Rozmna¿anie jednop³ciowych populacji i stad ryb

WYLÊGARNIA 2013
5-6 wrzeœnia 2013, Boszkowo
Rozmna¿anie jednop³ciowych populacji i stad ryb
Tomasz Liszewski, Marcin Kuciñski, Dorota Fopp-Bayat, Krystyna Demska-Zakêœ
Katedra Ichtiologii, Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie
Rozród jednop³ciowych populacji ryb jest wci¹¿ ma³o poznanym zagadnieniem. NIemniej na podstawie badañ tego typu populacji dokonanych w ostatnich latach podjêto próby
tworzenia stad z³o¿onych z osobników o fenotypie wy³¹cznie samiczym lub samczym
w warunkach kontrolowanych. Doprowadzi³o to do rozwoju licznych programów selekcji,
identyfikacji p³ci we wczesnych stadiach rozwoju ontogenetycznego oraz technologii manipulowania p³ci¹ ryb. Najbardziej zaawansowane metody polegaj¹ na przeprowadzeniu
manipulacji genomowych, czêsto w powi¹zaniu z manipulacjami farmakologicznymi, co
wi¹¿e siê z wykorzystaniem œrodków hormonalnych oraz ich syntetycznych analogów. Procesy te prowadz¹ do tworzenia osobników o p³ci fenotypowej odmiennej od tej, która uwarunkowana jest w ich genomie, sterylnych i/lub o zwiêkszonej liczbie chromosomów.
Za produkcj¹ stad jednop³ciowych w akwakulturze przemawiaj¹ zarówno aspekty
ekonomiczne, jak i ekologiczne (np. wy¿sze wartoœci rzeŸne, ograniczenie zachowañ
agresywnych, wy¿sze tempo wzrostu, opóŸnienie dojrzewania p³ciowego). W warunkach polskiej akwakultury coraz wiêkszym zainteresowaniem cieszy siê hodowla
samiczych stad pstr¹ga têczowego, produkowanych metod¹ poœredniego odwrócenia
p³ci za pomoc¹ gynogenezy (mejotycznej lub mitotycznej) i œrodków hormonalnych. Inne
gatunki bêd¹ce obiektem takich manipulacji to jesiotr rosyjski, syberyjski, sterlet oraz ich
hybrydy. Pierwszorzêdnym celem produkcji uniseksualnych stad jesiotrów jest pozyskiwanie kawioru. Przeprowadzone badania wskazuj¹, ¿e najprostsz¹ i najmniej kosztown¹
metod¹ produkcji stad samiczych ryb jesiotrowatych jest gynogeneza mejotyczna.
Gatunkiem perspektywicznym dla akwakultury, zw³aszcza w ciep³ych regionach Europy
oraz w wodach poch³odniczych na terenie Polski mo¿e byæ tilapia. Na œwiecie coraz wiêksze uznanie znajduje hodowla samczych stad tilapii, które mo¿na uzyskaæ metod¹
hybrydyzacji miêdzygatunkowej. Mo¿na s¹dziæ, i¿ w miarê postêpów w badaniach nad
rozrodem ryb, w tym populacji jednop³ciowych, wy¿ej wspomniane innowacyjne technologie bêd¹ doskonalone i rozwijane, co powinno przyczyniæ siê do rozwoju akwakultury.
31