pełen tekst

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECISKIEGO
NR 756
FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR 57
2013
BARBARA KRYK
Uniwersytet Szczeciski
EFEKTYWNO ENERGETYCZNA W KONTEKCIE WYZWANIA
ZASOBOOSZCZDNEGO GOSPODAROWANIA
NA PRZYKADZIE MODERNIZACJI BUDYNKÓW W POLSCE
Streszczenie
W realizacji strategii Europa 2020 i jej inicjatyw przewodnich, z których istotne
znaczenia dla rodowiska maj Europa efektywnie korzystajca z zasobów i „Unia innowacji”, ogromn rol przypisuje si zwikszaniu efektywnoci energetycznej i oszczdzaniu energii. Chcc zachci
do podejmowania skutecznych dziaa w tym zakresie, warto
prezentowa
korzyci z tym zwizane. Z tego wzgldu w artykule przedstawiono potencjalne korzyci ze zwikszania efektywnoci energetycznej w budynkach, stawiajc na
kocu pytanie, czy rynek i jego podmioty s w stanie wykorzysta
stworzone im szanse?
Sowa kluczowe: zasobooszczdna i niskoemisyjna gospodarka, efektywno
energetyczna, korzyci
Wprowadzenie
Uczynienie z zasobooszczdnego gospodarowania przewodniej zasady polityki UE (w zakresie energii, gospodarki niskoemisyjnej, transportu, surowców
i podstawowych towarów, zrównowaonej produkcji i konsumpcji produktów
i usug, gospodarowania odpadami, uytkowania gruntów i ekosystemów, rolnictwa i ryboówstwa) jest podstaw do osignicia synergii midzy rónymi
dziedzinami oraz wywaenia poszczególnych interesów i celów. Dziki temu
mona równie opracowa
wspóln, spójn i zrównowaon wizj wykorzysty-
318
Barbara Kryk
wania zasobów, zwikszy
konkurencyjno
poszczególnych gospodarek i caej
UE oraz polepszy
dobrobyt spoeczestw obecnych i przyszych. Tak ambitne
wyzwania wymagaj odpowiednich i szybkich dziaa na wielu paszczyznach,
w tym w zakresie zwikszenia efektywnoci energetycznej1 i oszczdzania energii2. Unia Europejska chcc przyspieszy
i wspomóc te dziaania, opracowaa
wskazówki, zalecenia i wytyczne, które powinny uwzgldni
poszczególne pastwa czonkowskie.
Polska równie podja dziaania na rzecz realizacji tego wyzwania, ale na
razie efekty s dalekie od oczekiwa. Potrzebne jest stworzenie midzy innymi
odpowiednich warunków, instrumentów oraz zacht do angaowania si w oszczdzanie energii. Tak zacht jest prezentowanie moliwych do osignicia korzyci z poprawy efektywnoci energetycznej. Zasadniczym celem artykuu jest ich
wskazanie na przykadzie prac zwizanych z modernizacj budynków.
1. Zwikszenie znaczenia efektywnoci energetycznej
w wietle nowego wyzwania Unii Europejskiej
Jak wiadomo, efektywno
energetyczna jest jednym z gównych wyzwa
strategii Europa 2020 i jej inicjatyw przewodnich: Europa efektywnie korzystajca
z zasobów i Unia innowacji. Fakt ten spowodowa, e jeszcze bardziej zwikszyo
si znaczenie efektywnoci energetycznej, ni wówczas, gdy bya tylko jednym
z celów europejskiej polityki energetycznej. Efektywno
energetyczna naley
do najbardziej opacalnych sposobów zwikszenia bezpieczestwa dostaw energii oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszcze. Pod
wieloma wzgldami mona j postrzega
jako najwiksze ródo energii, jakim
dysponuje Europa. Z tego powodu UE przyja za cel zmniejszenie do 2020 roku
zuycia energii pierwotnej o 20% w porównaniu z prognozami3. Cel ten zosta
1
Efektywno
energetyczna oznacza mniejsze zuycie energii przy utrzymaniu niezmienionego
poziomu dziaalnoci gospodarczej lub usugi.
2
Oszczdno
energii jest pojciem szerszym ni efektywno
energetyczna, bo obejmuje równie zmniejszenie zuycia przez zmian zachowa lub ograniczenie dziaalnoci gospodarczej.
W rzeczywistoci jednak bardzo czsto oba pojcia stosowane s zamiennie (nawet w dokumentach
unijnych).
