1. pedagogizacja jedną z płaszczyzn współdziałania szkoły i rodziny

PEDAGOGIZACJA JEDNĄ Z PŁASZCZYZN WSPÓŁDZIAŁANIA
SZKOŁY I RODZINY
Szkoła
jest
jednym
z
podstawowych
środowiska
komponentów
wychowawczego. Jako instytucja wychowania profesjonalnego swoje zadania może
spełniać jedynie we właściwej współpracy ze środowiskiem społecznym, a głównie z
rodziną. Współpraca
taka
jest niezbędna zarówno z uwagi na wzajemne
wspomaganie procesu wychowawczego, jak również ze względu na konieczność
poznania środowisk społecznych dzieci i młodzieży.
Mimo, że wielu pedagogów takich jak: B. Bloom, J. Radziewicz, proponują
rozwinąć współpracę z rodzicami.1
Dotychczasowe spostrzeżenia oraz praktyka wskazują, że obecny poziom
współdziałania szkoły i domu nie zawsze jest zadawalający.2
„Wielu nauczycieli, nawet z dyplomem uczelni pedagogicznej ma sporo
kłopotów z tą sferą działalności pozadydaktycznej - jakie są kontakty z rodzicami”.3
Współpraca szkoły i rodziny - jako dwóch najbliższych partnerów wychowania
- będzie właściwa i co najważniejsze skuteczna, gdy opierać się będzie na:
• właściwym zorganizowaniu współpracy (z uwzględnieniem potrzeb, treści,
form, metod i warunków i tp.),
• wspólnocie celów wychowania, kształceniu i opieki,
• przychylnym stosunku rodziny i szkoły do współpracy,
• podmiotowym traktowaniu rodziców.
Spełnienie
tych
warunków
zapewne
przyczyni
się
do
zmiany
dotychczasowego charakteru spotkań z rodzicami. „Tylko otwarcie nauczycieli, ich
życzliwość i kompetencje oraz właściwie prowadzona
wywołać
życzliwe
nastawienie rodziny
i
środowiska
pedagogizacja mogą
do
szkoły,
czego
konsekwencją będzie wsparcie jej działań”.4
1
Cz. Kupisiewicz, Paradygmaty i wizje reform szkolnych, Warszawa 1985, PWN, s. 60
Piotr Kowalik, Spotkania z rodzicami uczniów-rozmowa partnerów wychowania, „Życie Szkołe” 1992 nr 7 s. 397
3
K. Wiczkowski, O czym rozmawiać z rodzicami, „Życie szkoły”, 1986 nr 6 s. 356-368
4
P. Kowalik,op. cit. s. 399
2
Kluczem do sukcesu będzie zatem wzorowo prowadzona współpraca za
pomocą różnorodnych form.
Wymienić możemy następujące formy kontaktów z rodzicami:5
SPOTKANIA ZBIOROWE
1. ROBOCZE (tradycyjne, zwane w starej nomenklaturze szkolnej wywiadówki)
• informowanie rodziców na temat osiągnięć szkolnych,
• zapoznanie rodziców z treściami programu nauczania i wychowania oraz
metodami jego realizacji,
informowanie rodziców o sprawach wychowawczych.
Prowadzone są często w sposób szablonowy, nieciekawy.
2. TOWARZYSKIE
• okolicznościowe,
• z okazji uroczystości oraz imprez klasowych i ogólnoszkolnych.
3. Z EKSPERTEM
• poświęcone
pedagogizacji
rodziców
(np.
pedagogiem, psychologiem,
lekarzem pediatrą, socjologiem, ekonomistą, kuratorem sądowym, sędzią
dla nieletnich, przedstawicielem policji, dentystą, neurologiem)
• dotyczące trudności wychowawczych i dydaktycznych,
• poświęcone
pedagogizacji
rodziców w formach zorganizowanych np.
Uniwersytet Kształcenia Pedagogicznego.
SPOTKANIA INDYWIDUALNE
1. Konsultacje pedagogiczne
2. Lekcje otwarte dla rodziców
3. Kontakty korespondencyjne:
• dzienniczek ucznia
• listy do rodziców
• pisemne relacje o wynikach w nauce i zachowaniu uczniów (tj. kartki z
ocenami)
5
Opracowano na podstawie M. Łabocki, Poradnik wychowawcy klasy, Warszawa 1985 s. 119-134; J. Radziewicz, O
planowaniu pracy wychowawczej, Warszawa 1989
• rozmowy telefoniczne.
