docDrukowanie wypukłe - Biblioteka Otwartej Edukacji
download 
Reklamacja Transkrypt
Drukowanie wypukłe - Biblioteka Otwartej Edukacji
MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Paweł Pierzchalski Drukowanie wypukłe 825[01].Z3.03 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” Recenzenci: mgr inŜ. Przemysław Śleboda mgr inŜ. Tomasz Pawłowski Opracowanie redakcyjne: mgr ElŜbieta Gonciarz Konsultacja: mgr Małgorzata Sienna Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 825[01].Z3.03, „Drukowanie wypukłe”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu drukarz. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1 SPIS TREŚCI 1. 2. 3. 4. Wprowadzenie Wymagania wstępne Cele kształcenia Materiał nauczania 4.1. Charakteryzowanie procesów drukowania nakładu w technikach wypukłych 4.1.1. Materiał nauczania 4.1.2. Pytania sprawdzające 4.1.3. Ćwiczenia 4.1.4. Sprawdzian postępów 4.2. Charakteryzowanie trudności w procesie drukowania technikami wypukłymi 4.2.1. Materiał nauczania 4.2.2. Pytania sprawdzające 4.2.3. Ćwiczenia 4.2.4. Sprawdzian postępów 5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 6. Literatura „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 2 3 4 5 6 6 6 20 20 22 23 23 29 30 31 32 36 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu przyrządzania i drukowania nakładu w technikach wypukłych. Ze zrozumiałych względów najwięcej miejsca poświęcono technice fleksograficznej, gdyŜ tylko ona (nie licząc typooffsetu), wśród technik wypukłych, ma obecnie zastosowanie przemysłowe. W poradniku znajdziesz: – wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, – cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, – materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki modułowej, – zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści, – ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować umiejętności praktyczne, – sprawdzian postępów, – sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie materiału całej jednostki modułowej, – literaturę uzupełniającą. 825[01].Z3 Technologia drukowania wypukłego 825[01].Z3.01 Eksploatowanie maszyn do drukowania wypukłego 825[01].Z3.02 Przygotowanie form do drukowania wypukłego 825[01].Z3.03 Drukowanie wypukłe Schemat układu jednostek modułowych w module „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 3 2. WYMAGANIA WSTĘPNE – – – – – – – – – – – – – – – – – Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: posługiwać się terminologią poligraficzną, charakteryzować podstawowe działy poligrafii, określać podstawowe szeregi i formaty wyrobów poligraficznych posługiwać się podstawowymi miarami poligraficznymi, charakteryzować papiery drukowe, papiery tzw. nowej generacji, papiery syntetyczne, klasyfikować oraz określić skład farb drukowych, określać mechanizmy utrwalania farb, określać drukowe i uŜytkowe właściwości farb, klasyfikować i charakteryzować formy drukowe róŜnych technik drukowania, klasyfikować maszyny drukujące, charakteryzować techniki drukowania, współpracować w grupie, formułować wnioski, oceniać swoje umiejętności, uczestniczyć w dyskusji, prezentować siebie i grupę w której pracujesz, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 4 3. CELE KSZTAŁCENIA – – – – – – – – – – – – – – W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: dobrać maszynę do drukowania wypukłego w zaleŜności do rodzaju produkcji, zaplanować czynności technologiczne na stanowisku pracy, załoŜyć formy drukowe fleksograficzne w maszynie, wymienić taśmy raklowe, załoŜyć zwój podłoŜa i przeprowadzić wstęgę przez maszynę, wyregulować elementy maszyny odpowiedzialne za transport i napięcie wstęgi materiału, ustawić i wyregulować wszystkie zespoły drukujące maszyny fleksograficznej w pozycji drukowania, wykonać odbitki z poszczególnych zespołów drukujących i sprawdzić współdziałanie wszystkich zespołów ze sobą, kontrolować transport podłoŜa, zespoły farbowe i drukujące, temperaturę cylindra dociskowego, szybkość drukowania podczas druku nakładu, umyć, smarować i konserwować maszynę fleksograficzną, dobrać środki ochrony osobistej podczas drukowania, wykonać prace zgodnie z przyjętym planem czynności, zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami, przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska podczas pracy przy wykonywaniu form i drukowaniu na maszynach do drukowania wypukłego. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 5 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Charakteryzowanie procesów drukowania nakładu w technikach wypukłych 4.1.1. Materiał nauczania Drukowanie techniką typograficzną W technice tej moŜliwe jest drukowanie na następujących rodzajach maszyn: dociskowych, płaskich i rotacyjnych. Przy uŜyciu maszyn dociskowych i płaskich jest moŜliwe stosowanie form metalowych otrzymanych w gorących procesach składania tekstów. Formy takie mają wysokość równą 62⅔ p., maszyny więc muszą być dostosowanie do takiej wysokości formy drukowej. Formy drukowe otrzymane w procesach chemigraficznych mają mniejszą grubość i trzeba je wtedy umieścić na podstawkach o odpowiedniej wysokości. Formy drukowe w tych maszynach umieszcza się na płaskich powierzchniach zwanych płytą formową. Formy drukowe, składające się z wielu elementów, są umieszczane w ramach formowych, wykonanych ze stalowego płaskownika. Ramy te mają wysokość mniejszą niŜ 62⅔ p., a wymiary dostosowane do danej maszyny. Są one w odpowiedni sposób mocowane do płyty formowej. Płyty formowe są sztywne, nie uginają się przy drukowaniu. W drukowaniu typograficznym musi być zastosowany obciąg o właściwościach elastycznych, o róŜnej twardości, ale zawsze dość miękki. Obciąg w maszynach typograficznych dociskowych znajduje się na elemencie dociskającym, zwanym płytą dociskową, lub potocznie tyglem. W maszynach płaskich jest on na cylindrze dociskowym. Obciąg ma kompensować nierówności formy i materiału zadrukowywanego tak, aby kaŜdy element drukujący formy zetknął się z odpowiednim naciskiem z zadrukowywanym podłoŜem. Składa się on z wielu warstw. WaŜne jest takŜe, iŜ twardość obciągu dobiera się do twardości formy drukowej i tak, przy wykonaniu formy z materiału miękkiego (fotopolimeru), obciąg powinien być twardy, przy formie ze składu metalowego, obciąg powinien być miękki. Przed rozpoczęciem druku na maszynach typograficznych wykonuje się tzw. przyrządzanie. Polega ono na regulowaniu grubości obciągu. W miejscach obciągu stykających się z wyŜszymi elementami formy drukowej wykrawa się jedną z warstw obciągu zwana podkładką, w miejscach stykających się z elementami niŜszymi formy drukowej nakleja się papier o odpowiedniej grubości jako podkładkę. Podkładki stosuje się teŜ przy drukowaniu z klisz rastrowych. Podkładka wtedy ma większą grubość w cieniach, mniejszą w miejscach jaśniejszych, małą w światłach. Pod pojęciem przyrządzania rozumie się jeszcze inne czynności związane z regulacją maszyny do drukowania. W maszynach arkuszowych arkusz podłoŜa przed drukowaniem musi być odpowiednio wyrównany. Warunkuje to bowiem nadruk na kaŜdym kolejnym arkuszu w tym samym miejscu, co z kolei umoŜliwia drukowanie prac wielobarwnych, a takŜe późniejszą obróbkę introligatorską zadrukowanego arkusza (formatowanie, złamywanie). Wyrównanie następuje przy zastosowaniu marek i mierzycy. Marki są ogranicznikami, do których arkusz dochodzi przy jego przenoszeniu do zespołu drukującego. Wyrównaniu wtedy podlega przednia krawędź arkusza w stosunku do formy drukowej. Mierzycą jest urządzenie wyrównujące boczną krawędź arkusza w stosunku do formy drukowej. W typograficznych maszynach dociskowych arkusz jest wyrównywany na płycie dociskowej. W maszynach płaskich i arkuszowych rotacyjnych arkusz jest wyrównywany bezpośrednio przed przekazaniem na cylinder dociskowy. W tych maszynach przy drukowaniu arkusz znajduje się na powierzchni cylindra dociskowego. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 6 W maszynach zwojowych wyrównaniu podlega jedna z krawędzi wstęgi. Maszyny te mają automatyczne urządzenia do wyrównywania krawędzi wstęgi, mają równieŜ urządzenia do napręŜania wstęgi z odpowiednią siłą. Siła ta moŜe być regulowana. KaŜdy zespół drukujący ma własny zespół farbowy, którego zadaniem jest nałoŜenie na formę drukową równą, określonej grubości warstwę farby. W drukowaniu typograficznym stosuje się farby maziste (gęste). Farby te mają duŜą lepkość i trudno jest nałoŜyć je równą, cienką warstwą. Wymagają one przed nałoŜeniem dokładnego tzw. roztarcia. SłuŜy temu skomplikowany w budowie układ farbowy. Pojemnikiem na farbę mazistą w maszynie drukującej jest tzw. kałamarz farbowy. Ma on długość odpowiadającą szerokości formy drukowej w danej maszynie. Przy stosowaniu formy o mniejszej szerokości moŜna zmniejszyć długość części roboczej kałamarza przez wstawienie odpowiednich ograniczników. Przy kałamarzu znajduje się walec, zwany duktorem, obracający się cyklicznie o regulowany kąt. Obrót duktora powoduje obracanie się farby w kałamarzu, co z kolei powoduje jej mieszanie. Między noŜem kałamarza a powierzchnią duktora znajduje się szczelina. Szerokość tej szczeliny jest regulowana i moŜe być róŜna w róŜnych miejscach duktora. Od szerokości tej szczeliny zaleŜy, jak gruba warstwa farby znajduje się na powierzchni duktora. W czasie obrotu duktora do jego powierzchni dotyka drugi walec, zwany przybierakiem. Pobiera on na swą powierzchnią farbę z duktora i przekazuje do części rozcierającej zespołu farbowego. Przybierak porusza się ruchem wahadłowym. W części rozcierającej farbę znajduje się kilka obracających się walców metalowych i gumowych, które mają teŜ pewien ruch wzdłuŜ osi. Im farba ma większą lepkość, tym walców tych jest więcej. Po roztarciu farby, ostatnie walce rozcierające przekazują farbę na bardzo miękkie walce nakładające farbę na powierzchnię formy drukowej. Im więcej tych wałków, tym uzyskuje się bardziej równe pokrycie farbą powierzchni drukujących. Przygotowanie fleksograficznej maszyny drukującej do druku Prace przygotowawcze – juŜ podczas drukowania danego nakładu, drukarz powinien troszczyć się o realizację kolejnych zamówień. Drukarz przez dokładne zapoznanie się z danymi dotyczącymi realizacji nowego zamówienia (próbne odbitki, proofing czy przykładowy druk z poprzedniego nakładu) powinien wniknąć w zagadnienie technicznych warunków jego realizacji. Dane dotyczące zamówienia moŜna dokładnie przeanalizować. Takie dane charakteryzujące w pełni zamówienie, które muszą być koniecznie podane to: wielkość zamówienia w metrach bieŜących, typ druku – druk pierwszej strony czy druk rewersyjny, liczba kolorów, charakterystyka zespołów farbowych oraz typ zastosowanych farb, obwody cylindrów formowych, liczba uŜytków na cylindrach formowych, rodzaje zastosowanych cylindrów rastrowych anilox, typ zastosowanej formy drukowej oraz sposób zamontowania na cylindrach formowych. Ponadto musi być scharakteryzowany typ podłoŜa drukowego przeznaczonego do drukowania nakładu. WaŜne jest teŜ określenie sposobu pocięcia roli materiału zadrukowanego na tzw. bobiny. Obok analizy danych dotyczących bezpośrednio zamówienia, moŜna juŜ rozpocząć prace wstępne, np.: przygotowanie cylindrów formowych, podłoŜa drukowego oraz farby. W chwili gdy są one juŜ gotowe i znajdują się przy maszynie drukującej, powinna zostać przeprowadzona kontrola. Dane dotyczące podłoŜa drukowego oraz farby powinny zostać porównane z danymi w zamówieniu. Formy drukowe zamontowane na cylindrach formowych powinny zostać skontrolowane. W tym momencie moŜna wychwycić jeszcze duŜo błędów, bez naraŜania się na kosztowne przestoje maszyny drukującej. Oczywiste jest, Ŝe im dokładniej przeprowadzona jest wstępna kontrola, tym pewniejsze jest, Ŝe drukowanie nakładu przebiegnie bezproblemowo. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 7 Przygotowanie maszyny drukującej do druku – poszczególne przygotowawcze czynności robocze są nieco inne w przypadku róŜnych modeli maszyn drukujących. Jednak przy kaŜdej zmianie zamówienia są wykonywane podobne podstawowe czynności robocze, niezaleŜnie od typu maszyny drukującej. Czynności te to: – wymiana cylindrów formowych, – mycie zespołów farbowych, wymiana taśm raklowych, mycie pomp i pojemników farbowych, – wprowadzenie podłoŜa drukowego w zespoły maszyny, regulacja elementów maszyny odpowiedzialnych za transport oraz napięcie wstęgi podłoŜa, – ustawienie zespołów drukujących w pozycji drukowanie oraz wykonanie oddruku z kaŜdego zespołu drukującego osobno (równoczesne) nastawienie wszystkich farb. Kolejność wykonywania tych wszystkich czynności przygotowawczych moŜe być zmieniona, zaleŜy to od wymagań stawianych w danej drukarni. MoŜe się okazać, Ŝe następne zamówienie będzie drukowane tylko na wybranych zespołach oraz Ŝe dane zamówienie będzie realizowane przy tej samej kolejności nakładania kolorów, z tego wynika fakt, Ŝe być moŜe nie wszystkie zespoły farbowe trzeba umyć. Czasem moŜe się zdarzyć, Ŝe konieczna jest wymiana cylindrów rastrowanych anilox ze względu na zmianę drukowanego motywu. Przygotowanie zespołów farbowych – jeŜeli wymagane jest mycie zespołów farbowych, to bardzo waŜne jest, aby były one myte jako pierwsze. Mycie zespołu farbowego dotyczy takich jego elementów jak: walec rastrowy (anilox), rakla, oraz pompa farbowa ze wszystkimi elementami obiegu farby. Mycie przeprowadza się za pomocą rozpuszczalnika odpowiedniego do stosowanych farb, a w przypadku farb wodorozcieńczalnych, za pomocą wody i musi być one dokładnie wykonane w zaleŜności od odcienia uŜytej farby. Wanna farbowa, przewody doprowadzające, oraz pojemniki farbowe są najczęściej myte w specjalnych urządzeniach zwanych myjkami. W niektórych firmach przy maszynie drukującej znajduje się komplet zapasowy przewodów doprowadzających oraz wanien farbowych, w tym przypadku następuje wymiana tych elementów zespołu farbowego na czyste. Po umyciu zespołu farbowego do obiegu wprowadza się farbę, a następnie uruchamia obieg farbowy. Dokonuje się regulacji dostawienia rakla. Następną czynnością jest pomiar lepkości farby, który naleŜy zawsze przeprowadzić po ok. 10 min. gdy farba w obiegu farbowym została stermostatowana. Ustawiona lepkość powinna być nieco wyŜsza, a obniŜenie jej do lepkości drukowej powinno nastąpić w początkowym okresie druku nakładu. Wstawianie cylindrów formowych do maszyny – w zaleŜności od wyposaŜenia maszyny, wymiana cylindrów przeprowadzana jest automatycznie – z zastosowaniem dźwigu lub ręcznie jak to ma miejsce w przypadku maszyn o małych formatach. W poszczególnych maszynach cylindry formowe są inaczej łoŜyskowane, na co musi zwracać uwagę obsługujący maszynę. TakŜe mechanizmy zamykania łoŜysk są róŜne. W takich przypadkach trzeba dokładnie przestrzegać zaleceń producenta maszyny. W maszynach najnowocześniejszych wymiana cylindrów formowych i zamykanie łoŜysk odbywa się automatycznie, więc w przypadku takich maszyn ingerencja drukarza jest minimalna. Wprowadzenie podłoŜa drukowego w zespoły maszyny, regulacja prowadzenia i napięcia wstęgi – maszyny drukujące posiadają róŜne systemy odwijarek i nawijarek. Zanim materiał zadrukowywany zostanie wciągnięty w zespoły maszyny drukującej, musi zostać przeprowadzona kontrola stanu aktywowania powierzchni folii. Taka kontrola musi być dokonana przy kaŜdej zmianie roli. Nowy materiał jest wciągany do maszyny przez połączenie jego krawędzi z krawędzią materiału będącego juŜ w maszynie, takŜe proces ten nie musi być wykonywany ręcznie (taka konieczność istniałaby, gdyby doszło do zerwania zwoju podczas drukowania). Po wprowadzeniu wstęgi materiału do maszyny ustala się „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 8 odpowiednią siłę napięcia wstęgi. Ponadto przeprowadza się regulację registra poprzecznego w maszynie. Najczęściej registry poprzeczne znajdują się przed zespołami drukującymi, pod tunelem suszącym i przed nawijarką. Na wstępie przeprowadza się regulację zgrubną registrów, a regulację dokładną przeprowadza się dopiero przy rozpoczęciu drukowania nakładu. Wartość ustawionego napięcia wstęgi ustala się w oparciu o dane producenta maszyny oraz w zaleŜności od charakterystyki podłoŜa drukowego przeznaczonego do zadrukowania. W zaleŜności od wyposaŜenia maszyny regulacje te są przeprowadzane nieco inaczej. W nowoczesnych maszynach nastawy napięcia wstęgi dokonuje się bezpośrednio z pulpitu sterującego. Ustalane są Ŝądane wartości napięcia wstęgi dla poszczególnych jej odcinków. W najprostszych maszynach drukujących muszą być podawane obciąŜenia wałków napinających (wahliwych). W innych systemach dokonuje się zmiany ciśnienia powietrza sterującego cylindrem pneumatycznym. Wszystkie te nastawcze czynności są w zasadzie regulacjami wstępnymi (zgrubnymi). Dokładne nastawienie wartości napięcia wstęgi oraz regulacja registra poprzecznego są przeprowadzane dopiero przy rozpoczęciu drukowania, kiedy zostają skontrolowane raporty druku i marginesy boczne. Ustawianie zespołów drukujących w pozycji drukowania, wykonanie odbitek z poszczególnych zespołów drukujących i zgranie wszystkich zespołów ze sobą w drukujących maszynach fleksograficznych istnieje konieczność wykonania wielu róŜnych czynności roboczych, związanych z zespołami farbowymi oraz drukującymi, a mających na celu otrzymanie czystych odbitek drukarskich kaŜdego z drukowanych kolorów. RozróŜnić tu naleŜy maszyny, w których dominują regulacje dokonywane ręcznie lub mechanicznie poprzez silniki napędu oraz maszyny nowoczesne, które są wyposaŜone w systemy sterowania komputerowego z bardzo precyzyjnym napędem krokowym. PoniŜej zostaną omówione czynności, jakie są dokonywane w poszczególnych typach systemów regulacyjnych. 1. System tradycyjny z nastawami ręcznymi. Za pomocą pokręteł regulacyjnych, osobno dokonuje się regulacji zespołu farbowego, a potem całego zespołu drukującego. Przy dokonywaniu pojedynczych ręcznych nastaw zespół farbowy wraz z cylindrem formowym przestawia się w pozycję nafarbiania. Za pomocą specjalnego sprawdzianu kontroluje się prawidłowość odstępu pomiędzy cylindrem formowym a cylindrem dociskowym z nałoŜonym na nim podłoŜem drukowym. Ponadto w ten sam sposób kontroluje się odstęp pomiędzy cylindrem rastrowym anilox a cylindrem formowym i dokonuje się koniecznych regulacji tych odstępów. Poza tym naleŜy ustawić dla kaŜdego zespołu drukującego wartość realizowanego docisku. Tylko w ten sposób moŜliwe jest ustawienie dokładnych odległości roboczych pomiędzy cylindrami. W sytuacji gdy format formy całkowicie pokrywa cylinder formowy, odstępy te mogą być sprawdzane za pomocą paska kartonu. Przy ustawianiu wstępnym zespołów drukujących, w celu osiągnięcia zerowej pozycji roboczej cylindra formowego, moŜna albo zwolnić koło zębate cylindra formowego, tak aby moŜna było poruszać cylindrem bez poruszania kołem zębatym, lub je wyjąć, a po osiągnięciu Ŝądanej pozycji, z powrotem zamontować w zespole drukującym. Po tym jak wszystkie zespoły drukujące zostaną ustawione w pozycji początkowej druku, moŜna rozpocząć wykonywanie odbitek z poszczególnych zespołów drukujących. W tym celu maszyna musi pracować z niewielką prędkością, uzaleŜnioną od szybkości schnięcia zastosowanej farby. Proces drukowania musi być tak prowadzony, aby farba nie odkładała się na formie drukowej, a jednocześnie drukarz mógł obserwować wyraźny nadruk na odbitkach. Przy wykonywaniu odbitek z poszczególnych zespołów drukujących (takŜe przy prostych nadrukach) powinno się zachować określoną kolejność ich wykonywania. W ten sposób będzie moŜna zauwaŜyć czy wydruk w całej swej szerokości jest spokojny (regularny). „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 9 Pierwszym etapem jest dokładne dostawienie cylindra rastrowanego anilox do powierzchni formy drukowej. Regulacja trwa do momentu, gdy forma drukowa jest równomiernie nafarbiana. Następnie cały zespół drukujący zostaje dostawiany do zadrukowywanego podłoŜa, regulacja poprawności dostawienia trwa do chwili osiągnięcia równomiernego (spokojnego) wydruku na odbitce w całej szerokości druku. Uzyskany wydruk powinien jeszcze w tej chwili posiadać miejsca niedotłoczone poniewaŜ realizowany nacisk moŜna określić w tym momencie jako ustawienie „KISS-PRINT”. Dopiero gdy w całej szerokości druku osiągnięty zostanie równomierny nadruk, cylinder formowy zostaje dostawiony do podłoŜa drukowego (do cylindra dociskowego) z produkcyjną wartością realizowanego nacisku (np. 60 µm), do chwili uzyskania spokojnego czystego wydruku o poŜądanej intensywności. Jednocześnie przeprowadza się dokładną regulację dostawienia cylindra anilox do formy drukowej, naleŜy przy tym skontrolować, czy cylinder anilox nie uszkadza formy drukowej w wyniku zbyt duŜego docisku. Wszystkie opisane tu czynności są przeprowadzane w przypadku wszystkich zespołów drukujących i farbowych. Po ich przeprowadzeniu drukarz przystępuje do pasowania wszystkich kolorów, w tym celu zespoły drukujące zostają przestawione w tryb druku i od razu widoczne są róŜnice spasowania poszczególnych kolorów. Do regulacji połoŜenia poszczególnych kolorów (pasowania kolorów) słuŜą systemy registrów wzdłuŜnych i poprzecznych do kierunku druku. Register poprzeczny jest zwykle przestawiany ręcznie. Istnieje równieŜ moŜliwość poruszania cylindrami formowymi w kierunku poprzecznym do kierunku drukowania do momentu ukazania się marki bocznej na druku. W niektórych maszynach przesuwanie cylindra formowego odbywa się za pomocą silników. Korekty pasowania w kierunku wzdłuŜnym muszą być przeprowadzone w dwóch etapach. Najpierw zostaje przeprowadzona korekta zgrubna poprzez obrót cylindrów formowych po zdjęciu lub zwolnieniu kół zębatych która daje to, Ŝe tolerancja spasowania wynosi ±3–5 mm, w zaleŜności od maszyny. Odstępy pomiędzy poszczególnymi kolorami moŜna zmierzyć i przeliczyć na odpowiadające tym odstępom liczby zębów. Następnie na podstawie tych danych moŜna poszczególne cylindry formowe obrócić o wskazaną liczbę zębów. Regulację zgrubną przeprowadza się w ten sposób, Ŝe wykonuje się odbitkę pierwszego koloru, a następnie przez przekręcenie kaŜdego z cylindrów formowych (przy zluzowanych kołach zębatych) pasuje się kolejne kolory względem pierwszego. Po dokonaniu korekty zgrubnej pasowania kolorów w kierunku wzdłuŜnym, moŜna przystąpić do regulacji dokładnej za pomocą registra wzdłuŜnego. Mechanizm poobwodowego przestawiania cylindrów formowych „na biegu” polega na ich przesuwaniu w kierunku poprzecznym do kierunku druku, a przesunięcie wzdłuŜne jest realizowane dzięki temu, Ŝe koła zębate cylindrów formowych oraz cylindra dociskowego są skośne. Regulacja taka trwa do chwili, gdy uzyska się idealne spasowanie wszystkich drukowanych kolorów. 2. System z ustawianiem zerowej pozycji druku za pomocą napędu silnikami, regulacje dokładne realizowane ręcznie. W tym systemie wszystkie nastawy w maszynie drukującej, aŜ do chwili osiągnięcia przez zespoły drukujące pozycji druku, są realizowane za pomocą napędów elektrycznych. Napęd realizuje dostawianie zespołu drukującego do tzw. pozycji zerowej, a jednostka sterująca napędem zespołu drukującego przelicza liczba obrotów wrzeciona napędu na podstawie zadanej wielkości obwodu cylindra formowego. Bardzo waŜnym jest wciągnięcie kół zębatych cylindrów, poniewaŜ w przeciwnym razie moŜe dojść do ich uszkodzenia. Po dojechaniu zespołu drukującego w pozycję zerową, rozpoczyna się dalsza dokładna „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 10 regulacja maszyny i wykonywanie pierwszych odbitek. Zespoły drukujące są dostawiane i regulowane ręcznie. Poszczególne kroki dotyczące regulacji farby przebiegają w sposób juŜ omówiony. W niektórych maszynach moŜliwe jest zrealizowanie tzw. pozycji wstępnej cylindra formowego. Do tego cylindry formowe są oklejane – znaczone specjalnymi znakami (markami). To oznakowanie cylindrów pozwala na odpowiednie zazębienie się koła zębatego cylindra formowego w kole zębatym dociskowego cylindra centralnego. Po tych operacjach musi być oczywiście przeprowadzone dokładne pasowanie kolorów. 