Pobierz PDF - Dental and Medical Problems

PRACE ORYGINALNE
Dent. Med. Probl. 2013, 50, 4, 412–417
ISSN 1644-387X
© Copyright by Wroclaw Medical University
and Polish Dental Society
Dorota Mierzwa1, A, D, Jakub Hadzik1, B, D, F, Martyna Parkitna2, B, E, F,
Karolina Popławska2, B, D, E
Retrospektywna ocena zgodności diagnostyki
klinicznej i histopatologicznej wybranych zmian
w jamie ustnej leczonych chirurgicznie
The Retrospective Analysis of the Correlation
Between the Clinical and Histopathological Diagnosis
of the Selected Lesions in the Oral Cavity Treated Surgically
Katedra i Zakład Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, Wrocław, Polska
Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego
we Wrocławiu, Wrocław, Polska
1
2
A – koncepcja i projekt badania; B – gromadzenie i/lub zestawianie danych; C – opracowanie statystyczne;
D – interpretacja danych; E – przygotowanie tekstu; F – zebranie piśmiennictwa
Streszczenie
Wprowadzenie. Zmiany patologiczne w jamie ustnej często są problemem diagnostycznym. Niektóre z nich są
zaliczane do zmian przednowotworowych, z tego względu niezwykle ważne jest prawidłowe ich rozpoznanie w celu
ustalenia dalszego postępowania.
Cel pracy. Ocena zgodności rozpoznań klinicznych i histopatologicznych wybranych zmian w jamie ustnej leczonych chirurgicznie.
Materiał i metody. Materiał do analizy retrospektywnej stanowiło 211 wyników badań histopatologicznych pacjentów Zakładu Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu leczonych w latach 2008–2012.
Wyniki. Z 211 wstępnych rozpoznań klinicznych w badaniu histopatologicznym potwierdzono 149 (70,6%). Do
najczęściej rozpoznawanych w wybranych materiale zmian należały: włókniaki, brodawczaki, nadziąślaki oraz ziarniniaki: szczelinowaty, ropotwórczy oraz naczyniowy.
Wnioski. Trudności w rozpoznaniu klinicznym zmian patologicznych obecnych w jamie ustnej wynikają z ich dużej
różnorodności i z częstego podobieństwa klinicznego tych zmian (Dent. Med. Probl. 2013, 50, 4, 412–417).
Słowa kluczowe: ziarniniak ropotwórczy, ziarniniak naczyniowy, ziarniniak szczelinowaty, włókniak, brodawczak,
nadziąślak.
Abstract
Background. Pathologic lesions of oral cavity can often cause a serious diagnostic problem, while some of them
should be classified as the pre-malignant lesions. Therefore, correct diagnosis is extremely important in order to
arrange further investigations and run treating procedures.
Objectives. The aim of this retrospective study was to analyse the compatibility of clinical and histopathological
diagnosis of selected lesions in oral cavity treated surgically.
Materials and Methods. Data was drawn from 211 histopathology tests’ results from the Department of Oral
Surgery at Wrocław’s Medical University. The tests were made in 2008–2012.
Results. Clinical and histopatological results agreed in 149 cases (70,6%). Predominatingly recognized lesions in
selected material were: fibroma, papilloma, epulis and granulomas: fissuratum, pyogenicum and teleangiectaticum.
Conclusion. Difficult clinical diagnosis of pathological lesions present in oral cavity emerge out of their wide variety and frequent clinical similarity of this lesions (Dent. Med. Probl. 2013, 50, 4, 412–417).
Key words: granuloma pyogenicum, granuloma teleangiectaticum, granuloma fissuratum, fibroma, papilloma, epulis.