Z literatury metodycznej, z wielu poradników dla wychowawców klas, jak na
przykład Łobockiego, Radziewicza i czasopisma dla nauczycieli „Życie Szkoły”,
dowiemy się, że:
pedagogizacja rodziców może mieć miejsce nie tylko w czasie spotkań z
ekspertami, ale w czasie wszystkich form kontaktów nauczyciele-wychowawcy
z
rodzicami. W czasie tradycyjnej wywiadówki nauczyciel może poświęcić pewną
część czasu na przeprowadzenie krótkiej pogadanki (prelekcji) i przekazanie
rodzicom
wiedzy
problematyki
z zakresu pedagogiki i psychologii, która może dotyczyć
wychowania
rodzinnego,
postaw rodzicielskich
oraz
elementarnych zasad higieny i zdrowia psychicznego. 6
Wystarczy,
że
wychowawca podzieli się własnymi doświadczeniami lub
treścią przeczytanej książki, czy artykułu na interesujący rodziców temat lub też
zachęci do wysłuchania niektórych audycji radiowych lub telewizyjnych o
wychowaniu.
Nawet w czasie spotkań okolicznościowych, które są nierzadko naturalnym
przedłużeniem spotkań roboczych, nauczyciel może omówić i przekazać wiedzę
pedagogiczną.
Spotkania z ekspertem mają szczególny charakter w porównaniu ze spotkaniem
zbiorowym.
Ekspert
(specjalista)
udziela rodzicom pomocy
wykraczających poza kompetencje zawodowe wychowawcy
dokształcenia
„Organizowane
pedagogicznego
są
rodziców
-
w
sprawach
klasy
(konieczność
pedagogizacja
rodziców).
przez wychowawców klasy spotkania ze zrozumiałych
względów”.7
W czasie spotkań indywidualnych też występuje pedagogizacja rodziców
we wszystkich formach. W czasie konsultacji pedagogicznej, kiedy nauczyciel
i rodzic wspólnie poszukują rozwiązań trudnych sytuacji. Nauczyciel odgrywa rolę
wiodącą, upoważnia
go
do
tego
lepsze
przygotowanie
pedagogiczne. Na
szczególną uwagę zasługują też wizyty domowe jako jedna z istotniejszych form
6
7
M. Łabocki, Poradnik wychowawcy klasy, Warszawa 1985 s. 125
Ibiden s. 127
współpracy wychowawcy klasy i rodziców w klasach młodszych (klasy I-III).
Pozwolą one też przezwyciężyć przekonanie, że szkoła i rodzice nie muszą być
instytucjami wyizolowanymi i sobie obcymi, które dzieli mur.
Listy otwarte o tematyce wychowawczej mają na celu pedagogizację rodziców.
Mogą to być krótkie fragmenty z czasopism i książek o tematyce
pedagogicznej
lub
też
specjalnie przygotowane
psychologiczno-
przez wychowawcę klasy
teksty, uwzględniające zainteresowania rodziców i rzeczywiste potrzeby uczniów.
Tak to wygląda teoretycznie. To postulaty tylko deklarowane, a jak wygląda
praktyka szkolna: Co wykazują badania? Ciekawe badania przeprowadził Andrzej
Janczur wraz z grupą studentów z WSP w Rzeszowie w latach 1982-1986 w trakcie
obozów naukowych na obszarze Polski
południowo-wschodniej (województwa
nowosądeckie, krośnieńskie, tarnowskie, rzeszowskie, tarnobrzeskie i zamojskie). 8
Badania dotyczyły współpracy szkoły z rodzicami w środowisku wiejskim i
małomiasteczkowym.
Autora badań interesowało:
1. Jakie formy wzajemnej współpracy są udziałem szkoły i rodziny?
2. Na ile nauczyciel-wychowawca, a także w jakim zakresie rodzice dziecka
dostrzegają konieczność i możliwość podejmowania wspólnych działań
wychowawczych?
Badania wykazały, że również szkoła jak i dom rodzinny, w zakresie
podejmowanych
działań
wychowawczych
zajmują
stanowiska
względnej
niezależności i działają na różnych i nie zawsze równoległych płaszczyznach.
Dużo
miejsca w badaniach zajęło właśnie zagadnienie pedagogizacji.