3. System komputerowego sterowania zespołami farbowymi/drukującymi. W tym systemie, po włoŜeniu cylindrów formowych do maszyny drukującej, cylindry są automatycznie przesuwane w pozycję druku, wszystkie operacje są sterowane komputerowo. W przeciwieństwie do systemów wcześniej omawianych, system ten jest nie tylko sterowany komputerowo, ale takŜe wszystkie operacje są zautomatyzowane, z całkowitym wyeliminowaniem obsługi ręcznej. Maszyny sterowane komputerowo są oferowane przez dostawców w wielu róŜnych konfiguracjach. Zespoły drukujące bez opcji wstępnego ustawienia registra – w maszynach tego typu zespoły drukujące są ustawiane przez napęd sterowany komputerowo, np. z pozycji zerowej są automatycznie przestawiane w pozycję drukowania. Dane wprowadzane do pamięci komputera to obwód zastosowanego cylindra formowego oraz grubość materiału przeznaczonego do zadrukowywania. Po zrealizowaniu przestawienia zespołu drukowego w pozycję druku następuje zazębienie się kół zębatych i rozpoczyna się wykonywanie pierwszych odbitek nakładowych. Oczywiście, ustawienie zespołu drukującego musi przebiegać w sposób juŜ wcześniej opisany. Najpierw musi być zrealizowane ustawienie „KISS-PRINT” na całej szerokości druku, zarówno cylindra rastrowanego anilox do formy drukowej, jak i formy drukowej do cylindra dociskowego (a więc do zadrukowywanego podłoŜa). Prędkość pracy silnika napędu krokowego zespołu farbowego i drukującego musi być odpowiednio niska. Inaczej mówiąc, krok przesuwu przy dostawianiu cylindra rastrowanego anilox do formy drukowej oraz formy drukowej do cylindra dociskowego, musi być na tyle mały, aby zmiany w procesie nafarbiania powierzchni formy moŜna było dokładnie obserwować, a jednocześnie zmiany na wydruku były na tyle powolne aby łatwo i dokładnie dały się zauwaŜyć. Wartość kroku przesuwu, jaki moŜna realizować podczas regulacji zespołów, pozostaje w zakresie od l µm – 30 µm. W praktyce okazuje się, Ŝe wybranie kroku przesuwu o wartości 5 µm gwarantuje to, Ŝe wszystkie reakcje wizualne na druku będą łatwe do zauwaŜenia, a jednocześnie będzie moŜna precyzyjnie ustawić docisk formy do cylindra dociskowego. Po dokonaniu tych regulacji moŜna przystąpić do nastawienia właściwości farby oraz spasowania kolorów. Zespoły z opcją wstępnego ustawienia registra – w porównaniu z poprzednim systemem, w maszynach tego typu dostawienie kół zębatych odbywa się automatycznie oraz spasowanie kolorów przebiega w sposób zautomatyzowany. Najczęściej konieczne jest dokonanie juŜ tylko niewielkich korekt pasowania kolorów. Jednak nadal naleŜy podczas regulacji zespołów zrealizować ustawienie „KISS-PRINT” Wykonywanie odbitek oraz nastawianie parametrów farby w procesie drukowania – przy wykonywaniu pierwszych odbitek drukarskich oraz ustawianiu parametrów druku, drukarz opiera się na określonych danych (wzorcach), takich jak: przykładowy wydruk z poprzedniego nakładu, odbitka wzorcowa czy wreszcie oryginał dostarczony przez klienta. Wzorce kolorów farb takŜe są dostarczane drukarzowi. Na podstawie tych wszystkich materiałów wyjściowych, drukarz stara się tak dobrać parametry drukowania oraz kolorystykę odbitek, aby uzyskać jak największą zbieŜność z oryginałem. Inaczej przedstawia się sytuacja, kiedy rozpoczyna się realizacja zupełnie nowego zamówienia, a wiąŜący oryginał jest dostarczony w postaci proofa czy teŜ został „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 11 wydrukowany w zupełnie innej technice drukowania. Często jest takŜe wydrukowany na zupełnie innym podłoŜu oraz przy uŜyciu farb o właściwościach charakterystycznych dla innej techniki drukowania. Wtedy oczekiwania odnośnie jakości nadruku, które mogły być spełnione w przypadku danego przedstawionego oryginału, nie będą moŜliwe do zrealizowania w technice fleksograficznej. Wynika to na przykład z faktu, Ŝe przyrost wartości tonalnej w technice fleksograficznej jest o wiele większy w porównaniu z przyrostami wartości tonalnych uzyskiwanymi w technice offsetowej. Dlatego teŜ inne muszą być oczekiwania odnośnie jakości nadruku uzyskiwanej w obu technikach. Sam druk musi być odbitką produkcyjną, co oznacza Ŝe wszystkie parametry procesu drukowania, które mają wpływ na wynik druku, muszą być odpowiednio nastawione, utrzymane w stałych wartościach oraz znajdować się pod permanentną kontrolą, a ponadto drukowanie musi odbywać się prędkością produkcyjną. Lepkość farb zastosowanych w procesie drukowania musi mieć ustaloną wartość oraz muszą być spełnione warunki dla prawidłowego schnięcia odbitki. JeŜeli farba schnie zbyt szybko, to moŜe zasychać juŜ na formie drukowej i moŜe się na niej odkładać. Gdy farba schnie zbyt wolno, moŜe nie wysychać pomimo przejścia przez most suszący. Przez odpowiedni dobór rozcieńczalnika do farby naleŜy wpływ tych parametrów uwzględnić juŜ przy nastawianiu lepkości farb. Późniejsze zmiany lepkości oraz szybkości schnięcia farby dokonywane podczas procesu drukowania prowadzą do powstawania odchyłek intensywności nadruku (róŜnice kolorystyczne pomiędzy odbitkami). TakŜe intensywność przepływu powietrza oraz temperatura w elementach suszących maszyn (suszenie międzyzespołowe i most suszący) muszą być odpowiednio wyregulowane. W zaleŜności od rodzaju zadrukowywanego podłoŜa, musi być dobrana odpowiednia temperatura suszenia. Szczególnie w przypadku suszenia międzyzespołowego waŜne jest, Ŝeby strumień powietrza nie padał na formę drukową oraz Ŝeby nie była odciągana zbyt duŜa ilość powietrza, w przeciwnym razie będzie zachodziło zbyt intensywne odparowywanie rozcieńczalnika z farby (moŜe to prowadzić do zasychania formy drukowej). Te parametry powinny zostać określone juŜ przy pierwszych odbitkach z maszyny i natychmiast prawidłowo ustawione. Pierwsza odbitka, wykonana juŜ przy ustalonych parametrach i z prędkością produkcyjną, jest porównywana z wzorcem zaakceptowanym przez zleceniodawcę. Porównanie tych odbitek powinno, jeŜeli to moŜliwe, odbywać się na tzw. stanowisku światła dziennego. JeŜeli to moŜliwe, powinien być dostępny na takim stanowisku densytometr do densytometrycznej analizy nadruków wielobarwnych. W przypadku gdy razem z drukowanym motywem jest drukowany pasek do kontroli druku (zawierający pola rastrowane o wybranych wartościach tonalnych oraz pola aplowe), moŜna przeprowadzić pomiary densytometryczne odbitki zaakceptowanej przez zleceniodawcę do drukowania. Przy ponownej kontroli jakości odbitek podczas drukowania dalszych partii nakładu moŜna takŜe posłuŜyć się densytometrem, w celu skontrolowania powtarzalności jakości nadruku (czy np. pola aplowe mają zachowane wartości gęstości optycznych, w porównaniu ze zmierzonymi na arkuszu zaakceptowanym przez zleceniodawcę na początku drukowania nakładu produkcyjnego). Poza tym na stanowisku kontrolnym dokonuje się ogólnej oceny wizualnej odbitek (w porównaniu z zaakceptowanym na początku), ocenia się dostawienie docisku, za pomocą lupki moŜna takŜe obserwować poszczególne punkty rastrowe. Im większy jest docisk drukowania (dostawienie formy drukowej do cylindra dociskowego, a więc do podłoŜa zadrukowywanego), tym silniejsza jest deformacja punktów rastrowych. Przy tym docisk drukowania jest zaleŜny od dokładności odtaczania cylindra formowego, tolerancji grubości formy drukowej i taśmy dwustronnie klejącej oraz samego podłoŜa zadrukowywanego. Wartość realizowanego docisku jest zaleŜna takŜe od typu zastosowanej formy drukowej (od jej grubości i twardości) oraz techniki zamontowania – typu zastosowanej taśmy (twarda tradycyjna czy piankowa, kompresyjna). Zbyt duŜy docisk formy drukowej do podłoŜa, jak „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 12 juŜ wspomniano powyŜej, powoduje nadmierną deformację punktów rastrowych (ogólnie mówiąc elementów drukujących), a z tego wynika, Ŝe jest przyczyną zbyt duŜego przyrostu wartości tonalnych, co w efekcie daje niską jakość uzyskiwanego nadruku. Wartość docisku formy drukowej powinna być tak mała jak to jest moŜliwe, ale jednocześnie nadruk nie moŜe zawierać elementów niedotłoczonych. Inaczej mówiąc docisk musi być tak ustalony, aby deformacja elementów drukujących była jak najmniejsza. Drukarz pracujący przy maszynie musi wychwycić wszystkie róŜnice pomiędzy jakością nadruku na odbitce zaakceptowanej przez zleceniodawcę a jakością nadruku na odbitce aktualnie porównywanej. RóŜnice te muszą zostać uchwycone i natychmiast skorygowane tak, aby jak najszybciej uzyskać odbitkę o jakości porównywalnej z odbitką wzorcową. RóŜnice te mogą przede wszystkim dotyczyć: odcienia koloru nadrukowanej warstwy farby, siły realizowanego docisku (dostawienia formy) oraz poprawności spasowania kolorów. Ponadto występują wyraźne odchyłki, jeŜeli podłoŜe, na którym wydrukowany został zaakceptowany przez zleceniodawcę „wzorzec” do drukowania, jest inne niŜ podłoŜe, na którym jest drukowany dany nakład lub gdy ten „wzorzec” został wydrukowany inną techniką drukowania. Drukarz jak juŜ wspomniano, musi na bieŜąco wprowadzać niezbędne korekty. Im jego wiedza na temat wpływu poszczególnych parametrów na proces druku jest obszerniejsza oraz im dokładniej jest w stanie ustawiać Ŝądane parametry druku, tym szybciej zostanie osiągnięte zbliŜenie wyników jakości nadruku na odbitce nakładowej w porównaniu ze „wzorcem” zleceniodawcy. Bardzo waŜne jest takŜe aby drukarz przy pracach przygotowawczych do druku bezpośrednio przy maszynie drukującej wykonywał swoje prace w określonej kolejności. Po dokonaniu korekt na maszynie drukującej, drukarz musi dalej sam prowadzić bieŜącą kontrolę jakości. W ostatniej fazie dokonywania korekt, ostateczna ocena powinna być dokonana przy udziale szefa drukami, czy szefa zmiany. Tylko w ten sposób moŜna, wykorzystując doświadczenie nie tylko samego drukarza, przeprowadzić interesującą dyskusję; co być moŜe pozwoli na szybsze osiągnięcie wyników drukowania porównywalnych do wzorca zaakceptowanego do druku przez klienta. Często zdarza się, Ŝe zleceniodawca chce osobiście dokonać odbioru jakościowego i ilościowego produkcji. Drukarz jest wtedy bardzo waŜną osobą, gdyŜ to on jako pierwszy spotyka się z odbiorcą towaru – zleceniodawcą przy maszynie i to on wyobraŜenia klienta musi przełoŜyć na proces druku. Po zaakceptowaniu przez obie strony wyników zgodności jakości uzyskanej na odbitce z maszyny w porównaniu z wynikami uzyskanymi na odbitce wzorcowej, zleceniodawca musi taki akcept do druku koniecznie podpisać. Potem moŜna rozpocząć drukowanie nakładu produkcyjnego. Produkcja oraz jej bieŜąca kontrola Po zaakceptowaniu przez zleceniodawcę odbitki z maszyny do druku moŜna rozpocząć drukowanie nakładu produkcyjnego. Podczas drukowania nakładu drukarz musi przeprowadzać regularnie określone czynności kontrolne. Czynności kontrolne przeprowadzane podczas pracy maszyny drukującej – zakres kontroli dotyczy przebiegu podłoŜa zadrukowywanego w maszynie drukującej, dokładnie mówiąc napięcia wstęgi, sterowania wstęgi oraz nawijaka i odwijaka w maszynie. Pozostałe czynności kontrolne dotyczą zespołów farbowych i drukujących, zespołu raklowego, obiegu farby oraz przebiegu nafarbiania. Następnie muszą być kontrolowane temperatura centralnego cylindra dociskowego, zespołów suszenia międzyzespołowego, mostu suszącego oraz walców chłodzących. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 13 Transport podłoŜa zadrukowywanego w maszynie – uzyskanie stałych raportów, powtarzalności spasowania kolorów, utrzymanie przebiegu wstęgi – wolnego od ścięć (zagnieceń) podłoŜa drukowego oraz o równej krawędzi nawiniętej roli, wymaga optymalnych warunków prowadzenia i napięcia wstęgi. Zoptymalizowany proces sterowania wstęgi ma znaczny wpływ na uzyskiwaną jakość nadruku oraz wydajność produkcji. Producenci maszyn drukujących podają wartości napięcia wstęgi dla konkretnych materiałów, które są wykorzystywane potem przy sterowaniu pracą modułów mierzących i regulujących napięcie wstęgi drukującej. Drukarz musi te ustawione parametry stale kontrolować podczas pracy maszyny, aby nie dopuścić do powstania róŜnic pomiędzy raportami (długościami druku). Wartości te są bardzo waŜne takŜe ze względu na równomierne nawinięcie zadrukowanego materiału w rolę w maszynie drukującej. Poza prawidłowym nawinięciem wstęgi, waŜne jest dokładne spozycjonowanie nadrukowywanego motywu na wstędze podłoŜa drukowego. W tym celu konieczna jest kontrola modułu sterowania krawędzią wstęgi, szczególnie gdy następuje odcinanie krawędzi zadrukowanej wstęgi w dalszym procesie. Kontrola zespołów farbowych i drukujących – podczas drukowania nakładu stale muszą być kontrolowane parametry mające wpływ na wyniki procesu drukowania. Przy stałym porównywaniu wyników uzyskiwanego nadruku z arkuszem wzorcowym (podpisanym do druku przez zleceniodawcę), muszą być utrzymane na stałym poziomie wszystkie raz ustalone parametry druku. Oznacza to np. Ŝe musi być stale utrzymywana na tym samym poziomie lepkość farby podczas drukowania całego nakładu. W maszynach, które nie są wyposaŜone w automatyczne lepkościomierze do farby, drukarz musi opierając się na swoim doświadczeniu, starać się zachować stałą wartość lepkości farby (lepkość farby moŜna kontrolować np: za pomocą tzw. kubka wypływowego Ø4 mm, DIN). Jednak nawet gdy maszyna drukująca posiada automatyczne lepkościomierze do farby, drukarz musi stale kontrolować poprawność pracy tych urządzeń podczas drukowania całego nakładu, poniewaŜ np. ewentualne zanieczyszczenia w farbie mogą zakłócić poprawną pracę tych urządzeń. Dlatego wskazane jest, aby co jakiś czas porównać wskazania wiskozymetrów z wartościami określonymi za pomocą kubka wypływowego. Bardzo waŜne jest takŜe, aby równolegle do lepkości farby, kontrolowana była ilość farby w pojemnikach farbowych. Dla poprawnej pracy wiskozymetru, konieczne jest, aby sensor wiskozymetru był zanurzony na odpowiedniej głębokości w farbie. Obok kontroli obiegu farby, musi być prowadzona kontrola procesu odraklowywania farby, a ogólnie mówiąc kontrola nafarbiania powierzchni cylindra rastrowanego anilox. Ruch rakla oscylacyjnego powinien przebiegać równomiernie i spokojnie co gwarantuje równomierne odraklowywanie farby z cylindra anilox, a co za tym idzie równomierny proces przenoszenia farby. Przy systemach rakla otwartego, pozytywowego (współbieŜnego) bardzo waŜne jest, aby nacisk rakla był dostatecznie duŜy i nie następowało tzw. wstawanie rakla, co prowadzi do niekontrolowanego procesu przenoszenia farby. Kontrola temperatury – do zakresu czynności kontrolnych dotyczących maszyny drukującej naleŜy kontrola temperatury centralnego cylindra dociskowego oraz kontrola temperatury w modułach suszenia międzyzespołowego i na moście suszącym. Stabilna temperatura powierzchni centralnego cylindra dociskowego gwarantuje dokładny proces odtaczania się w druku oraz to Ŝe nie wystąpią problemy ze zmianami siły docisku formy do podłoŜa. Jednocześnie zostanie uzyskane optymalne spasowanie kolorów na odbitce. Zadaniem suszenia międzyzespołowego jest wysuszenie warstwy farby zanim materiał zadrukowywany wejdzie w kolejny zespół drukujący. Wahania temperatury prowadzą do powstania odchyłek odcienia koloru nadrukowanej warstwy farby. Temperatura w tunelu suszącym powinna być na tyle duŜa, aby zostały maksymalnie wyciągnięte opary ulatniającego się rozpuszczalnika. Szczególnie waŜne jest to w przypadku drukowania „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 14 podłoŜy na opakowania spoŜywcze, gdzie zawartość rozpuszczalnika farby w nadrukowanej warstwie musi być szczątkowa. PoniewaŜ wraz ze wzrostem temperatury szybciej zachodzi proces odparowywania cząsteczek rozpuszczalnika waŜne jest, aby nie było wyraźnych wahań temperatury, Wstęga materiału jest podgrzewana w moście suszącym maszyny drukującej, a następnie chłodzona za pomocą walców chłodzących, dlatego nie blokuje się w zwijanej roli. TakŜe temperatura walca chłodzącego musi podlegać stałej kontroli. Stała prędkość drukowania – bardzo waŜne jest, Ŝeby przy drukowaniu całego nakładu zostały zachowane takie same parametry procesu drukowania, przy jakich był drukowany arkusz wzorcowy, zaakceptowany jako wzór do drukowania. Tylko wtedy moŜemy oczekiwać, Ŝe jakość nadruku uzyskana na odbitkach nakładowych będzie porównywalna z tą uzyskaną na odbitce zaakceptowanej do druku. Oznacza to, Ŝe wartości wszystkich parametrów procesu drukowania, przy których był drukowany arkusz zaakceptowany przez zleceniodawcę, muszą być zachowane przy drukowaniu odbitek nakładowych. Prędkość drukowania ma duŜy wpływ na efekt druku, co jest takŜe zaleŜne od rodzaju zespołu farbowego w maszynie drukującej. Na przykład wzrost prędkości drukowania w maszynie z zespołami farbowymi z wałkiem odciskającym wyraźniej wpływa na jakość uzyskanej odbitki, a zespoły odraklowywane są mniej wraŜliwe na zmiany prędkości. Jednak takŜe w przypadku zespołów odraklowywanych naleŜy, prócz innych parametrów, takŜe utrzymywać prędkość drukowania na stałym poziomie. Przy zmianie prędkości drukowania w zespołach odraklowywanych motywy w zakresie średnich i wysokich wartości tonalnych drukują się jaśniej. Parametrami mającymi wpływ w tym przypadku jest czas kontaktu w strefie styku, cylinder rastrowany – forma drukowa czy forma drukowa – podłoŜe drukowe. JeŜeli chodzi o farbę, to istotnym parametrem jest prędkość schnięcia oraz jej zdolność zwilŜania. Czynności kontrolne przeprowadzane przed, ewentualnie po kaŜdej zmianie roli – kontrola na tym etapie sprowadza się do oceny przygotowania materiału podłoŜowego oraz jakości jego powierzchni. Zanim wstęga materiału podłoŜowego zostanie wprowadzona w maszynę drukującą, musi być przeprowadzona ogólna kontrola powierzchni roboczej przeznaczonej do drukowania. Zakres kontroli obejmuje ocenę jakości powleczenia podłoŜa, określonej powłoki połoŜonej w celu uszlachetnienia powierzchni podłoŜa, np.: przy papierach powlekanych czy gładzonych maszynowo. W przypadku folii ocenia się stopień aktywowania powierzchni. Przy rozpoczynaniu druku po zmianie zwoju niezbędna jest kontrola siły napięcia wstęgi materiału, poniewaŜ niewielkie zmiany grubości materiału mogą wymagać skorygowania siły napięcia wstęgi. Ponadto muszą być dokonane czynności kontrolne urządzeń tnących rolę materiału oraz, ogólnie mówiąc, równomierność nawinięcia zwoju. Brak równomierności grubości materiału zadrukowywanego moŜe prowadzić do błędnego wydrukowania niektórych elementów rysunku. Takie wady nadruku moŜna zaobserwować przez system bieŜącej obserwacji wstęgi i dokonać odpowiednich regulacji. Czynności kontrolne przeprowadzane po kaŜdej zmianie zwoju, dotyczące nadruku – po kaŜdej zmianie zwoju powinna zostać przeprowadzona kontrola jakości uzyskanego nadruku za pomocą szeregu dostępnych szybkich testów kontrolnych. Testy te dotyczą przyczepności nadrukowanej warstwy farby. Ponadto porównuje się wyniki uzyskanego nadruku z arkuszem zaakceptowanym do druku przez zleceniodawcę. 1. Przyczepność warstwy farby a) Test taśmy jednostronnie klejącej (TESATEST), tzn. określanie odporności na zrywanie nadrukowanej warstwy farby. Test polega na przyklejeniu taśmy do powierzchni zadrukowanej, a następnie oderwaniu taśmy od nadruku. Obserwuje się ile farby zostało oderwane od podłoŜa i przeszło na taśmę klejącą. JeŜeli na powierzchnię taśmy nie przechodzi farba, oznacza to, Ŝe nadrukowana „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 15 warstwa farby charakteryzuje się bardzo dobrą odpornością na odrywanie i ma bardzo dobrą przyczepność. Bardzo waŜne jest przy tym, aby do testu stosować za kaŜdym razem tę samą taśmę jednostronnie klejącą (np. taśmę TESA). Tylko za pomocą takiego testu moŜna określić odporność na odrywanie nadrukowanej warstwy farby. b) Odporność na zarysowanie nadrukowanej warstwy farby. Test ten polega na zarysowaniu paznokciem próbki zadrukowanego podłoŜa i porównaniu wyników z próbką wzorcową. Farba z nadruku o dobrej odporności na zarysowanie nie schodzi pod wpływem zarysowania. c) Odporność na ścieranie nadrukowanej warstwy farby. W najprostszym przypadku test ten przeprowadza się poprzez pocieranie powierzchni nadruku chropowatym niepowlekanym papierem i zaobserwowaniu, czy po wykonaniu określonej liczby przesuwów papier uległ zabarwieniu. Wyniki takie porównuje się z próbką wzorcową i ocenia stopień zabrudzenia papieru farbą. JeŜeli warstwa farby posiada dobrą odporność na ścieranie, to pomimo intensywnego tarcia papier pozostaje czysty. Obecnie w sytuacji, gdy wymagane jest ustalenie wewnątrzzakładowej normy produkcyjnej dotyczącej odporności na ścieranie konkretnych wyrobów, stosuje się profesjonalne aparaty do testu ścieralności. W takim urządzeniu takŜe moŜna stosować papier niepowlekany jako „wskaźnik” odporności na ścieranie, ale często podłoŜem którym ściera się badaną powierzchnię zadrukowaną jest czysty materiał – podłoŜe drukowe, na którym był drukowany badany nakład. Określenie odporności na ścieranie za pomocą urządzenia ma tę zasadniczą przewagę nad metodą ręczną, Ŝe proces ścierania jest prowadzony w ściśle znormalizowanych warunkach (określona prędkość przesuwu oraz siła nacisku cięŜarka dociskającego). Odbiorca zadrukowanego wyrobu określa w porozumieniu z drukarnią, jaką odporność na ścieranie musi mieć dany testowany wyrób (nadruk), np.: ile dana warstwa farby na danym podłoŜu powinna wytrzymać cykli pracy urządzenia, przy załoŜonej sile docisku cięŜarka oraz szybkości jego przesuwu. Tak powstaje norma produkcyjna dotycząca parametru odporności na ścieranie danego nadruku. d) Odporność na zginanie (sucha/mokra próbka). W tym teście badana próbka nadruku zostaje zgnieciona i poddana zmięciu. WaŜne jest, aby przy tej próbie nie rozciągać folii. Nadrukowana warstwa farby nie moŜe odchodzić od podłoŜa czy kruszyć się, odpadając płatkami. Występowanie takiego faktu świadczy o tym, Ŝe nadrukowana warstwa charakteryzuje się brakiem odporności na zginanie. Test ten moŜna przeprowadzić na próbce suchej lub mokrej. W przypadku mokrej próbki przed wykonaniem testu fragment zadrukowanego podłoŜa bezpośrednio przed testem moczy się ok. 30 minut w wodzie, w temperaturze pokojowej. 2. Ocena uzyskanych wyników druku Podczas drukowania nakładu moŜliwe jest stałe kontrolowanie poprawności spasowania kolorów jak równieŜ, ogólna ocena wydruku, które są moŜliwe dzięki systemowi wideo bieŜącej kontroli jakości nadruku. Niektóre korekty wydruku moŜna przeprowadzać bezpośrednio podczas drukowania nakładu. Jednak dokładne porównywanie jakości oraz powtarzalności uzyskiwanych kolorów nadrukowanych farb, z kolorami na arkuszu wzorcowym zaakceptowanym do druku, jest niewykonalne podczas drukowania nakładu. Dlatego po kaŜdej zmianie roli konieczne jest porównanie otrzymanej przykładowej odbitki z arkuszem wzorcowym, na specjalnym stanowisku do obserwacji w świetle dziennym. Ponadto wskazane jest przeprowadzenie analizy densytometrycznej ocenianego arkusza i porównanie pomiarów z wartościami zmierzonymi na arkuszu wzorcowym (np. za pomocą densytometru). Ewentualne odchyłki wartości muszą zostać natychmiast skorygowane przez obsługę maszyny drukującej. Dla pełnego wglądu w cały drukowany nakład, wszystkie porównywane z arkuszem wzorcowym arkusze z kontroli dokonywanych podczas realizacji nakładu, powinny zostać zachowane. W ten sposób będzie moŜna po zakończeniu „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 16 drukowania nakładu sprawdzić jakość uzyskiwaną w całym nakładzie. Poza oceną jakości nadruku, kaŜdy drukarz musi przy zmianie roli skontrolować poprawność spasowania kolorów jak i wszystkie raporty druku (musi te wartości porównać z zadanymi na początku drukowania nakładu). Poza wszystkimi czynnościami kontrolnymi jakie przeprowadza drukarz, w wielu zakładach poligraficznych funkcjonuje dział kontroli jakości, który przeprowadza nadzór jakościowy nad produkcją. Do tego działu oddawane są wszystkie odbitki pobrane z nakładu, które były porównywane z arkuszem wzorcowym podczas drukowania. Odbitki te są poddawane w dziale kontroli jakości, określonym testom, których zakres obejmuje ocenę uzyskanej jakości nadruku oraz kontrolę czytelności kodów kreskowych. Zasady ogólne bezpieczeństwa w drukarni fleksograficznej W kaŜdym zakładzie poligraficznym i kaŜdego w nim zatrudnionego obowiązują ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. KaŜdy drukarz ma obowiązek przestrzegania przepisów o zapobieganiu nieszczęśliwym wypadkom oraz troszczenia się o bezpieczeństwo swoje i swoich współpracowników, zgodnie ze szczegółowymi instrukcjami otrzymanymi od przełoŜonych i osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo pracy. Osoby przydzielone do pomocy lub przyuczenia muszą zostać poinstruowane o zagroŜeniach związanych z miejscem ich pracy i o obowiązujących zasadach bhp. Drzwi wejściowe do pomieszczeń drukarni nie mogą być zamknięte ani zastawione. Pracownicy