Zgodność diagnostyki klinicznej i histopatologicznej wybranych zmian w jamie ustnej leczonych chirurgicznie
Zmiany patologiczne w jamie ustnej są często
wykrywane podczas rutynowych badań w gabinecie stomatologicznym. W zależności od umiejscowienia mogą powodować deformacje i dyskomfort
w obrębie jamy ustnej, ale przede wszystkim stanowią zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pacjenta. Wśród zmian w jamie ustnej można wyróżnić
zmiany przednowotworowe, które w określonych
warunkach mogą ulec transformacji nowotworowej, nowotwory in situ oraz nowotworowy złośliwe. Zmiany występujące w jamie ustnej ze względu na ich zróżnicowaną etiologię, różnorodność
w ocenie makroskopowej oraz możliwość przejścia w nowotwór, mogą utrudniać rozpoznanie
i podjęcie właściwego leczenia, dlatego zawsze jest
rozstrzygające badanie histopatologiczne. Zmiany
przednowotworowe mogą przechodzić w nowotworowe w wyniku przewlekłego wpływu czynników osobniczych, środowiskowych lub działających miejscowo. Bardzo ważna jest wczesna diagnostyka i leczenie zmian przednowotworowych,
aby zminimalizować ryzyko transformacji nowotworowej [1].
Celem pracy była analiza retrospektywna zgodności rozpoznań klinicznych wybranych zmian
umiejscowionych w jamie ustnej w porównaniu
z rozpoznaniami ostatecznymi wynikającymi z badania histopatologicznego u niektórych pacjentów
leczonych chirurgicznie w latach 2008–2012.
Materiał i metody
Materiał podjętej analizy stanowiły wyniki badań histopatologicznych pacjentów Poradni Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu leczonych w latach 2008–2012.
Analizie poddano 211 wyników badań, z czego 145
pochodziło od kobiet, a 66 od mężczyzn, w przedziale wiekowym od 4 do 86 lat. Oceniano zgodność pomiędzy wstępnym rozpoznaniem klinicznym a rozpoznaniem histopatologicznym.
Wyniki
W latach 2008–2012 w poradni chirurgicznej
przyjęto 20 787 pacjentów, a u 436 (2,1%) z nich
wykonano badania histopatologiczne. Wyodrębniono 18 grup z uwzględnieniem wieku i płci.
Z pobranych do badania materiałów 264 (60,5%)
pochodziło od kobiet, a 172 (39,5%) od mężczyzn.
W analizowanych danych znalazły się wyniki pacjentów w wieku 4–86 lat. Zmiany najczęściej
występowały w przedziale wiekowym 41–60 lat.
W podjętej analizie uwzględniono 211 przypadków. Oceniono zgodność między rozpoznaniem
413
klinicznym a wynikiem badania histopatologicznego wybranych zmian w jamie ustnej leczonych
chirurgicznie.
Zgodność rozpoznania histopatologicznego
z klinicznym potwierdzono w 149 na 211 (70,59%)
przypadków. Rozpoznano 89 włókniaków (42,18%
wszystkich badań), 32 brodawczaki (15,17%), 51 nadziąślaków (24,17%) i 39 ziarniniaków (18,48%):
31 szczelinowatych (79,49%), 6 naczyniowych
(15,38%) oraz 2 ropotwórcze (5,13%). Poprawnie
rozpoznano 71 włókniaków (79,78%), 28 ziarniniaków (71,79%), 36 nadziąślaków (70,59%) oraz
14 brodawczaków (43,75%) (tab. 1–2, ryc. 1).
ziarniniak
pronuloma
18,48%
włókniak
fibroma
42,18%
nadziąślak
epulis
24,17%
brodawczak
papilloma
15,17%
Ryc. 1. Procentowy rozkład częstości występowania
zmian w jamie ustnej
Fig. 1. The percentile decay of frequency prevalention
of the lesions in the oral cavity
Do najczęściej rozpoznawanych zmian w analizowanym materiale należały włókniaki, które
występowały w 27% u mężczyzn i prawie 3-krotnie częściej pojawiały się u kobiet (73%). U obu płci
występowały głównie w VI dekadzie życia: u mężczyzn – 7 przypadków na 24 (29,17%), a u kobiet – 28 przypadków na 65 (43,08%). Lokalizacja
zmiany przedstawiała się następująco: 41,55% na
policzku, 19,48% na wardze, 16,88% na wyrostku
zębodołowym, 12,99% na podniebieniu, na języku
7,8% oraz 1,3% w dnie jamy ustnej.