3
Oznacza to zaoszczdzenie do 2020 r. energii pierwotnej (zuycie krajowe brutto pomniejszone o zastosowanie pozaenergetyczne) w iloci 368 mln t ekwiwalentnej ropy naftowej (Mtoe)
w porównaniu z prognozowanym na dany rok zuyciem, wynoszcym 1842 Mtoe. Cel ten zosta
potwierdzony przez Rad Europejsk na posiedzeniu 17.06.2010 r. (EUCO 13/10).
Efektywno
energetyczna...
319
równie wymieniony w komunikacie Komisji Energy 2020 jako istotny krok na
drodze do realizacji dugoterminowych celów w zakresie energii i klimatu4 Niestety, jak wynika z najnowszych szacunków Komisji, moe on by
tylko w poowie, jeeli niezwocznie nie zostan podjte dziaania5, „by wykorzysta
znaczny
potencja duych oszczdnoci energii w przypadku budynków, transportu oraz
produktów i procesów”6. W odpowiedzi na to wyzwanie w 2011 roku pojawi si
zbiór nowych, fundamentalnych dokumentów, dotyczcych planu podniesienia
efektywnoci energetycznej7, dokumentu roboczego Komisji na temat narodowych planów dziaania i ich modyfikacji oraz narzdzi, którymi dysponuje Komisja Europejska w zakresie modernizacji i inteligentnego opomiarowania8. Przy
okazji precyzyjnie odróniono terminy „efektywno
energetyczna” i „oszczdno
energii”, które przytoczono w przypisach.
Plan na rzecz efektywnoci energetycznej ma by
realizowany zgodnie
z europejsk polityk energetyczn oraz innymi dziaaniami w ramach inicjatywy
przewodniej strategii Europa 2020 na rzecz efektywnego korzystania z zasobów,
w tym z planem przejcia do gospodarki niskoemisyjnej w 2050 roku. Takie
postpowanie ma zapewni
spójno
rónych rodzajów polityki, ocen kompromisów midzy rónymi jej obszarami, efektywne korzystanie ze wszystkich zasobów naturalnych oraz wysokie standardy w ochronie rodowiska, niezaleno
energetyczn i bezpieczestwo dostaw. „Skomasowany efekt penego wdroenia
dotychczasowych i nowych dziaa zmieni nasze ycie codzienne i moe przynie
oszczdnoci rzdu 1000 euro rocznie w gospodarstwie domowym9, oszczdnoci
energii w sektorze sigajce 100 Mtoe, a take poprawi
konkurencyjno
europejskiego przemysu i transportu, stworzy
nawet 2 mln miejsc pracy i ograniczy
roczne emisje gazów cieplarnianych o 740 mln ton”10. W Planie wskazano, e
4
COM (2010) 639.
5
Plan na rzecz efektywnoci energetycznej z 2011 r., komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego i Komitetu Regionów, KOM
(2011) 109 wersja ostateczna, Bruksela, 8.03.2011.
6
Konkluzje z posiedzenia Rady Europejskiej w dniu 4.02.2011 r., nr EUCO 2/11.
7
European Efficiency Action Plan: Commission Gears up for More Saving with Renovation and
Smart Meters, IP (11) 271, Bruksela 2011.
8
G. Oettinger, UE Proposes Tough Energy Efficiency Package, News from Business Green,
March 2011.
9
10
277.
Efektywno
energetyczna: realizacja celu 20 procent, komunikat Komisji COM (2008) 772.
Ocena skutków towarzyszcych planowi na rzecz efektywnoci energetycznej, SEC (2011)
320
Barbara Kryk
najwikszy potencja w zakresie oszczdnoci energii maj budynki, a nastpnie
transport i przemys. Z tego powodu skupiono si na instrumentach, które maj
uruchomi
procesy renowacji budynków publicznych i prywatnych oraz poprawy
energoooszczdnoci stosowanych w nich elementów skadowych i uywanych
urzdze. Wadze publiczne zostay zobowizane do modernizacji co najmniej
3% swych zasobów budynków rocznie, co stanowi podwojenie dotychczasowego
zakresu prowadzonych remontów. Sektor budownictwa publicznego powinien
równie respektowa
standardy efektywnoci energetycznej przy zakupie lub
leasingowaniu budynków oraz ofertach dóbr i usug. Przewidziano równie, e
przedsibiorstwa infrastrukturalne (usug energetycznych) bd miay obowizek
umoliwienia swoim klientom zmniejszenia zuycia energii przez zobowizanie
ich midzy innymi do systematycznego informowania o dostpnych usugach
energetycznych, dokonywania niezalenych audytów energetycznych oraz inwestowania w systemy zarzdzania energi. Ogólnie w Planie podkrelono rol sektora publicznego, który powinien dawa
dobry przykad11.