powinni korzystać jedynie z wyznaczonych dróg komunikacyjnych, wejść i wyjść oraz wchodzić do tych części zakładu, które są bezpośrednio związane z ich zatrudnieniem lub do których otrzymali wyraźne polecenie udania się. Osobom nieupowaŜnionym nie wolno wchodzić do pomieszczeń i miejsc zamkniętych lub oznakowanych tablicami ostrzegawczymi. Maszyny, narzędzia, aparaty, pomosty, drabiny i temu podobny sprzęt naleŜy zawsze przed uŜyciem sprawdzać pod kątem nienagannego stanu technicznego, szczególnie w aspekcie bezpieczeństwa pracy. Wszelkie braki muszą zostać natychmiast usunięte lub zgłoszone przełoŜonemu. Nienormalne zjawiska w obrębie eksploatowanych urządzeń naleŜy równieŜ niezwłocznie zgłaszać. Urządzenia i sprzęt roboczy naleŜy uŜywać tylko zgodnie z ich przeznaczeniem. Wszystkie urządzenia i środki zabezpieczające oraz ochronne (okulary, maski, rękawice) naleŜy stosować zgodnie z przeznaczeniem, dbać o nie, utrzymywać w sprawności funkcjonalnej i w razie potrzeby czyścić. Zabronione jest ich uszkadzanie i samowolne usuwanie. W razie zauwaŜenia ich braku naleŜy niezwłocznie zgłosić potrzebę ich uzupełnienia. Urządzenia zabezpieczające i ochronne mogą być zdejmowane tylko w pilnych przypadkach, a po zlikwidowaniu tego nadzwyczajnego stanu natychmiast zakładane ponownie. W przypadku występowania nadmiernego poziomu hałasu naleŜy przeciwdziałać jego przyczynom (zainstalować zamykane obudowy dźwiękochłonne wentylatorów) lub stosować ochronniki słuchu. Przy pracach z łatwo zapalnymi cieczami i materiałami, na przykład rozpuszczalnikami, farbami graficznymi, zabronione jest uŜywanie otwartego ognia i światła oraz palenia tytoniu. Stosować naleŜy wyłącznie nieiskrzące narzędzia. Nie wolno gromadzić zanieczyszczonych lub zuŜytych materiałów do czyszczenia (czyściw). Do ich chwilowego przetrzymywania naleŜy uŜywać szczelnie zamykanych, niepalnych pojemników, które powinny być wyraźnie oznakowane. Nie mogą być one ustawiane w pomieszczeniach zagroŜonych poŜarem lub wybuchem. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 17 Nie wolno obsługiwać maszyn i urządzeń, do których obsługi, napraw lub konserwacji nie jest się upowaŜnionym. Na terenie zakładu nie wolno spoŜywać alkoholu, a osoby znajdujące się pod jego wpływem nie mogą być na teren wpuszczane. Nie wolno pić Ŝadnych cieczy eksploatacyjnych, a w szczególności rozcieńczalnika fleksograficznego. Nie wolno przechowywać ani spoŜywać posiłków przy stanowisku pracy. Palić tytoń moŜna tylko w wyznaczonych miejscach. Bezpieczeństwo przy maszynie fleksograficznej Obok ogólnych zasad przestrzegane być muszą następujące przepisy szczegółowe: Wybieg obracających się urządzeń maszyny drukującej musi być skracany przez zastosowanie bezpiecznie działających urządzeń hamujących. Wałki i podobne obracające się elementy maszyny, które mogą być przyczyną zranienia podczas obsługi maszyny, muszą zostać zabezpieczone. Wszystkie punkty zbiegających się kierunków obrotu par wałków, cylindrów i rolek muszą zostać zabezpieczone, o ile w ich pobliŜu niezbędne jest wykonywanie jakichkolwiek czynności obsługowych. Urządzenia ochronne muszą być trwale zamocowane i połączone z napędem maszyny w taki sposób, aby praca drukarki była moŜliwa wtedy, gdy znajdują się one w pozycji ochronnej. Wyłączniki maszyny muszą być umieszczone i ukształtowane w taki sposób, aby zapobiec ich pomyleniu lub niezamierzonemu uruchomieniu, a ich funkcja i połoŜenie muszą być jednoznacznie oznakowane. Stan wyłączników musi być wyraźnie rozpoznawalny przy maszynie, a moŜliwość jej wyłączenia musi być zapewniona z kaŜdego punktu w jej otoczeniu, gdzie zagroŜona moŜe być osoba obsługująca. Maszyna musi być wyposaŜona w wyraźną sygnalizację dźwiękową rozruchu. Obsługiwane miejsca powinny posiadać wystarczające oświetlenie lokalne i punktowe, szczególnie w tych miejscach, gdzie ogólne oświetlenie pomieszczenia nie jest wystarczające KaŜda osoba włączająca maszynę musi zwracać uwagę, aby nie stwarzać zagroŜenia dla innych osób przebywających przy maszynie i obsługujących ją. Wszystkie obracające się elementy maszyny muszą być osłonięte. Czyszczenie obracających się elementów maszyny jest niedopuszczalne. Cylindry i wałki moŜna obsługiwać tylko po jej zatrzymaniu. JeŜeli jest to niemoŜliwe, naleŜy do poruszania zespołów farbowych uŜywać ręcznych wyłączników impulsowych. Ochronne wyposaŜenie drukarza to trzewiki z zabezpieczeniem nosków pokrywką stalową i specjalnymi antystatycznymi (skórzanymi) podeszwami, ciasno przylegający do ciała kombinezon roboczy, rękawice z gumy odpornej na rozpuszczalniki. Nie wolno nosić długich, nieupiętych lub niezabezpieczonych siatką włosów, luźnych, zwisających części garderoby, sandałów i obuwia sportowego. Fartuchy robocze nie nadają się dla drukarza. Nie wolno nosić bransoletek, zegarków na pasku ani pierścionków. Nie wolno dopuszczać do powstawania plam oleju na posadzkach. Nie wolno we własnym zakresie naprawiać instalacji elektrycznej. Zabronione są Ŝarty i zabawy przy maszynie. Przy maszynie musi znajdować się kompletna i czytelna instrukcja obsługi wraz ze stanowiskową instrukcją bezpieczeństwa pracy. Musi być ona przeczytana, zrozumiana i przestrzegana przez osoby obsługujące. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 18 Obchodzenie się z rozpuszczalnikami W druku fleksograficznym stosowane są głównie farby rozpuszczalnikowe, bazujące głównie na etanolu, octanie etylu lub metoksy- i etoksypropanolu. Do czyszczenia maszyny stosowane są przede wszystkim etanol lub octan etylu. Ich punkt zapłonu znajduje się poniŜej 21°C, a ich pary tworzą z powietrzem mieszanki wybuchowe. Zapalenie się jest moŜliwe w kaŜdej chwili wskutek zaiskrzenia, wyładowań elektrostatycznych lub uŜycia otwartego ognia. Ciecz palna sama nie pali się, lecz płonie mieszanka par z powietrzem nad powierzchnią cieczy. Opary tworzą się dopiero w określonej temperaturze, a najniŜsza temperatura, gdzie mogą powstać niebezpieczne opary, to właśnie punkt zapłonu. ZagroŜone wybuchem miejsca w maszynie fleksograficznej to: – Obszar wokół wanny farbowej o promieniu równym połowie długości wałków drukarskich, jednak nie więcej niŜ 0,5 m. – Przestrzeń pod zespołami farbowymi aŜ do posadzki – wynika to z rzutu prostopadłego strefy zagroŜenia. – Obszar zbiornika farbowego połączonego z maszyną o promieniu równym 0,5 m ze wszystkich stron zbiornika. – Obszar wstęgi podłoŜa drukowego w odległości 0,25 m ze wszystkich stron, w odniesieniu do maksymalnie moŜliwej szerokości druku, od wlotu podłoŜa do pierwszego zespołu drukowego, do 0,5 m za wylotem podłoŜa z ostatniego zespołu drukowego. Ręczne lampy oświetleniowe stosowane przy maszynie fleksograficznej muszą być wykonane w technice przeciwwybuchowej. Granica wybuchowości Zakres wybuchowości to zakres stęŜenia par cieczy palnej lub gazu palnego w powietrzu, w którym tworzą się mieszanki wybuchowe (podobnie jak w silniku spalinowym). Dolna wartość tego zakresu stęŜenia określana jest jako dolna granica wybuchowości. PoniŜej niej mieszanka jest zbyt „uboga”, aby nastąpił wybuch. PowyŜej górnej granicy wybuchowości mieszanka jest zbyt „bogata” i następuje zapłon, jednak spalanie przebiega powoli i nie ma charakteru eksplozji. Sposoby zabezpieczania się przed wybuchem par rozpuszczalników: – Nie wykonywać czyszczenia rozpuszczalnikami palnymi na duŜą skalę. Zawsze włączać systemy wentylacyjne. – Usuwać z przestrzeni roboczej puste zbiorniki po rozpuszczalnikach. – W miejscu pracy przechowywać tylko chwilowo niezbędne ilości rozpuszczalników w szczelnie zamykanych zbiornikach. – Poinstruować obsługę o rozmieszczeniu i sposobie obsługi urządzeń gaśniczych. Zakazać palenia tytoniu i uŜywania otwartego ognia (takŜe prac spawalniczych). – Stosować obuwie elektroprzewodzące (na spodach skórzanych). Nie stosować odzieŜy elektryzującej się. – Przed przelewaniem cieczy palnych naleŜy zawsze uziemić pojemniki. Szkodliwość dla zdrowia Opary rozpuszczalników, obecne nawet w niewielkich ilościach w powietrzu, dostają się poprzez płuca do krwioobiegu. Podczas zaciągania się dymem papierosowym w atmosferze zanieczyszczonej oparami rozpuszczalników rozkładają się one w Ŝarze papierosa, a trujące produkty rozpadu dostają się wraz z dymem do płuc. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 19 Skóra nie stanowi bariery dla wielu rozpuszczalników, a wszystkie powodują jej odtłuszczenie, bardzo niebezpieczne dla skóry. Skóra staje się wtedy przepuszczalna dla zanieczyszczeń, bakterii i grzybów i mogą powstawać stany zapalne i egzemy skórne. Opary rozpuszczalników mogą osadzać się i gromadzić w artykułach spoŜywczych, stanowiąc zagroŜenie podczas spoŜycia. Sposoby zabezpieczania się przed rozpuszczalnikami: – Nie wolno czyścić rąk rozpuszczalnikami. – Podczas pracy z rozpuszczalnikami stosować rękawice i okulary ochronne. – Nie przechowywać ani nie spoŜywać artykułów spoŜywczych w miejscu pracy. – Oszczędnie uŜywać rozpuszczalników podczas mycia i czyszczenia. – Nie palić tytoniu i zapewnić wentylację miejsca pracy. – Rozlane ciecze natychmiast wycierać lub zbierać za pomocą specjalnych środków. – Zanieczyszczone czyściwo usuwać z miejsca pracy. – Nie wylewać rozpuszczalników do kanalizacji ani do gruntu. – Brudne rozpuszczalniki regenerować przez destylację. 4.1.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Jak zbudowany jest zespół farbowy do farb mazistych? Czym charakteryzuje się technika typograficzna? Na czym polega przyrządzanie w technice typograficznej? Czym charakteryzuje się przyrządzanie maszyny fleksograficznej? Na czym polega przygotowanie zespołów farbowych maszyny fleksograficznej? W jaki sposób wprowadza się podłoŜe drukowe w zespoły maszyny fleksograficznej? W jaki sposób ustawia się zespół drukujący w maszynach fleksograficznych? W jaki sposób kontroluje się przebieg procesu drukowania nakładu w technice fleksograficznej? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Wykonaj jednokolorową odbitkę jednotonalną, w kolorze czarnym, na papierze offsetowym o gramaturze 80 g/m² z powierzonej formy fotopolimerowej z fotopolimeru stałego na podłoŜu metalowym. Druk wykonaj na typograficznej maszynie dociskowej z ręcznym nakładaniem. Sposób wykonania ćwiczenia 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: przykleić dwustronną taśmą samoprzylepną formę do podlewu (podstawki), zamocować formę w ramie formowej, zamocować ramę formową na płycie formowej maszyny, zamocować obciąg na powierzchnię dociskową, dostarczyć farbę do kałamarza farbowego, uruchomić kontrolnie maszynę, przymocować marki do obciągu powierzchni dociskowej (tygla), nałoŜyć podłoŜe drukowe na powierzchnię dociskową maszyny, wykonać odbitkę kontrolną, dokonać regulacji zespołu farbowego, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 20 11) 12) 13) 14) 15) 16) skorygować połoŜenie podłoŜa drukowego na tyglu, skorygować siłę docisku tygla, wykonać odbitkę nakładową, umyć zespół farbowy, wyjąć ramę formową wraz z formą, uporządkować stanowisko pracy. – – – – – – – – – – – – – WyposaŜenie stanowiska pracy: dociskowa maszyna typograficzna z ręcznym nakładaniem, farba mazista w kolorze czarnym, forma typograficzna z fotopolimeru stałego, podlewy (podstawki), samoprzylepna taśma dwustronna, kliny i materiał zecerski uzupełniający, klucz do klinów, marki, papier offsetowy o gramaturze 80 g/m², szpachla, czyściwo, benzyna ekstrakcyjna, instrukcja obsługi typograficznej maszyny dociskowej. Ćwiczenie 2 Dokonaj pomiaru gęstości optycznej za pomocą densytometru refleksyjnego określonych powierzchni pomiarowych na odbitce drukarskiej i porównaj uzyskany wynik z gęstością optyczną odpowiadających im powierzchni na odbitce wzorcowej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) umiejscowić odbitkę drukarską na białym podłoŜu i skierować pole pomiarowe densytometru na obszar niezadrukowany odbitki drukarskiej, 2) dokonać zerowania densytometru, 3) wybrać charakterystyczne pola pomiarowe na odbitce drukarskiej, 4) wykonać pomiar gęstości optycznej wybranych pól pomiarowych, 5) zapisać uzyskane wyniki, 6) wykonać pomiary gęstości optycznej określonych pól pomiarowych na odbitce wzorcowej, 7) porównać uzyskane wyniki pomiarów. – – – – WyposaŜenie stanowiska pracy: odbitka drukarska, odbitka wzorcowa w postaci Cromainu, Ozasolu, Match prista lub inna, odpowiadająca odbitce drukarskiej, densytometr refleksyjny, plansza ze schematem densytometru refleksyjnego. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 21 Ćwiczenie 3 Wykonaj na zwojowej maszynie fleksograficznej 100 szt. nakładu odbitek jednobarwnych w kolorze czarnym zgodnych z odbitką wzorcową. Jako podłoŜa drukowego uŜyj zwoju papieru o gramaturze 120 g/m². Kontroluj wizualnie i densytometrycznie zgodność barw odbitek z odbitką wzorcową. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przygotować stanowisko do wykonania zadania, rozmieścić wybrane materiały, narzędzia i przyrządy kontrolno-pomiarowe, 2) przeprowadzić kontrolę maszyny i sprzętu oraz dokonać niezbędnych regulacji, 3) przeprowadzić demontaŜ zespołów farbowych, 4) wyjąć cylinder formowy, 5) zamocować formę drukową na cylindrze formowym maszyny fleksograficznej, 6) załoŜyć cylinder formowy, 7) zamontować zespół farbowy. 8) załoŜyć zwój podłoŜa drukowego i przeprowadzić jego wstęgę przez maszynę. 9) napełnić kałamarz farbowy i wykonać czynności związane z przygotowaniem zespołu farbowego maszyny. 10) wykonać odbitki kontrolne, 11) dokonać densytometrycznego porównania zgodności barwy uzyskanej odbitki z odbitką wzorcową, 12) dokonać korekty barwy, dokonując stosownych regulacji parametrów pracy maszyny, 13) wykonać druk nakładu zgodny z odbitką wzorcową, – – – – – – – WyposaŜenie stanowiska pracy: zwojowa maszyna fleksograficzna, fleksograficzna forma drukowa, komplet narzędzi do regulacji zespołów maszyny drukującej (klucze, wkrętak), farba fleksograficzna przystosowana do drukowania (rozcieńczona), zwój podłoŜa drukowego (papier o gramaturze 120 g/m²), dwustronna taśma samoprzylepna, zmywacz, rozcieńczalnik, zagęszczacz farby, czyściwo, naczynia, czerpaki, szpachle, przyrządy kontrolno-pomiarowe: densytometr refleksyjny, suwmiarka, przymiar liniowy, lupa. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) wykonać przyrządzanie maszyny typograficznej? scharakteryzować proces przyrządzania maszyny fleksograficznej? wykonać prace przygotowawcze przy maszynie fleksograficznej? przygotować zespoły farbowe maszyny fleksograficznej? wstawić cylinder formowy do maszyny fleksograficznej? wprowadzić podłoŜe drukowe w zespoły maszyny fleksograficznej? ustawić zespół drukujący w pozycji drukowania w maszynie fleksograficznej? 8) scharakteryzować proces drukowania nakładu w technice fleksograficznej? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 22 Nie 4.2. Charakteryzowanie trudności w procesie drukowania technikami wypukłymi 4.2.1. Materiał nauczania Utrudnień w procesie drukowania jest wiele. Powstają one na skutek niedostosowania farby do warunków narzuconych przez maszynę drukującą i zadrukowywane podłoŜe. Mogą równieŜ mieć swą przyczynę w niesprawnym funkcjonowaniu elementów maszyny przenoszących farbę z kałamarza na podłoŜe. Ich budowa i sposób działania są w kaŜdej technice drukowania odmienne i dla niej charakterystyczne. Utrudnienia w drukowaniu techniką typograficzną Po napełnieniu kałamarza farbą i przygotowaniu maszyny do drukowania następuje jej uruchomienie. Obserwując w tym momencie farbę w kałamarzu, moŜna zauwaŜyć, Ŝe powierzchnia jej początkowo gładka i płasko rozlana przyjmuje kształt zaokrąglony. To obracający się duktor pociąga za sobą przylegającą do niego farbę, powodując jej ruch umoŜliwiający prawidłowe pobieranie z kałamarza. Nieobracanie się farby w kałamarzu – jest wadą powodującą utrudnienia w drukowaniu. Wywołuje ono tarcie między duktorem wykonującym ruch obrotowy a „stojącą” farbą. W wyniku tarcia następuje podwyŜszenie temperatury warstewki farby stykającej się z duktorem, a z kolei wzrost temperatury powoduje obniŜenie jej lepkości. Farba w miarę jak lepkość jej maleje, coraz gorzej przylega do duktora i w coraz mniejszej ilości jest przez niego pobierana. W efekcie końcowym nadawanie jej na formę drukową staje się słabsze, a intensywność odbitki mniejsza. Od poprawnie wykonanego druku wymaga się jednak, aby natęŜenie barwy kolejnych odbitek było jednakowe. W kałamarzu „stoją” i źle przechodzą na duktor farby o duŜej wartości granicy płynięcia i małej lepkości. Obracanie się farby w kałamarzu moŜna zwiększyć przez dodanie do niej pokostu mocnego lub bardzo mocnego. Murzenie przejawia się zorientowanym w jednym kierunku powiększeniem rozmiaru drukowanych elementów. ObniŜa ono ostrość rysunku, zwiększa nasycenie zabarwienia (wzrost wartości tonalnej). Przyczyną jest poślizg powierzchni pomiędzy którymi następuje przenoszenie farby, tj. między powierzchniami formy drukowej a obciągu offsetowego albo obciągu i cylindra dociskowego w następstwie niewłaściwego nacisku i przesunięcia się formy, obciągu i papieru. Murzenie z reguły ukierunkowane jest w kierunku drukowania (obwodowo), moŜe następować teŜ w innych kierunkach. Dublowanie przejawia się obecnością lekko przesuniętego obrazu drukowanego elementu, o mniejszej intensywności zabarwienia. Przyczyną jest odbicie się farby z poprzedniego zespołu drukującego na obciągu w kolejnym zespole drukującym w miejscu lekko przesuniętym w stosunku do właściwego i jej przekazywanie na następne odbitki. Wpływ na jakość jest tu taki sam jak w przypadku murzenia. Do kontroli wykorzystuje się pola kontrolne w formie grup równoległych do siebie linii. Są one ustawione pod róŜnymi kątami w stosunku do kierunku przesuwania się arkusza w maszynie (0, 45, 90 i 135°). Ocena jest z reguły wizualna, rzadziej densytometryczna. Zabijanie farbą elementów formy drukowej – farba po przedostaniu się na duktor jest pobierana przez przybierak i dalej przekazywana na walce rozcierające. Na ich powierzchni zostaje rozprowadzona cienką, równomierną warstwą i w tej postaci przekazana na walce nadające, a z nich na formę drukową. W przypadku niedostatecznego utarcia lub zanieczyszczenia farby, na walcach rozcierających tworzą się miejscowe zgrubienia jej warstwy lub grudki, będące powodem nierównomiernego pokrycia formy drukowej, a nawet wtłoczenia farby między niedrukujące elementy, np. w oczka pisma. Utrudnienie to, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 23 nazywane zabijaniem lub zapychaniem formy, pogarsza wygląd odbitek, tworząc na nich plamy z za grubo nałoŜonej farby. Źle rozprowadzają się, czyli sadzą, na walcach farbowych farby: – przepigmentowane, – zawierające pigment o duŜej gęstości, tzw. „cięŜkie”, – niedostatecznie utarte, – zasychające na walcach, – zanieczyszczone kurzem i pyłem z papieru lub zawierające strzępy koŜucha, – farby o zbyt niskiej lepkości. Niewystarczające rozcieranie farby na walcach oraz zabijanie formy mogą wystąpić nie tylko wtedy, gdy farba sadzi, lecz równieŜ gdy: – przybierak pobiera farbę zbyt wąskim pasmem albo oddaje ją w niewłaściwym momencie, – walce są zniekształcone albo wytypują na nich wgniecenia, – walce nadające są ustawione za nisko albo są zbyt twarde, – klisze siatkowe są wytrawione za płytko, – farba jest nadawana zbyt grubo. Sadzenie farb przepigmentowanych lub o zbyt niskiej lepkości moŜna zlikwidować lub przynajmniej zmniejszyć dodatkiem pokostu średniego. W przypadku farb bardzo krótkich dobre wyniki daje biel przezroczysta. Pylenie papieru – powoduje, Ŝe farba staje się „gruzełkowata”. Stwarza to nieraz pozory, Ŝe jest ona źle utarta. Konieczne jest wówczas częste mycie walców i formy drukowej, a nierzadko usunięcie zanieczyszczonej farby z kałamarza i zastąpienie jej nową. Pylenie papieru występuje, gdy jest on słabo zaklejony, ma duŜo wypełniacza albo był przechowywany w zbyt suchym pomieszczeniu. Ilość wydzielającego się pyłu moŜna zmniejszyć przez energiczne przecieranie szczotką brzegów stosu lub zwoju. Po szczotkowaniu praktykowane jest równieŜ ich zwilŜenie. Musi ono jednak być wykonane z umiarem, gdyŜ nadmiar wilgoci spowoduje wydłuŜenie brzegów arkusza, a to z kolei jego fałdowanie. W celu usunięcia pyłu i luźnych włókien stosuje się teŜ wytrząsanie i odpylanie papieru. W sytuacjach szczególnych wykonuje się poddruk pokostem lub bielą transparentową. NaleŜy unikać krajania papieru tępym noŜem, gdyŜ powoduje to wyrywanie włókien. Pylenie farby jest utrudnieniem bardzo uciąŜliwym. Pokryte farbą walce zespołu farbowego obracają się ze znacznymi prędkościami obwodowymi. Ruch ten powoduje gwałtowne jej rozrywanie. Towarzyszy mu powstawanie „nitek” ciągnącej się farby. Długość ich zaleŜy od jej lepkości. Farby długie dają nitki długie, które w miarę obrotu wałków w pewnym momencie pękają. Pęknięcia te mogą wystąpić albo w jednym miejscu, najczęściej w połowie nitki, albo w kilku jej punktach. W tym drugim przypadku krótkie odcinki nitek tworzą pod działaniem napięcia powierzchniowego drobne kropelki. Te ostatnie, gdy dostaną się w silne strumienie powietrza wytwarzane przez wirujące walce, zostają odrzucone w otaczającą przestrzeń i osadzają się na maszynie, na papierze, a nawet na suficie. Na pylenie farb mogą wpływać: – własności fizyczne farby, a więc jej lejność, napięcie powierzchniowe, a zwłaszcza lepkość, – niektóre stałe zespołu farbowego, jak: średnice walców, moduł spręŜystości i przewodnictwo elektryczne materiału, z którego są wykonane, gładkość ich powierzchni oraz wielkość wzajemnego docisku i prędkość obwodowa, – własności otaczającego powietrza – jego temperatura i wilgotność oraz występowanie elektryczności statycznej, – grubość warstwy farby na walcach. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 24 Chlapanie farby – występuje wtedy, gdy odznacza się ona niską lepkością i jednocześnie duŜą lejnością. Spójność wewnętrzna i przyczepność farby do powierzchni walców są wtedy słabe i łatwo następuje odrzucenie jej grudek czy kropelek, pod działaniem siły odśrodkowej szybko wirujących walców, na przykład z miejsc, na których leŜy grubszą warstwą. Tak utworzone krople farby opadają przede wszystkim na arkusze papieru będące w maszynie, czyli zachlapują je. PoniewaŜ chlapanie farby moŜe być wywołane za małą jej lepkością, dodatek mocnego pokostu powinien je usunąć. Z kolei farbę zbyt lejną moŜna usztywnić, wprowadzając do niej biel transparentową. Chlapanie farby występuje równieŜ, gdy: – pokrywa ona walce zbyt grubą warstwą, – walce farbowe są za twarde. Zasychanie farby na walcach – nowoczesne maszyny drukujące cechuje szybki przebieg drukowania. Szybkie drukowanie wymaga szybkiego schnięcia farby. Farba szybko utrwalająca się na odbitce moŜe równieŜ szybko zasychać na walcach farbowych co byłoby utrudnieniem drukowania. Farba zasycha najczęściej na tych fragmentach powierzchni walców farbowych, z których jest w małym stopniu pobierana. Skłonność do zasychania na walcach wykazują farby: – do których dodano za duŜo suszki, – zawierające zbyt lotny rozpuszczalnik. Mając w kałamarzu farbę szybko zasychającą na walcach, naleŜy unikać dłuŜszych przestojów maszyny. W przypadku takiej konieczności naleŜy je pokryć odpowiednim preparatem., Środki przeciwdziałające zasychaniu farb na walcach zawierają oleje nieschnące, antyutleniacze i trudno lotne frakcje naftowe, w ilości nadającej mieszaninie wystarczającą płynność. Wymaga się od nich, oprócz zapobiegania schnięciu farby, łatwego zwilŜania jej powierzchni i tworzenia na niej szczelnej powłoki, oraz aby nie działały niekorzystnie na pokrycie walców, były łatwo z nich usuwalne i wreszcie, aby nie miały przykrego zapachu i nie zawierały składników toksycznych. Rozgniatanie farby poza elementy drukujące, powodujące druk nieostry, mało skontrastowany, moŜe wystąpić nie tylko z powodu nadmiernego obniŜenia lepkości farby, lecz takŜe gdy: – stosuje się zbyt duŜy nacisk, – papier jest twardy i mało wsiąkliwy, – obciąg jest za twardy, – walce nadające ustawiono zbyt nisko. Właściwy dobór wyŜej wymienionych elementów drukowania umoŜliwia uzyskiwanie tonalnie zróŜnicowanych odbitek, na których obok czystych, wolnych od plamek partii jasnych, wystąpią głębokie cienie, jednak bez zabitej siatki. Farba powinna być równieŜ intensywna, gdyŜ tylko wtedy moŜliwe jest drukowanie cienką warstwą. Zbyt obfite nadawanie farby, stosowane w przypadku gdy jest ona nie dość intensywna albo gdy