrzebowanie zgłoszono na profesjonalne usługi informacyjne oraz na usługi finansowe. Im większa firma tym średnie zapotrzebowanie na usługi wsparcia we wszystkich sferach działania firmy jest wyższe. Faza rozwoju firmy w znacznie mniejszym stopniu wpływa na zgłoszone zapotrzebowanie na usługi wsparcia w różnych dziedzinach funkcjonowania firmy niż wielkość firmy. Zróżnicowane zapotrzebowanie na usługi zgłaszane przez firmy różnej wielkości czy w różnej fazie rozwoju nie wpływa na hierarchizowanie potrzeb na usługi w różnych dziedzinach funkcjonowania firmy. I tak zapotrzebowanie na usługi w zakresie zagadnień prawnych jest najwyższe, a na innowacje i zarządzanie najniższe. Przedsiębiorstwa, które korzystały z usług wyrażają wysokie zadowolenie z usług wsparcia. Firmy najbardziej są zadowolone z samej jakości i zakresu usług. Warunki świadczenia usług takie jak polityka cenowa, czy dostęp do usług są oceniane nieco gorzej. Występuje wysoki potencjalny popyt na usługi wsparcia. Wynika to z dwóch głównych przesłanek. Po pierwsze bardzo licznej grupy firm, które deklarują wysokie zapotrzebowanie na usługi wsparcia i uważają je za użyteczne. Grupa ta obejmuje w kraju ok. 64% wszystkich firm. Po drugie stosunkowo mało liczna grupa firm korzystających z usług – 13% bardzo wysoko ocenia uzyskane usługi. Obie grupy firm stanowią grupę potencjalnych klientów usług wsparcia. 6 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski 2 Wprowadzenie Niniejszy raport jest jednym z szesnastu profili regionalnych przygotowanych dla Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości w ramach projektu „Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych”. Celem każdego profilu wojewódzkiego jest porównanie usług wsparcia oferowanych na szczeblu regionalnym dla mikroprzedsiębiorstw, małych przedsiębiorstw oraz samozatrudnionych (strona podażowa) z potrzebami tych firm, analizowanymi z punktu widzenia organizacji, promocji, zakresu i dostępności usług wsparcia (strona popytowa) oraz dostarczenie spójnych i odpowiadających na potrzeby mikroprzedsiębiorstw, małych przedsiębiorstw oraz samozatrudnionych, rekomendacji zmian instrumentów wsparcia finansowanych lub współfinansowanych ze środków publicznych. Każdy profil wojewódzki w dużym stopniu odzwierciedla układ treści raportu krajowego i składa się z czterech części: • Wprowadzenia, podającego jednolity dla wszystkich regionów zestaw informacji, zawierający opis celu badań, metodykę oraz podstawowe dane odnoszące się do całego kraju, charakteryzujące sytuację MSP z uwagi na potrzebę usług i ich dostępność. • Opisu strony podażowej, charakteryzującej dostępność usług wspierających dla mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych w każdym województwie. Część ta omawia wyniki badań charakteryzujące dane województwo w porównaniu z danym odnoszącymi się do całego kraju. Zebrane dane dotyczą takich zagadnień, jak: liczba i status instytucji świadczących usługi dla MSP w danym regionie, rodzaj usług, system ich promocji, ceny, itd. • Opisu strony popytowej, charakteryzującej zapotrzebowanie na usługi wspierające, zgłaszane przez mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych. Rozdział omawia wyniki badań charakteryzujące region na tle kraju, w tym: udział firm, które korzystały z usług, poziom świadomości firm co do potrzeby i dostępności usług wspierających, rodzaje świadczonych usług, warunki na jakich są dostępne, potencjalne potrzeby. • Części końcowej, zawierającej podsumowanie i wnioski oraz listę i dane instytucji świadczących usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych w regionie. 7 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski 3 Gospodarka regionu a przedsiębiorczość Produkt krajowy brutto w regionie śląskim wyniósł w roku 2000 94,8 mld złotych, co stanowiło 13,8 proc. PKB Polski. Produkt krajowy brutto w przeliczeniu na mieszkańca w Śląskiem wyniósł w roku 2000 19509 zł. Wartość PKB per capita w województwie stanowiła nieco ponad 110 proc. wartości PKB per capita dla Polski. Tabela 3.1 PKB ogółem oraz per capita w województwie śląskim Rok Ogółem (w mld zł) Polska=100 Per capita (zł) Polska=100 1995 48,3 15,7 9824 123,0 1996 59,1 15,2 12044 119,9 1997 70,4 14,9 14363 117,5 1998 78,3 14,1 16014 111,9 1999 85,6 13,9 17565 110,4 2000 94,8 13,8 19509 110,1 Źródło: www.stat.gov.pl Pomimo stosunkowo wysokiej wartości PKB per capita w regionie Śląskie charakteryzuje się przeciętnym stopniem zróżnicowania regionalnego. Najbogatszym podregionem województwa jest podregion centralny-śląski, zaś najniższą wartość PKB per capita w roku 2000 zanotowano w regionie północno-śląskim. Rozpiętość wartości PKB per capita wyniosła około 7100 zł. Warto zauważyć, że jedynie w podregionie pólnocnośląskim wartość PKB per capita była niższa od PKB per capita dla kraju (86,6 przy wartości krajowej równej 100) Tabela 3.2 PKB per capita w podregionach województwa śląskiego w 2000 r. Północnośląski Południowośląski Centralny śląski PKB per capita (zł) 15351 18364 22498 Polska=100 86,6 103,6 126,9 województwo łódzkie = 100 78,7 94,1 115,3 Źródło: Rocznik statystyczny województw 2001, GUS, Warszawa, 2002 r. Tabela 3.3 Ilość i zmiana liczby podmiotów gospodarczych w Polsce i w regionie śląskim Ogółem spółki prawa handlowego osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Polska Liczba firm Zmiana (stan na (w %, do stanu 31.12.2002) z 31.12.2001) 3468218 4,3 Woj. łódzkie Liczba firm Zmiana (stan na (w % do stanu 31.12.2002) z 31.12.2002) 417945 3,7 196681 11,1 22087 12,7 2775469 4,4 327098 3,9 Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2002 r., GUS, Warszawa, 2003 r. 8 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski 4 Podaż usług wspierających Celem tej części raportu jest charakterystyka rynku usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych (strona podażowa), dokonana z punktu widzenia ich organizacji, podstawowych grup beneficjentów, rodzaju oferowanych usług, realizowanych przez nie celów, sposobów promocji oraz jakości i polityki cenowej. 4.1 Organizacja usług wspierających System instytucjonalnego wsparcia mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych zorganizowany jest podobnie we wszystkich województwach, i obejmuje poziom centralny, regionalny i lokalny. Na poziomie centralnym działają agendy rządowe, ustawowo zobowiązane do konkretnych działań na rzecz MSP. Funkcję jednostki wdrażającej działania adresowane do MSP pełni Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), która część swoich zadań deleguje do wyłanianych w drodze konkursu Regionalnych Instytucji Finansujących (RIF). W województwie śląskim Funkcję RIF pełni Górnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Część usług finansowanych ze środków publicznych realizowana jest przez pozarządowe organizacje non-profit, współpracujące w ramach działającego od 1996 r. Krajowego Systemu Usług (KSU). PARP koordynuje oraz wspiera system organizacyjnie i merytorycznie. Liczba ośrodków KSU ulega corocznym zmianom w wyniku kolejnych naborów. W ramach KSU działają m.in. Punkty Konsultacyjno-Doradcze (PKD), Business Information Network (BIN), Centra Euro Info (EIC). W przyszłości w ramach KSU ma być wyodrębniona Krajowa Sieć Innowacji (KSI). W 2003 r. na terenie województwa śląskiego działa 25 ośrodków KSU (12% ogólnopolskiej liczby ośrodków KSU). Ich lista opublikowana jest na stronie internetowej PARP. Część usług dotowanych przez PARP realizowana jest przez instytucje spoza KSU, włączając organizacje prywatne. W tym ostatnim przypadku warunkiem jest najczęściej uzyskanie akredytacji. Lista akredytowanych firm publikowana jest na stronie internetowej PARP. W przyszłości planowane jest opracowanie zasad współpracy KSU z firmami komercyjnymi i dopuszczenie ich do uczestnictwa w systemie. Usługi wspierające małe firmy zapisane są także w innych programach rządowych związanych z polityką rynku pracy, polityką regionalną i polityką rozwoju obszarów wiejskich oraz z politykami sektorowymi. Poziom centralizacji/decentralizacji usług wynika z procedur przyjętych w każdym z tych programów (włączając zasady finansowania). Na poziomie regionalnym i lokalnym publiczny system usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych organizowany jest przez samorząd terytorialny, samorząd gospodarczy i zawodowy oraz inne instytucje pozarządowe. Samorząd terytorialny ma do dyspozycji instrumenty promocyjno-organizacyjne, pozwalające na wdrożenie usług wspierających małe firmy. Należą do nich zarówno samodzielnie prowadzone usługi informacyjne i działania promocyjne, jak i usługi oferowane za pośrednictwem współtworzonych przez organa samorządu terytorialnego instytucji otoczenia biznesu. Wiele z tych instytucji wchodzi w skład KSU, oferując zwłaszcza usługi realizowane przez Punkty Konsultacyjno-Doradcze (PKD). Do tego typu instytucji należą m.in.: agencje rozwoju regionalnego i lokalnego, ośrodki szkoleniowo-doradcze; inkubatory przedsiębiorczości i centra transferu