Tekst projektu stanowiska rządu

Projekt 14.10.2010 r.
Stanowisko Rządu wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o pracownikach
urzędów państwowych oraz ustawy o pracownikach samorządowych
(druk nr 3365).
Przedmiotem ww. senackiej inicjatywy ustawodawczej jest wprowadzenie zmian w
art. 13 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych
(Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953, z późn. zm.) oraz art. 55 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia
21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458, z późn. zm.),
których konsekwencją będzie umożliwienie pracodawcy rozwiązania stosunku pracy
(w drodze wypowiedzenia) odpowiednio z urzędnikiem państwowym mianowanym oraz
pracownikiem samorządowym mianowanym – w przypadku osiągnięcia wieku 65 lat, jeżeli
okres zatrudnienia umożliwia pracownikowi uzyskanie prawa do emerytury.
W świetle powołanych powyżej obowiązujących unormowań prawnych, uprawnienie
rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem państwowym lub pracownikiem samorządowym
(dla których podstawę zatrudnienia w urzędzie stanowi mianowanie) jest uwarunkowane
nabyciem prawa do emerytury. Z uwagi, że przepisy regulujące ogólne zasady ubezpieczenia
emerytalnego różnicują wiek emerytalny kobiet (60 lat) i mężczyzn (65 lat), ww. przepisy
pragmatyk pracowniczych umożliwiają zatem pracodawcy skrócenie okresu zatrudnienia
pracownikowi mianowanemu (urzędnikowi państwowemu, pracownikowi samorządowemu) –
kobiecie – o 5 lat. Zróżnicowanie sytuacji kobiet i mężczyzn w zakresie okresu zatrudnienia
dokonane przez ustawodawcę na gruncie analizowanych przepisów stanowiło przedmiot
rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z dnia 5 grudnia 2000 r. (sygn.
akt K 35/99), orzekł, że: art. 13 ust. 1 pkt 5 ustawy o pracownikach urzędów państwowych
oraz art. 10 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych
(Dz. U. Nr 21, poz. 124, z późn. zm) – (obecnie art. 55 ust. 1 pkt 4) są niezgodne z art. 32 i
art. 33 Konstytucji RP w zakresie, w jakim stwarzają podstawę do rozwiązania stosunku
pracy w drodze wypowiedzenia z mianowanym urzędnikiem państwowym (pracownikiem
samorządowym) – kobietą wcześniej niż z mianowanym urzędnikiem państwowym
(pracownikiem samorządowym) – mężczyzną.
Niezbędnym zatem pozostaje podkreślenie, że projektowana nowelizacja stanowi
realizację ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 grudnia 2000 r. (sygn. akt
K 35/99), co niewątpliwie przemawia na korzyść przedstawionych w niej propozycji.
Zgodnie z art. 3 projektu, ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia
ogłoszenia.
Prezentowane przez projektodawców koncepcja i zakres zmiany obu pragmatyk
pracowniczych, zostały oparte na wytycznych zawartych w wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 5 grudnia 2000 r. (sygn. akt K 35/99), stwierdzającym
niekonstytucyjność odpowiednio: art. 13 ust. 1 pkt 5 ustawy o pracownikach urzędów
państwowych oraz art. 10 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach
samorządowych (Dz. U. Nr 21, poz. 124, z późn. zm) – (obecnie art. 55 ust. 1 pkt 4) – z art.
32 i art. 33 Konstytucji RP statuującymi zasadę równości, w tym równości kobiet i mężczyzn.
Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają
moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Tym samym, wpływ orzecznictwa Trybunału
Konstytucyjnego na powszechnie obowiązujące ustawodawstwo niewątpliwie dokonuje się
poprzez realizację – w praktyce – konstytucyjnego wykonywania orzeczeń Trybunału.
Z uwagi, że negatywny wyrok interpretacyjny Trybunału zawsze deroguje z porządku
prawnego określoną, zawartą w badanym przepisie, normę prawną, zatem jego skutkiem
winna być zmiana normatywna w określonej (wyrażonej wprost w sentencji wyroku) normie
prawnej.
