BEZPIECZEŃSTWO CHEMICZNE W ASPEKCIE STRATEGII

Opinie – Pogl¹dy – Polemiki
BEZPIECZEÑSTWO CHEMICZNE
W ASPEKCIE STRATEGII BEZPIECZEÑSTWA
NARODOWEGO RZECZYPOSPOLITEJ
POLSKIEJ
Prof. dr hab. Stanis³aw Œladkowski
Wydzia³ Bezpieczeñstwa Narodowego
Akademii Obrony Narodowej
W obecnym okresie przewa¿a pogl¹d, ¿e zagro¿enia, jakie nios¹ dla spo³eczeñstwa skutki katastrof, awarii technicznych i technologicznych w podmiotach gospodarczych, skutki klêsk ¿ywio³owych i ska¿eñ œrodowiska,
mo¿na porównaæ do konsekwencji dzia³alnoœci militarnej. Stanowi¹ sob¹ nowy wymiar bezpieczeñstwa pañstwa, tym bardziej znacz¹cy, i¿ s¹ nie tylko
dynamicznie ewoluuj¹cym procesem, lecz tak¿e tworz¹ wartoœæ motywuj¹c¹
dzia³ania wiod¹ce ku zmianie pogl¹dów na problemy wspó³czesnych kryzysów, konfliktów, itp. Potwierdzeniem tego s¹ treœci zawarte w: „Strategii
bezpieczeñstwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej”.
Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e skutki zagro¿eñ maj¹ œcis³y zwi¹zek z polityk¹
pañstwa, ekonomi¹, przemianami w nauce i technice oraz wiele wspólnego
z tym, co okreœlane jest mianem „cywilizacji trzeciej fali”. Nie bez znaczenia pozostaj¹ te¿, moim zdaniem, ró¿ne formy wiedzy z zakresu przeciwdzia³ania skutkom zagro¿eñ rodzajowych, modyfikowane przemianami na
arenie miêdzynarodowych stosunków spo³ecznych i politycznych w postrzeganiu ich roli i rangi. Tym bardziej jest to istotne, ¿e w³¹czenie Polski w europejskie struktury bezpieczeñstwa wymaga dostosowania ustaleñ narodowych do standardów sojuszniczych, co jest czynione na niwie dzia³alnoœci
pañstwowej.
Bezpieczeñstwo pañstwa, jakkolwiek je postrzegaæ, jest zagadnieniem
z³o¿onym i wieloaspektowym, jako ¿e ujmuje w swym obszarze zainteresowania dziedziny dzia³alnoœci politycznej, militarnej, zagadnienia gospodarcze, spo³eczne, ekologiczne, itp. Owe sk³adowe s¹ bardzo czêsto wobec siebie i przyczyn¹, i skutkiem, wyzwalaj¹c okreœlone procedury wykonawcze
i pozostaj¹c przy tym we wzajemnych mniej lub bardziej z³o¿onych synergicznych zwi¹zkach. Tak postrzegaj¹c problem mo¿na twierdziæ, i¿ o bezpie1
J. Kaczmarek, Terroryzm i konflikty zbrojne a fundamentalizm islamski, Wroc³aw 2001, s. 11.
2
K. Ja³oszyñski, Terroryzm fundamentalistów islamskich, Warszawa 2001, s. 5.
3
Y. Alexander, M. Hoenig, Superterroryzm biologiczny, chemiczny i nuklearny.
Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2001, s. 7.
61
Opinie – Pogl¹dy – Polemiki
czeñstwie kraju traktowanym jako: „taki rzeczywisty stan stabilnoœci wewnêtrznej i suwerennoœci pañstwa, który odzwierciedla brak lub wystêpowanie jakichkolwiek zagro¿eñ /... /”, decyduj¹ czynniki charakterystyczne dla
i wyp³ywaj¹ce z form dzia³alnoœci na forum miêdzynarodowym i wewnêtrznym. Nie ulega zatem w¹tpliwoœci, i¿ o bezpieczeñstwie pañstwa decyduje
b¹dŸ wywiera na nie znacz¹cy wp³yw „System Zarz¹dzania/Reagowania Kryzysowego” postrzegany i traktowany jako ca³oœæ si³ i œrodków przeznaczonych przez pañstwo do realizacji zadañ w dziedzinie ochrony przed skutkami zagro¿eñ rodzajowych, odpowiednio do tych zadañ zorganizowanych,
utrzymywanych i przygotowanych.