technologii. Wśród projektowanych inicjatyw znajdują się: Park Technologiczny w Gliwicach na terenie Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (podstrefa Gliwice); Park Technologiczny w Tychach na terenie Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (podstrefa Tychy); Bielski Park Technologiczny w Bielsku-Białej; Park Technologiczny w Dąbrowie Górniczej; Park Technologiczny w Częstochowie i Kampus w Rybniku1. RIS Silesia. Wstępna analiza w zakresie innowacji województwa śląskiego, Dokument roboczy, maj 2002, http://www.risslaskie.pl 1 9 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski W przypadku samorządu gospodarczego organizacja usług wsparcia wchodzi w zadania statutowe finansowane zarówno ze środków własnych, jak i zewnętrznych (inne środki krajowe i zagraniczne, włączając programy przedakcesyjne i środki innych donatorów). Na terenie województwa śląskiego działają izby przemysłowo-handlowe (15 z nich zrzeszonych jest w Krajowej Izbie Gospodarczej), organizacje rzemiosła (85 organizacji na czele z Beskidzką Izbą Rzemieślniczą i Przedsiębiorczości i Izbą Rzemieślniczą oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości), organizacje pracodawców itp. Każda z tych organizacji oferuje usługi szkoleniowo-doradczo-informacyjne dla swoich członków. Organizacja usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych leży także w gestii innych organizacji pozarządowych. Na terenie województwa śląskiego działają m.in. takie organizacje, jak: Częstochowskie Stowarzyszenie Rozwoju Małej Przedsiębiorczości, Fundacja na Rzecz Rozwoju Miasta Knurowa, Fundacja Partnerstwo dla Środowiska itd. Wiele z tych organizacji wchodzi w skład KSU. Większość instytucji świadczących usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych koncentruje się w większych ośrodkach miejskich, i ma słabo rozwiniętą sieć agend terenowych. Trzynaście instytucji pełni rolę administratora programu, pozostałe zaś rolę wdrażającą poszczególne programy. Zarówno wśród instytucji administrujących programami, jak i wdrażających programy, organizacje publiczne lub publiczno-prywatne stanowią zdecydowaną większość. (tabela 4.1). Podobną sytuację można obserwować we wszystkich pozostałych województwach. Tabela 4.1 Status organizacji świadczących usługi wspierające małe firmy w podziale na województwa Wyszczególnienie Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Instytucja wiodąca (%) Instytucja wdrażająca (%) PublicznoPublicznoPubliczna Prywatna Publiczna Prywatna prywatna prywatna 63 11 26 61 32 7 36 18 45 59 33 8 55 19 27 61 32 7 50 20 30 60 33 7 45 18 36 61 32 7 50 20 30 59 34 7 55 18 27 61 32 7 44 22 33 59 34 7 40 20 40 59 34 7 58 17 25 62 31 7 44 22 33 60 33 7 50 20 30 60 33 7 50 17 33 61 32 7 50 20 30 61 32 7 50 20 30 61 32 7 44 22 33 59 34 7 45 18 36 61 32 7 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003 Uwagi: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100 Na łączną liczbę 30 programów realizowanych na terenie województwa śląskiego 23 programy mają zasięg ogólnokrajowy, 6 programów ma zasięg międzyregionalny i 1 program ma charakter lokalny (PLATO-Silesia). Jeśli chodzi o organizację zarządzania poszczególnymi programami (typami) usług, to 6 programów (20%) jest scentralizowanych na poziomie międzynarodowym, 4 (13%) scentralizowane są na poziomie krajowym, 16 programów (53%) jest zdecentralizowanych na poziomie regionalnym i 4 programów (13%) jest zdecentralizowanych na poziomie lokalnym (wykres 4.1). Są to proporcje zbliżone do obserwowanych w strukturze ogólnopolskiej, gdzie programy scentralizowane na 10 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski poziomie międzynarodowym stanowią 19%, programy scentralizowane na poziomie krajowym 11%, programy zdecentralizowane na poziomie regionalnym 57% i programy zdecentralizowane na poziomie lokalnym 14%. Wykres 4.1 Organizacja zarządzania programami/usługami 60 53 50 40 30 20 20 13 13 10 0 Scentralizowany na poziomie międzynarodowym Scentralizowany na poziomie krajowym Zdecentralizowany Zdecentralizowany na poziomie na poziomie regionalnym lokalnym Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003 4.2 Grupy beneficjentów W województwie śląskim, podobnie jak w pozostałych województwach, nie wyodrębnia się usług adresowanych do mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych (tabela 4.2). 11 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Tabela 4.2 Firmy, do których kierowane są usługi wspierające Wyszczególnienie Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie w tym (w %) Ogólna w tym usługi adresowane do: liczba Wszystkie Samozatrud- MikroprzedŚrednich wskazań MSP Małych firm nionych siębiorstw firm 39 85 2 2 9 2 26 88 0 0 8 4 27 78 4 4 11 4 28 89 0 0 7 4 28 79 3 3 11 3 24 88 0 0 8 4 27 78 4 4 11 4 23 87 0 0 9 4 24 88 0 0 8 4 32 81 3 3 9 3 25 88 0 0 8 4 24 88 0 0 8 4 30 90 0 0 7 3 26 77 4 4 12 4 29 79 3 3 10 3 23 87 0 0 9 4 28 79 4 4 11 4 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003 Uwaga: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100; w ramach jednego programu mogą występować usługi/instrumenty nakierowane na grupy różnych firm, stąd liczba wskazań może przekroczyć liczbę programów. Również etap rozwoju firmy nie jest szczególnie akcentowany w dostępnym wachlarzu usług, i jest to sytuacja charakterystyczna nie tylko dla województwa śląskiego, ale także dla wszystkich pozostałych regionów (tabela 4.3). Pewne odstępstwo od tej zasady zauważa się w działalności istniejących na terenie całego kraju PKD, które adresują swoje usługi zarówno do aktualnych, jak i przyszłych przedsiębiorców. Tym ostatnim PKD oferują proste usługi doradcze oraz informację. Na terenie województwa śląskiego działa 15 PKD prowadzonych przez: Agencję Rozwoju Lokalnego „AGROTUR” S.A – Starostwo Powiatowe Gliwice; Agencję Rozwoju Lokalnego „AGROTUR” S.A.; Agencję Rozwoju Lokalnego S.A.; Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości S.A; Agencję Rozwoju Regionalnego S.A w Bielsku Białej przy Starostwie Powiatowym – Pszczyna; Centrum Informacji Gospodarczej przy Rudzkiej Agencji Rozwoju „INWESTOR” Sp. z o.o.; Centrum Przedsiębiorczości Spółka Akcyjna – Okręgowa Izba Przemysłowo – Handlowa; CIG przy Rudzkiej Agencji Rozwoju „Inwestor” Sp.z o.o – Regionalna Agencja Promocji Zatrudnienia; CIG przy Rudzkiej Agencji Rozwoju „Inwestor” Sp.z o.o – Śląskie Towarzystwo Gospodarcze PRO EUROPA; CIG przy Rudzkiej Agencji Rozwoju „Inwestor” Spz .o.o – Centrum Przedsiębiorczości; Górnośląską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A.; Izbę Rzemieślniczą oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości; Izbę Rzemieślniczą oraz Małej i Średniej Przedsiębiorczości – Cech Rzemiosł Różnych Wodzisław Śląski; Regionalną Izbę Handlu i Przemysłu w Bielsku-Białej; Regionalną Izbę Handlu i Przemysłu w Bielsku-Białej – Delegatura w Cieszynie. 12 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Tabela 4.3 Etap rozwoju firmy wspierany przez pozafinansowe usługi wspierające w tym usługi adresowane do firm na etapie rozwoju (w %) Ogólna PrzeniesieWyszczególnienie liczba Wszystkie KonsoliWczesny Kryzys nie Dojrzałość Początek dacja rozwój wskazań etapy własności Polska Dolnośląskie Kujawskopomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińskomazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 60 42 48 48 5 5 13 14 13 14 12 12 3 2 5 5 38 53 3 13 13 13 0 5 44 39 37 42 36 40 47 38 41 50 37 50 54 51 45 50 45 51 53 44 46 51 2 3 3 5 3 5 4 3 5 6 3 14 13 14 14 14 15 13 13 15 14 14 14 13 14 14 14 15 13 13 15 14 14 14 13 14 14 14 13 13 13 15 12 14 0 0 0 2 0 2 2 0 2 4 0 7 5 5 5 5 5 4 5 5 4 5 40 55 3 13 13 13 0 5 36 39 50 54 3 3 14 13 14 13 14 13 0 0 6 5 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003 Uwaga: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100; w ramach jednego programu mogą występować różne usługi/instrumenty nakierowane na różne etapy rozwoju firm, stąd liczba takich usług może być wyższa niż liczba programów. Etap założenia firmy jest także eksponowany w: (i) przewidzianym w ramach PHARE 2001 SSG (Rozwój MSP) Programie rozwoju przedsiębiorstw internetowych, mającym zasięg ogólnokrajowy i wspierającym m.in. rozwój nowych firm w dziedzinach opartych na komercyjnym wykorzystaniu internetu; (ii) przewidzianym dla wszystkich 16 województw komponencie regionalnym programu Rozwój Zasobów Ludzkich, adresowanym do starterów i oferującym osobom chcącym założyć własną firmę podstawowe szkolenia i usługi doradcze (coaching). Również inne programy (np. mający ogólnopolski zasięg program Innovation Relay Centre, programy związane z polityką rynku pracy i polityką rozwoju obszarów wiejskich, niektóre programy sektorowe) oraz działania samorządu gospodarczego wspomagają przyszłych przedsiębiorców. 