Czynniki wpływające na czytanie przez konsumentów informacji

CZYNNIKI WPŁYWAJCE NA CZYTANIE PRZEZ KONSUMENTÓW INFORMACJI
ZAMIESZCZANYCH NA OPAKOWANIACH PRODUKTÓW YWNO
CIOWYCH
IRENA OZIMEK, MARTA TOMASZEWSKA-PIELACHA
Streszczenie
Opakowania produktów ywnociowych s wskazywane przez konsumentów jako jedno z głównych ródeł informacji na temat ywnoci. Celem bada była ocena
okolicznoci czytania informacji zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych. Stwierdzono, e na czytanie informacji maj wpływ rónorodne czynniki
– zarówno zwizane z produktem, jak i konsumentem, czy te okolicznociami dokonywania zakupów ywnoci. Naley podkreli, e uczestnicy badania jako główn
okoliczno zapoznawania si z zawartoci etykiet wskazywali zakup produktu ywnociowego po raz pierwszy. Szczególn wag konsumenci przywizywali równie do
informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów łatwo ulegajcych zepsuciu
oraz takich, w odniesieniu do których pojawiaj si informacje z działa kontrolnych
organów urzdowej ywnoci o zafałszowaniach.
Słowa kluczowe: konsument ywnoci, produkt ywnociowy, informacja na opakowaniu
1. Wprowadzenie
Na rynku produktów konsumpcyjnych, w tym take produktów ywnociowych, istotn rol
przypisuje si opakowaniom jednostkowym, które stanowi integralny element kompozycji
produktu. Informacja zawarta na opakowaniu produktów ywnociowych, jako jedna ze
składowych informacji o charakterze marketingowym, jest czynnikiem istotnie wpływajcym na
opini konsumentów o produkcie. Opakowania produktów ywnociowych s bowiem
wskazywane przez konsumentów jako jedno z głównych ródeł informacji na temat ywnoci1,
ponadto funkcja informacyjna opakowania zdobywa obecnie coraz wiksze znaczenie wród
konsumentów. Jakowski podkrela, e opakowanie jest nonikiem wielu wanych informacji,
istotnych nie tylko z punktu widzenia konsumenta, ale równie i przedsibiorców zajmujcych si
np. dystrybucj, czego przykładem mog by
informacje dotyczce postpowania z opakowaniem
i zapakowanym w nim produktem2.
W oznakowaniu produktów wprowadzanych do obrotu, w tym take ywnoci, musz zosta
zawarte obligatoryjne informacje, których obecno
na opakowaniu wynika z obowizujcych
przepisów prawa. Ich obecno
warunkuje moliwo
wprowadzenia produktu na rynek.
1
Por. m.in.: K. Gutkowska, I. Ozimek, Wybrane aspekty zachowa konsumentów na rynku ywnoci – kryteria zrónicowania, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2005: s. 98–113.
2
S. Jakowski, Wymagania marketingowe dotyczce opakowa, Opakowanie, 2006, 2: s. 6–8.
27
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 52, 2011
Szczegółowe wymagania okrelajce zakres i sposób umieszczania informacji dotyczcych
produktów ywnociowych reguluj przepisy prawa ywnociowego. Zgodnie z rozporzdzeniem
(WE) 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiajcym
ogólne zasady i wymagania prawa ywnociowego, powołujcym Europejski Urzd ds.
Bezpieczestwa ywnoci oraz ustanawiajcym procedury w zakresie bezpieczestwa ywnoci,
prawo ywnociowe ma m.in. na celu ochron interesów konsumentów, zapobieganie
oszukaczym lub podstpnym praktykom, fałszowaniu ywnoci, oraz wszelkim innym
praktykom mogcym wprowadza
konsumenta w błd i powinno ono stanowi
podstaw
zapewnienia moliwoci dokonywania przez konsumentów wiadomego wyboru zwizanego ze
spoywan przez nich ywnoci. Zgodnie z przepisami niniejszego rozporzdzenia, za
niebezpieczny rodek spoywczy, który nie moe by
wprowadzany do obrotu, uznaje si produkt,
który jest szkodliwy dla zdrowia i nie nadaje si do spoycia przez ludzi. Ponadto, podczas
podejmowania decyzji, e dany rodek spoywczy jest niebezpieczny, brane s pod uwag m.in.