Kolejno rozpoznawano brodawczaki, w 65,63%
pojawiające się u kobiet, z czego 11 rozpoznań na
21 przypadło na VI i VII dekadę życia. W analizowanym materiale 34,37% brodawczaków rozpoznano u mężczyzn, 4 przypadki na 11 rozpoznano w VII dekadzie, a w pozostałych przedziałach
wiekowych pojawiały się sporadycznie (tab. 2). Na
podstawie obserwacji własnych umiejscowienie
zmian przedstawiało się następująco: 25% na wardze, 21,88% na błonie śluzowej policzka, 18,75% na
414
D. Mierzwa et al.
Tabela 1. Zależność między rozpoznaniem klinicznym poszczególnych zmian w jamie ustnej a wynikiem badania histopatologicznego
Table 1. The relations between the clinical diagnosis of the lesions in the oral cavity and histopathological diagnosis
Rozpoznanie
(Diagnosis)
Rozpoznanie
kliniczne
(Clinical
diagnosis)
Rozpoznanie
histopatologicznie
(Histopatologic
diagnosis)
Potwierdzone rozpoznanie
kliniczne
(Confirmation of clinical
diagnosis)
Potwierdzone rozpoznanie kliniczne
(Confirmation of clinical diagnosis)
(%)
Włókniak
(Fibroma)
102
89
71
79,78
Nadziąślak
(Epolis)
  44
51
36
66,67
Brodawczak
(Papilloma)
  23
32
14
43,75
Ziarniniak
(Granuloma)
  41
39
28
71,79
Tabela 2. Częstość występowania zmian znajdujących się w tkankach miękkich w poszczególnych dekadach życia
z uwzględnieniem płci
Table 2. The frequency of prevalence lesions which were located in soft tissues of respective decades and sex dependence
Dekada życia (Life decade)
Kobiety
(Women)
Mężczyźni
(Men)
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
suma
(total number)
brodawczaki
(papillomas)
–
–
–
1
4
 5
6
4
1
21
włókniaki
(fibromas)
–
2
5
8
9
28
9
4
–
65
nadziąślaki
(epolises)
–
–
8
3
5
 7
4
5
2
34
ziarniniaki
(granulomas)
1
–
–
–
3
 5
5
9
2
25
brodawczaki
(papillomas)
1
–
–
1
2
 2
4
1
–
11
włókniaki
(fibromas)
–
3
–
5
3
 7
3
2
1
24
nadziąślaki
(epolises)
2
–
1
4
1
 5
–
3
1
17
ziarniniaki
(granulomas)
1
–
1
2
–
 1
5
2
2
14
wyrostku zębodołowym, 12,5% na podniebieniu
twardym, 12,5% na języku i w 9,38% na podniebieniu miękkim.
Nadziąślaki znalazły się na 3. miejscu co do
częstości rozpoznań. U kobiet stanowiły 66,67%
wszystkich nadziąślaków, ze szczytem zachorowań w III i VI dekadzie życia, u mężczyzn natomiast występowały 2-krotnie rzadziej 33,33%. Na
17 przypadków 9 z nich rozpoznano w IV i VI dekadzie. Wszystkie leczone przypadki znajdowały
się na wyrostku zębodołowym.
Ziarniniaki tkanek miękkich w 65% występowały u kobiet, a w 35% u mężczyzn. Zmiany te
w 52,17% dotyczyły dziąsła, w 26,08% przedsionka jamy ustnej, jednakowo w 8,7% policzka i war-
gi górnej oraz w 4,35% podniebienia miękkiego.