14% usług kieruje się do firm znajdujących się na wczesnym etapie swojego rozwoju. W tego typu usługach specjalizują się zwłaszcza inkubatory przedsiębiorczości, które udostępniają firmom zarówno bazę materialną (pomieszczenia, maszyny i urządzenia, infrastrukturę techniczno-biurową itd.), jak i usługi szkoleniowe, doradcze i informacyjne. Do firm znajdujących się na wczesnym etapie rozwoju, firm dojrzałych i firm znajdujących się na etapie konsolidacji kierowana jest oferta dwóch programów o zasięgu ogólnokrajowym: Business Support Center JETRO (program koordynowany przez Japan External Trade Organization JETRO – Biuro w Warszawie) i Innovation Relay Centre. Przy czym do firm dojrzałych adresowane są usługi specjalistyczne, zawierające bardziej złożone treści oraz specjalistyczne szkolenia, uwzględniające specyfikę poszczególnych branż. Ciekawym przykładem może być tutaj program PLATO-Silesia (Górnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego), opracowany w 1990 roku we Flandrii, i zaakceptowany przez Komisję Europejską jako instrument rozwoju przedsiębiorczości w polityce europejskiej. Celem programu jest usprawnienie działalności menedżerów zarządzających firmami. Do programu włączonych jest 105 firm z terenu województwa śląskiego, zatrudniających od 10 do 50 osób i działających na rynku dłużej niż 2 lata. Jest to program szkoleniowy, trwający 20 miesięcy, w 13 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski trakcie których poruszane są zagadnienia zarządzania strategicznego, marketingu, zarządzania personelem, finansów, podatków, a także umiejętności, jakie powinien posiadać menadżer. Szkolenie ma pomóc firmom w utrzymaniu się na rynku, w rozwoju, nawiązaniu kontaktów, w poszukiwaniu partnerów i klientów. Potrzeby firm znajdujących się na etapie przeniesienia własności w pewnym zakresie akcentowane są w działalności Centrum Transferu Technologii. Na terenie województwa śląskiego działa np. Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii z siedzibą przy Górnośląskiej Agencji Przekształceń Przedsiębiorstw S.A. Głównymi obszarami działalności Centrum są: waloryzacja technologiczna, zarządzanie projektami innowacyjnymi, informacja naukowo-techniczna, techniki produktywności i zarządzania innowacją oraz pomoc przedsiębiorstwom w budowie strategii rozwoju. Do nielicznych programów deklarujących usługi dla firm znajdujących się na etapie przeniesienia własności należy także: Innovation Relay Centre. W ofercie podażowej brak jest programów zorientowanych na specyficzne potrzeby firm przeżywających kryzys, choć oczywiście firmy te mogą korzystać ze standardowej oferty usług wspierających. Wyjątkiem w tym względzie jest program Czysty Biznes, realizowany w kilku województwach (małopolskim, podkarpackim, pomorskim i śląskim). Kolejną grupę beneficjentów usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych tworzą firmy zainteresowane innowacjami. Do nich swoją ofertę kierują takie ogólnokrajowe programy, jak: EUREKA: (komponent informacyjny), Innovation Relay Centre, Projektu EMMA czy Program „Innowacje i technologie dla rozwoju przedsiębiorstw” (Krajowy Rozwój MSP). Wyraźnie wyodrębnioną grupą beneficjentów usług wspierających są także eksporterzy i potencjalni eksporterzy, będący adresatami Klubu Eksportera, programu o zasięgu ogólnokrajowym, realizowanego w ramach struktur Centrum Euro Info. Do eksporterów będzie skierowana oferta PHARE 2001 SSG (programu o zasięgu ogólnokrajowym), w ramach których przedsiębiorcy będą mogli uzyskać dotacje na usługi doradcze, informacyjne i techniczne wspomagające eksport, na wyjazdy zagraniczne (włączając uczestnictwo w międzynarodowych imprezach targowych) i pomoc techniczną dotyczącą promocji produktów na rynkach międzynarodowych. Programy realizowane w województwie śląskim kierują swoją ofertę do wszystkich firm, niezależnie od charakteru prowadzonej działalności gospodarczej. I tak jest także we wszystkich pozostałych województwach (tabela 4.4). Wyjątkiem są programy zorientowane branżowo, do których należy realizowana na terenie całego kraju rodzina programów JETRO (Business Support Center, Region to Region i Internetowa Baza Danych), adresująca swoją ofertę do firm produkcyjno-budowlanych i handlowych. 14 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Tabela 4.4 Specyfika sektorowa firm, do których kierowane są pozafinansowe usługi wspierające w tym (w %) Wyszczególnienie Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Ogólna liczba wskazań 39 28 27 30 28 26 27 25 26 32 27 26 32 26 29 25 28 Wszystkie sektory Produkcja i budownictwo 87 79 78 80 79 77 78 76 77 81 78 77 81 77 79 76 79 8 11 11 10 11 12 11 12 12 9 11 12 9 12 10 12 11 Sprzedaż hurtowa i detaliczna 8 11 11 10 11 12 11 12 12 9 11 12 9 12 10 12 11 Uwaga: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003 4.3 Rodzaje usług wspierających Do najczęściej oferowanych usług należą: doradztwo i konsulting (26%) i szkolenia (22%). Dalej znajdują się podstawowe i specjalistyczne usługi informacyjne (po 16%) i kojarzenie partnerów. Ze względu na nieistotne statystycznie różnice w częstotliwości występowania poszczególnych typów usług w każdym z województw (tabela 4.5) można powiedzieć, że śląska struktura pozafinansowych usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych jest podobna do struktury usług obserwowanej w całej Polsce. 15 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Tabela 4.5 Rodzaje usług wspierających, świadczone mikroprzedsiębiorstwom, małym firmom i samozatrudnionym w tym (w %) Ogólna Inkubatory Podsta- SpecjaliWyszczególnienie liczba /parki Kojarzenie Usługi Szkolenia wowa styczna Doradztwo techno- partnerów finansowe wskazań informacja informacja logiczne Polska Dolnośląskie Kujawskopomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińskomazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 91 74 21 19 14 16 15 23 25 19 8 8 14 15 2 0 68 18 15 18 24 9 16 1 71 71 66 70 64 66 79 68 67 77 66 20 18 20 19 19 20 19 21 19 22 18 15 14 15 14 16 15 15 16 15 16 15 15 18 17 19 17 17 16 16 18 16 18 25 24 23 24 23 24 27 24 24 26 24 10 8 9 9 9 9 8 9 9 8 9 14 15 17 14 16 15 13 15 15 13 15 0 2 0 1 0 0 2 0 0 0 2 71 20 15 17 25 8 14 1 64 71 19 18 16 14 17 18 23 24 9 8 16 15 0 1 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003 Uwaga: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100; w ramach jednego programu mogą występować różne rodzaje usług/instrumentów, stąd liczba takich usług może być wyższa niż liczba programów. Usługi doradczo-informacyjne i szkoleniowe obejmują całe spektrum zagadnień, poczynając od uruchomienia firmy i zarządzania nią, poprzez przepisy (zwłaszcza podatkowe i związane z prawem pracy), po uzyskanie pieniędzy, zarówno na działalność bieżącą, jak i inwestycyjną (rozpoznanie oferty banków, informacje o programach pomocowych, procedury i dokumenty itd.). Przedmiotem usług doradczo-informacyjnych i szkoleniowych są także: zarządzanie jakością, certyfikacja, doskonalenie systemów zarządzania po uzyskaniu certyfikatu. Programy szkoleniowe najczęściej obejmują: kształcenie w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem i jego zasobami, wprowadzania technik informatycznych i nowoczesnych technologii; prawnych aspektów prowadzenia działalności gospodarczej w Unii Europejskiej itd. Specjalnie dla eksporterów (zarówno aktualnych, jak i potencjalnych) oferuje się dodatkowo usługi związane z: przygotowaniem planów rozwoju eksportu (włącznie z pomocą w okresie jego wdrażania), z prowadzeniem eksportu przez internet, z badaniem rynków zagranicznych i promocją produktu. Obok usług typowo doradczych, eksporterzy mogą korzystać z wyjazdów (badanie rynku i znalezienie partnera) i uczestnictwa w międzynarodowych imprezach targowo-wystawienniczych. Udostępnianie pomieszczeń, wyposażenia i infrastruktury itd. to usługi charakterystyczne zwłaszcza dla inkubatorów przedsiębiorczości, parków technologicznych itp. Towarzyszą im zawsze usługi pomocnicze, zwłaszcza administrowanie nieruchomością, audyty, doradztwo, szkolenia itp. Kojarzenie partnerów i internetowe bazy danych to usługi oferowane najczęściej przez wyspecjalizowane programy/firmy. Z reguły są to programy o zasięgu ogólnokrajowym (np. System Informacji Ofertowej „PARTNER”, Trade Tie-up Promotion Program, projekt EMMA, oferta PolskoNiemieckiego Towarzystwa Wspierania Gospodarki S.A.). Kojarzenie partnerów wzbogacane jest 16 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski często dodatkowymi usługami w postaci: analizy produktów firmy pod kątem ich konkurencyjności na rynkach zagranicznych; wyboru potencjalnych rynków eksportowych; określenia docelowej grupy potencjalnych partnerów handlowych; przygotowania listy teleadresowej potencjalnych partnerów handlowych; wyselekcjonowania i sprawdzenia wiarygodności potencjalnych partnerów handlowych; przygotowania spotkań z potencjalnymi klientami; doradztwa podczas przygotowania propozycji współpracy i negocjacji handlowych; tłumaczenia dokumentów. Pośrednictwo w nawiązywaniu kontaktów handlowych to również istota działalności wszystkich organizacji przedsiębiorców, wykorzystujących do tego zarówno tradycyjne (targi, spotkania, wizyty studyjne itd.), jak i nowoczesne instrumenty (internet). Usługom tym również towarzyszy doradztwo w sprawach prawnych i celnych oraz pomoc w załatwianiu różnych formalności. Dodatkowym typem usług wspierających małe firmy są usługi biznesowe (biura rachunkowe, prawne, prowadzenie spraw kadrowych, audyty itd.). Usługi te jednak rzadko finansowane są ze środków publicznych (wyjątkiem jest tutaj część programów finansowanych ze środków PHARE, oferująca dotacje na uzyskanie certyfikatów, wprowadzenie systemów jakości itp.). Z reguły są one inicjatywą konkretnych organizacji przedsiębiorców, najczęściej izb rzemieślniczych, finansowaną ze środków własnych tych organizacji. Dla małych firm, zwłaszcza mikroprzedsiębiorstw, są one jednak jednym z bardziej efektywnych instrumentów wsparcia. 