Private Enforcement
Transkrypt
Private Enforcement
URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej Roszczenia o naprawienie szkody wynikającej z naruszenia prawa konkurencji (private enforcement) 20 listopada 2008 r., godz. 10.00, Warszawa Szanowni Państwo, spotykamy się dzisiaj, aby omówić najistotniejsze zagadnienia związane z wdrażaniem i egzekwowaniem prawa konkurencji na drodze cywilnoprawnej. Serdecznie witam wszystkich zaproszonych gości: jest z nami pan Eddy de Smijter z Komisji Europejskiej, przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości, Stowarzyszenia Prawa Konkurencji oraz prawnicy zajmujący się na co dzień prawem konkurencji. Dochodzenie roszczeń o naprawienie szkody wynikającej z naruszenia prawa konkurencji (private enforcement) to możliwość, z której zarówno konsumenci, jak i przedsiębiorcy korzystają niezwykle rzadko. Szacuje się, że w całej Unii Europejskiej kwota „utraconych” w ten sposób odszkodowań to kilka miliardów euro rocznie 1 . Powód? Przeszkody prawne i proceduralne istniejące w przepisach krajowych państw członkowskich. Komisja Europejska dostrzegła ten problem już kilka lat temu, czego dowodem była Zielona Księga 2 z roku 2005. Diagnozę zjawiska i proponowane rozwiązania przedstawiła natomiast w opublikowanej w kwietniu br. Białej Księdze. W dokumencie tym skupiono się na najważniejszych kwestiach 3 , których dotyczyć powinny zmiany w przepisach prawnych krajów członkowskich. Ma to na celu przede wszystkim zapewnienie poszkodowanym skuteczniejszego i łatwiejszego niż obecnie dochodzenia roszczeń na drodze cywilnoprawnej. Podczas dzisiejszego spotkania będą mieli Państwo możliwość zapoznania się z rezultatami konsultacji społecznych, przeprowadzonych w okresie od 2 kwietnia do 15 lipca br., dotyczących Białej Księgi oraz planami legislacyjnymi dotyczącymi private enforcement, które zaprezentuje pan Eddy de Smijter, przedstawiciel Komisji Europejskiej. Z mojego punktu widzenia dwie kwestie wydają się szczególnie istotne. Pierwsza z nich to związanie sądów, rozstrzygających sprawy w zakresie private enforcement, decyzjami krajowych organów ds. konkurencji. Jest to rozwiązanie, które z pewnością powinno zostać wprowadzone – wymaga jednak doprecyzowania. Po pierwsze: decyzja, w której organ antymonopolowy nie stwierdza naruszenia zasad konkurencji przez przedsiębiorcę, nie powinna być wiążąca dla wymiaru sprawiedliwości. Po drugie: należałoby wyraźnie wskazać, że wiążący charakter mają jedynie 1 „Biała Księga w sprawie roszczeń o naprawienie szkody wynikłej z naruszenia wspólnotowego prawa ochrony konkurencji”, str. 2. 2 Zielona Księga: Roszczenia o odszkodowanie za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję i nadużywanie pozycji dominującej, 19 grudnia 2005 3 Uprawnienie do wystąpienia z roszczeniem: nabywcy pośredni oraz roszczenia zbiorowe; dostęp do dowodów; wiążący skutek decyzji krajowych organów ds. konkurencji; wymóg stwierdzenia winy; odszkodowanie; terminy przedawnienia; koszty postępowania sądowego, leniency a private enforcement. Tezy Strona 1 / 3 URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej ostateczne decyzje, a więc po zakończeniu trybu odwoławczego, jeśli z takiej możliwości skorzystał przedsiębiorca. Po trzecie: wiążąca powinna być jedynie taka decyzja, która dotyczy zachowania pozwanego będącego przedmiotem dochodzenia odszkodowania. Kwestią, nad którą należałoby się również zastanowić, jest zawieszenie postępowania sądowego w przypadku, kiedy urząd antymonopolowy prowadzi postępowanie administracyjne w sprawie