Na drugim miejscu pod wzgldem potencjau oszczdnoci energii znajduje
si transport, na który przypada 32% zuycia energii finalnej. Charakteryzuje si
on najwysz dynamik wzrostu zuycia energii i najwiksz zalenoci od paliw
kopalnych. Szczegóowe zalecenia dotyczce efektywnoci energetycznej w tym
sektorze zawarte s w Biaej ksidze dotyczcej transportu12. Okrelono tam strategi poprawy efektywnoci sektora, która obejmuje wprowadzanie zaawansowanych systemów zarzdzania ruchem dla wszystkich form transportu, inwestycje
infrastrukturalne i utworzenie jednolitego europejskiego obszaru transportowego
celem propagowania transportu multimodalnego, inteligentn polityk cenow,
standardy efektywnoci dla wszystkich pojazdów we wszystkich rodzajach transportu i inne rodki na rzecz wspierania innowacji w pojazdach.
Na trzecim miejscu pod wzgldem potencjau oszczdnoci energii usytuowano przemys, który zuywa 20% energii pierwotnej. Jednoczenie w tym
sektorze osignito najwiksze zmniejszenie energochonnoci (o 30%) w cigu
ostatnich dwudziestu lat. Pomimo to w tym sektorze nadal tkwi due moliwoci
w tym zakresie. Do ich wykorzystania powinny zachca
systemy handlu uprawnieniami do emisji zanieczyszcze, planowana nowelizacja dyrektywy w sprawie
11
12
Szczegóowo opisano w Planie na rzecz efektywnoci....
Biaa ksiga. Plan utworzenia jednolitego obszaru transportu – denie do osignicia konkurencyjnoci i zasobooszczdnego systemu transportu, KOM (2011) 144, wersja ostateczna, Bruksela
28.03.2011.
Efektywno
energetyczna...
321
emisji przemysowych (2003/96/WE), wprowadzenie wymogów dotyczcych
efektywnoci energetycznej urzdze przemysowych, lepsze informowanie
maych i rednich przedsibiorstw w celu pokonania barier inwestowania w technologie energooszczdne (np. na temat wymaga prawnych, kryteriów ubiegania
si o subsydia na modernizacj maszyn, dostpu do szkole z zakresu zarzdzania energi i zdobycia uprawnie ekspertów w dziedzinie energii), wprowadzenie odpowiednich rodków motywacyjnych (np. ulg podatkowych, finansowania
z przeznaczeniem na inwestycje energooszczdne, finansowanie audytów energetycznych). Ponadto bdzie wspierana wymiana najlepszych praktyk w dziedzinie
efektywnoci energetycznej, przedsiwzicia majce na celu budowanie zdolnoci
w zarzdzaniu energi w mikro i maych przedsibiorstwach, a take opracowanie
narzdzi umoliwiajcych MP analiz porównawcz swojego zuycia energii
z porównywalnymi przedsibiorstwami. Duym przedsibiorstwom Komisja proponuje obowizek regularnego przeprowadzania audytów energetycznych oraz
wprowadzanie systemów zarzdzania energi jako ram racjonalnego gospodarowania energi. W trosce o zapewnienie rodków finansowych na efektywno
energetyczn dla caego acucha dostaw energii zaproponowano popraw sprawnoci wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej.
Postp w realizacji Planu na rzecz efektywnoci energetycznej za pomoc
wymienionych rodków bdzie kontrolowany w 2013 roku. W przypadku niedostatecznej skutecznoci bdzie rozwaone wprowadzenie narodowych celów
w krajach czonkowskich. Naley równie wspomnie
, e w wietle tego dokumentu krajowe plany dziaa na rzecz efektywnoci energetycznej, które okrelay
krajowe ramy dziaa w tej dziedzinie tylko w sektorze odbiorców krajowych,
bd musiay by
rozszerzone na cay acuch dostaw energii (od wytwarzania po
odbiorców). Dziki temu bdzie moliwe lepsze wykorzystanie zaoszczdzonej
energii.
2. Sytuacja w Polsce
Polska ju od duszego czasu podejmuje wysiki zmierzajce do zwikszenia efektywnoci energetycznej. Dziki temu w ostatnich kilkunastu latach staa
si liderem w jej poprawie w UE. W latach 1996–2007 tempo poprawy wynosio
rednio 3,6% rocznie, potem spado w wyniku cigle trwajcego kryzysu gospodarczego. Wzrost efektywnoci energetycznej by konsekwencj zmian struktu-
Barbara Kryk
322
ralnych i wymogów rynku w tym zakresie. Nieznaczny wpyw miaa polityka
efektywnego wykorzystania energii i jej instrumenty. Pomimo tych osigni
energochonno
polskiej gospodarki nadal jest ponad dwukrotnie wysza od
redniej w UE-27, a osignite oszczdnoci energii (ani pierwotnej, ani finalnej)
nie pokrywaj stale rosncego jej zuycia, co pokazuj dane w tabeli 1. Kolokwialnie mówic, cigle „gonimy”cel, który przed nami stoi.