informacje przeznaczone dla konsumenta, z uwzgldnieniem informacji na etykiecie oraz innych
informacji zwykle dostpnych dla konsumenta, dotyczcych unikania konkretnych negatywnych
skutków dla zdrowia, zwizanych z dan ywnoci lub rodzajem ywnoci. Tak wic,
prawidłowe oznakowanie produktów ywnociowych zgodne z wymaganiami prawa
ywnociowego jest nieodzownym elementem zapewnienia bezpieczestwa ywnoci
wprowadzanej na rynek. To rozporzdzenie unijne zawiera równie ogólne uregulowania
odnoszce si do prezentacji produktów, obejmujcej równie ich znakowanie i reklam. Ponadto
istnieje wiele aktów prawnych unijnych regulujcych zasady znakowania ywnoci w odniesieniu
do poszczególnych rodzajów produktów ywnociowych. W Polsce aspekt znakowania ywnoci
reguluj i uszczegóławiaj ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczestwie ywnoci
i ywienia3, ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakoci handlowej artykułów rolno-spoywczych4,
a take wydane w tym zakresie na ich podstawie akty wykonawcze.
Zamieszczanie informacji o produktach ywnociowych na ich opakowaniach jest
przedmiotem licznych dyskusji pomidzy przemysłem ywnociowym, organizacjami
konsumenckimi oraz przedstawicielami urzdów pastwowych i organów Unii Europejskiej.
W tym kontekcie zasadne staje si poznanie opinii konsumentów na temat okolicznoci czytania
informacji zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych.
2. Materiał i metodyka
Podjty problem badawczy został opracowany na podstawie materiału empirycznego, zgromadzonego przy wykorzystaniu bada ankietowych. Badanie to przeprowadzono w okresie od
maja do sierpnia 2009 r. na 1048-osobowej ogólnopolskiej grupie respondentów. W badaniu zastosowano łczone metody doboru próby: metod doboru kwotowego oraz dobór jednostek typowych. Metod doboru kwotowego, polegajc na wyborze grup badanych w proporcji odpowiadajcej strukturze zbiorowoci generalnej (społeczestwo Polski) oparto na wyróniku grup wiekowych osób aktywnych zawodowo. W dalszej kolejnoci zastosowano dobór jednostek typowych –
metod polegajc na wyborze reprezentantów danej zbiorowoci, którymi były osoby aktywne
3
4
Tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 z pón. zm.
Tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 187, poz. 1577 z pón. zm.
28
Irena Ozimek, Marta Tomaszewska-Pielacha
Czynniki wpływajce na czytanie przez konsumentów informacji
zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych
zawodowo, dokonujce zakupów produktów ywnociowych. Byli to respondenci z wykształceniem rednim bd wyszym.
3. Czynniki wpływajce na czytanie informacji zamieszczanych na opakowaniach produktów
ywnociowych w wietle bada własnych
Badanie własne wykazało, e respondenci w duym stopniu wykazuj zainteresowanie
informacjami zamieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych (tabela 1).
W przypadku deklaracji dotyczcej stopnia zainteresowania informacjami zawartymi na
opakowaniach produktów ywnociowych, rednia w skali 5-stopniowej wyniosła 3,87. Zgodno
lub całkowit zgodno
z powyszym stwierdzeniem zadeklarowało 63,2% respondentów.
Tabela 1. Opinie respondentów na temat zainteresowania informacjami zamieszczanymi
na opakowaniach produktów ywnociowych
Ocena
Wyszczególnienie
Jestem bardzo zainteresowana/zainteresowany informacjami umieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych
Zawsze zapoznaj si z informacjami umieszczanymi na opakowaniach
produktów ywnociowych
Zwracam uwag tylko na niektóre informacje umieszczane na etykietach produktów ywnociowych
Kupuj produkty ywnociowe, które znam, dlatego rzadko kiedy czytam informacje umieszczane na opakowaniach produktów ywnociowych
Zwracam uwag tylko na informacje umieszczane na etykietach niektórych produktów ywnociowych
W sposób aktywny szukam informacji na temat produktów ywnociowych
warto
rednia*
3,87
udział %
ocen 4 i 5
63,2
3,61
56,6
3,22
45,0
3,02
40,8
3,00
39,1
2,67
23,1
ródło: Badanie własne.
