Metadane scenariusza

1.
2. W demokratycznych Atenach
a. 1. Cele lekcji
i. a) Wiadomości
Uczeń:
- nazywa ustrój panujący w Atenach – demokracja,
- wymienia instytucje demokracji ateńskiej: Zgromadzenie Ludowe, Rada Pięciuset,
- umiejscawia w czasie czas największego rozwoju Aten – V wiek p.n.e.,
- definiuje pojęcia: demokracja, Zgromadzenie Ludowe, Rada Pięciuset, sąd skorupkowy –
ostracyzm,
- rozróżnia zadania Zgromadzenia Ludowego i Rady Pięciuset w Atenach.
ii. b) Umiejętności
Uczeń:
- wyjaśnia, kto był obywatelem Aten,
- dobiera argumenty przemawiające za tym, że w Atenach obywatele mieli bardzo duży wpływ na
politykę państwa,
- wyjaśnia, dlaczego demokrację ateńską nazywamy bezpośrednią,
- wskazuje na mapie Ateny,
- porównuje zadania Zgromadzenia i Rady oraz określa ich wpływ na politykę Aten,
- opisuje przebieg sądu skorupkowego,
- analizuje system władzy w Atenach i jego słabe i mocne strony,
- w krytyczny sposób analizuje poglądy starożytnych autorów na ustrój Aten.
b. 2. Metoda i forma pracy
Metoda główna – gra dydaktyczna – symulacja (metoda dramy).
Metody pomocnicze – praca pod kierunkiem, rozmowa nauczająca.
Formy pracy – praca w grupach, praca z tekstem.
c. 3. Środki dydaktyczne
-
Mapa ścienna basenu morza Śródziemnego w starożytności,
krótkie opisy scenek: Zgromadzenie Ludowe (wybór przedstawicieli do Rady), Rada (dyskusja
o budżecie, konieczność zwołania Zgromadzenia), sąd skorupkowy (skazanie na wygnanie
jednego z urzędników za korupcję),
Szkolna Encyklopedia Historyczna, PWN, Warszawa 1993,
D. Musiał, Starożytna Grecja, [w:] Historia starożytna, red. M. Jaczynowska, Warszawa, Trio
2000, s. 292- 296.
d. 4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel sprawdza obecność.
Rekapitulacja wtórna. Nie powinna trwać dłużej niż 7-10 minut.
Nauczyciel zadaje pytania, a uczniowie odpowiadają:
- Wskaż na mapie obszar starożytnej Grecji, najważniejsze państwa-miasta.
- Scharakteryzuj warunki naturalne Grecji i wyjaśnij, jaki wpływ miały na kształtowanie się
tamtejszej cywilizacji. (Odpowiedź: teren górzysty, dużo wysp, niezbyt wiele surowców
naturalnych, bliskość morza; spowodowało to, że poszczególne ośrodki rozwijały się we
względnej odrębności, rozwój żeglugi – związany z komunikacją, rozwój handlu – konieczność
zdobywania surowców).
- Gdzie i kiedy pojawiły się najstarsze cywilizacje w basenie Morza Śródziemnego? (Odpowiedź:
Kreta, Mykeny).
- Jakie były osiągnięcia tych cywilizacji? (Odpowiedź: budownictwo, malowidła, handel,
żegluga).
Nauczyciel ocenia odpowiedzi uczniów.
i. b) Faza realizacyjna
Faza ta trwa około 25 minut.
Uczniowie na poprzedniej lekcji zostali podzieleni na 3 grupy. Każda z grup otrzymała materiały
źródłowe i fragmenty tekstów naukowych dotyczących poszczególnych instytucji w demokratycznych
Atenach (w załącznikach). Oprócz tego każda grupa otrzymała opisy krótkie scenki, którą miała
przygotować do odegrania w czasie lekcji. (Każda scenka nie może trwać dłużej niż 5 minut. Należy
tego przestrzegać dość rygorystycznie, żeby zmieścić się w czasie. Aby uczniowie nie przeciągali czasu
przedstawiania scenek należy np. zagrozić, że w takim przypadku ocena lub punktacja za wykonanie
zostanie obniżona. Chcąc bardziej zmotywować uczniów do twórczej pracy, należy ogłosić, że
najlepsza grupa otrzyma dodatkowe oceny lub punkty. Uczniowie mogą występować w przebraniach,
ale muszą się przebrać przed lekcją, żeby nie zakłócać jej przebiegu.
a) Grupa I – Przedstawienie obrad Zgromadzenia. Zgromadzenie ma dokonać wyboru
przedstawicieli do Rady. Musicie pokazać, w jaki sposób odbywało się głosowanie oraz
obrady. W waszej scence powinno być pokazane, kto mógł brać udział w Zgromadzeniu
(np. kobiety nie głosują, ktoś grający cudzoziemca zostaje przepędzony, to są tylko
sugestie). Wybierzcie osobę, która będzie prowadzić obrady i kandydatów. Pozostali
będą grać głosujących lub dyskutujących obywateli.