Wśród wszystkich przypadków najwięcej, bo 11 na
39 zmian, pojawiło się w VIII dekadzie życia.
Omówienie
Na podstawie wyników pracy można stwierdzić, że w niektórych przypadkach sam obraz kliniczny zmiany nie pozwala na postawienie poprawnego rozpoznania bez weryfikacji histopatologicznej pobranego wycinka. W przeanalizowanym
materiale zgodność rozpoznań wyniosła ok. 71%.
Podobne wyniki w badaniach w latach 2002–2004
uzyskali Dominiak et al. [2], co może sugerować, że
Zgodność diagnostyki klinicznej i histopatologicznej wybranych zmian w jamie ustnej leczonych chirurgicznie
obraz makroskopowy zmiany ulega modyfikacjom,
imitując inne zmiany obecne w jamie ustnej.
Do najczęściej rozpoznawanych zmian w analizowanym materiale należały włókniaki, które
występowały u 27% mężczyzn i prawie 3-krotnie
częściej pojawiały się u kobiet (73%). Bardzo podobny rozkład uzyskali inni autorzy, szacując występowanie włókniaków na 29% u mężczyzn oraz
71% u kobiet [3]. U obu płci występowały głównie w VI dekadzie życia: u mężczyzn – 7 przypadków na 24 (29,17%), a u kobiet – 28 przypadków na
65 (43,08%). Podobne wyniki uzyskano w jednym
z badań, gdzie średnia wieku wyniosła 50,4 [4].
Badania innych autorów wskazują natomiast, że
włókniaki występowały najczęściej w II i III dekadzie życia [5, 6]. Lokalizacja zmiany w badaniach
własnych przedstawiała się następująco: 41,55% na
policzku, 19,48% na wardze, 16,88% na wyrostku
zębodołowym, 12,99% na podniebieniu, na języku 7,8% oraz 1,3% w dnie jamy ustnej. Umiejscowienie na błonie śluzowej policzka w linii zgryzu
jest związane z etiologią urazową, ponieważ jest
to najczęściej urażane przez zęby miejsce w jamie
ustnej [3].
Jedną z częściej rozpoznawanych zmian był
brodawczak związany z zakażeniem wywołanym przez wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV).
W badaniach własnych brodawczaki umiejscowione w jamie ustnej częściej odnotowywano u kobiet
(65,63%) niż u mężczyzn (34,37%). Częstsze występowanie zmiany u płci żeńskiej potwierdzają
obserwacje innych autorów [7]. Zależność ta może wynikać z większej ogólnoustrojowej podatności na zakażenie wirusem HPV kobiet lub z bardziej skutecznych mechanizmów obronnych obecnych w jamie ustnej u mężczyzn. Rolę odporności
miejscowej potwierdzają badania innych autorów, którzy stwierdzili większe stężenie przeciwciał IgA w ślinie mężczyzn zakażonych wirusem
HPV w porównaniu do tego stężenia u zakażonych kobiet [8]. Dla HPV-16 obecność IgA w ślinie
wyniosła 64% w przypadku mężczyzn i 26% u kobiet, dla HPV-18 było to 36% u mężczyzn i 19%
u kobiet, a dla HPV-11 IgA 36% u mężczyzn i 23%
u kobiet [8]. Stężenie przeciwciał IgG było podobne u obu płci. Stężenie przeciwciał w jamie ustnej
u dzieci było zbyt niskie, by oszacować jego zależność od płci [8]. Na podstawie obserwacji własnych
lokalizacja brodawczaków przedstawiała się następująco: 25% na wardze, 21,88% – błonie śluzowej
policzka, 18,75% – dziąśle, 12,5% – podniebieniu
twardym, 12,5% na języku i w 9,38% na podniebieniu miękkim. Inni autorzy podali nieco inny
rozkład umiejscowienia tych zmian: język (41,7%),
podniebienie (33,3%), warga (16,7%), spoidło warg
(8,3%) [9]. Najczęstsze występowanie brodawczaków na języku odnotowano również w badaniach
415
dos Reisa et al. [10]. Można zaobserwować współwystępowanie brodawczaków z leukoplakią, liszajem płaskim lub pęcherzycą zwykłą [10]. W materiale własnym badanie histopatologiczne potwierdziło jeden przypadek występowania brodawczaka
z leukoplakią.