Tabela 1. Oszczdno
energii uzyskana do 2010 roku
w sektorach kocowego jej wykorzystania
Cel oszczdnoci energii finalnej
Rok
2010
2016
w wartociach
absolutnych (GWh)
11 878
53 452
do redniego
zuycia w latach
2001–2005 (%)
2
9
Oszczdnoci energii finalnej uzyskane
i oszacowane (2016 r.)
do redniego
w wartociach
zuycia w latach
absolutnych (GWh)
2001–2005 (%)
41 972
7
67 211
11
ródo: Drugi krajowy plan dziaa dotyczcy efektywnoci energetycznej dla Polski 2011, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 10 sierpie 2011.
Osignicie zaoonego w dokumentach strategicznych i programowych
poziomu zuycia energii pierwotnej w wysokoci 96 Mtoe w 2020 roku to
ogromne wyzwanie dla Polski, podobnie jak wyznaczony przez UE cel zwikszenia efektywnoci energetycznej o 20%. Chcc osign
ten wskanik, ju w 2010
roku naleao oszczdzi
6,7% energii, a tymczasem zanotowano wzrost o 3,6%.
Oznacza to, e do 2020 roku trzeba zaoszczdzi
23,6% energii pierwotnej, aby
zrealizowa
zamierzenie. Jak wida
w tabeli 2, przyjty (w pierwszym i drugim
Krajowym programie reform Europa 2020) wariant oszczdnoci znacznie odbiega
od wyznaczonych celów. Z tymi celami bya te zbiena prognoza oszczdnoci
energii finalnej zawarta w Polityce energetycznej Polski do 2030 roku, w której,
jak wida
w tabeli 3, przewidywano, e najwiksze oszczdnoci powinny by
poczynione w przemyle. W tej prognozie oszczdnoci modernizacja budynków
w ogóle nie bya uwzgldniona, a poza tym zamierzenia byy za mao ambitne, jak
na obecne wyzwania. Naley jednak pamita
, e polityka bya opracowywana
w 2008 roku, a zmiany wyzwa i priorytetów unijnych nastpiy w 2011 roku.
Oznacza to konieczno
dostosowania priorytetów krajowych oraz odpowiedniej
modyfikacji planowanych dziaa i zamierze stosownie do wymogów unijnych
w zakresie gospodarki zasobooszczdnej i efektywnej energetycznie.
Efektywno
energetyczna...
323
Tabela 2. Oszczdno
energii pierwotnej w latach 2010–2020 (narastajco)
Rok
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
Mtoe
0,58
0,84
1,21
1,74
2,51
3,62
5,25
6,65
8,44
10,7
13,6
ródo: Krajowy program reform Europa 2020, Warszawa, s. 11.
Tabela 3. Oszczdno
energii finalnej zakadana w prognozie zapotrzebowania
na energi w Polityce energetycznej Polski do 2030 roku
Oszczdnoci (ktoe/%)
Sektor
Przemys
Transport
Rolnictwo
Usugi
Gospodarstwo domowe
Zuycie finalne
2016
2020
2025
2030
137
0,7%
483
2,34%
24
0,6%
253
2,9%
362
1,9%
253
2,9%
197
0,9%
551
2,61%
35
0,9%
353
3,7%
503
2,6%
1586
2,1%
256
1,2%
602
2,79%
49
1,2%
459
4,4%
653
3,3%
1928
2,5%
311
1,4%
621
2,89%
63
1,6%
555
4,7%
786
3,8%
2225
2,8%
rednia
w latach
2017–2030
236
1,1%
565
2,66%
46
1,1%
423
4,1%
587
3,0%
1806
2,3%
ródo: A. Arcipowska, A. Tomaszewska, Efektywno
zuycia energii, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa luty 2012, s. 5.
Potwierdzeniem podjcia pewnych kroków dostosowawczych s zapisy
w nowych dokumentach strategicznych i programowych (m.in. w Polska 2030.