4.4 Promocja, jakość i ceny usług wspierających Najczęściej wykorzystywanym kanałem informacji, poprzez który informacja o podaży usług wspierających dociera do mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych jest internet (35% wskazań) oraz targi, wystawy i seminaria (20%). Na dalszych pozycjach plasują się bezpośrednie spotkania z przedsiębiorcami i kontakty telefoniczne i listowne (odpowiednio 12% i 13%). Najrzadziej wykorzystywanym kanałem informowania o istniejącej podaży są reklamy w prasie codziennej, periodykach technicznych, magazynach itp. (2%) oraz pośrednicy, np. stowarzyszenia biznesowe, dostawcy, itp. (6%). Ze względu na nieistotne statystycznie różnice w częstotliwości wykorzystywania poszczególnych kanałów informacyjno-promocyjnych w każdym z województw (tabela 4.6) można powiedzieć, że śląska struktura instrumentów promocyjno-informacyjnych jest podobna do struktury usług obserwowanej w całej Polsce. 17 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Tabela 4.6 Kanały informacyjno-promocyjne stosowane przez usługodawców w tym (w %) Ogólna Bezpośre- Kampanie dnie Wyszczególnienie liczba mailingowe, spotkania wskazań z przedsię- rozmowy biorstwami Polska Dolnośląskie Kujawskopomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińskomazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie telefoniczne Reklamy w prasie codziennej, periodykach Internet technicznych, magazynach itp. Pośrednicy Targi, (stowarzywystawy, szenia seminaria biznesowe, itp. dostawcy, itp.) Inne 99 75 12 13 14 15 2 3 36 35 21 20 5 5 9 9 70 13 11 1 36 23 6 10 73 73 68 71 65 70 80 68 68 83 68 11 14 12 14 12 13 13 12 13 12 13 12 14 13 11 12 13 11 13 12 13 12 1 1 1 1 2 3 1 1 1 2 1 37 36 35 35 35 34 36 35 35 35 35 21 21 22 23 22 21 23 22 22 20 22 5 5 6 6 6 6 5 6 6 6 6 12 10 10 10 11 10 11 10 10 11 10 73 12 12 1 36 22 5 11 65 73 12 14 12 14 2 1 35 36 22 21 6 5 11 10 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003 Uwaga: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100; w ramach jednego programu mogą być wykorzystywane różne rodzaje kanałów informacyjno-promocyjnych, stąd liczba takich usług może być wyższa niż liczba programów. Jak jednak wynika z opinii usługodawców i organizacji przedsiębiorców relatywnie niski odsetek przedsiębiorców i kandydatów na przedsiębiorców korzysta z istniejącej oferty (od 10% do 45%2), a jednym z powodów takiego stanu rzeczy jest brak wiedzy o możliwości skorzystania z usług wspierających (niski poziom świadomości). Dlatego też poziom poinformowania przedsiębiorstw o istniejącej podaży oceniany jest najczęściej jako niezbyt dobry lub bardzo słaby. Powodem tego jest głównie brak środków finansowych, uniemożliwiający prowadzenie intensywnej i systematycznej kampanii informacyjnej oraz nieczytelny dla przedsiębiorcy system informacji; w aktualnych realiach nawet usługodawcy i organizacje przedsiębiorców mają trudności z uzyskaniem niezbędnej informacji, więc trudno dziwić się przedsiębiorcy, że nie potrafi przebić się przez istniejący szum informacyjny. Uwagi instytucji mocno zaangażowanych w świadczenie usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych wskazują, że system informacji można usprawnić przez: • Ścisłą współpracę z organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej, organami rejestrowymi (urzędy statystyczne), izbami skarbowymi, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych i 2 Pomocy szuka znacznie większy odsetek firm (nawet do 80%), ale chodzi im głównie o pomoc finansową. Takiej pomocy szukają firmy działające w otoczeniu górnictwa i hutnictwa, które upadają wraz z upadkiem kopalń i hut. Najczęściej szukają pomocy firmy zlokalizowane w najbardziej problemowych obszarach, tj. z subregionu śląskiego i rybnickiego, choć w tym ostatnim przypadku zauważa się większą skuteczność władz lokalnych (województwo śląskie dzieli się na cztery subregiony: śląski, częstochowski, rybnicki i bielski). 18 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski innymi instytucjami zlokalizowanymi w obszarze określonym przez wymogi administracyjne związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. • Wzmocnienie współpracy z organizacjami przedsiębiorców, pod warunkiem jednak jednoczesnego działania na rzecz konsolidacji i wzmocnienia samorządu gospodarczego. • Stworzenie jednolitego systemu informacyjnego dla wszystkich instytucji wsparcia, oferujący zintegrowaną informację (teraz ta informacja jest bardzo rozproszona, realizowana „na własną rękę” przez każdą instytucję wspierającą, co obniża efektywność dotarcia do przedsiębiorcy). Z tego punktu widzenia interesująca jest inicjatywa Regionalnych Instytucji Wsparcia, pewnego konsorcjum mającego na celu m.in. stworzenie zintegrowanego, regionalnego systemu informacji (głównie za pośrednictwem stron internetowych), z jednoczesną opcją komunikowania się z każdą z takich instytucji oddzielnie. • Położenie nacisku na systematyczną, ogólnopolską kampanię informacyjną. Kolejną przyczyną relatywnie niskiego wykorzystania przez przedsiębiorców dostępnej na rynku oferty usług wspierających (współ)finansowanych ze środków publicznych jest to, że dostępne rodzaje usług często nie zapewniają wsparcia potrzebnego przedsiębiorstwu (problem związany z przedmiotem usług). Bardzo wiele aktualnych obszarów wsparcia jest niezrozumiałych dla przedsiębiorcy. Są to bowiem: szkolenie, audyt, doradztwo, a przedsiębiorca jest tym najmniej zainteresowany, bo potrzebuje kupić nowa maszynę, czy wyjechać na targi. Dlatego w rozumieniu przedsiębiorcy jest to marnotrawienie pieniędzy, które powinny być przeznaczone na bardziej pilne potrzeby. Jednym z ważkich powodów relatywnie niskiego poziomu wykorzystania części oferty usługowej jest także zawiłość procedur, zbyt krótkie okresy proceduralne, nieumiejętność wypełnienia wniosku itp. Zdarza się również, że dostępne usługi nie są świadczone na warunkach odpowiadających przedsiębiorstwom, głównie pod względem merytorycznym i cenowym. Uwagi merytoryczne zgłaszane są głównie pod adresem szkoleń, które często kształtowane są na zbyt ogólnym poziomie, niedostosowanym do specyfiki działalności firmy. Jeśli chodzi o politykę cenową, to większość usług świadczona jest nieodpłatnie. I jest to sytuacja charakterystyczna nie tylko dla województwa śląskiego, lecz również dla wszystkich pozostałych województw (tabela 4.7). Sposób odpłatności budzi jednak kontrowersje. Wyraźnie podkreśla się „brak szacunku” dla usług oferowanych nieodpłatnie, traktując je jako usługi niepełnowartościowe. 19 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Tabela 4.7 Formy płatności za usługi w podziale na województwa w tym (w %) Ogólna Cennik za Wyszczególnienie liczba Stawka Ryczałt za Nieodpłatnie poszczególne wskazań godzinowa usługę usługi Polska 50 52 14 10 10 Dolnośląskie 39 51 13 13 10 Kujawsko-pomorskie 35 54 11 11 9 Lubelskie 36 56 8 11 8 Lubuskie 39 54 13 10 10 Łódzkie 35 54 11 11 9 Małopolskie 35 54 9 11 9 Mazowieckie 33 54 9 12 9 Opolskie 34 53 9 15 9 Podkarpackie 39 54 8 10 10 Podlaskie 34 56 9 12 9 Pomorskie 34 53 9 12 9 Śląskie 38 53 8 13 8 Świętokrzyskie 34 56 9 12 9 Warmińsko-mazurskie 35 57 9 11 9 Wielkopolskie 33 55 9 12 9 Zachodniopomorskie 39 54 13 10 10 Inne 14 13 14 17 13 14 17 15 15 18 15 18 18 15 14 15 13 Źródło: Baza danych projektów MSP, czerwiec 2003 Uwaga: Po zaokrągleniu do pełnych procentów niektóre wiersze mogą się nie sumować do 100; w ramach jednego programu mogą być stosowane różne rodzaje form płatności. Znaczna część organizacji-usługodawców ma wdrożone systemy udokumentowane certyfikatem potwierdzającym akredytację w KSU. zapewnienia jakości, Jakość usług świadczonych przez jednostki certyfikacyjne (audyty certyfikujące systemy zarządzania jakością, zarządzania środowiskiem oraz systemy zarządzania bezpieczeństwem) udokumentowana jest akredytacją w systemie akredytacji (np. PCA, DAR, UKAS lub inne). Szkoły wyższe, zakłady kształcenia nauczycieli, placówki doskonalenia nauczycieli i inne placówki działające w systemie oświaty stosują systemy zabezpieczenia jakości zgodne z przyjętymi procedurami działania. 