* Ocena dokonana przy pomocy 5-stopniowej skali, gdzie „1” oznacza brak zgodnoci z danym
stwierdzeniem, a „5” – całkowit zgodno
z danym stwierdzeniem.
Zgodno
z tym stwierdzeniem czciej deklarowały kobiety (rednia 3,93), osoby z wyszym
wykształceniem (3,92), oceniajce swoj wiedz ywieniow jako dobr lub bardzo dobr (4,06),
a take swój stan zdrowia jako dobry lub bardzo dobry (3,90). Stwierdzono take wpływ wieku
respondentów na ich opinie w tym zakresie, bowiem najstarsza sporód badanych grupa osób
w najmniejszym stopniu zgadzała si z zaproponowanym stwierdzeniem (rednia 3,50). Przedstawione zalenoci w wikszoci były istotnie zalene statystycznie, jednak zalenoci te były słabe
(wsp. V-Cramera w zakresie od 0,070 do 0,140; p0,05). Jedyn wyróniajc si cech socjodemograficzn, w kontekcie oceny znaczenia kolejnych typów informacji, było wykształcenie,
gdzie analiza statystyczna wykazała zaleno
blisk umiarkowanej. Badanie wykazało równie,
e w wikszym stopniu ze stwierdzeniem „Jestem bardzo zainteresowana/zainteresowany informacjami umieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych” zgadzały si osoby deklarujce stosowanie specyficznej diety (4,05), przy czym analiza badanej grupy respondentów pod
ktem wartoci wskanika Body Mass Index (BMI) wykazała, e najwiksze zainteresowanie in-
29
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 52, 2011
formacjami zamieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych deklarowały osoby
o prawidłowej masie ciała.
Respondenci zostali poproszeni take o okrelenie, w jakim stopniu zgadzaj si ze stwierdzeniem, i „zawsze zapoznaj si z informacjami umieszczanymi na opakowaniach produktów
ywnociowych”. Nieco ponad połowa badanych zadeklarowała całkowit zgodno
lub zgodno
z tak opini (rednia arytmetyczna deklarowanej zgodnoci z tym stwierdzeniem wyniosła 3,61).
Analogicznie do ww. wyników, z proponowanym stwierdzeniem w wikszym stopniu zgadzały
si kobiety (3,67), osoby z wyszym wykształceniem (3,62), z bardzo dobr samoocen wiedzy
ywieniowej (3,95) i swojego stanu zdrowia (3,90), stosujce diet (3,80). Ze stwierdzeniem tym
czciej zgadzały si osoby z nadwag i otyłoci (3,63) ni osoby z niedowag (3,52) czy prawidłow mas ciała (3,61). Uwzgldniajc wiek badanych odnotowano, e zapoznawanie si z informacjami zamieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych najrzadziej deklarowały osoby z najmłodszej grupy respondentów (3,43).
Pomimo deklarowanego przez respondentów zainteresowania informacjami zamieszczanymi
na opakowaniach produktów ywnociowych stwierdzono, e nie wykazuj oni tendencji do ich
aktywnego poszukiwania. Zaledwie co 4. respondent badania zadeklarował podejmowanie aktywnych działa w tym zakresie. Warto
redniej arytmetycznej obliczonej w oparciu o odpowiedzi
respondentów udzielone w skali 5-stopniowej, wyniosła 2,67, a wic nie osignła progowego
poziomu neutralnoci. Wyniku tego nie rónicowały w sposób istotny statystycznie wskaniki socjodemograficzne badanej populacji. Pogłbiona analiza statystyczna wykazała, e im opakowanie
było postrzegane jako bardziej istotne ródło informacji o ywnoci, tym w wikszym stopniu respondenci deklarowali zwracanie na nie uwagi podczas zakupu produktów ywnociowych.