Po pierwsze:
• pedagogizacja
ma
swoje miejsce w planach pracy szkoły jak i
wychowawców poszczególnych klas,
Po drugie:
• pedagogizacja rodziców w dużej liczbie szkół realizowana jest w formie
wykładów,
8
pogadanek
lub dłuższego ich cyklu, dla całej zbiorowości
A. Janczur, Funkcja szkoły w środowisku wiejskim, „Problemy Oświaty na Wsi”, 1987 nr 2, s. 73-76, a także
Rocznik Rzeszowskiego Towarzystwa Nauk, Nauki Pedagogiczne, Rzeszów 1987
rodziców uczestniczących w okresowych zebraniach (tzw. wywiadówki)
niezależnie od wieku ich dzieci.
Jest
to
więc
zapotrzebowania
realizacja
rodziców
słusznego
zadania,
ale
nie uwzględniająca
na nurtujące ich problemy wychowawcze, różne dla
dzieci w różnym wieku. Wykłady i prelekcje wygłaszane są przez zaproszonego
specjalistę lub któregoś z nauczycieli nie zawsze w swej formie dostosowane do
poziomu słuchaczy, odbywają się na ogólnym zebraniu w sali gimnastycznej lub
holu szkolnym (tzw. masówki), co sprawia, że ich treść często nie dociera do
większości słuchaczy.
Bywa też i tak, że pogadanki te nadawane są poprzez szkolne urządzenia
radiofoniczne. Nie może więc dziwić fakt, że te rodzaje spotkań są przez
rodziców odrzucane, przy czym neguje się ich wartość także i z tej przyczyny, że
prelekcje i wykłady nie odpowiadają potrzebom i zainteresowaniom słuchaczy często
są dla nich zbyt trudne, niezrozumiałe, czy nawet nudne.
Rodzice dostrzegają potrzebę kontaktów ze szkołą i nauczycielem, postulując
organizowanie 3-5 spotkań w roku, ściśle klasowych o tematyce
aktualnej sytuacji dydaktycznej i wychowawczej.
Drugim
wynikającej
z
nurtem kontaktów i
jednocześnie pedagogizacji rodziców winny być zdaniem badanych rodziców,
przynajmniej
dwukrotne
w
roku,
indywidualne
rozmowy nauczyciela-
wychowawcy z rodzicami każdego ucznia. W rozmowach tych, w przeciwieństwie
do obecnej praktyki, uważa J. Janczur, to
możliwość nieskrępowanego i szczerego
głównie rodzice powinni mieć pełną
omówienia
swych
problemów
wychowawczych, przedstawienia i ustalenia wspólnych z nauczycielem sposobów
postępowania
wychowawczego.
nauczycielom możliwość
Takie
przedstawienia
indywidualne
spotkania stwarzają także
swych uwag o uczniu i zespole
wychowanków, a także zaprezentowania, czy też wypożyczenia
interesującej
lektury
pedagogicznej, zobowiązania
zainteresowania się problemami
ich
do
bardziej
rodzicom
żywego
szkoły i bardziej aktywnego współudziału w
świadomym kształtowaniu osobowości swego dziecka.
Nauczyciele niekiedy też organizują spotkania z rodzicami w formie lekcji
otwartych, spotkania w czasie swych dyżurów między zajęciami lekcyjnymi lub też
po ich zakończeniu. Spotkania tego rodzaju, trzeba to stwierdzić z przykrością, nie
należą do organizowanych zbyt często. W nielicznych tylko przypadkach, jak
wykazały badanie zorganizowane były lekcje otwarte z udziałem kilkorga rodziców
(dwa razy w ciągu roku u trzech nauczycieli), przy czym zaproszono na nie
wyłącznie rodziców tych uczniów, którzy nie osiągają pozytywnych wyników w
nauce lub
którzy
nastręczają
nauczycielowi wiele wychowawczych kłopotów.
Widoczne więc jest, że celem tych lekcji było zazwyczaj
w
niekorzystnym
pokazanie
uczniów
świetle; przedstawienie trudności pracy wychowawczej i
dydaktycznej z nimi i jakby chęć przerzucenia odpowiedzialności za dalsze
działania na barki rodziców. Organizowanie takich spotkań to przykład braku
chęci
i
prób
wspólnego wypracowania kierunku dalszych
działań
mających
wpływać na poprawę niekorzystnych zachowań i miernych efektów nauki ucznia,
nie zaś, jak należało przypuszczać
działanie
mające
służyć
ustaleniu wspólnej
platformy i obopólnych zadań dla zmiany niekorzystnej sytuacji.