4.5 Cele usług wspierających Podstawowe cele usług wspierających mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych zawarte są w strategii gospodarczej rządu oraz w Kierunkach działań rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006 roku. Zgodnie z zapisami Kierunków działań rządu, celem polityki rządu jest pobudzenie aktywności gospodarczej MSP zapewniającej wzrost zatrudnienia w tym sektorze oraz wzrost jego konkurencyjności i zdolności do funkcjonowania na Jednolitym Rynku Europejskim. Osiągnięciu tego celu służy m.in. konstruowany system usług wsparcia MSP, w tym mikro i małych przedsiębiorstw oraz samozatrudnionych. Kolejnym, istotnym celem jest pomoc w integracji firm i działalności na forum międzynarodowym. Dlatego znaczna część usług wspierających małe firmy stawia sobie za zadanie: zdecydowane podnoszenie konkurencyjności firm; intensyfikowanie współpracy i kooperacji krajowej i międzynarodowej; promocję polskich firm i ich produktów za granicą oraz upowszechnianie polskich osiągnięć i doświadczeń na forum międzynarodowym. Bardziej szczegółowo, efektem realizowanych w województwie śląskim programów powinno być: 20 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski • • • • • • upowszechnianie szeroko rozumianej wiedzy gospodarczej u przedsiębiorców (47% wskazań); zwiększenie dostępności finansowania dla MSP (4%); poprawa warunków dostępu MSP do nowoczesnych technologii (19%); poszerzenie dostępu do programów pomocowych dla MSP (15%); przyspieszenie tworzenia nowych miejsc pracy przez MSP (6%); usprawnienie procedur nawiązywania kontaktów gospodarczych (9%). 21 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski 5 Popyt na usługi Celem tego rozdziału jest przeprowadzenie analizy popytowej strony rynku usług wsparcia dla małych i mikro firm oraz dla samozatrudnionych w regionie śląskim na tle kraju. Skupiono się na następujących zagadnieniach: stopień korzystania przez te firmy z usług oraz ocena ich przydatności, znajomość lub świadomość wśród przedsiębiorców występującej oferty usług, zgłaszane potrzeby na usługi oraz ocena na ile oferowane usługi zgodne są ze zgłaszanymi potrzebami. Rozdział zamyka dyskusja na temat potencjalnego, przewidywanego rynku usług wsparcia. 5.1 Ilość firm korzystających z usług Region śląski jest regionem ponadprzeciętnie rozwiniętym w porównaniu z pozostałą częścią kraju (por. rozdz. 3). Jak wskazano w rozdziale 4 infrastruktura wsparcia sektor MSP składa się z wielu podmiotów i jest dobrze rozwinięta. Nie przekłada się to jednak na wysoki stopień korzystania z usług wsparcia przez małe przedsiębiorstwa. Wykresy 5.1 i 5.2 ilustrują główne informacje o uczestnictwie sektora mikro i małych firm oraz samozatrudnionych w usługach wsparcia w ostatnich pięciu latach. Wykres 5.1 Współczynnik korzystania z usług wsparcia3 w województwie śląskim i w kraju (w %) 14 12 10 8 6 4 2 0 13 8 Polska Śląskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Wykresy wskazują, że stosunkowo niewiele firm z województwa śląskiego korzystała z usług wsparcia – 8%. Co więcej najczęściej firmy korzystały w sposób sporadyczny, choć było również wiele firm, które korzystają w sposób incydentalny. Jest to sytuacja wskazujące na stosunkowo słabe powiązanie usługodawców z przedsiębiorcami. Jest to jednak sytuacja typowa. Przeciętnie w kraju najczęściej firmy deklarują, że korzystają w sposób sporadyczny. Wydaje się, że wynikać to może z faktu, że najczęściej kontakt z usługodawcami jest wywołany konkretną potrzebą, a nie chęcią regularnego podnoszenia sprawności zarządzania firmą. Taka sytuacja jest charakterystyczna dla działania małych firm. Podobna sytuacja do tej z województwa śląskiego pod względem stopnia i częstotliwości korzystania z usług była w województwie łódzkim. 3 Współczynnik korzystania z usług wsparcia dla danej grupy firm określa stosunek ilości przedsiębiorstw korzystających z usług wsparcia w ciągu ostatnich pięciu lat z danej grupy do ilości wszystkich przedsiębiorstw z danej grupy firm. Należy zaznaczyć, że stosunkowo niska ilość badanych firm w województwie sprawia, że wyniki badań obarczone są znacznymi błędami, a stąd należy interpretować je ostrożnie 22 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Częstotliwość korzystania z usług wsparcia w województwie śląskim (w % korzystających) Wykres 5.2 70 58 60 49 50 42 40 30 29 21 20 10 0 0 incydentalnie sporadycznie Polska Śląskie regularnie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Na tle kraju sytuacja śląskiego w zakresie korzystania z usług nie wypada najlepiej. Oznacza to, że w stosunku do ilości firm małych znacznie mniej firm korzysta z usług niż z przeciętnie w kraju. Ilustruje to tabela 5.1. Tabela 5.1 Współczynnik korzystania z usług wsparcia, według województw (w %) Województwo Mazowieckie Podkarpackie Podlaskie Dolnośląskie Pomorskie Lubelskie Zachodniopomorskie POLSKA Warmińsko-mazurskie Kujawsko-pomorskie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Świętokrzyskie Śląskie Wielkopolskie Opolskie Współczynnik korzystania z usług* Znacznie powyżej 21 średniej krajowej 19 19 18 15 14 14 13 13 11 11 10 9 9 8 Znacznie poniżej 7 średniej krajowej 3 Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Uwagi: * – współczynnik korzystania z usług oznacza udział firm korzystających w usług wsparcia w ciągu ostatnich pięciu lat do wszystkich firm; Znacznie powyżej lub poniżej średniej oznacza wielkości oddalone od średniej więcej niż o jedno odchylenie standardowe. Dane z tabeli jednoznacznie wskazują, że w śląskim znacznie mniej firm korzysta z usług niż w kraju. Przyczyny mogą być różnorodne. Po pierwsze sama infrastruktura usług wsparcia, a więc jej zorganizowanie i przystosowanie usług do potrzeb małych firm może nie odpowiadać przedsiębiorcom. Ale również część przyczyn może leżeć po stronie samych firm, np. brak potrzeby usług w innych regionach. Ogólnie przyczyny braku uczestnictwa w usługach można podzielić na cztery grupy: 23 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski • • • • brak potrzeby zewnętrznej pomocy, brak wiedzy o występowaniu niekomercyjnych usług wsparcia, niezadowalające warunki oferowanych usług, nieodpowiedni zakres oferowanych usług. Wykres 5.3 Przyczyny nie korzystania z usług wsparcia w śląskim i w kraju (w %) 60 45 41 40 34 35 20 9 10 13 5 0 brak potrzeby brak wiedzy nieodpowiednie nieodpowiedni warunki zakres Polska Śląskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Uwaga: tylko przedsiębiorstwa nie korzystające z usług Nieco ponad 40 procent badanych firm w regionie spośród nie korzystających z usług wsparcia w ciągu ostatnich pięciu lat deklarowała, że nie miała potrzeby korzystania z usług wsparcia. Firmy z regionu śląskiego wskazywały na podobne główne przyczyny nie korzystania z tych usług – obok braku potrzeby najczęściej wskazywano na brak wiedzy jako główną przyczynę nie korzystania z usług wsparcia. Na przyczyny leżące po stronie usługodawcy – warunki i zakres usług wskazało nieco poniżej 20% firm. Wskazuje to, że w pierwszym rzędzie poprawa w dotarciu do klientów z informacją o usługach może przynieść znaczący wzrost popytu. Warunki i zakres usług wsparcia nie sprawiają prawdopodobnie znaczących trudności. Przedsiębiorcy, którzy korzystali z usług wsparcia deklarowali, że nie napotkali na żadne trudności związane z korzystaniem z usług. Jest to sytuacja odmienna niż przeciętna w kraju, gdzie przedsiębiorcy wskazywali na pewne trudności związane w szczególności z warunkami korzystania z usług oraz z uzyskaniem informacji o samych usługach. Te informacje z regionu potwierdzają więc powyższą tezę o odpowiednich usługach wsparcia, co do zakresu i warunków ich świadczenia. 5.2 Świadomość istnienia usług Brak wiedzy i świadomości występowania usług wsparcia lub wystarczających informacji o zakresie i warunkach tych usług stanowi prawdopodobnie jeden z głównych powodów zjawiska niskiego stopnia korzystania z tych usług tak w regionie jak i w kraju. Powyższe dane wskazują, że zjawisko ogranicza również stopień korzystania z usług wsparcia w regionie śląskim. 