W badaniach własnych stopień zgodności rozpoznania klinicznego z histopatologicznym nadziąślaków wyniósł 66,67%. Najczęściej mylono
je z ziarniniakami tkanek miękkich i włókniakami, co może wynikać z dużej różnorodności obrazu makroskopowego nadziąślaków. Na podstawie
badań własnych zmiany te występowały 2-krotnie
częściej u kobiet, gdzie w analizie na 51 przypadków 17 (33,33%) z nich dotyczy mężczyzn, a 34 kobiet (66,67%). Potwierdzają to obserwacje innych
autorów, którzy w 37,87% nadziąślaków rozpoznanli u płci męskiej oraz w 62,12% u kobiet [11].
Zmiany te występowały głównie w II, V, VI dekadzie życia [11, 12], choć w badaniach własnych
stwierdza się tendencję do występowania nadziąślaków najczęściej w VI dekadzie życia, nieco rzadziej w III i VIII, natomiast z porównywalną częstością w IV, V, VII. W populacji japońskiej częstość występowania nadziąślaków włóknistych
wynosi 39,35%, nadziąślaków zapalnych 24,82%,
i olbrzymiokomórkowych 0,22% [11]. W badaniach własnych zaobserwowano najczęstsze występowanie nadziąślaków zapalnych (49,02%).
W przypadku ziarniniaków na 39 potwierdzonych histopatologicznie przypadków aż 12
(30,77%) zostało błędnie rozpoznanych klinicznie.
Błędy diagnostyczne dotyczyły torbieli, włókniaków oraz brodawczaków. Wśród rozpoznań mikroskopowych występowała znaczna różnorodność. W badaniach własnych najczęściej odnotowywano ziarniniaka szczelinowatego – 29 na
39 przypadków (74,36%), a częstość występowania wzrastała wraz z wiekiem, ze szczytem przypadającym na VI i VII dekadę życia u obu płci.
Podobne wyniki przedstawili Rybka et al. [13].
Na podstawie zebranych danych zmiana ta częściej występowała u kobiet (21 przypadków, wśród
mężczyzn tylko 8), co również odpowiada obserwacjom innych autorów [13], którzy sugerują, iż
częstsze wykrywanie ziarniniaków u kobiet jest
związane z ich częstszymi wizytami u stomatologa, dłuższym użytkowaniem protez w ciągu dnia
oraz spadkiem ilości żeńskich hormonów w okresie menopauzy [14]. Zmiana dotyczyła najczęściej
błony śluzowej przedsionka jamy ustnej, dziąsła,
wyrostka zębodołowego szczęki i części zębodołowej żuchwy, sporadycznie występowała na wardze.
Może to sugerować, że zmiana ta powstaje w wyniku przewlekłego drażnienia błony śluzowej jamy
ustnej w miejscu działania czynnika etiologicznego. Etiologia ziarniniaka szczelinowatego najczę-
416
D. Mierzwa et al.
ściej jest wiązana z długotrwałym użytkowaniem
protezy, ale wśród przyczyn wymienia się też zaburzenia w okluzji [13].
Na 39 przypadków ziarniniaków 2 dotyczyły ziarniniaka ropotwórczego. Występowały u kobiet w wieku 42 i 72 lat. Zmiana ta może wystąpić
w każdym wieku, jednak autorzy zwracają uwagę
na znacznie częstsze jej występowanie w II dekadzie życia u kobiet [16, 17]. Stosunek występowania
tej zmiany u mężczyzn do kobiet wynosi 2 : 1 [17].
