Iwan Groźny - biografia, życiorys

Iwan Groźny - biografia, życiorys
Iwan IV Wasylewicz przyszedł na świat 25 sierpnia 1530 r. w
Kolmienskoje. Jego ojcem był wielki książę moskiewski Wasyl III, a
matką Helena Glińska. Nieco ponad 3 lata później, nocą z 3 na 4
grudnia 1533 r. dotychczasowy władca zmarł, przekazując tron swemu
następcy – trzyletniemu synowi. Władzę w jego imieniu sprawowała
więc matka.
Jej priorytetem było rozprawienie się z wrogami syna, czyli postaciami
ubiegającymi się o tron. Sprytnie pozbyła się brata Wasyla III –
Andrzeja, którego wraz z rodziną podstępem sprowadziła do Moskwy i
uwięziła. Groźnym kontrkandydatem dla młodego dziedzica mógł
okazać się jej brat – Michał Gliński. Postanowiła więc pod zarzutem
otrucia Wasyla III wtrącić go do więzienia, gdzie prędko zmarł. W ten
sposób droga do władzy stanęła otworem przed Iwanem
Wasylewiczem.
Wszystko zmieniła przedwczesna śmierć matki (w 1538 r.).
Najprawdopodobniej została ona otruta przez bojarów Szujskich, czyli
przedstawicieli zamożnego i wpływowego rodu. To oni przejęli zarówno
władzę, jak i opiekę nad młodym Iwanem. Ich rządy były szczególnie
okrutne, państwo przestało się rozwijać, a Andrzej i Iwan Szujscy dbali
głównie o własne interesy. Dorastający w takim otoczeniu przyszły
władca szybko przyswoił sobie cechy niezbędne do sprawnego
rządzenia.
W wieku 13 lat Iwan IV Wasylewicz nakazał stracić Andrzeja
Szujskiego, a następnie nakazał stopniową eksterminację
przedstawicieli rodu sprawujących ważne funkcje oraz ich zwolenników.
Cztery lata później – 16 stycznia 1574 r. koronował się na cara Rosji.
Był pierwszym władcą, który to uczynił. Niespełna miesiąc później
poślubił Anastazję Zacharinę-Koszkirtę, co uczyniło go pełnoprawnym
władcą. Kilka miesięcy po tym wydarzeniu w Moskwie wybuchł olbrzymi
pożar. Przerażeni ludzie zażądali wydania babki cara – Anny Glińskiej –
podejrzewanej przez nich o czary. Łatwo domyślić się reakcji władcy,
który swoim zwyczajem nakazał prowodyrom tego „buntu” pożegnać się
z życiem.
Po uspokojeniu tych zamieszek Iwan IV Groźny postanowił ostatecznie
rozwiązać kwestię bojarów. Nie wyrażał zgody na ich wtrącanie się w
politykę, dlatego postanowił przeprowadzić konieczne reformy. Najpierw
wydzielił w Dumie Bojarskiej Dumę Bliższą,do której należeli sojusznicy
władcy. W lutym 1549 r. odbyły się wielkie obrady, na których pojawili
się przedstawiciele wszystkich stanów. Iwan IV zarządził wtedy, że
bojarów należy ukarać za wszystkie przewinienia, jakich się dopuścili, z
wyjątkiem kradzieży i morderstw. Powołał także Izbę Czełobitną wraz
ze stojącym na jej czele Aleksym Adaszewiczem (druga postać w Rosji
po carze).
Kolejnym etapem rządów syna Wasyla III była nieudana wyprawa
militarna na Chanat Kazański. Wydarzenie to uświadomiło mu, że
konieczna jest reforma wojska. Postanowił więc stworzyć regularną
armię państwową. Wydał także poprawioną wersję „Sudiebrnika”.
Naniesione przez niego zmiany dotyczyły głównie chłopów i szlachty.
Tym pierwszym, co oczywiste, znacznie ograniczono prawa, natomiast
szlachta stała się jedyną warstwą społeczną, która mogła kupować
grunty. Bardzo ucierpiało duchowieństwo, któremu zniesiono przywileje
podatkowe.
Polityka zagraniczna Iwana IV Groźnego była niesamowicie agresywna.
Prowadził wiele wojen, dokonując licznych podbojów. Już w 1552 r.
udało mu się włączyć do Rosji Chanat Kazański, następnie, zaledwie 2
lata później taki sam los spotkał Chanat Astrachański. Rok 1582 był
okresem zaanektowania Chanatu Syberyjskiego.
Ekspansja cara skierowana była także ku zachodowi, gdzie nieustannie
nękał wschodnie ziemie Księstwa Litewskiego. Zaatakował także
państwo Inflanckiego Zakonu Rycerzy Chrystusa, co zapoczątkowało
wojny o Inflanty (1578-1581). Ostatecznie zostały one zakończone
pokojem w Jamie Zapolskim, na mocy którego pozostawały w rękach
Rzeczpospolitej, a Rosja dodatkowo musiała zwrócić Wielkiemu
Księstwu Litewskiemu ziemię połocką.
Iwan IV Groźny był władcą szczególnie okrutnym. W jego otoczeniu
niemal nikt nie mógł czuć się pewnie. Nawet Aleksy Adaszewicz został
usunięty z Moskwy, a jego rodzinie odebrano majątki, dając w zamian
nieurodzajne pola na peryferiach miasta. Porywczy władca zamordował
także swojego drugiego syna – Iwana – który stanął w obronie
uderzonej przez ojca małżonki. Podczas jego rządów wymordowano
setki tysięcy ludzi, powołane zostały oddziały opricziny, czyli carskiej
policji. Odpowiedzialna była ona za wiele grabieży i morderstw. W 1572
r., czyli siedem lat po jej utworzeniu, władca zdecydował się ją
rozwiązać, gdyż widział, że wymknęła się spod jakiejkolwiek kontroli.
Co ciekawe, Iwan IV był okrutnikiem również względem kobiet.
Większość z nich traktował przedmiotowo, koncentrując się na
możliwości zaspokojenia swoich potrzeb fizycznych. Szczególnie
bestialsko zachował się wobec Marii Dolgoruki, która była jego żoną
tylko przez jeden dzień. Kiedy po ślubie władca miał wątpliwości co do
jej dziewictwa, nakazał zamknąć ją w powozie, a sam rozpędził konie.
Pojazd wpadł do pobliskiego jeziora wraz z uwięzioną w nim kobietą.
Historycy podają, że pierwszy car Rosji miał siedem żon oraz sporą
liczbę kochanek.
Iwan IV Groźny zmarł 18 marca 1584 r. podczas rozgrywania partii
szachów. Jego rządy były okrutne i wyniszczyły państwo gospodarczo,
jednak stały się podwaliną pod dalszy rozwój kraju.