Zlepieńce malinowskie w Wiœle – Nowej Osadzie

Zlepieñce malinowskie
w Wiœle – Nowej Osadzie
Skoczów
Lokalizacja:
województwo œl¹skie
powiat cieszyñski
gmina Wis³a
miejscowoœæ Wis³a-Nowa Osada
Region geograficzny:
Zewnêtrzne Karpaty Zachodnie
Beskidy Zachodnie
Beskid Œl¹ski
1
2
3
4
W miejscowoœci Wis³a w Beskidzie Œl¹skim, w dolinie
Wis³y, bezpoœrednio powy¿ej ujœcia Malinki ods³aniaj¹ siê
zlepieñce z Malinowskiej Ska³y. Stanowi¹ one soczewkowaty,
nieci¹g³y kompleks o maksymalnej mi¹¿szoœci 120 metrów,
zbudowany z facji: zlepieñców piaszczystych, zlepieñców,
piaskowców zlepieñcowatych i piaskowców z podrzêdnym
udzia³em facji piaskowców z mu³owcami i mu³owców z
piaskowcami.
Tektoniczny blok Beskidu Œl¹skiego dzieli siê na
p³aszczowinê cieszyñsk¹ i p³aszczowinê godulsk¹. Warstwy godulskie i istebniañskie stanowi¹ g³ówny sk³adnik
p³aszczowiny godulskiej. Mi¹¿szoœæ warstw godulskich w
Beskidzie Œl¹skim dochodzi do 2000 m, a zlepieñce malinowskie tworz¹ nieci¹g³y horyzont w warstwach godulskich
górnych.
Najlepsze ods³oniêcia zlepieñców malinowskich znajduj¹
siê bezpoœrednio w pobli¿u jazu przy Domu Turysty PTTK
„Nad Zapor¹”. Zgeneralizowany profil na tym odcinku
doliny rozpoczyna zlepieniec (o maksymalnej mi¹¿szoœci
dochodz¹cej do 2 m), w œrodkowej czêœci z du¿ymi fragmentami ³awic piaskowców. Kilkucentymetrowa wk³adka
mu³owca widoczna jest w stropie zlepieñca. Powy¿ej le¿y
piaskowiec masywny amalgamowany (mi¹¿szoœæ od 0 do 2
m), ze strukturami miseczkowymi lub niewyraŸnym warstwowaniem przek¹tnym, niekiedy ze smugami ziaren frakcji
¿wirowej. Na nierównej stropowej powierzchni piaskowca
zalega zlepieniec (mi¹¿szoœæ od 2 do 4 m) o zró¿nicowanej
wielkoœci ziaren (maksymalnie do 6 cm, najczêœciej 1-2 cm,
ale w stropie 0,5-1 cm). Miejscami wystêpuj¹ liczne nagromadzenia klastów ³upkowych. W czêœci stropowej widoczne
s¹ du¿e fragmenty ³awic piaskowca masywnego, czêsto silnie
zdeformowane. W sk³adzie ziarnowym zlepieñców (ziarna
powy¿ej 5 mm) dominuje kwarc, sporadycznie stwierdzono
tak¿e okruchy: gnejsów, ³upków krystalicznych, granitoidów,
lidytów, wapieni, piaskowców i syderytów.
196
4344
4346
Istebna
Salmopol
Jednostka geologiczna:
Zewnêtrzne Karpaty fliszowe
p³aszczowina œl¹ska
warstwy godulskie
zlepieñce malinowskie
5504
Warstwy godulskie powstawa³y w basenie œl¹skim 93
– 83 mln lat temu, w obrêbie zmieniaj¹cego siê w czasie
systemu silikoklastycznej sedymentacji g³êbokowodnych
sto¿ków nap³ywowych i depozycji fartuchowej. U podnó¿a
sk³onu grzbietu œl¹skiego powsta³ charakterystyczny piedmontowy litosom. Zlepieñce malinowskie (z Malinowskiej
Ska³y) powstawa³y w okresie gwa³townego o¿ywienia tempa
wypiêtrzania wyspy Beskidu Œl¹skiego i Ma³ego tworz¹c
silikoklastyczny fartuch. Gwa³townoœæ depozycji i wysok¹
energiê sp³ywów grawitacyjnych dokumentuje obecnoœæ
ró¿nych typów utworów zdeformowanych i gruboziarnistych zlepieñców.