Trzecia fala nowoczesnoci. Dugookresowa strategia rozwoju kraju13, drugi
Krajowy program reform Europa 2020), wydawanie stosownych uregulowa
prawnych dotyczcych efektywnoci energetycznej, ustalenie zada, dziaa
i instrumentów do realizacji, opracowywanie programów wsparcia efektywnoci energetycznej oraz szukanie sposobów pokonania barier utrudniajcych jej
zwikszanie. Ogromn rol w zachcaniu do podejmowania dziaa energooszczdnych (oprócz wyej wymienionych) na wszystkich poziomach gospodarowania odgrywa midzy innymi wskazywanie potencjalnych obszarów poprawy
efektywnoci energetycznej oraz moliwych do osignicia korzyci. W tabeli 4
13
Strategi przygotowao Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 9 listopada 2012.
324
Barbara Kryk
przedstawiono obszary najatwiej dostpnego potencjau poprawy efektywnoci.
Wród nich najwikszym potencjaem charakteryzuj si budynki, które, jak ju
wspomniano, s na czele listy unijnych róde efektywnoci energetycznej. Nic
wic dziwnego, e najpierw starano si oszacowa
korzyci ze zwikszenia efektywnoci energetycznej wanie w budynkach. Korzyci w pozostaych dwóch
priorytetowych obszarach z poprawy efektywnoci (transportu i przemysu) opracowano w drugiej kolejnoci.
Prezentacja takich korzyci ma suy
nie tylko poinformowaniu o ich zakresie czy wielkoci, ale równie zachca
do podejmowania dziaa, które pozwol
uczestniczy
w ich osiganiu. Z tego te powodu w dalszej czci opracowania
przedstawiono potencjalne korzyci ze zwikszania efektywnoci energetycznej
w wyniku modernizacji budynków w Polsce.
Tabela 4. Potencja poprawy efektywnoci energetycznej w 2020 roku
Obszary poprawy efektywnoci energetycznej
Sprzt gospodarstwa domowego i owietlenie mieszka
Budynki mieszkalne i uytecznoci publicznej, mae i rednie
przedsibiorstwa, lokalna produkcja ciepa
Napdy
Owietlenie ulic i placów
Owietlenie hal i warsztatów
Potencja (TWh/rok)
9,7
142,5
12,4
1,3
0,3
ródo: A. Arcipowska, A. Tomaszewska, op.cit., s. 8.
3. Korzyci zwizane z oszczdzaniem energii
W raporcie Wpyw na rynek pracy programu gbokiej modernizacji energetycznej budynków w Polsce14 przedstawiono wyniki szacunków wpywu czterech
rónych wariantów programu gbokiej modernizacji na oszczdno
energii oraz
inne korzyci z tym zwizane. Z raportu wynika, e w wyniku realizacji tych programów mona si spodziewa
skumulowanych korzyci z oszczdnoci energii
w zalenoci od wariantu na poziomie od 7 mld euro do 15 mld euro (w cenach
z 2010 r.) w 2025 roku. W roku 2050 korzyci te oszacowano na poziomie od
65 mld euro do 145 mld euro, a w 2080 roku – na poziomie od 122 mld euro
14
Raport kocowy opracowany dla European Climate Foundation przez The Center for Climate and Sustainable Energy Policy (3CSEP), Central European University, Budapeszt, 17.01.2012,
s. 24–30.
Efektywno
energetyczna...
325
do 367 mld euro. Kwoty te wydaj si wysokie, ale biorc pod uwag skumulowane nakady inwestycyjne, które naley ponie
, aby osign
te oszczdnoci,
niedyskontowane korzyci netto z takich dziaa s duo nisze. Wahaj si one
bowiem od 8 mld euro w 2025 roku – i to tylko dla jednego wariantu programu
– do 203 mld euro w 2080 roku. Pocztkowo nakady inwestycyjne przewyszaj
korzyci wynikajce z redukcji zuycia energii, lecz oszczdnoci energii maj
rosn
znacznie szybciej ni nakady. Przewidziano, e w 2035 roku nakady
na inwestycje energetyczne powinny si zrówna
z oszczdnociami. Od tego
momentu korzyci z nich powinny by
duo wiksze.
Oprócz prywatnych korzyci wynikajcych z oszczdnoci energii wystpuj równie zewntrzne korzyci spoeczne, zwizane z dodatnimi efektami
uniknitej emisji zarówno gazów cieplarnianych, jak i niecieplarnianych. Dziki
ograniczeniu niekorzystnych zmian klimatycznych i unikniciu oddziaywa na
zdrowie ludzi oraz ekosystemy zwiksza si poziom dobrobytu. W raporcie kocowym European Climate Foundation cakowite korzyci zewntrzne z gbokiej
modernizacji energetycznej budynków zostay oszacowane w granicach od 10
mld euro do 23 mld euro w 2025 roku, od 96 mld euro do 207 mld euro w 2050
roku i od 267 mld euro do 541 mld euro w 2080 roku. Porównujc korzyci prywatne z oszczdnoci energii z korzyciami spoecznymi, mona zauway
, e
te ostatnie s z reguy kilkukrotnie wysze od prywatnych w kadym horyzoncie
czasowym. Jak wiadomo, jest to zwizane z uwzgldnianiem dodatkowych korzyci zewntrznych (np. redukcji ubóstwa energetycznego skutkujcego nadmiern
miertelnoci w okresach zimowych), a rozszerzenie ich spektrum z pewnoci
przyczyni si do dalszego polepszania relacji midzy ponoszonymi kosztami na
modernizacj a osiganymi korzyciami.