Mając na względzie powyższe oraz sentencję wyroku Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 5 grudnia 2000 r. (sygn. akt K 35/99) wraz z uzasadnieniem (opublikowanym w OTK
2000/8/295) należy zauważyć, że przedłożony senacki projekt ustawy o zmianie ustawy
o pracownikach urzędów państwowych oraz ustawy o pracownikach samorządowych (druk
nr 3365) uwzględnia zasady konstytucyjne, którym zmieniane regulacje winny służyć oraz
poprzez usunięcie niezgodności przepisów ustawowych z zasadą równego traktowania bez
względu na płeć, wykonuje treść sentencji ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Niemniej jednak, analizując przedłożone rozwiązania należy zwrócić uwagę również
na inny aspekt zasady równego traktowania, mianowicie: równe traktowanie bez względu na
wiek. Jest to istotne, bowiem na gruncie projektowanych rozwiązań zamiast dotychczasowych
przesłanek: ,,nabycia prawa do emerytury na podstawie przepisów dotyczących ogółu
pracowników” (vide art. 13 ust. 1 pkt 5 ustawy o pracownikach urzędów państwowych) oraz
,,nabycia prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy” (vide art. 55 ust. 1
pkt 4 ustawy o pracownikach samorządowych) zostało sformułowane ogólne kryterium
,,osiągnięcia wieku 65 lat, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia uzyskanie prawa do emerytury
(albo nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy)” umożliwiające rozwiązanie
stosunku pracy w drodze wypowiedzenia. W konsekwencji zatem, została zmodyfikowana
przesłanka umożliwiająca nierówne traktowanie urzędników ze względu na wiek – co może
powodować wątpliwości odnośnie ewentualnej zgodności - zarówno obowiązujących obecnie
jak i projektowanych regulacji - z dyrektywą Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r.
ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy.
Stosownie do postanowień art. 6 ust. 1 tejże, „Państwa Członkowskie mogą uznać, że
odmienne traktowanie ze względu na wiek nie stanowi dyskryminacji, jeżeli w ramach prawa
krajowego zostanie to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z przepisami celem, w
szczególności celami polityki zatrudnienia, rynku pracy i kształcenia zawodowego, i jeżeli
środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i konieczne”. Tym samym, przyjęcie
rozwiązania różnicującego sytuację zawodową pracownika ze względu na jego wiek będzie
dopuszczalne, jeżeli służy osiągnięciu określonego, zgodnego z prawem celu oraz spełnia
wymóg proporcjonalności. Cel ten nie musi być wskazany w samym przepisie, niemniej
jednak wobec braku takiego doprecyzowania ważne jest, by inne elementy wynikające z
ogólnego kontekstu danego przepisu pozwoliły na określenie celu leżącego u jego podstaw
dla dokonania kontroli sądowej jego zasadności, a także właściwego i koniecznego charakteru
środków zastosowanych do realizacji tego celu (vide pkt 56-57 wyroku Trybunału
Sprawiedliwości z dnia 16 października 2007 r. w sprawie C-411/05 Felix Palacios de la Villa
przeciwko Cortefiel Servicios SA).
W konsekwencji, uzasadnionym pozostaje wyrażenie przez Rząd aprobaty dla
rozwiązań ujętych w przekazanym do zaopiniowania senackim projekcie ustawy o zmianie
ustawy o pracownikach urzędów państwowych oraz ustawy o pracownikach samorządowych
(druk nr 3365).
Niemniej, wobec zasygnalizowanej powyżej kwestii powstałej w wyniku odniesienia
zapisów przedmiotowego projektu do rozwiązań prawa wspólnotowego, mogą pojawić się
wątpliwości co do odpowiedniego uzasadnienia dla ustanowienia granicy 65 roku życia,
umożliwiającej wypowiedzenie stosunku pracy adresatom tychże norm. Ewentualne
wątpliwości powstałe na tym tle mogą jednak zostać wyjaśnione w toku dalszych prac
parlamentarnych nad ww. projektem ustawy, poprzez dokonanie stosownych analiz w
zakresie problemu dyskryminacji ze względu na wiek.