24 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Wykres 5.4 Dobra lub bardzo dobra ocena stopnia poinformowania o usługach wsparcia w kraju i w regionie śląskim (w %) 40 34 26 30 20 10 0 Śląskie Polska Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Firmy w regionie śląskim uważają się generalnie za słabo poinformowane i to znacznie słabiej niż przeciętnie w Polsce. Na takie wniosek wskazuje udział firm dobrze i bardzo dobrze poinformowanych o usługach wsparcia, który wynosi około jednej trzeciej w kraju i jedną czwartą w regionie. Dlatego ta niska ocena poinformowania wskazuje na rzeczywisty problem z dotarciem do firm, które oceniają, że są poinformowane słabo lub bardzo słabo. Może to sugerować, że dominuje grupa firm, która nie korzysta i nie jest dobrze poinformowana. Widać wyraźnie, że jest to grupa przedsiębiorców liczniejsza niż grupa tych, którzy nie zgłaszali dotychczas zapotrzebowania na usługi. Wykres 5.5 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Ocena stopnia poinformowania o usługach wsparcia w kraju i w regionie śląskim (w %) 40 33 30 27 25 25 9 1 8 1 bardzo dobra dobra niezbyt dobra bardzo słaba Polska nie wiem Śląskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Również na tle przeciętnej sytuacji w kraju, firmy z regionu oceniają swoją sytuację w tym względzie gorzej (porównaj tabelę 5.2) 25 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Tabela 5.2 Ocena poinformowania o usługach wsparcia, według województw (w %) Województwo Mazowieckie Pomorskie Łódzkie Małopolskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie POLSKA Podkarpackie Lubelskie Świętokrzyskie Kujawsko-pomorskie Opolskie Lubuskie Dolnośląskie Podlaskie Śląskie Zachodniopomorskie Ocena poinformowania o usługach wsparcia Znacznie powyżej 46 Średniej krajowej 46 45 37 35 35 34 33 32 32 30 30 27 Znacznie poniżej 26 Średniej krajowej 26 26 23 Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Uwagi: * – Ocena poinformowania o usługach oznacza udział firm dobrze lub raczej dobrze poinformowanych o usługach wsparcia do wszystkich firm. Znacznie powyżej lub poniżej średniej oznacza wielkości oddalone od średniej więcej niż o jedno odchylenie standardowe. Przedsiębiorcy odpowiadali na pytanie dotyczące preferencji rodzajów działań promocyjnych, które poprawiłyby ich sytuację poinformowania o usługach wsparcia. Informacje na temat dla firm z regionu śląskiego na tle opinii przedsiębiorców kraju ilustruje wykres 5.6. Wykres 5.6 Preferowane przez firmy działania promocyjne, które powinny być prowadzone przez dostarczycieli usług – przeciętna opinia firm polskich i z regionu śląskiego (w %) 60 50 40 30 20 10 0 wizyta usługodawcy reklama w prasie itp. internet Polska targi, wystawy pośrednicy bezpośrednie kontakty Śląskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Wykres 5.6 wskazuje, że przedsiębiorcy śląscy uważają, że dostawcy usług powinni korzystać z wielu form promowania swoich usług, przy czym najwięcej zwolenników zyskał internet, jako medium dostarczania informacji. Jest to z punktu widzenia usługodawców forma z pewnością tania i wygodna. Jest to jednak opinia dosyć zaskakująca, biorąc pod uwagę nasycenie internetem i koszty związane z korzystaniem z niego. Tym niemniej jest to opinia bardzo optymistyczna i zachęcająca dla usługodawców. Należy zwrócić również uwagę, że przeciętnie przedsiębiorcy śląscy wskazywali częściej na wszystkie formy działań promocyjnych niż przeciętnie w kraju. Ta opinia pośrednio odbija 26 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski poprzednią o odczuciu niskiego stopnia poinformowania o usługach wsparcia wśród przedsiębiorców śląskich. Przedsiębiorcy śląscy często również wskazywali na bezpośrednie kontakty telefoniczne, czy za pomocą poczty elektronicznej oraz reklamę w prasie i wizyty w firmie usługodawców jako formy do szerszego informowania o usługach wsparcia. Najrzadziej firmy wskazywały na wykorzystywanie pośredników, np. izb czy zrzeszeń przedsiębiorców. Biorąc pod uwagę fakt, że niewiele firm jest członkami takich organizacji nie może to dziwić. 5.3 Typy, zakres i potrzeba dostarczanych usług Stosunkowo niewielu przedsiębiorców śląskich korzystało z usług i również niewielu wskazywało na warunki i zakres usług jako główne przeszkody nie korzystania. Wiedza na temat pożądanych rodzajów i zakresów usług może wskazywać na działania, które mogą podejmować usługodawcy, aby odpowiednio do potrzeb konstruować swoje usługi. Wykres 5.7 Zapotrzebowanie przedsiębiorstw na poszczególne rodzaje usług w województwie śląskim i w kraju*. ogólne punkty informacyjne 2,2 2,3 doradztwo 2,3 2,4 udostępnienie wyposażenie 2,4 szkolenia profesjonalne usługi informacyjne usługi finansowe 2,4 2,5 2,5 2,5 2,5 2,5 2,6 1,9 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Polska Śląskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Uwagi: * – ocena wskazana na wykresie jest średnią ważoną odpowiedzi w skali od 1 do 4, przy czym 1 – brak zapotrzebowania, 4 – duże zapotrzebowanie. Im wyższa ocena tym zapotrzebowanie wyższe. Śląscy przedsiębiorcy mają odmienne opinie na temat zapotrzebowanie na rodzaje usług niż przeciętnie przedsiębiorcy w Polsce. W regionie zyskały najwięcej uznania następujące rodzaje usług: udostępnianie elementarnego wyposażenia i kompletu informacji, profesjonalne usługi informacyjne, usługi finansowe oraz kursy szkoleniowe. W Polsce wskazywano zdecydowania na usługi finansowe jako najbardziej pożądane. Natomiast zarówno w regionie jak i w kraju najmniej popularne okazały się: punkty informacyjne pierwszego kontaktu oraz doradztwo i konsulting. W regionie Śląskim różnice w zapotrzebowaniu na poszczególne rodzaje usług były stosunkowo nieznaczne. 27 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Wykres 5.8 3 Zapotrzebowanie na usługi w zakresie: 2,6 2,5 2,5 2,4 2,2 2,2 2,4 2,2 2,2 2,1 2,3 2 2 2 2 2 1,5 1 0,5 0 kwestii zagadnień marketingu księgowości kwalifikacji zarządzanie prawnych finansowych personelu Polska innowacji Śląskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Uwagi: – ocena wskazana na wykresie jest średnią ważoną odpowiedzi w skali od 1 do 4, przy czym 1 – brak zapotrzebowania, 4 – duże zapotrzebowanie. Im wyższa ocena tym zapotrzebowanie wyższe. Przedsiębiorstwa śląskie wskazują na potrzeby usług wsparcia w podobnych zakresach jak przeciętna mała firma w kraju, z wyjątkiem marketingu i zagadnień finansowych. Usługi w zakresie marketingu wskazywane są jako znacznie ważniejsze na Śląsku, a zagadnienia finansowe mniej istotne. Bardzo wysoko firmy śląskie oceniły zapotrzebowanie na usługi w zakresie kwestii prawnych. Oba powyższe wykresy jednoznacznie sugerują, że firmy śląskie mają dużą świadomość konieczności korzystania z usług i jest ona nieco wyższa niż przeciętna w kraju. Taki wniosek jest ważny dla planowania dalszych działań na rzecz tego sektora małych firm. Wstępna ocena popytu na usługi wsparcia jest więc w regionie wysoka, i wyższa niż przeciętnie w kraju. Przemawiają za tym opinie firm nie korzystających z usług oraz wysokie oceny zapotrzebowania na poszczególne rodzaje usług. Przedsiębiorcy śląscy mają również wysokie oczekiwania odnośnie usług wsparcia. Uważają, że dostosowanie usług wsparcia jest bardzo istotne zarówno do wielkości przedsiębiorstwa, jak i typu firmy czy fazy rozwoju. Taką opinię wyraziło również średnio 85% przedsiębiorców w kraju. W regionie śląskim takie przekonanie było nieco silniejsze i wynosiło średnio 87% (porównaj wykres 5.9). Wykres 5.9 Ocena znaczenia dostosowania usług wsparcia do: 100 85 90 83 85 87 85 80 60 40 20 0 Wielkości firmy Typu firmy Polska Etapu rozwoju Śląskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Uwagi: – ocena wskazana na wykresie jest udziałem firm, które uważają, że usługa powinna być dostosowana i jest to ważne lub bardzo ważne. 28 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski 5.4 Warunki dostarczania usług Jak wynika z rozdziału 5.2 firmy korzystające z usług nie wskazały, że napotkały trudności przy korzystaniu z usług. Wszystkie firmy korzystające z usług wsparcia uważały, że usługi wsparcia były w pełni satysfakcjonujące i to we wszystkich aspektach usług takich jak: dostęp do usługi, polityka cenowa, komunikacja z usługodawcą, zrozumienie specyfiki firmy, profesjonalizm pracowników usługodawcy, jakość usług, korzyści dla firmy. Ta ocena jest rzecz jasna lepsza niż przeciętna w całym kraju. Biorąc pod uwagę niski współczynnik korzystania oraz nieregularny sposób korzystania z usług, należy te oceny traktować dosyć ostrożnie. Również dlatego, że pewna część firm nie korzystających z usług (ok. 20%) wskazała, że warunki i zakres usług stanowiły pewną barierę korzystania. W innych regionach kraju przedsiębiorcy wskazywali na możliwości poprawy warunków oferowanych usług. Jednym z częściej powtarzanych aspektów była polityka cenowa. Wykres 5.10 wskazuje na preferowane systemu cen za usługi wsparcia w regionie i w kraju. Wykres 5.10 Pożądane formy płatności za usługą w Polsce i w regionie śląskim (w %) 60 48 50 43 40 30 30 25 19 20 12 10 15 8 0 ryczałt wg cennika za usługę Polska wg stawki godzinowej inna Śląskie Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Jak wskazuje wykres 5.10 przedsiębiorcy śląscy zdecydowanie preferują ceny ustalane według cennika za konkretną usługę w stosunku do innych sposobów opłacania za usługi (respondenci nie mieli możliwości wskazywać usług nieodpłatnych, a takie usługi były dotychczas oferowane najczęściej). 5.5 Przyszły potencjał dla usług Ponad 90% małych firm z regionu śląskiego nie korzystało z usług wsparcia w ciągu ostatnich pięciu lat. Również wiele z tych firm wskazywało na duże zapotrzebowanie na tego typu usługi, a z drugiej strony brak potrzeby wskazywano jako jedną z głównych przyczyn nie korzystania z usług. Jaki jest potencjalny rynek na usługi wsparcia w regionie, i jakie główne przeszkody utrudniają korzystanie z tych usług? Tabela 5.3 przedstawia główne przyczyny nie korzystania z usług wsparcia w regionie śląskim na tle kraju. Województwa uporządkowano według współczynników korzystania z usług. 