przyrządzenie formy zostało wykonane niedbale, powoduje rozgniatanie farby i zabijanie formy. Perlenie farby – pojawia się szczególnie łatwo podczas drukowania na papierach gładkich i twardych oraz w przypadkach kładzenia drugiego koloru na farbę podkładową, nadmiernie wyschniętą. Dlatego teŜ do drukowania kolejnych farb naleŜy przystępować juŜ wtedy, gdy wcześniej nałoŜone jeszcze nie zaschły całkowicie. Najskuteczniejszym sposobem zlikwidowania lub zmniejszenia perlenia jest jednak wzbogacenie farby w pigment przez dodanie do niej bieli transparentowej lub doprawowej. Do farby drukowanej jako pierwsza poŜądane jest dodanie niewielkiej ilości bieli kryjącej. Przygotowując farbę do drukowania na „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 25 papierach twardych nigdy nie naleŜy jej rozrzedzać olejem drukarskim lub słabym pokostem, lecz dodać nieco pasty, zwłaszcza w przypadku drukowania płaszczyzn. Cienkie nakładanie farby teŜ chroni przed perleniem. Przebijanie – występuje w przypadku papierów zbyt wsiąkliwych lub farb zbyt lejnych. Przygotowując je do drukowania, wolno korzystać tylko z past skracających. W Ŝadnym razie nie moŜna dodawać olejów mineralnych; nafty lub past zawierających wazelinę. W celu zapobieŜenia przebijaniu konieczne jest równieŜ równomierne i cienkie nakładanie farby. Wynika z tego obowiązek starannego wykonania podkładek na cylindrze dociskowym tak, aby przy cienkim pokryciu wszystkie fragmenty formy drukowej nadawały farbę z jednakową intensywnością. Prześwitywanie – jest powodowane duŜą przezroczystością, zwłaszcza cienkiego papieru. Tu równieŜ naleŜy bardzo oszczędnie dawkować farbę i najlepiej nie wprowadzać do niej Ŝadnych dodatków. W przypadkach szczególnie trudnych naleŜy zamówić w fabryce farbę dostosowaną do próbki papieru. Konieczne jest uŜycie pisma o delikatnej kresce i dokładne wykonanie przyrządzenia formy. Cętkowanie – jest to nierównomierne połoŜenie farby, powodujące tworzenie na powierzchni odbitki plamek i cętek. MoŜe się ono pojawić przede wszystkim na płaszczyznach, a takŜe w półtonach. Szczególną podatność na cętkowanie wykazują farby przezroczyste, których odcień jest silnie uzaleŜniony od grubości nałoŜonej warstwy. Na papierach szorstkich, na których powierzchni występują liczne zagłębienia i nierówności, dają one niejednolity odcień, w miejscach grubszego nałoŜenia – ciemniejszy, w warstwach cienkich – jaśniejszy. RóŜnice te dla niektórych farb, np. niebieskich, są znaczne. Nadruk robi wtedy wraŜenie, jakby był pokryty cętkami lub drobnymi plamami, o zmiennych kształtach i wielkościach. Podobne zjawisko występuje równieŜ na papierach gładkich, o powierzchni niejednorodnej pod względem składu lub stopnia zaklejenia. Wówczas jej fragmenty silniej absorbujące są pokrywane grubszą warstwą farby, dając odcień ciemniejszy. W obydwu przypadkach cętkowanie powodują wady papieru, których drukarz nie jest w stanie zlikwidować. MoŜe natomiast złagodzić, a czasem nawet całkowicie usunąć ich skutki, stosując farbę kryjącą zamiast przezroczystej. Pozostając przy farbie przezroczystej, cętkowanie moŜna zmniejszyć, drukując na papierach gładkich, przez osłabienie nacisku lub uŜycie farby bardziej intensywnej i o większej lepkości. Zrywanie powierzchni papieru – występuje w momencie oddzielania odbitki od formy drukowej. Oddzielanie to jest związane z rozrywaniem warstwy farby, pokrywającej formę i papier. Wymaga ono pokonania oporów towarzyszących rozszczepianiu farby, a więc zastosowania pewnej siły rozrywającej. Siła ta oddziałuje na powierzchnię arkusza, która jednak nie powinna ulec uszkodzeniu pod jej wpływem. MoŜe się bowiem zdarzyć, Ŝe wytrzymałość powierzchniowa papieru jest zbyt mała. Wraz z oddzielaniem arkusza od formy drukowej występuje wtedy odrywanie fragmentów jego powierzchni lub formowanie się na niej mniejszych lub większych bąbli. Zrywają farby o zbyt wysokiej kleistości. Skutecznie ją zmniejszają pasty skracające, likwidując zrywanie. Kredowanie jest to ścieranie się farby z odbitki po upływie czasu wystarczającego na jej utrwalenie. Farbę kredującą moŜna łatwo zetrzeć (a nawet zdmuchnąć z arkusza), podobnie jak kredę z tablicy. Kredowanie występuje na skutek nadmiernego wsiąkania spoiwa, kiedy jego lepkość jest zbyt niska, a papier zanadto chłonny. Na powierzchni papieru pozostaje wówczas pigment oraz ilość spoiwa niewystarczająca do trwałego związania go z podłoŜem. Do kredowania dochodzi najczęściej w wyniku drukowania bardzo rozrzedzoną farbą i duŜej wsiąkliwości papieru. Kredowanie jest bardziej niebezpieczne niŜ inne utrudnienia, gdyŜ moŜe być zauwaŜone dopiero po upływie wielu godzin od chwili zakończenia drukowania, a więc w czasie, gdy znaczna część nakładu została juŜ wykonana. Druki kredujące moŜna uratować nadrukowując cienką warstwą pokost schnący lub biel przezroczystą z dodatkiem „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 26 suszki. Najlepiej jednak nie obniŜać nadmiernie lepkości farby przez dodawanie niskolepkich cieczy. Równomierne pokrywanie płaszczyzn moŜna równieŜ osiągnąć, stosując pasty skracające, które nie wywołują kredowania. Mazanie się farby – moŜna określić jako odwrotność kredowania, na powierzchni arkusza pozostaje wraz z pigmentem nadmiar nieschnącego spoiwa. Występuje ono, gdy zbyt mała ilość spoiwa farby zostanie zaabsorbowana, a więc gdy jego lepkość jest zbyt wysoka. Objaw ten obserwuje się głównie na papierach silnie zaklejonych i satynowanych. W tych przypadkach naleŜy stosować, podczas przygotowywania farb do drukowania, wyłącznie pasty i pokosty schnące. Utrudnienia w drukowaniu techniką fleksograficzną W drukowaniu fleksograficznym zespół farbowy maszyn drukujących składa się z układu walców i kałamarza, a formy drukowe są umocowywane na cylindrach formowych. Drukowanie w nowoczesnych maszynach moŜe odbywać się z prędkością ponad 300 m/min. Przy tak szybkim drukowaniu szybkie równieŜ musi być wysychanie farby. Dotyczy to zwłaszcza przypadku, gdy wstęga zostaje ponownie zwijana w zwój. Farba niecałkowicie jeszcze wyschnięta powoduje albo brudzenie strony niezadrukowanej, albo sklejanie się wstęgi w zwoju. Zbyt powolne wysychanie farby moŜna rozpoznać po: – brudzeniu strony niezadrukowanej, – pojawieniu się nieregularnie rozmieszczonych, przypadkowych zmian barwy farb nałoŜonych na siebie, – zbyt głębokim wsiąkaniu farby, – przechodzeniu na formę farby uprzednio nałoŜonej. Objawy takie występują w przypadkach: – zbyt wolno ulatniającego się rozpuszczalnika, – zbyt duŜej lepkości farby, – niesprawnego działania układu suszącego. MoŜna je usunąć przez dodanie do farby łatwo lotnego rozpuszczalnika lub usprawnienie suszenia. Sklejanie się zadrukowanej wstęgi moŜe występować na krótszych lub dłuŜszych jej odcinkach; moŜe równieŜ doprowadzić do całkowitego jej zlepiania się, uniemoŜliwiającego rozwinięcie zwoju. Sklejanie się bywa równieŜ nazywane blockingiem. Sklejanie się folii zadrukowywanej jest powodowane: – nadmiarem plastyfikatora w farbie, – obecnością w farbie Ŝywicy bardzo wolno oddającej rozpuszczalnik albo trudno lotnego rozpuszczalnika, – zbyt niską temperaturą suszenia, – migracją plastyfikatora z folii do farby, – niewystarczającym ochłodzeniem wstęgi przed ponownym jej nawinięciem, – zbyt ciasnym nawinięciem zwoju. W przypadku sklejania się wstęgi bywa stosowane: – podwyŜszenie temperatury suszenia i zintensyfikowanie przepływu powietrza, – dodanie łatwo lotnego rozpuszczalnika, – dokładniejsze ochłodzenie zadrukowanej folii i luźne jej nawijanie. Przesuszenie druków wskutek suszenia w zbyt wysokiej temperaturze zmniejsza elastyczność zaschniętej farby i wywołuje kruchość niektórych folii. Farba wtedy odpryskuje na skutek utraty części zbyt łatwo lotnego plastyfikatora, natomiast folia w wyniku nadmiernego wysuszenia staje się łamliwa. Zbyt szybkie wysychanie farby – farby fleksograficzne utrwalają się głównie dzięki ulatnianiu się rozpuszczalników o duŜej lotności. MoŜe się jednak zdarzyć, Ŝe w pewnych „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 27 warunkach drukowania lotność ta będzie zbyt duŜa. Wystąpi wówczas zasychanie lub znaczny wzrost lepkości farby na formie drukowej. Następuje wtedy przyklejanie się do cylindra formowego folii, zwłaszcza zaś papieru. Przeciwdziałać temu moŜna, dodając do farby trudno lotnego rozpuszczalnika. Nie tylko nadmierna lotność rozpuszczalników powoduje zasychanie farby na walcach i formie. Pojawia się ono równieŜ w przypadkach, w których: – pokrywa kałamarza farbowego jest nieszczelna lub niezamknięta, – temperatura w otoczeniu maszyny jest zbyt wysoka albo występuje wokół niej silny ruch powietrza. Ulatnianie się rozpuszczalnika zarówno z farby wypełniającej kałamarz, jak i pokrywającej walce, występuje zawsze, wobec czego zachodzi konieczność uzupełniania jego ubytku. Flokulacja lub sedymentacja pigmentów występuje w wyniku dodania do farby rozpuszczalnika w ilości przekraczającej ubytek spowodowany odparowaniem. Stany te objawiają się powstawaniem zawiesiny (najczęściej w postaci kłaczków), osadu lub rozwarstwieniem farby. Zbyt szybkie dodawanie rozpuszczalnika moŜe równieŜ doprowadzić do zniszczenia jednorodnej struktury farby. Farby, w której doszło do flokulacji lub sedymentacji pigmentu, najczęściej nie moŜna juŜ uratować. Nieraz pomaga zwiększenie jej lepkości i energiczne mieszanie. Pochłanianie wilgoci atmosferycznej – do najczęściej stosowanych rozpuszczalników farb fleksograficznych naleŜy skaŜony alkohol etylowy. Jest to ciecz higroskopijna. Przy duŜej zawartości pary wodnej w powietrzu wchłania on aŜ tyle wilgoci, Ŝe dalsze drukowanie staje się niemoŜliwe. W pierwszej fazie zmian zachodzących na skutek absorbowania wilgoci pojawiają się w farbie kłaczki, a następnie osad Ŝywicy. Chcąc zapobiec temu utrudnieniu, występującemu zwłaszcza latem przy atmosferze wilgotnej, najwłaściwiej jest stosować farby sporządzone na spirytusie bezwodnym. RównieŜ takim spirytusem (a nie 95%) naleŜy uzupełniać ilość odparowaną z kałamarza. Opóźnia się w ten sposób rozpoczęcie wytrącania Ŝywicy o czas niezbędny do zaabsorbowania owych prawie 5% wilgoci. Pewien dodatek octanów etylu lub butylu wprowadzony do farby uodpornia ją na działanie wilgoci. Środkiem w pełni zapobiegającym temu utrudnieniu jest klimatyzowanie pomieszczenia. Krwawienie – jest utrudnieniem charakterystycznym dla fleksografii. Występuje ono, gdy: – w drukowaniu wielokolorowym nakładane na siebie farby, przenikając się między warstwami, tworzą plamy o zmiennym zabarwieniu, wielkości i kształcie, – wokół punktów i wzdłuŜ linii powstaje barwny wyciek, – farba przebija na drugą stronę podłoŜa. Zjawiska te są powodowane przez: – pigment nieodporny na występujące w farbie rozpuszczalniki lub plastyfikator, albo na plastyfikator zawarty w podłoŜu, – nadmiar plastyfikatora w farbie, – za wolne ulatnianie się rozpuszczalnika, jeŜeli jest on zbyt trudno lotny albo suszenie nie dość intensywne, – podłoŜe zbyt porowate. Krwawienie moŜna zmniejszyć, przyspieszając suszenie lub dodając do farby łatwo lotnego rozpuszczalnika. Piórkowanie – jest typową wadą druków wykonanych w technice fleksograficznej. Występuje ono wtedy, gdy brzegi linii i płaszczyzn są postrzępione i ukazują się wzdłuŜ nich małe, poszarpane plamki, przypominające pióra. Przyczyną piórkowania jest zbyt silne „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 28 dociśnięcie walca nadającego do formy drukowej albo nadmierna jego twardość. UŜycie farby o mniejszej lejności moŜe zapobiec piórkowaniu. Tworzenie się otoczek – wokół miejsc pokrytych farbą następuje w wyniku zbyt silnego nacisku formy drukowej na podłoŜe albo kiedy jest ona zbyt twarda lub została spęczniona agresywnym rozpuszczalnikiem. Otoczki są zwykle wąskie, ostro zarysowane, słabo zabarwione. Pienienie się farby w kałamarzu – jest kłopotliwym utrudnieniem, zdarzającym się w procesie drukowania fleksograficznego i rotograwiurowego. Do tworzenia się piany dochodzi, jeŜeli: – walce obracają się zbyt szybko, – napięcie powierzchniowe farby jest za wysokie, – występuje defekt układu pompującego. Dodanie do farby nieco środka przeciwdziałającego pienieniu najczęściej je zmniejsza. MoŜe to być odpowiednio dobrany olej silikonowy, glikol butylowy lub terpentyna. Przesiewanie charakteryzuje się powstawaniem na zadrukowanych płaszczyznach wielu regularnie rozmieszczonych nie zadrukowanych punktów lub drobnych plamek. Powstają one na skutek zasychania farby na walcu grawerowanym (rastrowanym). Wadę tę moŜna usunąć przez: – dodanie trudno lotnego rozpuszczalnika, – dodanie do farby środka zwilŜającego, – szczelne zamknięcie pokrywy kałamarza, – nieznaczne zwiększenie nacisku formy. Punkty i plamy róŜnej wielkości niepokryte farbą, rozrzucone nieregularnie pojawiają się w przypadku niedostatecznego zwilŜania podłoŜa, na skutek jego zabrudzenia, a zwłaszcza zatłuszczenia. Mały dodatek glikolu butylowego poprawia nieraz nałoŜenie farby. Tworzenie się smug – smugi w postaci miejsc niezadrukowanych lub słabo pokrytych farbą, mające kształt wydłuŜony, przebiegające równolegle do osi walców tworzą się, jeŜeli: – forma drukowa ma odgniecenia poosiowe, – cylinder formowy został nieprawidłowo ustawiony, – walce są za słabo dociśnięte, – walec grawerowany (rastrowy) jest zabity. Cętkowanie w drukowaniu fleksograficznym jest powodowane: – zbyt niską lepkością farby, – nierównościami na powierzchni formy lub nadmierną jej twardością, – słabym dociśnięciem walców, – niewystarczającym zwilŜaniem formy przez farbę. Zabijanie formy wywołuje: – farba źle utarta, – zbyt silny nacisk wałka na formę lub formy drukowej na podłoŜe, – farba przepigmentowana lub tiksotropowa, – zbyt obfite nadawanie farby, – forma za płytka lub za twarda. 