naruszenia reguł konkurencji. Jak Państwo doskonale wiedzą, taka możliwość funkcjonuje w polskim systemie prawnym. Nie można jednak uzależniać wydania wyroku od spowodowania przez powoda wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie naruszenia prawa konkurencji. Przyczyna jest prosta: obowiązująca od kwietnia 2007 roku w Polsce ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie przewiduje prowadzenia przez UOKiK postępowań na wniosek. Każdy, kto posiada informacje o naruszeniu prawa, może złożyć do Urzędu zawiadomienie, ale o zasadności wszczęcia formalnego postępowania decyduje UOKiK. Drugą niezwykle istotną sprawą, ściśle związaną z przedmiotem naszego dzisiejszego spotkania, jest wprowadzenie do obowiązującego porządku prawnego instytucji pozwów zbiorowych. Narzędzie to znacznie ułatwiłoby, przede wszystkim konsumentom, sądową batalię o odszkodowanie. Krokiem zmierzającym do realizacji tego celu są prowadzone obecnie prace nad ustawą o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt znajduje się w tej chwili w fazie uzgodnień międzyresortowych. 4 Kilka kwestii wymaga, moim zdaniem, uzupełnienia i doprecyzowania. Należy m.in. rozważyć przyznanie legitymacji do występowania w charakterze reprezentanta grupy, obok powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów, innym organizacjom, do których zadań statutowych należy ochrona praw słabszych uczestników rynku. Ponadto, biorąc pod uwagę okoliczność, że projekt ustawy nie ogranicza postępowań grupowych jedynie do spraw konsumenckich, uzasadnione wydaje się przyznanie takiego prawa także organizacjom przedsiębiorców, jako że z roszczeniami mogą również występować te grupy podmiotów. Proponowane przez Urząd rozwiązanie stanowiłoby realizację rozwiązania zaproponowanego w Białej Księdze. 5 Warto się również zastanowić nad zasadnością uprawnienia pozwanego do żądania od powoda złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu – obawiam się, że takie rozwiązanie może zniechęcić wiele osób do wnoszenia pozwów. Wątpliwości Urzędu budzi również wymóg zastępstwa powoda przez adwokata lub radcę prawnego – zwłaszcza w sytuacji, gdy reprezentantem grupy będzie rzecznik konsumentów, będący profesjonalnym podmiotem powołanym z mocy ustawy do podejmowania działań w zakresie ochrony ich praw. 4 5 http://www.ms.gov.pl/projekty/projekty.php#sec2 KE wskazała na potrzebę wprowadzenia do porządków prawnych poszczególnych państw członkowskich systemu pozwów zbiorowych oraz ułatwień w ich wnoszeniu (m. in. poprzez wnoszenie ich za pośrednictwem określonych organizacji) zarówno dla konsumentów, ale także przedsiębiorców. Wydaje się, że wprowadzenie szerszego katalogu reprezentantów powinno ułatwić poszkodowanym skorzystanie z instytucji postępowania grupowego, bowiem to właśnie na reprezentancie grupy spoczywa – w świetle zapisów ustawy – szereg najbardziej uciążliwych dla nieprofesjonalisty obowiązków, takich jak np.: połączenie w grupę poszkodowanych dochodzących roszczenia jednego rodzaju, ustalenie zasad uczestnictwa w grupie, w tym również kwestie związane z ujednolicaniem wysokości roszczeń w przypadku roszczeń pieniężnych. Tezy Strona 2 / 3 URZĄD OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej Zasygnalizowałam Państwu zaledwie dwa tematy spośród kilku, które będą tematem dzisiejszego spotkania i dyskusji. Mam nadzieję, że będzie to doskonałe forum wymiany zdań i przekazania cennych wskazówek, które mogą być wykorzystywane podczas dalszych prac nad private enforcement. Dziękuję, Małgorzata Krasnodębska – Tomkiel Tezy Strona 3 / 3