Jest to najlepsze i naj³atwiej dostêpne w Polsce stanowisko ukazuj¹ce wykszta³cenie zlepieñców malinowskich.
W pobli¿u Domu Turysty PTTK “Nad Zapor¹” znajduj¹ siê liczne œcie¿ki spacerowe i rekreacyjne. Mo¿na te¿
zaplanowaæ dalsz¹ wycieczkê na tzw. Kaskady Rod³a – zespó³
wodospadów na rzece Czarna Wise³ka (naj³atwiej w³asnym
œrodkiem lokomocji).
W latach 70-tych w Wiœle-Czarnem-Nowej Osadzie
powsta³a zapora o wysokoœci 30 m i d³ugoœci 280 m.
Wody Czarnej Wise³ki tworz¹ tu zbiornik retencyjny o
powierzchni 50 ha.
W pobli¿u znajduj¹ siê jeszcze inne atrakcje geoturystyczne: doliny Bia³ej Wise³ki oraz Dziechcinki i £abajowa;
rezerwat „Ska³y Grzybowe” w dolinie Bia³ej Wise³ki (ostañce
gruboziarnistego piaskowca istebniañskiego); ska³ki piaskowca godulskiego w Kobylej (przy œcie¿ce turystycznej z
Wis³y-Dziechcinki na Sto¿ek); ska³y przy drodze z Kubalonki
na Stecówkê.
Liczne s¹ tak¿e atrakcje turystyczne: rezerwat „Barania
Góra” w Wiœle, oryginalny koœció³ek-kaplica na Stecówce
czy centrum Wis³y z Domem Zdrojowym.
Z Wis³y – Nowej Osady biegn¹ trzy szlaki turystyczne:
¿ó³ty na Zielony Kopiec, zielony na Koziñce oraz czarny
Wis³a-Nowa Osada
do Wis³y-G³êbce. Ponadto s¹ tutaj wytyczone dwa szlaki
rowerowe: Wis³a-Nowa Osada – Koziñce – Kubalonka
– Kiczory – Sto¿ek – Kobyla – Wis³a-Oaza (u wylotu doliny
Dziechcinki) oraz drugi: Wis³a-Nowa Osada – Cieñków
– Zielony Kopiec – Malinowska Ska³a – Wis³a-Malinka. Zim¹
funkcjonuj¹ dwa wyci¹gi narciarskie.
The Malinka Conglomerates
in Wis³a – Nowa Osada
The Malinka Conglomerates crop out in Wis³a village
located in the Silesian Beskid range, in the Vistula River valley,
upstream from the confluence with the Malinka Stream. This
is a lensoidal, uncontinuous succession of maximum thickness about 120 meters, composed of several facies: sandy
conglomerates, conglomerates, conglomeratic sandstones
and sandstones, with minor sandstones with mudstones and
mudstones with sandstones.
The succession begins with conglomerate in which large
fragments of sandstone layers are embedded. In the top
several-centimeters-thick mudstone layer occurs, followed
by massive, amalgamated sandstone with dish structures,
indistinct cross-bedding and streaks of gravels. Next layer is
random-grained conglomerate (pebbles up to 6 centimeters
across) with locally abundant shale clasts and large fragments of massive sandstone layers, occasionally deformed.
Clastic material is dominated by quartz with an admixture
of gneiss, schist, granitoid, lydite, limestone, sandstone and
siderite grains.
The Malinka Conglomerates were deposited as siliciclastic apron during the increasing uplift rate of the Beski Œl¹ski
and Beski Ma³y island. Rapid deposition and high energy of
gravity flows are evidenced by various types of deformed
and coarse-grained conglomerates. This is the best, easyaccessible exposure of this formation in Poland.
From Wis³a-Nowa Osada village three touristic trails
start. In winter two ski lifts operate.
1
2
3
4
Wybrana literatura: 388, 430
Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego i fotografii:
E. S³omka, T. S³omka (2006)
197