Ogromnie istotn, dodatkow korzyci wynikajc z gbokiej modernizacji
krajowych zasobów budowlanych jest przewidywany wzrost liczby miejsc pracy
zwizanych z realizacj tego procesu. Wpyw renowacji budynków pod wzgldem efektywnoci energetycznej na rynek pracy moe by
bezporedni, poredni
i wtórny. Wpyw bezporedni jest zwizany z utworzeniem wielu nowych miejsc
pracy w sektorze budownictwa. Wpyw poredni jest rezultatem wzrostu popytu
na towary i usugi dostarczane przez sektory zaopatrujce podmioty bezporednio
zaangaowane w modernizacj (np. transport, materiay, narzdzia i urzdzenia,
catering, odzie robocza). O wtórnym wpywie mona mówi
wówczas, gdy
modernizacja przyniesie podane efekty. Przewidywane oszczdnoci energii ogranicz wydatki na ni, co zwikszy dochody pozostajce do dyspozycji
Barbara Kryk
326
gospodarstw domowych i zarzdców budynków. Dziki temu powstanie popyt na
dobra i usugi wytwarzane przez inne sektory gospodarki, co powinno spowodowa
zwikszenie zatrudnienia. Wtórnym efektem tego bd dodatkowe dochody
nowych pracowników, którzy zgosz zapotrzebowanie na róne rzeczy, „napdzajc” w ten sposób koniunktur.
Mówic o wpywie inwestycji modernizacyjnych na rynek pracy, naley
wzi
pod uwag, e w rezultacie zmniejszonego zuycia energii w sektorze
zaopatrzenia w ni i zwizanym z ni acuchem produkcyjnym zmniejszy si
liczba miejsc pracy. Ma to wpyw na efekt netto zatrudnienia. W tabeli 5 przedstawiono minimaln i maksymaln liczb przewidywanych nowych i redukowanych miejsc pracy w wyniku realizacji opracowanych scenariuszy modernizacji
budynków, aby pokaza
szacowane zatrudnienie netto. Z danych tych wynika, e
przewidywana liczba nowych miejsc pracy bdzie duo wysza ni redukowanych. Jeeli te przewidywania si speni, przyniesie to due korzyci, zarówno
gospodarcze jak i spoeczne.
W wyniku mniejszego zapotrzebowania na energi w kraju sektor energetyczny bdzie móg uzyska
korzyci pienine, sprzedajc j za granic, lecz
pod warunkiem, e rynki regionalne i wiatowe bd gotowe przyj
zwikszone
dostawy polskich paliw (zwaszcza wgla). Ponadto negatywne oddziaywanie
Tabela 5. Cakowity wpyw renowacji na rynek pracy
Rodzaj wpywu na rynek pracy
Wpyw bezporedni na sektor budownictwa
Wpyw poredni wynikajcy z inwestycji w budownictwie
Wpyw wtórny wynikajcy z nowoutworzonych miejsc pracy
w efekcie inwestycji w budownictwie
Wpyw poredni z oszczdnoci energii
Razem nowe miejsca pracy
Wpyw bezporedni na sektor zaopatrzenia w energi
Wpyw poredni wynikajcy ze zmniejszonego zapotrzebowania na energi
Wpyw poredni w wyniku redukcji miejsc pracy z powodu
zmniejszonego zapotrzebowania na energi
Razem zredukowane miejsca pracy
Cakowity wpyw netto na zatrudnienie w 2020 roku
*
Liczba miejsc pracy (tys. FTE*)
wariant
wariant
minimalny
maksymalny
19
106
22
139
16
98
3
60
–4
10
353
–12
–9
–27
–7
–22
–20
40
–63
292
FTE – zatrudnienie na peny etat.
ródo: opracowano na podstawie raportu Wpyw na rynek pracy..., s. 31–33.
Efektywno
energetyczna...