Ustalić wspólną platformę można zdaniem A. Janczura dzięki pedagogizacji
rodziców. Od szeregu lat uczeni, naukowcy zajmują się i badają problem stosunków i
współpracy panujących między domem i szkołą.
Jadwiga
Korczyńska9
opisuje
badania
przeprowadzone
w ośmiu
warszawskich szkołach podstawowych w roku szkolnym 1972/1973. Objęto nimi 8
dyrektorów, 64 wychowawców i 1176 rodziców dzieci z
pedagogizację
w środowisku miejskim. Najbardziej
klas
I-VIII.
Ukazuje
rozpowszechnioną formą
kontaktów rodziców ze szkołą są comiesięczne wywiadówki. Większość rodziców
uczestniczy w nich osobiście. Niezależnie od kontaktów szkoły z rodzicami w
indywidualnych
sprawach
prowadzone są we wszystkich placówkach akcje
pedagogizacji rodziców.
Pedagogizacja prowadzona jest w różnych formach. Najczęściej przybiera
ona postać następującą:
• udział rodziców w otwartych posiedzeniach rady pedagogicznej,
• odczyty i wykłady dla rodziców dotyczące problemów pedagogicznych,
9
J. Korczyńska, Kontakty rodziców ze szkołą w świetle badań „Nowa szkoła”, 1975 nr 6, s. 18-19
• poradnictwo: lekarza, psychologa szkolnego i pedagoga,
• upowszechnianie literatury pedagogicznej wśród rodziców oraz udostępnienie
im księgozbioru pedagogicznego,
• udział rodziców w imprezach szkolnych.
Prelegentami organizowanych przez szkołę odczytów są najczęściej zaproszeni
przez szkołę specjaliści z różnych dziedzin pedagogiki, psychologii i socjologii.
Przykładowe tematy dotyczą problemów:
• wychowania seksualnego,
• sportu i higieny,
• organizacji dnia pracy i wypoczynku,
• kultury życia codziennego,
• rozwojów psychicznego dziecka w wieku szkolnym,
• przyczyn niepowodzeń szkolnych itp.
Wykłady te jak wykazały badania przychylnie są przyjmowane przez rodziców,
a to z tego względu, że uzyskują oni informację o najbardziej podstawowych
problemach wychowawczych.
Frekwencja rodziców na tych odczytach jest stosunkowo duża i wynosi
przeciętnie 20% ogółu badanych rodziców.
Rodzice najchętniej przychodzą na spotkania z lekarzem, aby przy okazji
zasięgnąć porady, co tłumaczy się troską o zdrowie dziecka. W następnej
kolejności około 40% rodziców korzysta z porad pedagoga. Na trzecim miejscu z
przeciętną 20% znajduje się psycholog.
Na
pytanie dlaczego rodzice nie korzystają z porad psychologa w 70%
przypadkach nie otrzymano odpowiedzi.
Tylko 8% odpowiedziało, że korzysta z pomocy psychologa wtedy, gdy jest
on jedną z osób stawiających diagnozę co do przyczyn kłopotów wychowawczych
lub nauki dziecka. Stan taki można wytłumaczyć zdaniem J. Korczyńskiej ciągle
jeszcze niedostateczną
popularyzacją
wiedzy
psychologicznej
w
społeczeństwie.