Zakres czytanych przez konsumentów informacji zamieszczanych na opakowaniu produktów
moe by
róny w zalenoci od wielu czynników – zarówno zwizanych ze specyfik produktu,
jak i z konsumentem, czy okolicznociami zapoznawania si z informacjami zawartymi w oznakowaniu. Jednym z elementów przeprowadzonego badania było okrelenie sytuacji, w jakich respondenci najczciej zwracaj uwag na informacje umieszczane na opakowaniach ywnoci (tabela 2).
Tabela 2. Okrelenie sytuacji, w jakich respondenci zwracaj najwiksz uwag na informacje
umieszczane na etykietach produktów ywnociowych
Wyszczególnienie
podczas nabywania produktu ywnociowego w sklepie
w domu, podczas przygotowywania produktu/potrawy do spoycia
kiedy zamierzam spoy
produkt ywnociowy
warto
rednia*
4,12
3,46
3,21
Ocena
udział % ocen
4i5
74,2
54,1
47,4
ródło: Badanie własne.
* Ocena dokonana przy pomocy 5-stopniowej skali, gdzie „1” oznacza brak zgodnoci z danym
stwierdzeniem, a „5” – całkowit zgodno
z danym stwierdzeniem.
Wród ankietowanych, 3/4 zadeklarowało, e najwicej uwagi powica informacjom
zamieszczonym na opakowaniu w sklepie, podczas nabywania produktu ywnociowego (74,2%).
Ponad połowa badanych, za wan dla czytania etykiety produktu uznała sytuacj
30
Irena Ozimek, Marta Tomaszewska-Pielacha
Czynniki wpływajce na czytanie przez konsumentów informacji
zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych
przygotowywania produktu/potrawy do spoycia w domu. Najmniejsza ilo
wskaza, cho
równie zgodna z przekonaniami blisko połowy badanych, dotyczyła czytania informacji na
opakowaniu w chwili spoywania produktu (47,5%).
Wród osób deklarujcych czytanie informacji zawartych na opakowaniu produktów w trakcie
zakupów, najwicej odpowiedzi 4 i 5, wiadczcych o wysokiej zgodnoci opinii respondentów
z proponowan postaw, wystpowało u osób, w których gospodarstwach domowych
zamieszkiwały dzieci w wieku do lat 18, co moe wiadczy
o przywizywaniu wikszej wagi
tych respondentów do cech nabywanych produktów ywnociowych. Analiza statystyczna nie
wykazała jednak zalenoci tych dwóch zmiennych. Analogiczna sytuacja miała miejsce
w przypadku deklarowanego czytania informacji w trakcie przygotowywania produktu do
spoycia. W kontekcie tej okolicznoci, warto równie zauway
, e osoby mieszkajce
samotnie, znacznie rzadziej udzielały odpowiedzi 4 i 5 (42,9%). Z kolei w odniesieniu do
odpowiedzi dotyczcej czytania informacji przed przygotowaniem produktu/potrawy do spoycia,
istniała słaba zaleno
statystyczna dotyczca miejsca zamieszkania (wsp. V-Cramera = 0,094;
p0,05) – osoby zamieszkałe na wsi najczciej wskazywały na t okoliczno
czytania informacji
(53,4%).
Sporód respondentów 40,8% zadeklarowało zgodno
lub całkowit zgodno
ze
stwierdzeniem „kupuj produkty ywnociowe, które znam, dlatego rzadko kiedy czytam
informacje umieszczane na opakowaniach produktów ywnociowych” (tabela 1). Badanie
wykazało zaleno
istotn statystycznie pomidzy wyraanym poparciem dla powyszej
deklaracji a wiekiem respondentów – w najmniejszym stopniu zgodno
z proponowanym
stwierdzeniem deklarowali ludzie młodzi (rednie arytmetyczne wyniosły 2,63 dla osób w wieku
18 do 24 lat oraz 2,76 dla osób w wieku 25–34 lata), w najwyszym stopniu osoby w wieku 45 do
54 lat (rednia 3,45). Zaleno
ta miała charakter słaby (wsp. V-Cramera = 0,123; p0,01).