327
w sektorze energetycznym mogoby by
ograniczone przez tak zwany efekt
odbicia, który przeznacza wzrost uprzednio ograniczonego popytu na energi
w wyniku zmniejszonej ceny jednostkowej usug energetycznych i zwikszenia
przychodu pozostajcego do dyspozycji konsumentów, a wygenerowanego dziki
dziaaniom na rzecz efektywnoci energetycznej.
Dodatkowe korzyci ze zwikszenia efektywnoci energetycznej budynków mog mie
równie charakter fiskalny. Oczekuje si bowiem zmniejszenia
wydatków rzdowych (np. na zasiki dla bezrobotnych, zasiki socjalne czy koszty
energii w budynkach uytecznoci publicznej) oraz zwikszenia przychodów do
budetu z tytuu dodatkowych podatków. Co do tego zwikszenia mona mie
jednak pewne obawy, bo jeeli nastpi duy spadek zapotrzebowania na energi,
który nie zostanie zrekompensowany w inny sposób, to moe nastpi
zmniejszenie przychodów podatkowych zwizanych z produkcj i uytkowaniem energii.
Ze wzrostem zatrudnienia w wyniku modernizacji energetycznej moe si
wiza
równie zmniejszenie nacisków na polskie publiczne fundusze emerytalne,
Naciski te bd nabiera
na sile w perspektywie rednioterminowej z powodu
zmian demograficznych. W kontekcie obecnej sytuacji budetu pastwa i ubezpiecze spoecznych oraz starzenia si spoeczestwa polskiego zwikszenie
stopy zatrudnienia moe by
jedn z niewielu moliwych strategii dugofalowych, majcych na celu zapewnienie równowagi polskim publicznym systemom
emerytalnym.
Przewiduje si, e program modernizacyjny w budownictwie wygeneruje
duo rónych moliwoci biznesowych w wielu dziedzinach gospodarki powizanych z jego realizacj oraz zaangauje przedsibiorców lokalnych, w tym na
obszarach wiejskich, co pobudzi lokalny rozwój gospodarczy. Optymistycznie
sugeruje si nawet, e modernizacje mog przyczyni
si do rozwoju przemysu materiaów i technologii potrzebnych do ich realizacji. Dziki temu bdzie
moliwe rozwinicie ich eksportu do innych regionów Europy zobligowanych
równie do zasobooszczdnego gospodarowania i zwikszenia efektywnoci
energetycznej.
Ograniczenie iloci energii zuywanej w budynkach (do celów grzewczych
i ogrzania wody) w zwizku z realizacj programów modernizacyjnych przyczyni
si te do poprawy jakoci powietrza. Jest to zwizane z tym, e w Polsce wikszo
zuywanej energii pochodzi z wgla, którego proces spalania jest zwizany midzy innymi z emisj gazów cieplarnianych i niecieplarnianych. Skoro
zapotrzebowanie na energi bdzie mniejsze, to i jej produkcja z wgla równie
Barbara Kryk
328
si zmniejszy, co pozytywnie wpynie na czysto
powietrza, a przez to na na
zdrowie ludzi i stan rodowiska przyrodniczego.
Istotn korzyci ze zwikszania efektywnoci energetycznej budynków
jest te ograniczenie ubóstwa energetycznego. „Wedug danych Eurostatu, 22%
spoeczestwa Polski (8,6 mln osób) twierdzi, e nie jest w stanie ponosi
kosztów ogrzewania domów w sezonie zimowym na poziomie zapewniajcym odpowiedni komfort cieplny. W tym samym okresie prawie 17% populacji (6,4 mln)
przyznaje, e ma zalegoci w nalenych patnociach na rzecz przedsibiorstw
energetycznych. Te liczby znacznie przekraczaj wartoci rednie dla UE-27
i wskazuj, e znaczny odsetek polskich gospodarstw domowych ma powane
trudnoci w zakresie zaspokojenia zapotrzebowania energetycznego. To z kolei
prowadzi do niedogrzania mieszka, wyszej zapadalnoci na choroby fizyczne
i psychiczne, wyszej zimowej umieralnoci w wyniku ubóstwa energetycznego
i trudnoci finansowych w firmach ciepowniczych”15. Wiksza zachorowalno
ludzi obcia równie sub zdrowia i powoduje wzrost wydatków na zapewnienie bezpieczestwa socjalnego.
Korzystny wpyw polepszenia efektywnoci energetycznej budynków
bdzie mona równie zaobserwowa
na rynku nieruchomoci. Zmodernizowane
budynki s bowiem atrakcyjniejsze dla najemców i rynku obrotu nieruchomociami w porównaniu z niezmodernizowanymi. Wprawdzie z powodu tej atrakcyjnoci ich cena rynkowa jest wysza, ale koszty utrzymania nisze (ze wzgldu na
mniejsze zuywanie energii), co w dugiej perspektywie sprawia, e s bardziej
„podane” przez najemców i kupujcych. Dla tych ostatnich wzrost ceny mieszka jako aktywu moe równie by
zacht finansow do inwestowania w takie
nieruchomoci. Z kolei zwikszony popyt na zmodernizowane budynki generuje
wysze zyski dla firm zajmujcych si obrotem takimi nieruchomociami.