29 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Tabela 5.3 Współczynnik korzystania z usług wsparcia oraz główne przyczyny nie korzystania, według województw (%) Województwo Mazowieckie Podkarpackie Podlaskie Dolnośląskie Pomorskie Lubelskie Zachodniopomorskie POLSKA Warmińsko-mazurskie Kujawsko-pomorskie Małopolskie Łódzkie Lubuskie Śląskie Świętokrzyskie Wielkopolskie Opolskie Główna przyczyna nie korzystania* Nieodpowiednia Brak potrzeby Brak informacji usługa 58 26 14 36 41 18 45 36 9 41 48 11 61 23 11 47 28 26 41 31 26 45 34 19 21 39 30 44 39 18 43 35 19 43 41 16 33 33 30 41 35 18 30 33 33 56 29 13 38 28 31 Współczynnik korzystania z usług 21 19 19 18 15 14 14 13 13 11 11 10 9 8 8 7 3 Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Uwagi: * – można było wskazać tylko jedną przyczynę główną, pominięto brak odpowiedzi, nieodpowiednia usługa oznacza łącznie odpowiedzi wskazujące na nieodpowiednie warunki lub nieodpowiedni zakres usług. Małe firmy z regionu uważają, że najistotniejszymi przyczynami nie korzystania z usług jest brak potrzeby oraz brak informacji. Potwierdza to wcześniejsze wnioski o stosunkowo słabej ocenie poinformowania firm o usługach: tylko co czwarta firma uważa się za dobrze lub bardzo dobrze poinformowaną. Z drugiej strony przynajmniej część z firm, które wskazywały brak potrzeby jako główną przyczynę nie korzystania z usług wsparcia w przeszłości mogą zmienić zdanie w przyszłości. Tabela 5.4 Struktura firm w zależności od deklarowanego zapotrzebowania na usługi oraz na ogólną ocenę usług wsparcia w województwie śląskim Firmy, które uważają, że usługi wsparcia są potrzebne uważają, że usługi wsparcia nie są potrzebne zgłaszały zapotrzebowanie na nie zgłaszały zapotrzebowania pomoc zewnętrzną na pomoc zewnętrzną 70% 22% 1% 7% Źródło: Baza danych PBS – Badanie mikro i małych firm oraz samozatrudnionych, Czerwiec–lipiec 2003 Uwaga: obliczenia tylko dla firm nie korzystających z usług wsparcia. Tabela 5.4 wskazuje, że pomiędzy firmami nie korzystającymi z usług wsparcia dominują firmy, które jednocześnie uważają, że usługi są potrzebne oraz zgłaszały zapotrzebowanie na taką pomoc. Stanowią one 70% firm z grupy nie korzystających z usług, co odpowiada ok. 64% wszystkich firm. Jest to bardzo liczna grupa, która przy odpowiedniej podaży usług prawdopodobnie chętnie z nich skorzystać. Wydaje się, że najbardziej istotnym działaniem usługodawców powinna być poprawa w zakresie promocji i informacji o usługach wsparcia. To działanie z kolei powinno być uzupełniane o dalsze działania zmierzające do poprawy warunków i zakresu oferowanych usług. Z drugiej strony aż 36% firm wskazało, że nie korzystało w ciągu ostatnich pięciu lat z usług wsparcia, bo nie miało takiej potrzeby. Zestawienie tych dwóch danych wskazuje, że firmy prawdopodobnie zmieniają swoje nastawienie do potencjalnego korzystania z usług. Okazuje się, że obecnie znacznie mniej firm uważa, 30 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski że pomoc nie jest potrzebna niż w ostatnich pięciu laty. Obserwujemy więc proces uświadamiania sobie przez przedsiębiorców potrzeby korzystania z usług wsparcia. Wykres 5.11 Grupowanie firm z województwa śląskiego według skłonności do korzystania z usług wsparcia. 6 8,5 Korzystający z usług 20,5 64,5 Potrzebujący i oceniajacy pozytywnie uzyteczność usług Nie potrzebujący, ale pozytywnie oceniający usługi Niepotrzebujący i źle oceniający usługi Źródło: Opracowanie własne Druga grupa firm to te, które uważają co prawda, że usługi wsparcia są potrzebne, ale oceniły, że ich zapotrzebowanie na usługi wsparcia jest niewielkie lub żadne. Jest ich 22% wśród firm nie korzystających od tej pory z usług, albo ok. 20% wszystkich firm. Można spodziewać się, że przedsiębiorcy, z tej grupy firm będą korzystać z usług wsparcia w przypadku, gdy zmienią swoje przekonanie o potrzebie korzystania z usług. Najmniej liczna jest grupa firm, która uważa, że generalnie usługi wsparcia nie są użyteczne i równocześnie firmy te nie zgłosiły zapotrzebowanie na usługi. Podsumowując, należy podkreślić, że przedsiębiorcy w regionie śląskim stanowią potencjalnie podatną grupę klientów usług wsparcia. 31 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Tabela 5.5 Struktura przedsiębiorstw według skłonności do korzystania z usług wsparcia według województw (w %) Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie POLSKA Korzystający z usług Deklarujący zapotrzebowanie i użyteczność usług 18 11 14 9 10 11 21 3 19 19 15 8 8 13 7 14 13 61 65 54 72 61 62 53 80 60 70 64 64 71 82 69 73 64 Nie potrzebujący, ale dobrze Źle oceniający użyteczność usług oceniający użyteczność usług 15 6 14 10 24 8 13 6 22 7 18 9 11 15 7 10 17 4 11 0 20 1 20 7 9 12 5 0 23 2 13 0 17 7 Źródło: Opracowanie własne Po pierwsze w regionie najliczniejsza grupa firm (ok. 65%) deklaruje zapotrzebowanie na usługi i uważa je za użyteczne. Najważniejszą barierę korzystania z usług stanowi informacja o usługach i warunki świadczenia usług. Poprawa tych dwóch aspektów dostarczania usług powinna umożliwić pozyskanie przynajmniej części z nich jako klientów. Grupa firm, które korzystały z usług jest nieduża (ok. 8% wszystkich), ale grupa ta ocenia wysoko dostarczone usługi. Te dwie powyższe grupy firm stanowią potencjalny rynek dla usług wsparcia. Podobny potencjalny popyt obserwowany jest w łódzkim i małopolskim (por. tabelę 5.5). Pozostała grupa firm stanowiąca około jednej czwartej nie zgłasza aktualnie zapotrzebowania na usługi. Wydaje się, że grupa ta nie powinna stanowić w obecnych warunkach grupy, do której powinny być adresowane w najbliższym czasie działania nakierowane na pozyskanie jej członków jako klientów. 32 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski 6 Podsumowanie i wnioski Wszystkie polskie województwa mają podobny system instytucjonalnego wsparcia mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych. Na poziomie centralnym działają agendy rządowe, ustawowo zobowiązane do konkretnych działań na rzecz MSP. Funkcję jednostki wdrażającej działania adresowane do MSP pełni PARP, która część swoich zadań deleguje do RIF.W województwie śląskim funkcję RIF pełni: Górnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Dystrybucja usług następuje poprzez sieć Krajowego Systemu Usług, obejmującego w województwie śląskim 25 ośrodków, oraz organizacje spoza KSU, pod warunkiem uzyskania przez nie akredytacji w PARP. Lista akredytowanych firm publikowana jest na stronie internetowej PARP. W przyszłości planowane jest opracowanie zasad współpracy KSU z firmami komercyjnymi i dopuszczenie ich do uczestnictwa w systemie. Na poziomie regionalnym i lokalnym system instytucjonalnego wsparcia mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych budowany jest na gruncie samorządu terytorialnego, samorządu gospodarczego i zawodowego oraz innych instytucji pozarządowych. W województwie śląskim, podobnie jak we wszystkich pozostałych województwach, większość instytucji świadczących usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych koncentruje się w większych ośrodkach miejskich, i ma słabo rozwiniętą sieć agend terenowych. Na łączną liczbę 30 programów realizowanych na terenie województwa śląskiego 77% programów stanowią programy o zasięgu ogólnokrajowym, a 10% programów ma zasięg międzyregionalny. To tłumaczy duże podobieństwo śląskiej struktury usług (włączając grupy odbiorców, cele świadczonych usług, sposoby promocji, jakość i politykę cenową) do struktury obserwowanej w każdym z pozostałych województw. Do najczęściej oferowanych po stronie podaży usług należą w województwie śląskim doradztwo i konsulting (26%) i szkolenia (22%). Dalej znajdują się podstawowe i specjalistyczne usługi informacyjne (po 16%) i kojarzenie partnerów.. Wyniki ankietyzacji śląskich przedsiębiorców wskazują, że dotychczas wsparcie trafiało do stosunkowo nielicznej grupy mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych, obejmującej w ostatnich pięciu latach 8% ogółu firm (popyt ujawniony). Jest to odsetek znacznie niższy niż przeciętnie w kraju. Wykorzystanie usług miało wyłącznie charakter przypadkowy i sporadyczny. Do podstawowych barier ograniczających w województwie śląskim szersze wykorzystanie przez mikroprzedsiębiorstwa, małe firmy i samozatrudnionych tworzonych dla nich instrumentów, należały: • Brak potrzeby zewnętrznego wsparcia; 41% (i jest to odsetek trochę niższy niż przeciętnie w kraju), które do tej pory nie korzystały z usług wspierających jako powód takiego stanu rzeczy podawało brak potrzeby pozafinansowego, zewnętrznego wsparcia. • Brak informacji o istniejącej podaży usług; 35% firm (i jest to odsetek zbliżony do przeciętnego w kraju), które do tej pory nie korzystały z usług wspierających za powód takiego stanu rzeczy podawało brak informacji o istniejących usługach. Nieodpowiedni zakres świadczonych usług jako przyczyny ograniczające wykorzystanie usług zyskał 13% wskazań (co jest odsetkiem wyższym niż przeciętnie w kraju}. Podobnie jak w innych województwach, również w województwie śląskim istnieje wysoki potencjalny popyt na usługi wspierające; 70% mikroprzedsiębiorstw, małych firm i samozatrudnionych, które do tej pory nie korzystały z usług wspierających deklaruje chęć korzystania z nich w przyszłości. Do najczęściej wskazywanych usług, z jakich firmy te chciałyby skorzystać należą: doradztwo prawne i marketing, a zaraz za nimi zarządzanie personelem. 