Zazwyczaj odczyty (wykłady pedagogiczne) jak również porady specjalistyczne
kończą
się
wskazaniem
przez prelegentów odpowiedniej literatury pedagogicznej
rozszerzającej omawiany problem. Tendencja zbliżenia rodziców do szkoły wyraża się
również w postaci
organizowanych
przez
szkołę
dla
rodziców
imprez
artystycznych (nie tylko okolicznościowych), w których biorą udział dzieci. Forma
ta występuje tylko w 3 badanych szkołach. Organizowane są one raz w miesiącu. Na
czym polega ich rola? Z jednej strony są formą ekspresji dziecięcej i dla rodziców
stanowią możliwość głębszego i lepszego poznania swoich dzieci w sytuacjach
niecodziennych
(na
pedagogizacji. Autorka
estradzie, scenie). A z drugiej strony są dobrą formą
badań
zajęła
się
również
zagadnieniem efektów
pedagogizacji. J. Korczyńska pisze we wnioskach: „badania wykazały, że mimo
prowadzonej pedagogizacji rodziców w szkole, świadome wychowanie dzieci
występuje w badanej grupie rzadko. Oddziaływanie wychowawcze rodziców ma
w przerażającej liczbie przypadków charakter bezrefleksyjny. Mimo kontaktu ze
specjalistami, w trakcie
wykładów
mała
liczba rodziców korzysta z porad
specjalistów, zwracając się o pomoc dopiero wtedy, gdy w wychowaniu ich
dzieci powstaje trudność”.10 H. Cudak w komunikacie o badaniach w 1989 roku
zatytułowanym
„Rola
szkoły
w
podnoszeniu
świadomości
wychowawczej
rodziców”11, porusza problem aktualnej funkcji szkoły w kształtowaniu kultury
pedagogicznej rodziców. Autorka postawiła hipotezę, że szkoła w niewielkim
stopniu wykorzystuje możliwości w kształtowaniu kultury pedagogicznej rodziców i
kultury
obecnych uczniów jako
wychowawców,
domowych
przyszłych rodziców, pełniących
pedagogów. Postawienie takiego założenia stało się
punktem wyjścia badań empirycznych w 64
badawczego
rolę
szkołach podstawowych. Materiału
dostarczyły ankiety rozprowadzone wśród 700 nauczycieli i 1800
uczniów. Badania wykazały, że szkoła jest instytucją, która powinna dostarczać
rodzicom
niezbędnej
wiedzy
dotyczącej
wychowania dziecka. Oczekiwania
rodziców odnoszą się również do dostarczenia wiedzy na temat m.in. pomocy
dzieciom w nauce. Amelia Rosnowska jest
autorką
książki
pt. „Współpraca
wychowawcza szkoły z rodzicami.12 Analizuje formy kontaktów z rodzicami dzieci
10
Ibiden, s. 19
H. Cudak, Rola szkoły w podnoszeniu świadomości wychowawczej rodziców, „Nauczyciel i wychowanie” 1989 nr 6, s.
92-97
12
A. Rosnowska, Współpraca wychowawcza szkoły z rodzicami, Warszawa 1975 s. 156-158
11
trzech grup wiekowych: klas I-IV, V-VI, VII-VIII. Nie jest to teoretyczna praca
naukowa. A. Rosnowska nawiązuje
do
własnych doświadczeń wychowawczych,
ukazując sytuacje, w których nauczyciele nawiązują ścisły kontakt z rodzicami,
aby wspólnie organizować proces wychowania w szkole podstawowej. Przytoczone
przykłady przepojone są dwiema myślami, ja
przytoczę
jedną
świadczącą
o
potrzebie pedagogizacji w szkole:
„Szkoła
musi
udzielać
rodzicom
pomocy
aby
mogli skutecznie
przezwyciężać kłopoty wychowawcze, przy czym pomoc ta ma polegać na
organizowaniu rzeczowej i serdecznej współpracy z nimi”.13
Z. Sirgilis w artykule „Współpraca szkoły z rodzicami w zakresie wychowania
i opieki”14 zwraca uwagę, że współdziałanie z domem rodzinnym uczniów jest
jednym
z
niezbędnych zadań szkoły, a rozpoczynać
się
powinno
już
od
pierwszych kroków dziecka w szkole. Wśród zalecanych form wymienia: zebrania
ogólne dla rodziców, zebrania klasowe, kontakty indywidualne, zebrania specjalne,
kontakty korespondencyjne, w tym także pedagogizacja rodziców.
Jan Kropiwnicki w artykule pt. „O bliższy dialog z rodzicami” stwierdza, że
rodzice nie garną się do szkoły, nie szukają kontaktu z nauczycielami. Szkoła
przyjmuje na siebie wiele obowiązków opiekuńczych i wychowawczych, z których
rodzice z kolei czują się zwolnieni.
Rodzice
dzielą
się na kilka grup: jedna kontaktuje się regularnie ze
szkołą, chętnie korzysta z rad, pomocy fachowej nauczyciela, inni nie kontaktują się
wcale, nauczyciel nie jest dla nich osobą, która mogłaby im przekazać jakąkolwiek
wiedzę z zakresu pedagogiki i psychologii.15
Beata Marzęda-Przybosz w artykule „Pedagogizacja rodziców w szkole”16
podaje przykłady pogadanek z rodzicami i wiele wskazówek
praktyki,
które
mają
pomóc
młodym nauczycielom
z
własnej
w klasach I-III przy
przeprowadzaniu pedagogizacji w szkole. Zwraca też uwagę na znaczącą rolę
pedagogizacji rodziców dzieci zaczynających swoją edukację.