Programy gbokiej modernizacji wpyn te na bezpieczestwo energetyczne kraju, gdy zwikszajc efektywno
energetyczn budynków, ogranicz
zuycie gazu ziemnego, którego wikszo
jest importowana z zagranicy. Dziki
temu zmniejszy si uzalenienie od importu.
Syntetyczny przegld korzyci ze zwikszenia efektywnoci energetycznej,
i to tylko dziki dziaaniom w jednym aspekcie jej oszczdzania, pokazuje, jak
wiele mona osign
na wszystkich poziomach gospodarowania. Powstaje tylko
15
Ibidem, s. 42.
Efektywno
energetyczna...
329
pytanie, czy rynek i jego podmioty s w stanie wykorzysta
stojce przed nimi
szanse?
Podsumowanie
Polska, chcc poprawi
efektywno
energetyczn i sprosta
wyzwaniom
Unii Europejskiej w zakresie gospodarki zasobooszczdnej i niskoemisyjnej jest
zobligowana do dostosowania swoich uregulowa, zada i dziaa do wyznaczonych celów. Nasz kraj prowadzi takie dziaania, ale ich zakres i tempo nie s
odpowiednie. Niezbdne jest midzy innymi propagowanie wiedzy o korzyciach
wynikajcych z oszczdzania energii i wszelkich dziaa proefektywnociowych.
Naley wic prowadzi
polityk informacyjn o efektywnoci energetycznej skierowan do wszystkich podmiotów gospodarki rynkowej. Nie powinno si tego
odkada
, bo im szybciej uzyska si informacje zwrotne dziki takiej polityce,
tym szybciej bdzie mona podj
waciwe dziaania i ustali
lub zmodyfikowa
instrumenty, które wspomog realizacj procesów proefektywnociowych i spenienie wyzwa unijnych.
Literatura
Arcipowska A., Tomaszewska A., Efektywno
zuycia energii, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa, luty 2012.
Biaa ksiga. Plan utworzenia jednolitego obszaru transportu – denie do osignicia
konkurencyjnoci i zasobooszczdnego systemu transportu, KOM (2011) 144, wersja ostateczna, Bruksela, 28.03.2011.
Dugookresowa strategia rozwoju kraju, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa,
9.11.2012.
Drugi krajowy plan dziaa dotyczcy efektywnoci energetycznej dla Polski 2011, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 10.08.2011.
Efektywno
energetyczna: realizacja celu 20 procent, komunikat Komisji COM (2008)
772.
Energy 2020, COM (2010) 639.
European Efficiency Action Plan: Commission Gears up for more Saving with Renovation
and Smart Meters, IP (11) 271, Bruksela 2011.
Krajowy program reform Europa 2020, Warszawa, kwiecie 2011.
330
Barbara Kryk
Krajowy program reform Europa 2020, Warszawa, kwiecie 2012.
Ocena skutków towarzyszcych planowi na rzecz efektywnoci energetycznej, SEC (2011)
277.
Oettinger G., UE Proposes Tough Energy Efficiency Package, News from Business Green,
March 2011.
Plan na rzecz efektywnoci energetycznej z 2011 r., komunikat Komisji do Parlamentu
Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego i Komitetu Regionów, KOM (2011) 109 wersja ostateczna, Bruksela 2011.
Wpyw na rynek pracy programu gbokiej modernizacji energetycznej budynków
w Polsce, Raport kocowy opracowany dla European Climate Foundation przez
The Center for Climate and Sustainable Energy Policy (3CSEP), Central European
University, Budapeszt 2012.
ENERGY EFFICIENCY IN THE CONTEXT OF CHALLENGES
OF RESOURCE EFFICIENCY MANAGEMENT
Summary
In the implementation of the strategy “Europe 2020” and its flagship initiatives,
from which importance to the environment are “Resource efficient Europe” and “Innovation Union”, a significant role is attributed to increasing energy efficiency and energy
saving. To encourage to take effective action in this area it is useful to describe benefits
which are associated with it. For this reason, the article presents the potential benefits of
increasing energy efficiency in buildings. The article ends with the question, whether the
market and its actors are able to take advantage of opportunities facing them?
Keywords: resource-efficient and low-carbon economy, energy efficiency, benefits