Szacuje się, że 5% tych zmian występuje u kobiet
w ciąży [17], co najprawdopodobniej jest związane ze wzrostem stężenia hormonów [16]. Badania
innych autorów sugerują, że zmiana ta może powstawać w przebiegu zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C [18]. Nie można wykluczyć
takiej przyczyny, ze względu na zbyt małą liczbę
przypadków w badaniach własnych jest jednak konieczna kontynuacja tych obserwacji. Ziarniniak
ropotwórczy w 75% występuje na dziąśle (szczególnie w przednim odcinku szczęki) i rzadziej na
wargach, języku, błonie śluzowej policzków i podniebieniu [17]. W badaniach własnych jeden z przypadków ziarniniaka ropotwórczego był umiejscowiony na dziąśle, a drugi na wardze górnej.
Wśród zdiagnozowanych ziarniniaków najrzadziej występował ziarniniak naczyniowy (6 przypadków na 39). Zmiana 2-krotnie częściej występowała u mężczyzn niż u kobiet, częściej w VI dekadzie, a w III i VIII dekadzie rozpoznano po jednym
przypadku. Lokalizacja dotyczyła głównie dziąsła,
tylko jeden przypadek był umiejscowiony na błonie śluzowej policzka. Z badań własnych i na podstawie danych z piśmiennictwa wynika, że zmiana ta ma najczęściej charakter pourazowy [19, 20],
choć wśród przyczyn wymienia się również zaburzenia hormonalne [20].
Badania własne wykazały, że w związku z różnorodnością zmian klinicznych w jamie ustnej,
częste podobieństwo zmian makroskopowych,
może utrudnić poprawne ich rozpoznawanie.
Konieczne jest, aby przed postawieniem wstępnego rozpoznania klinicznego podczas badania
uwzględnić typową lokalizację, ocenić spoistość,
zabarwienie, powierzchnię oraz podłoże zmiany.
W każdym przypadku jest jednak niezbędne wykonanie badania histopatologicznego, które ostatecznie potwierdzi lub wykluczy wstępne rozpoznanie kliniczne oraz umożliwi podjęcie właściwego leczenia.
Piśmiennictwo
  [1] Knychalska-Karwan Z.: Choroby przednowotworowe. Fizjologia i patologia błony śluzowej jamy ustnej. Misiak M., Czelej, Lublin 2009, 139–148.
  [2] Dominiak M., Sulka A., Jodłowska-Olewińska J., Łysiak-Drwal K., Hałoń A.: Benign neoplasms of the oral
cavity of epithelial or mesenchymal origin in patients of the Department of Dental Surgery at Wroclaw Medical
University in the years 2003–2004. Porad. Stomatol. 2007, 12, 335–343 [in Polish].
  [3] Suradi Halim D., Pohchi A., Pang EE Yi.: The prevalence of fibroma in oral mucosa among patient attending
USM dental clinic year 2006–2010. Indones. J. Dent. Res. 2010, 1, 1, 61–66.
  [4] Marciszyn L., Kusiak A., Molęda-Ciszewska B.: Prevalence analysis of oral mucosal diseases with respect to
gender and age of the patients diagnosed at Specialist Clinic of The Medical University of Gdańsk – annual observations. Dental Forum 2012, 40, 27–33 [in Polish].
  [5] García de Marcos J.A., García de Marcos M.J., Arroyo Rodríguez S., Rodrigo J., Poblet E.: Peripheral ossifying fibroma: a clinical and immunohistochemical study of four cases. J. Oral Sci. 2010, 52, 95–99.
  [6] Moon W.-J., Choi S.Y., Chung E.C., Kwon K.H., Chae S.W.: Peripheral ossifying fibroma in the oral cavity:
CT and MR findings. Dentomaxillofac Radiol. 2007, 36, 180–182.
  [7] Więcławska M., Kukwa A., Malejczyk M., Majewski S., Borowicz K.: Human Papillomavirus (HPV) infections in the oral cavity and the throat. Czas. Stomat. 2005, 58, 689–702 [in Polish].