Ponadto w mniejszym stopniu rzadkie czytanie informacji na opakowaniach znanych produktów
ywnociowych deklarowały osoby z wykształceniem wyszym (2,79), o bardzo dobrej lub dobrej
samoocenie wiedzy ywieniowej, stosujce specyficzn diet, z prawidłow mas ciała (3,02) lub
wrcz niedowag (2,63). Duy wpływ miał tu równie status materialny respondentów – osoby
o złej lub bardzo złej samoocenie sytuacji materialnej czciej deklarowały zakup znanych
produktów ywnociowych, w przypadku których nie czytaj informacji zamieszczonych na
opakowaniach.
Poziom zainteresowania informacjami na opakowaniu produktów ywnociowych jest
powizany z udzielanymi przez respondentów badania odpowiedziami dotyczcymi okolicznoci,
w jakich informacje te s przez nich najczciej czytane. Deklaracj czytania informacji
o produkcie kupowanym po raz pierwszy wyraziło a 86,7% respondentów (tabela 3).
31
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 52, 2011
Tabela 3. Okrelenie okolicznoci, w jakich respondenci najczciej czytaj informacje
zamieszczone na opakowaniach produktów ywnociowych (%)
Wyszczególnienie
kiedy kupuj produkt ywnociowy po raz pierwszy
kiedy chc porówna
dwa produkty ywnociowe z tej samej kategorii
kiedy rozwaam zakup zbyt taniego w moim odczuciu produktu ywnosciowego
kiedy kupuj drogi produkt ywnociowy
kiedy dysponuj wiksz iloci czasu, który mog przeznaczy
na zakupy ywnoci
Zawsze czytam informacje zamieszczone na opakowaniach produktów, które kupuj
% wskaza
86,7
68,0
59,0
45,6
35,3
28,0
ródło: Badanie własne.
Kolejnymi okolicznociami czytania informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów
ywnociowych, wskazywanymi przez ponad połow respondentów były: porównywanie dwóch
produktów z tej samej kategorii (68,0%), rozwaanie zakupu produktu zbyt taniego w odczuciu
respondenta (59,0%). Jedynie niewiele ponad 1/4 respondentów deklarowała czytanie informacji
o produktach ywnociowych zawsze, bez wzgldu na okolicznoci (28,0%).
Udzielane przez ankietowanych odpowiedzi róniły si w zalenoci od ich wieku, czego
przykładem moe by
fakt, i w grupie osób najmłodszych z badanej populacji, informacje
o produkcie zawsze czytało niewiele ponad 20% badanych. W przypadku osób w wieku rednim
było to blisko 30%, a w grupie najstarszej (55 i wicej lat) ju ponad 40% ankietowanych. Analiza
statystyczna wykazała słab zaleno
pomidzy wiekiem respondentów, chci porównania
dwóch produktów tej samej kategorii (wsp. V-Cramera = 0,107; p0,01). Innych zalenoci
istotnych statystycznie nie stwierdzono.