33 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Załącznik: Lista ośrodków województwa śląskiego dostarczających usługi wraz ze wskazaniem na programy, które są w nich realizowane Instytucja Programy Agencja Rozwoju Lokalnego „AGROTUR” S.A Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy – Starostwo Powiatowe Gliwice System Usług Agencja Rozwoju Lokalnego „AGROTUR” S.A. Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Agencja Rozwoju Lokalnego S.A. Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości S.A Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Agencja Rozwoju Regionalnego S.A w Bielsku Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy Białej przy Starostwie Powiatowym – Pszczyna System Usług Centrum Informacji Gospodarczej przy Rudzkiej Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy Agencji Rozwoju „INWESTOR” Sp. z o.o. System Usług Centrum Przedsiębiorczości Spółka Akcyjna – Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy Okręgowa Izba Przemysłowo – Handlowa System Usług CIG przy Rudzkiej Agencji Rozwoju „Inwestor” Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy Sp.z o.o – Regionalna Agencja Promocji System Usług Zatrudnienia Ośrodek Wspierania Biznesu CIG przy Rudzkiej Agencji Rozwoju „Inwestor” Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy Sp.z o.o – Śląskie Towarzystwo Gospodarcze System Usług PRO EUROPA CIG przy Rudzkiej Agencji Rozwoju „Inwestor” Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy Spz .o.o – Centrum Przedsiębiorczości System Usług Częstochowskie Stowarzyszenie Rozwoju Małej Ośrodek Wspierania Biznesu Przedsiębiorczości Dąbrowskie Centrum Przedsiębiorczości Ośrodek Wspierania Biznesu Fundacja Jastrzębski Inkubator Inkubatory Przedsiębiorczości Przedsiębiorczości Fundacja na Rzecz Rozwoju Miasta Knurowa Ośrodek Wspierania Biznesu Inkubatory Przedsiębiorczości Fundacja Partnerstwo dla Środowiska – oddział Program Czysty Biznes w Tychach Gliwicka Agencja Inicjatyw Gospodarczych Inkubatory Przedsiębiorczości Główny Instytut Górnictwa Ośrodek Wspierania Biznesu Górnośląska Agencja Przekształceń Ośrodek Wspierania Biznesu Przedsiębiorstw S.A. Górnośląska Agencja Rozwoju Regionalnego Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy S.A. System Usług Euro Info Centre Klub Eksportera Projekt PLATO-Silesia e-Klub Inkubator Przedsiębiorczości Inkubatory Przedsiębiorczości [Agencja Promocji i Rozwoju Gospodarczego Miasta Tychy S.A.] Izba Rzemieślnicza oraz Małej i Średniej Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy Przedsiębiorczości System Usług Izba Rzemieślnicza oraz Małej i Średniej Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy Przedsiębiorczości – Cech Rzemiosł Róznych System Usług Wodzislaw Śląski ODR Bielsko-Biała Ośrodki Doradztwa Rolniczego 34 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski ODR Mikołów Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie Ośrodek Promocji Ziemi Wodzisławskiej Sp. z o.o. Ośrodek Wspierania Przedsiębiorczości w Jastrzębiu Zdroju Regionalna Izba Handlu i Przemysłu w BielskuBiałej Regionalna Izba Handlu i Przemysłu w BielskuBiałej – Delegatura w Cieszynie Rudzka Agencja Rozwoju „Inwestor” Sp. z o.o. Stowarzyszenie Bielskie Centrum Przedsiębiorczości Śląska Fundacja Wspierania Przedsiębiorczości Towarzystwo Rozwoju Miasta Chorzowa Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach Ośrodki Doradztwa Rolniczego Ośrodki Doradztwa Rolniczego Inkubatory Przedsiębiorczości Ośrodek Wspierania Biznesu Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Punkt Konsultacyjno-Doradczy – Krajowy System Usług Ośrodek Wspierania Biznesu Ośrodek Wspierania Biznesu Inkubatory Przedsiębiorczości Ośrodek Wspierania Biznesu Ośrodek Wspierania Biznesu Przedakcesyjny Program Rozwoju Zasobów Ludzkich – Komponent regionalny (działania 2 i 3) 35 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Spis tabel Tabela 1.1 Liczby przedsiębiorstw badanych według wielkości firmy oraz lokalizacji ......................5 Tabela 3.1 PKB ogółem oraz per capita w województwie śląskim......................................................8 Tabela 3.2 PKB per capita w podregionach województwa śląskiego w 2000 r. ..................................8 Tabela 3.3 Ilość i zmiana liczby podmiotów gospodarczych w Polsce i w regionie śląskim...............................................................................................................................8 Tabela 4.1 Status organizacji świadczących usługi wspierające małe firmy w podziale na województwa...................................................................................................................10 Tabela 4.2 Firmy, do których kierowane są usługi wspierające.........................................................12 Tabela 4.3 Etap rozwoju firmy wspierany przez pozafinansowe usługi wspierające ........................13 Tabela 4.4 Specyfika sektorowa firm, do których kierowane są pozafinansowe usługi wspierające ......................................................................................................................15 Tabela 4.5 Rodzaje usług wspierających, świadczone mikroprzedsiębiorstwom, małym firmom i samozatrudnionym ...........................................................................................16 Tabela 4.6 Kanały informacyjno-promocyjne stosowane przez usługodawców................................18 Tabela 4.7 Formy płatności za usługi w podziale na województwa...................................................20 Tabela 5.1 Współczynnik korzystania z usług wsparcia, według województw (w %) ......................23 Tabela 5.2 Ocena poinformowania o usługach wsparcia, według województw (w %) .....................26 Tabela 5.3 Współczynnik korzystania z usług wsparcia oraz główne przyczyny nie korzystania, według województw (%).............................................................................30 Tabela 5.4 Struktura firm w zależności od deklarowanego zapotrzebowania na usługi oraz na ogólną ocenę usług wsparcia w województwie śląskim .....................................30 Tabela 5.5 Struktura przedsiębiorstw według skłonności do korzystania z usług wsparcia według województw (w %) .............................................................................................32 36 Usługi wspierające mikroprzedsiębiorstwa, małe przedsiębiorstwa i samozatrudnionych – raport śląski Spis wykresów Wykres 4.1 Organizacja zarządzania programami/usługami...............................................................11 Wykres 5.1 Współczynnik korzystania z usług wsparcia w województwie śląskim i w kraju (w %) ................................................................................................................22 Wykres 5.2 Częstotliwość korzystania z usług wsparcia w województwie śląskim (w % korzystających) ......................................................................................................23 Wykres 5.3 Przyczyny nie korzystania z usług wsparcia w śląskim i w kraju (w %) .........................24 Wykres 5.4 Dobra lub bardzo dobra ocena stopnia poinformowania o usługach wsparcia w kraju i w regionie śląskim (w %).................................................................................25 Wykres 5.5 Ocena stopnia poinformowania o usługach wsparcia w kraju i w regionie śląskim (w %) ..................................................................................................................25 Wykres 5.6 Preferowane przez firmy działania promocyjne, które powinny być prowadzone przez dostarczycieli usług – przeciętna opinia firm polskich i z regionu śląskiego (w %) ..................................................................................................26 Wykres 5.7 Zapotrzebowanie przedsiębiorstw na poszczególne rodzaje usług w województwie śląskim i w kraju..................................................................................27 Wykres 5.8 Zapotrzebowanie na usługi w zakresie ............................................................................28 Wykres 5.9 Ocena znaczenia dostosowania usług wsparcia do ..........................................................28 Wykres 5.10 Pożądane formy płatności za usługą w Polsce i w regionie śląskim (w %) .....................29 Wykres 5.11 Grupowanie firm z województwa śląskiego według skłonności do korzystania z usług wsparcia. .............................................................................................................31 37