  [8] Marais D., Sampson C., Jeftha A., Dhaya D., Passmore J., Denny L., Rybicki E., Van Der Walt E., Stephen L.,
Williamson A.: More men than women make mucosal IgA antibodies to Human papillomavirus type 16 (HPV-16)
and HPV-18: a study of oral HPV and oral HPV antibodies in a normal healthy population. BMC Infect Dis. 2006,
6, 95–101.
  [9] Carneiro T.E., Marinho S. A, Verli F.D., Mesquita A.T.M., Lima N.L., Miranda J.L.: Oral squamous papilloma: clinical, histologic and immunohistochemical analyses. J. Oral Sci. 2009, 51, 367–372.
[10] dos Reis H.L.B., Rabelo P.C., de Santana M.R.F., Carvalho Ferreira D., Filho A.C.: Oral squamous papilloma and condyloma acuminatum as manifestations of buccal-genital infection by human papillomavirus. J. Bras.
Patol. Med. Lab. 2011, 47, 451–459.
[11] Hamada Y., Hamano H., Chen S.H., Abiko Y., Osada K., Katayanagi T., Hashimoto S., Inoue T., Shimono M., Noma H.: Statistical study of epulis, especially in general pathology. Dent. Sci. 1989, 89, 1507–1515.
[12] Denisewicz K.B., Łotowska J.M., Małyszko M., Sobaniec-Łotowska M.E.: The histopathological analysis of
114 cases of hyperplastic lesions of the oral mucosa – previously defined as epulides – in biopsy specimens, with
a focus on osseous metaplasia. Czas. Stomatol. 2007, 60, 306–311 [in Polish].
[13] Rybka J., Otulakowska-Skrzyńska J., Hędzelek W.: Evaluation of granuloma fissuratum cases in removable
denture wearers. Protet. Stomatol. 2011, 61, 217–223 [in Polish].
Zgodność diagnostyki klinicznej i histopatologicznej wybranych zmian w jamie ustnej leczonych chirurgicznie
417
[14] Kantor R., Wnukiewicz J., Jeleń M.: Flabby ridges – granuloma fissuratum or epulis fissuratum? Magazyn Stomatol. 1998, 8, 10, 17–20 [in Polish].
[15] Kamal R., Dahiya P., Puri A.: Oral pyogenic granuloma: various concepts of etiopathogenesis. J. Oral Maxillofac. Pathol. 2012, 16, 79–82.
[16] Jafarzadeh H., Sanatkhani M., Mohtasham N.: Oral pyogenic granuloma: a review. J. Oral Sci. 2006, 48, 167–175.
[17] Amirchaghmaghi M., Falaki F., Mohtasham N., Mosannen-Mozafari P.: Extragingival pyogenic granuloma: a case report. Cases J. 2008, 1, 1, 371.
[18] Raut D.L., Khedkar S.A.: Oral pyogenic granuloma: A case report. J. Indian Acad. Med. Radiol. 2007, 19, 3779.
[19] Janas A., Grzesiak-Janas G.: Oral teleangiectatic granulomas during the course of thrombocytopenia. Magazyn
Stomatol. 2007, 17, 1, 22–24 [in Polish].
[20] Szyszkowska A., Puławska M.: Large pyogenic granuloma in oral cavity – case description. Magazyn Stomatol.
2010, 20, 9, 118–122 [in Polish].
Adres do korespondencji:
Dorota Mierzwa
Zakład Chirurgii Stomatologicznej UMW
ul. Krakowska 26
50-425 Wrocław
tel.: 71 784 02 51
e-mail: [email protected]
Praca wpłynęła do Redakcji: 19.08.2013 r.
Po recenzji: 8.10.2013 r.
Zaakceptowano do druku: 22.11.2013 r.
Received: 19.08.2013
Revised: 8.10.2013
Accepted: 22.11.2013