Grupa ta otrzymuje ponadto fragment pracy D. Musiał, Starożytna Grecja, mówiący o
kompetencjach Zgromadzenia oraz fragment tekstu Arystotelesa, Ustrój polityczny Aten,
(załącznik 1.1), a także zostaje odesłana do Szkolnej Encyklopedii Historycznej.
b) Grupa II – Działalność Rady Pięciuset. Rada przygotowuje plan budżetu, zastanawia się
nad wydatkami. Musicie zaakcentować jej wykonawczy charakter w stosunku do
Zgromadzenia. Rada nie może podjąć decyzji, a jedynie przygotować jej projekt dla
Zgromadzenia. W końcówce Rada musi postanowić o zwołaniu Zgromadzenia dla
przyjęcia jej propozycji.
Grupa otrzymuje fragment tekstu D. Musiał o Radzie i zostaje odesłana do Szkolnej
Encyklopedii Historycznej.
c) Grupa III – Sąd skorupkowy. Skazanie na wygnanie urzędnika, który dopuścił się
korupcji. Musicie pokazać, w jaki sposób przebiegał cały sąd: oskarżenie, obrona,
decydowanie o winie. Bardzo ważne jest żebyście jak najwyraźniej pokazali, w jaki
sposób odbywało się głosowanie. Wymyślcie sposób, w jaki najlepiej pokazać na czym
pisano.
Grupa otrzymuje fragment tekstu D. Musiał, fragment tekstu Arystotelesa, O ustroju
Aten (załącznik 1.3) oraz zostaje odesłana do Szkolnej Encyklopedii Historycznej.
1. Po fazie przygotowawczej lekcji nauczyciel zaprasza grupę I do zaprezentowania swojej scenki.
Po jej zakończeniu zwraca się z pytaniami do pozostałych uczniów:
- Kto był obywatelem Aten? (wyłącznie mężczyźni, musieli być Ateńczykami z
urodzenia). Nauczyciel wyjaśnia, że prawo do udziału w głosowaniu miało tylko 10%
mieszkańców miasta.
- Czym zajmowało się Zgromadzenie w Atenach? (Decydowało o najważniejszych
sprawach państwa, powoływało urzędników, powoływało członków Rady).
2. Nauczyciel prosi o przedstawienie swojej scenki przez grupę II. Po jej zakończeniu zadaje
pytania pozostałym uczniom:
- Jaki był charakter działania Rady Pięciuset? (Odpowiedź: wykonawczy).
- Czym zajmowała się Rada? (przygotowywanie projektów decyzji dla Zgromadzenia,
zwoływanie Zgromadzenia, bieżące wykonywanie decyzji Zgromadzenia).
3. Nauczyciel prosi III. grupę o przedstawienie swojej scenki. Następnie zadaje pozostałym
uczniom pytania:
- Jakie było zadanie sądu skorupkowego? (Odpowiedź: kontrola urzędników, dbanie by
nie łamali oni prawa, osądzanie urzędników, którzy dopuścili się przestępstw).
- Jaką karę mógł orzec sąd skorupkowy? (Odpowiedź: wygnanie urzędnika z Aten,
pozbawienie urzędu). Nauczyciel wyjaśnia, że inną nazwą sądu skorupkowego jest
ostracyzm.
4. Nauczyciel prosi uczniów o zdefiniowanie – na podstawie scenek – pojęcia demokracja
bezpośrednia. W wypowiedziach uczniów powinny się znaleźć następujące elementy: władza
sprawowana przez lud, decyzje podejmowane bezpośrednio przez obywateli bez
przedstawicieli.
ii. c) Faza podsumowująca
1. Nauczyciel rozdaje uczniom tekst Tukidydesa o demokracji ateńskiej (załącznik 1.2) i zadaje
pytanie:
- W jaki sposób opis Tukidydesa pasuje (bądź nie) do rzeczywistej sytuacji w Atenach?
(Uczniowie powinni zauważyć, że tekst jest idealistyczny, w Atenach wcale nie było
równości udziału w życiu politycznym, nie wszyscy byli dopuszczani do sprawowania
władzy).
2. Nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie fragmentu tekstu Herodota o demokracji ateńskiej
(załącznik 1.1) i odpowiedź na pytanie:
- Jakie korzyści dla Aten widzi autor w ustroju demokratycznym? (Uczniowie powinni
odpowiedź, że Ateńczycy stali się odpowiedzialnymi za swoje państwo i dzięki temu
pracują dla niego. Taka postawa prowadzi do poprawy sytuacji państwa, gdyż obywatele
czują, ze pracując pracują dla siebie a nie dla władcy).
3. Nauczyciel ocenia odpowiedzi uczniów oraz pracę podczas całej lekcji i przygotowane scenki.
Najlepsza grupa otrzymuje dodatkowe oceny/punkty.
4. Nauczyciel zadaje zadanie domowe.
e. 5. Bibliografia
1. Arystoteles, Ustrój polityczny Aten, PWN, Warszawa 2001.
2. Hammond N. G. L., Dzieje Grecji, PIW, Warszawa 1973.
3. Herodot, Dzieje. Księga I, Czytelnik, Warszawa 2002.
4. Martin T. R., Starożytna Grecja od czasów prehistorycznych do okresu hellenistycznego,
Prószyński i S-ka, Warszawa 1998.