Istniały równie pewne rónice w zwracaniu przez respondentów uwagi na informacje
o drogim lub zbyt tanim w ich odczuciu produkcie ywnociowym w zalenoci od ich statusu
materialnego. W przypadku zbyt tanich produktów ywnociowych najwiksz wag do
informacji zamieszczonych na opakowaniu przywizywały osoby o przecitnej (61,5% wskaza)
oraz o dobrej lub bardzo dobrej (57,5%) sytuacji materialnej. Zaobserwowano tu słab zaleno
statystyczn (wsp. V-Cramera = 0,082; p0,05). Mniejsz wag do informacji o zbyt tanim
produkcie przywizywały natomiast osoby, które oceniły swoj sytuacj materialn jako zł lub
bardzo zł, poniewa mniej ni połowa respondentów deklarowała czytanie etykiet w takich
okolicznociach. Równie w przypadku drogich produktów ywnociowych, osoby z grupy
o gorszej sytuacji materialnej, rzadziej ni pozostali respondenci wykazywały zainteresowanie
informacjami zamieszczonymi na opakowaniu produktów ywnociowych (35,1%, podczas gdy
w grupach o przecitnej oraz dobrej lub bardzo dobrej sytuacji materialnej było to odpowiednio
45,7% oraz 48,2% badanych). Zaleno
ta nie była istotna statystycznie. Z materiału
empirycznego wynika, e blisko 40% respondentów zgadzało si lub całkowicie zgadzało si ze
stwierdzeniem, e zwracaj uwag tylko na informacje umieszczane na etykietach niektórych
produktów ywnociowych. Z analizy rednich arytmetycznych (ocena dokonana przez
respondentów w skali 5-stopniowej, gdzie 1 oznacza „zupełnie nie zgadzam si z danym
stwierdzeniem”, a 5 – „całkowicie zgadzam si z danym stwierdzeniem”) wynika, e w wikszym
zakresie z prezentowan opini utosamiali si mczyni (rednia 3,04), osoby ze zł lub
przecitn samoocen wiedzy ywieniowej (3,04), niestosujce adnych specyficznych diet (3,02),
32
Irena Ozimek, Marta Tomaszewska-Pielacha
Czynniki wpływajce na czytanie przez konsumentów informacji
zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych
a take osoby, w których gospodarstwach domowych nie było dzieci w wieku poniej 18 lat
(3,05). Analiza statystyczna potwierdziła istnienie słabych zalenoci tylko w przypadku płci
(wsp. V-Cramera = 0,109; p0,05), samooceny wiedzy ywieniowej (wsp. V-Cramera = 0,108;
p0,05) oraz wieku respondentów (wsp. V-Cramera = 0,108; p0,01).
Wród czynników zwizanych z produktem, majcych niewtpliwy wpływ na czytanie
informacji zawartych w oznakowaniu produktów ywnociowych uczestnicy badania wskazywali
grup produktów, do której dany artykuł ywnociowy naley (tabela 4). Szczególn wag
konsumenci przywizywali do informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów łatwo
ulegajcych zepsuciu oraz takich, w przypadku których inspekcje kontrolne stwierdziły
nieuczciwe praktyki producentów polegajce na zafałszowaniu ywnoci5. Ponad 3/4
respondentów uznało, e w odniesieniu do takich grup produktów, jak miso i przetwory misne
oraz mleko i przetwory mleczne (83,2%), drób i przetwory drobiowe (81,6%) oraz ryby
i przetwory rybne (77,2%), informacje umieszczane na ich opakowaniu s istotne lub bardzo
istotne.
Tabela 4. Ocena znaczenia informacji umieszczanych na opakowaniach poszczególnych grup
produktów ywnociowych w opinii respondentów
Wyszczególnienie
miso i przetwory misne
mleko i przetwory mleczne
drób i przetwory drobiowe
ryby i przetwory rybne
tłuszcze rolinne / tłuszcze zwierzce
produkty mroone
Jaja
przetwory owocowe / przetwory warzywne
produkty zboowe
napoje bezalkoholowe
cukier i wyroby cukiernicze
uywki (kawa, herbata)
napoje alkoholowe
Ocena
warto
rednia*
4,38
4,34
4,31
4,17
3,94
3,93
3,72
3,65
3,37
3,31
3,30
3,03
2,60
udział % ocen 4 i 5
83,2
83,2
81,6
77,2
68,7
67,2
62,1
58,5
47,5
48,0
46,7
36,4
26,8
* Ocena dokonana przy pomocy 5-stopniowej skali, gdzie „1” oznacza czynnik zupełnie nieistotny, a „5” – czynnik bardzo istotny.
ródło: Badanie własne.