4.2.2. Pytania sprawdzające 1. 2. Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń. Czym charakteryzuje się zbyt powolne wysychanie farby w drukowaniu fleksograficznym? Jakie znasz sposoby uniknięcia zbyt powolnego wysychania farby we fleksografii? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 29 3. Czym charakteryzuje się zbyt szybkie wysychanie farby w drukowaniu fleksograficznym? 4. Jak uniknąć zbyt szybkiego wysychania farby we fleksografii? 5. Na czym polega flokulacja i sedymentacja pigmentów w farbie fleksograficznej? 6. Jaki wpływ na farby fleksograficzne z rozpuszczalnikiem w postaci alkoholu etylowego ma wilgoć zawarta w powietrzu atmosferycznym? 7. Na czym polega zjawisko krwawienia w drukowaniu fleksograficznym? 8. Czym charakteryzuje się zjawisko piórkowania w drukowaniu fleksograficznym? 9. W jaki sposób moŜna zapobiegać zjawisku pienienia się farby w kałamarzu? 10. Czym charakteryzuje się zjawisko przesiewania w drukowaniu fleksograficznym? 11. Jakie czynniki maja wpływ na powstanie cętkowania w drukowaniu fleksograficznym? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Spośród odbitek drukarskich wykonanych techniką fleksograficzną wskaŜ te, na których występuje zjawisko piórkowania. Określ przyczyny jego powstania i sposoby uniknięcia tego zjawiska. Sposób wykonania ćwiczenia 1) 2) 3) 4) – – Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: obejrzeć dokładnie dostępne odbitki drukarskie za pomocą lupy, zidentyfikować odbitki, na których występuje piórkowanie, określić przyczyny powstawania piórkowania, wskazać sposoby zapobiegania zjawisku piórkowania. WyposaŜenie stanowiska pracy: przykładowe odbitki drukarskie wykonane techniką fleksograficzną prawidłowe jakościowo i z występującym na nich zjawiskiem piórkowania, lupa. Ćwiczenie 2 Spośród odbitek drukarskich wykonanych techniką fleksograficzną wskaŜ te, na których występuje zjawisko przesiewania. Określ przyczyny jego powstania i sposoby uniknięcia tego zjawiska. Sposób wykonania ćwiczenia 1) 2) 3) 4) − − Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: obejrzeć dokładnie dostępne odbitki drukarskie za pomocą lupy, zidentyfikować odbitki, na których występuje przesiewanie, określić przyczyny powstawania przesiewania, wskazać sposoby zapobiegania zjawisku przesiewania. WyposaŜenie stanowiska pracy: odbitki drukarskie wykonane techniką fleksograficzną właściwe jakościowo oraz z występującym na nich zjawiskiem przesiewania, lupa. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 30 Ćwiczenie 3 Spośród odbitek drukarskich wykonanych techniką fleksograficzną wskaŜ te, na których występuje zjawisko krwawienia. Określ przyczyny jego powstania i sposoby uniknięcia tego zjawiska. Sposób wykonania ćwiczenia 1) 2) 3) 4) − − Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: obejrzeć dokładnie dostępne odbitki drukarskie za pomocą lupy, zidentyfikować odbitki na których występuje krwawienie, określić przyczyny powstawania krwawienia, wskazać sposoby zapobiegania zjawisku krwawienia. WyposaŜenie stanowiska pracy: odbitki drukarskie wykonane techniką fleksograficzną właściwe jakościowo oraz z występującym na nich zjawiskiem krwawienia, lupa. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak 1) określić charakterystyczne dla fleksografii utrudnienia w procesie drukowania? 2) scharakteryzować zjawisko zbyt powolnego i zbyt szybkiego wysychania farby w drukowaniu fleksograficznym? 3) scharakteryzować zjawiska flokulacji i sedymentacji pigmentów w farbie fleksograficznej? 4) określić wpływ wilgoci atmosferycznej na farby fleksograficzne? 5) scharakteryzować zjawisko krwawienia we fleksografii? 6) scharakteryzować zjawisko piórkowania w drukowaniu fleksograficznym? 7) wyjaśnić tworzenie się otoczek w procesie drukowania techniką fleksograficzną? 8) scharakteryzować zjawisko przesiewania w drukowaniu fleksograficznym? 9) określić przyczyny tworzenia się punktów i plam oraz smug podczas drukowania fleksograficznego? 10) wyjaśnić zjawisko zabijania formy we fleksografii? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 31 Nie 5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ UCZNIA INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Na rozwiązanie testu masz 45 min. Po zakończeniu testu podnieś rękę i zaczekaj aŜ nauczyciel odbierze od Ciebie pracę. Powodzenia ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Pasowanie kolorów jest definiowane jako a) zgodność kolorów odbitki drukarskiej z odbitką wzorcową. b) stopień dokładności pokrycia się obrazów z kolejnych form drukowych. c) zgodność gęstości optycznej odbitki drukarskiej z odbitką wzorcową. d) zgodność pokrycia punktów rastrowych odbitki drukarskiej. 2. Maszyny typograficzne moŜna podzielić na a) dociskowe, płaskie oraz na arkuszowe. b) dociskowe, płaskie, rotacyjne oraz na arkuszowe i zwojowe. c) płaskoformowe, wypukłodrukowe, taśmoformowe. d) płaskodrukowe i wypukłodrukowe. 3. Wysokość form typograficznych jest równa a) 62⅔ p. b) 60½ p. c) 64⅔ p. d) 63½ p. 4. Cętkowanie to a) złe roztarcie farby w zespole farbowym. b) zrywanie powierzchni papieru. c) nierównomierne połoŜenie farby, powodujące tworzenie na powierzchni odbitki plamek i cętek. d) stosowanie farby o zbyt duŜej gęstości. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 32 5. Przyrost wartości tonalnej podczas drukowania związany jest a) ze zbyt małą ilością farby przekazywanej na formę drukową. b) ze zbyt małą ilością farby przekazywanej na podłoŜe drukowe. c) z deformacją punktów rastrowych. d) ze zbyt małą ilością farby w kałamarzu farbowym. 6. W technologii fleksograficznej uŜywa się farb a) ciekłych. b) mazistych. c) ciekłych lub mazistych. d) akrylowych. 7. Densytometry dzielimy na a) mechaniczne i fotograficzne. b) refleksyjne i elektrofotograficzne. c) transmisyjne i mechaniczne. d) refleksyjne i transmisyjne. 8. Zbyt powolne wysychanie farby w technice fleksograficznej moŜna rozpoznać m.in. po a) zbyt płytkim wsiąkaniu farby. b) brudzeniu strony zadrukowywanej podłoŜa drukowego. c) przechodzeniu na formę farby uprzednio nałoŜonej. d) tonowaniu odbitek. 9. Flokulacja lub sedymentacja pigmentów występuje w wyniku a) dodania do farby zbyt duŜej ilości rozpuszczalnika. b) dodania do farby zbyt małej ilości rozpuszczalnika. c) dodania do farby zbyt duŜej ilości pigmentu. d) odparowania rozpuszczalnika z farby. 10. Krwawienie we fleksografii występuje, gdy a) w farbie powstają kłaczki i osad. b) farba ma zbyt duŜą gęstość. c) wokół punktów i wzdłuŜ linii powstaje barwny wyciek. d) farba jest zbyt rzadka. 11. Pienienie się farby w kałamarzu moŜe wystąpić na skutek a) zbyt niskiego napięcia powierzchniowego farby. b) zbyt szybko obracających się walców w kałamarzu. c) zbyt wolno obracających się walców w kałamarzu. d) zbyt rzadkiej farby. 12. Przyrządzanie typograficznej maszyny do druku polega na a) zakładaniu obciągu na powierzchnie dociskową. b) zakładaniu formy do maszyny. c) nałoŜeniu farby do kałamarza farbowego. d) regulowaniu grubości obciągu. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 33 13. Kredowanie to a) stosowanie kredowanego podłoŜa drukowego. b) dodawanie odpowiednich środków do farb graficznych. c) ścieranie się farby z odbitki d) nabłyszczanie podłoŜa drukowego. 14. Walec aniloks znajduje zastosowanie a) w zespole farbowym maszyny typooffsetowej. b) w zespole drukującym maszyny fleksograficznej. c) w zespole farbowym maszyny fleksograficznej. d) w zespole suszącym maszyny fleksograficznej. 15. Koncentraty farb fleksograficznych przed uŜyciem naleŜy a) rozcieńczyć. b) zagęścić. c) podgrzać. d) wymieszać. 16. W zespole farbowym do farb mazistych występują następujące elementy: a) kałamarz, duktor, walce rozcierające, walce nadające. b) kałamarz, duktor, przybierak, walce rozcierające, walce nadające. c) kałamarz, duktor, walec aniloks. d) kałamarz, duktor, walec aniloks, rakiel. 17. Formy typograficzne ulegają niszczeniu głównie przez a) rozpuszczanie. b) ścieranie. c) utlenianie. d) nagniatanie. 18. Zespół drukujący w maszynach fleksograficznych składa się z a) cylindra formowego i cylindra dociskowego. b) cylindra formowego, cylindra pośredniego i cylindra dociskowego. c) cylindra pośredniego i cylindra formowego. d) cylindra pośredniego i cylindra dociskowego. 19. Murzenie na odbitkach drukarskich spowodowane jest a) rozciągnięciem się podłoŜa drukowego. b) poślizgiem powierzchni między którymi następuje przenoszenie farby. c) złym pasowaniem kolorów. d) niewłaściwą farbą drukarską. 20. Dublowanie na odbitkach drukarskich przejawia się a) złym pasowaniem kolorów. b) zbyt małą intensywnością barw. c) obecnością lekko przesuniętego obrazu o mniejszej intensywności zabarwienia. d) zabijaniem punktów rastrowych. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 34 KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko ............................................................................... Drukowanie wypukłe Zakreśl poprawną odpowiedź. Nr zadania 1 a 2 a 3 a 4 a 5 a 6 a 7 a 8 a 9 a 10 a 11 a 12 a 13 a 14 a 15 a 16 a 17 a 18 a 19 a 20 a Odpowiedź b b b b b b b b b b b b b b b b b b b b Punkty c c c c c c c c c c c c c c c c c c c c d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d Razem: „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 35 6. LITERATURA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Cichocki L., Pawlicki T., Ruczka I.: Poligraficzny słownik terminologiczny. Polska Izba Druku, Warszawa 1999 Ciupalski S.: Maszyny drukujące konwencjonalne. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2001 Czichon H., Czichon M.: Formy fleksodrukowe. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2006 Czichon H., Magdzik S., Jakucewicz S.: Formy drukowe. WSiP, Warszawa 1996 Druździel M., Fijałkowski T.: Maszyny i urządzenia typograficzne. WSiP, Warszawa 1978 Gruin I.: Materiały polimerowe. Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa 2003 Gruszczyński Cz.: Farby graficzne. WSiP, Warszawa 1990 Jakucewicz S., Magdzik S.: Materiałoznawstwo dla szkół poligraficznych. WSiP, Warszawa 2001 Jakucewicz S., Czichon M., Czichon H.: Materiałoznawstwo poligraficzne. Wydawnictwa PW, Warszawa 1992 Jakucewicz S.: Materiałoznawstwo poligraficzne. Wydawnictwa PW, Warszawa 1993 Jakucewicz S., Magdzik S.: Podstawy poligrafii. WSiP, Warszawa 1997 Kołak J., Ostrowski J.: Maszyny i urządzenia – Maszyny drukujące. WSiP, Warszawa 1979 Podręcznik fleksografii. Zrzeszenie Polskich Fleksografów, Warszawa 1998 Poligrafia ogólna. WSiP, Warszawa 1982 Poligrafia procesy i technika. Tłumaczenie ze słowackiego. COBRPP, Warszawa 2005 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 36