5. Mrozewicz L., Śniegocki R., Historia. Dzieje starożytne, Podręcznik dla I klasy liceum
ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Kształcenie w zakresie podstawowym i
rozszerzonym. Część 1, Nowa Era, Warszawa 2003.
6. Musiał D., Starożytna Grecja [w:] Historia starożytna, red. Jaczynowska M., Warszawa Trio
2000.
7. Tukidydes, Wojna peloponeska, Czytelnik, Warszawa 1988.
8. Herodot, Dzieje. Księga I, Czytelnik, Warszawa 2002.
9. Szkolna Encyklopedia Historyczna, PWN, Warszawa 1993.
f.
g. 6. Załączniki
i. a) załącznik 1
O ustroju politycznym Aten
1.
Herodot o demokracji ateńskiej
Tak Ateńczycy urośli w potęgę. Pokazuje się nie na jednym tylko przykładzie, lecz w ogóle, że
swoboda obywatelska jest znakomitą rzeczą. Bo i Ateńczycy, dopóki żyli pod tyranami, nie górowali w
wojnie nad żadnym z okolicznych ludów; a uwolnieni od tyranów, stali się bezsprzecznie pierwszymi.
Dowodzi to, że uciskani rządami rozmyślnie byli opieszali, gdyż pracowali dla pana, lecz skoro stali się
wolnymi, każdy pragnął dla siebie samego pracować.
Tekst źródłowy na podstawie: Arystoteles, Ustrój polityczny Aten, PWN, Warszawa 2001.
2.
Tukidydes o demokracji ateńskiej
Nasz ustrój polityczny nie jest naśladownictwem obcych praw, a my sami raczej jesteśmy wzorem dla
innych niż inni dla nas. Nazywa się ten ustrój demokracją, ponieważ opiera się na większości
obywateli, a nie na mniejszości. W sporach prywatnych każdy obywatel jest równy w obliczu prawa;
jeśli zaś chodzi o znaczenie, to jednostkę ceni się nie ze względu na jej przynależność do pewnej grupy,
lecz ze względu na talent osobisty, którym się wyróżnia; nikomu też, kto jest zdolny służyć ojczyźnie,
ubóstwo albo nieznane pochodzenie nie przeszkadza w osiągnięciu zaszczytów. W naszym życiu
państwowym kierujemy się zasadą wolności. W życiu prywatnym nie wglądamy z podejrzliwą
ciekawością w zachowanie się naszych współobywateli, nie odnosimy się z niechęcią do sąsiada, jeśli
zajmuje się tym, co sprawia mu przyjemność, i nie rzucamy się w jego stronę owych pogardliwych
spojrzeń, które wprawdzie nie wyrządzają szkody, ale ranią. Kierując się wyrozumiałością w życiu
prywatnym, szanujemy prawa w życiu publicznym; jesteśmy posłuszni każdoczesnej władzy i prawom,
zwłaszcza tym niepisanym, które bronią pokrzywdzonych i których przekroczenie przynosi
powszechną hańbę. (…)
Krótko mówiąc twierdzę, że państwo nasze jako całość jest szkołą wychowania Hellady, i wydaje mi
się, że u nas każda jednostka może z największą swobodą przystosować się do najrozmaitszych form
życia i stać się przez to samodzielnym człowiekiem. A że nie są to okolicznościowe przechwałki, ale
rzeczywiście prawda, na to wskazuje potęga naszego państwa, którą zdobyliśmy dzięki tym cechom
charakteru.
Tekst źródłowy na podstawie: Tukidydes, Wojna peloponeska, Czytelnik, Warszawa 1988.
3.
Arystoteles o ustroju politycznym Aten
Na pierwszym z nich [pierwszy dzień Zgromadzenia], zwanym głównym musi się przeprowadzić
głosowanie nad urzędnikami, czy dobrze swe czynności spełniają, omówić sprawy zaopatrzenia, jak też
i obrony kraju. Chcąc wnieść skargę o zdradę stanu, muszą to w tym dniu zrobić. Wówczas też winny
być odczytane spisy dóbr skonfiskowanych. (…)
Drugie zgromadzenie przeznaczone jest na rozpatrzenie próśb. Każdy obywatel może wedle woli na
znak prośby złożyć gałązkę i przedstawić ludowi swoja sprawę. Dwa pozostałe zgromadzenia
poświęcone są innym sprawom.
Na zgromadzeniu ludowym odbywają się też wybory hipparchów, strategów i innych władców
wojskowych.
Tekst źródłowy na podstawie: Herodot, Dzieje. Księga I, Czytelnik, Warszawa 2002.
b) Zadanie domowe
Wyobraź sobie, że jesteś mieszkańcem Aten. Napisz list do swego przyjaciela mieszkającego w Sparcie
i scharakteryzuj ustrój panujący w twoim państwie.
h. 7. Czas trwania lekcji
45 minut
i. 8. Uwagi do scenariusza
brak