Ponad połowa badanych wskazała natomiast tłuszcze rolinne i zwierzce (68,7%), produkty
mroone (67,2%), jaja (62,1%) oraz przetwory owocowe i warzywne (58,5%). Blisko połowa
respondentów wskazywała z kolei napoje bezalkoholowe (48,0%), produkty zboowe (47,5%)
oraz cukier i wyroby cukiernicze (46,8%). Z kolei co trzecia badana osoba wskazywała, e bardzo
istotne lub istotne s informacje zamieszczane na opakowaniu produktów klasyfikowanych jako
uywki (kawa, herbata) (36,4%). W przypadku wszystkich ww. grup produktów porównanie
rednich arytmetycznych ocen dokonanych przez respondentów w skali 5-stopniowej (gdzie
5
Por. szerzej: Raport. Konsument na rynku artykułów ywnociowych (w wietle wyników kontroli produktów mlecznych,
misnych, rybnych i miodu), Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa 2009.
33
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 52, 2011
1 oznaczało „informacja jest w ogóle nieistotna”, a 5 – „informacja jest bardzo istotna”),
wykazało, e rednia warto
ocen wyniosła w wikszoci powyej wartoci 3. Jedyn grup
produktów, w przypadku której warto
rednia wyniosła poniej 3, były napoje alkoholowe
(2,60), jednake równie w przypadku tej grupy produktów informacja zamieszczana na
opakowaniu została oceniona jako istotna lub bardzo istotna przez co 4. respondenta (26,8%).
W przypadku osób, które deklarowały wysok samoocen wiedzy ywieniowej, rednia ocen była
wysza i wyniosła 3. Z kolei respondenci o złej lub przecitnej wiedzy ywieniowej, dzieci oraz
badani stosujcy diet (w szczególnoci diet niskotłuszczow i niskosodow oraz bez alergenów),
ocenili stopie zainteresowania informacjami zamieszczanymi na opakowaniach uywek poniej
oceny 3. Równie wród osób, które deklarowały brak zainteresowania obecnoci alergenów
(zarówno przed zakupem, jak i przed spoyciem produktu ywnociowego), ocena wanoci
zamieszczania informacji na opakowaniach uywek wyniosła poniej wartoci 3 w skali 5stopniowej. Rónice w ocenie wanoci zamieszczania informacji na poszczególnych grupach
produktów ywnociowych deklarowały równie osoby o złej lub przecitnej samoocenie wiedzy
ywieniowej oraz osoby stosujce diet niskotłuszczow – w przypadku obydwu grup
respondentów informacja zamieszczana na opakowaniach napojów bezalkoholowych została
oceniona jako raczej nieistotna. Informacje zamieszczane na cukrze i wyrobach cukierniczych,
a take na produktach zboowych, zostały ocenione jako raczej nieistotne, szczególnie przez
osoby, które nie stosowały adnej specyficznej diety.
Warto podkreli
, e dziki ustawie z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakoci handlowej artykułów
rolno-spoywczych6, która zawiera definicj produktu zafałszowanego, działania kontrolne
Inspekcji Jakoci Handlowej Artykułów Rolno-Spoywczych (IJHAR-S) w wikszym stopniu
kład nacisk na skład wyrobu i jego oznakowanie. Przepis ten umoliwia w znacznym stopniu
wyeliminowanie naruszania prawa przez nieuczciwych producentów ywnoci. Zapewnia to
przedsibiorcom przestrzegajcym prawo – bezpieczestwo ekonomiczne, a take wyklucza
nieuczciw konkurencj, a konsumentom umoliwia wybór dobrego jakociowo i prawidłowo
oznakowanego wyrobu. Jednym z przejawów realizacji znowelizowanej ustawy o jakoci
handlowej artykułów rolno-spoywczych jest publikacja na stronie internetowej Głównego
Inspektoratu Jakoci Handlowej Artykułów Rolno-Spoywczych administracyjnie prawomocnych
decyzji dotyczcych fałszowania produktów dokonywanego przez firmy działajce na rynku
ywnociowym, ustalonego w toku dotychczasowych kontroli planowych oraz doranych
przeprowadzanych przez IJHAR-S7.
6
7
Tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 187, poz. 1577 z pón. zm.
Por. szerzej: http://www.ijhar-s.gov.pl/art-29.html, 15.05.2011.