13
Ibiden, s. 157
Z. Sirgilis, Współpraca szkoły z rodzicami w zakresie opieki i wychowania, „Życie Szkoły” 1980 nr 1 s.20-22
15
J. Kropiwnicki, O bliższy dialog z rodzicami, „Życie Szkoły”, 1990 nr 7, 8 s. 47
16
Beata Marzęda-Przybosz, Pedagogizacja rodziców w szkole, „Życie Szkoły” 1995 nr 10 s. 591-596
14
Tematyka spotkań z rodzicami obejmuje:
1. Cechy i właściwości dziecka w okresie wczesnoszkolnym.
2. Jak postępować ze swoim dzieckiem w domu.
3. Trudności wychowawcze.
4. Jakim jesteś rodzicem.
5. Dziecko nadpobudliwe ruchowo.
Niekiedy sam proces dydaktyczno-wychowawczy w szkole podsuwa nam
pewne propozycje. Najważniejsze, aby tematy były aktualne i przydatne dla
rodziców.
Powyższe tematy omawiają przede wszystkim rozwój psychiczny dziecka,
jego potrzeby i zainteresowania. Autorka uważa, że rodzice w obecnym czasie
zabiegani w pracy, pragnąc zaspokoić potrzeby materialne tak na prawdę nie znają
swoich dzieci.
Zwraca
też
uwagę,
że
pedagogizacja
powinna
być
prowadzona
systematycznie, a nie tylko z okazji wywiadówek, na których nauczyciel mówi
przeważnie o rzeczach przykrych dla rodziców (złe wyniki dzieci w nauce, złe
zachowanie), nie troszcząc się o zbliżenie rodziców do spraw wychowawczych. Co
z kolei takie postępowanie budzi niechęć do szkoły i złe o niej opinie.
Sabina
Mikos w artykule pt. „Konieczność współpracy nauczycieli z
rodzicami”17 opisuje jak przeprowadzić efektywną pedagogizację w formie prelekcji
dla rodziców klas pierwszych, zwraca uwagę, że nauczyciel powinien zdawać sobie
sprawę z roli współpracy i że
nie jest to sprawa łatwa. Każdy przecież rodzic
reprezentuje inny poziom kultury pedagogicznej.
E. Trempała badał wyniki dydaktyczno-wychowawczej pracy szkoły w
zależności od integracji środowisk wychowawczych. W swoich badaniach poszukiwał
m.in. odpowiedzi na pytanie:
Jakie są możliwości szkoły w pedagogizacji rodziny i szerszego środowiska?
Autor ten stwierdził istotnie następujące prawidłowości:
17
Sabina Mikos, Konieczność współpracy nauczyciela z rodzicami, „Życie szkoły” 1989 nr 10 s. 31-36
Zintegrowanie
podstawowych
środowisk
wychowawczych
(środowiska
rodzinnego, grup rówieśniczych, instytucji wychowania pozaszkolnego, organizacji
społeczno-politycznych) wokół szkoły wydatnie wpływa na poprawę wyników
nauczania i wychowania.
Szkoła nowoczesna, pragnąca uzyskać coraz lepsze efekty dydaktyczne i
wychowacze, musi swoją pracę ściśle wiązać ze środowiskiem, w którym funkcjonuje
w szczególności w rodziną.18
Kształtowanie się stosunków między szkołą i rodzicami i wzajemna ich
współpraca to tematy popularne, poruszane nie tylko w polskiej literaturze.
Przykładem będzie artykuł Volliera Krumma pt.”Na
ile
otwarta jest szkoła
publiczna? O współpracy nauczyciela z rodzicami”19, w którym przekazuje cenne
informacje o celowości współdziałania rodziców z nauczycielami oraz proponuje
ciekawe moim zdaniem rozwiązanie pedagogizacji, tj. aby rodziców włączyć do
współpracy w charakterze nauczycieli, co ułatwia nauczycielom pracę na lekcji i
umożliwia rodzicom stać się nauczycielami w domu.
18
19
E. Trempała, Wychowanie zintegrowane w środowisku szkoły, Warszawa 1976
V. Krumm, Na ile..., „Kwartalnik Pedagogiczny” 89/3 s. 17-32