34
Irena Ozimek, Marta Tomaszewska-Pielacha
Czynniki wpływajce na czytanie przez konsumentów informacji
zamieszczanych na opakowaniach produktów ywnociowych
4. Podsumowanie
Na podstawie przeprowadzonych bada stwierdzono, e na czytanie informacji maj wpływ
rónorodne czynniki – zarówno zwizane z produktem, jak i konsumentem, czy te okolicznociami dokonywania zakupów ywnoci. Pomimo wysokiego stopnia zainteresowania informacjami zamieszczanymi na opakowaniach produktów ywnociowych (deklarowanego przez 63,2%
respondentów), uczestnicy badania jako główn okoliczno
zapoznawania si z zawartoci etykiet wskazywali zakup produktu po raz pierwszy. Jedynie nieco ponad połowa uczestników badania deklarowała, e zawsze zapoznaje si z informacjami zawartymi w oznakowaniu produktów,
a 25% stwierdzało, e w sposób aktywny szuka informacji na temat ywnoci. Szczególnie wiek
rónicował opinie badanych w tym zakresie. Ponadto warto zwróci
uwag, e due znaczenie
konsumenci przywizywali równie do informacji zamieszczonych na opakowaniach produktów
łatwo ulegajcych zepsuciu oraz takich, w odniesieniu do których pojawiaj si informacje z działa kontrolnych organów urzdowej ywnoci o zafałszowaniach.
Reasumujc naley podkreli
, e niezbdne jest prowadzenie edukacji konsumentów, która
uwiadomiłaby im jeszcze wiksz rol tych informacji nie tylko podczas zakupu, ale równie
podczas przygotowania posiłków oraz umoliwiłaby im take zrozumienie i prawidłow interpretacj informacji zawartych na opakowaniach produktów ywnociowych, dziki czemu konsument
mógłby dokonywa
wiadomych wyborów ywnoci, najlepiej odpowiadajcej jego indywidualnym potrzebom.
Bibliografia
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
Gutkowska K., Ozimek I., Wybrane aspekty zachowa konsumentów na rynku ywnoci –
kryteria zrónicowania, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2005: s. 98–113.
Jakowski S., Wymagania marketingowe dotyczce opakowa, Opakowanie, 2006, 2: s. 6–8.
Raport. Konsument na rynku artykułów ywnociowych (w wietle wyników kontroli
produktów mlecznych, misnych, rybnych i miodu), Urzd Ochrony Konkurencji
i Konsumentów, Warszawa 2009.
Rozporzdzenie (WE) 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002
r. ustanawiajce ogólne zasady i wymagania prawa ywnociowego, powołujce Europejski
Urzd ds. Bezpieczestwa ywnoci oraz ustanawiajce procedury w zakresie
bezpieczestwa ywnoci.
Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakoci handlowej artykułów rolno-spoywczych, tekst
jedn.: Dz.U. z 2005 r. Nr 187, poz. 1577 z pón. zm.
[6] Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczestwie ywnoci i ywienia, tekst
jedn.: Dz.U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 z pón. zm.
[7] http://www.ijhar-s.gov.pl/art-29.html, 15.05.2011.
35
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 52, 2011
FACTORS AFFECTING READING OF INFORMATION PROVIDED
ON FOOD PACKAGING BY CONSUMERS
Summary
Packaging of food products are indicated by consumers as one of the main
sources of information about food. The aim of the study was to investigate in which
circumstances consumers’ are reading information provided on food packaging. It
was found that the reading of information is affected by diverse factors – both associated with the product and the consumer, or the circumstances of purchasing food.
It should be emphasized that the participants indicated as the main factor to make
themselves familiar with the contents of the food labels the purchase of a food product for the first time. Particular importance consumers attach to the information included on the packaging of perishable products and those for which there is information provided by the official control bodies about adulteration.
Keywords: food consumer, food products, information on the packaging
Irena Ozimek
Katedra Organizacji i Ekonomiki Konsumpcji
Wydział Nauk o ywieniu Człowieka i Konsumpcji
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa
e-mail: [email protected]
Marta Tomaszewska-Pielacha
Polska Federacja Producentów ywnoci Zwizek Pracodawców
ul. Chałubiskiego 8, 00-613 Warszawa
e-mail: [email protected]