W obecnej rzeczywistoœci zwi¹zanej z cz³onkostwem Polski w NATO mo¿na twierdziæ, i¿ s¹siaduje ona z obszarem zwiêkszonego ryzyka niebezpieczeñstw stricte militarnych i zagro¿eñ kryzysowych (np. skutków katastrof
lub klêsk ¿ywio³owych i antropogenicznych). To prowadzi do konkluzji, i¿
„System Zarz¹dzania/Reagowania Kryzysowego” winien uwzglêdniaæ zagro¿enia ró¿nego typu, rodzaju i pochodzenia, a punkt ciê¿koœci w dziedzinie
bezpieczeñstwa przesuwa siê w kierunku reagowania na sytuacje kryzysowe
i przeciwdzia³ania mo¿liwym ich skutkom.
Jakkolwiek patrzeæ na zagadnienie, konstytutywnym elementem jest reagowanie na sytuacje kryzysowe, w tym na te, jakie wywo³uj¹ lub mog¹ wywo³aæ niebezpieczne toksyczne substancje chemiczne (TSP, TIC) obecne
w podstawowych dziedzinach gospodarki pañstwa ze wzglêdu na ska¿enia
toksyczne, czyli zanieczyszczenia terenu, wody i powietrza stanowi¹ce groŸbê zatruæ ludzi i zwierz¹t. Trzeba siê, zatem zgodziæ z tez¹, ¿e: /... / „Istnieje potrzeba teoretycznego odniesienia siê do kryzysowych zjawisk i tendencji, ujawnienia ich najogólniejszych przyczyn, uwarunkowañ i mechanizmów,
a tak¿e aktywnego w³¹czenia siê w nurt tych dzia³añ praktycznych, których
celem jest eliminowanie lub pomniejszanie zgubnych dla cz³owieka procesów pochodnych dzia³alnoœci pokojowej /…/”.
Jak i w jakiej formie pojêciowej postrzegaæ „bezpieczeñstwo chemiczne”? Odpowiedzi s¹ trudne i niekiedy wieloznaczne, zale¿ne od sposobu podejœcia do ich uzyskania. W odniesieniu do œrodowiska „bezpieczeñstwo
chemiczne” mo¿emy pojmowaæ jako stan, w jakim ryzyko zak³óceñ jego sk³adowych jest niewielkie. W stosunku do obszaru kraju, regionu geograficznego, itp. na „bezpieczeñstwo chemiczne” musimy spojrzeæ przez pryzmat
skutków zagro¿eñ powodowanych przez:
1. Procesy wytwórcze,
2. Transport rodzajowy,
3. Technologie przemys³owe,
4. Wyœcig zbrojeñ,
5. Sytuacje kryzysowe.
4
Za: K. Ja³oszyñski, Prognozy rozwoju terroryzmu, PBS 1-2/99, s. 1.
Y. Alexander, M. Hoenig, op .cit., s.24
6 M. ¯uber, Agroterrorism – Threats and preparedness, [w]: Development in
production and use of new agrochemicals, Czech-Pol Trade, Prague-Brussels 2005.
5
62
Opinie – Pogl¹dy – Polemiki
To wskazuje na pewien specyficzny problem. Banalnie rzecz ujmuj¹c
„produktem” owych sytuacji mog¹ byæ uwolnienia niebezpiecznych substancji chemicznych, jakie nie respektuj¹ granic i maj¹ charakter transgraniczny, a skutki zale¿¹ od wielu okolicznoœci, zw³aszcza szybkoœci przemieszczania w terenie, barier i ograniczeñ, poziomu emisji, itp. Tym samym pojawia
siê rodzaj „niechcianych wiêzi” tworz¹cych nowy element w strukturze
kompleksowych wspó³zale¿noœci miêdzynarodowych. Szukaj¹c formu³y
„bezpieczeñstwa chemicznego” zwraca siê uwagê na to, co mu faktycznie zagra¿a?, o jakie procesy i zjawiska idzie?, czego s¹ one skutkiem?, ect. Tym
bardziej, ¿e cech¹ zagro¿eñ chemicznych jest ich oddzia³ywanie nie tylko na
ludzi, lecz tak¿e na stosunki spo³eczne, co stawa³o siê niekiedy przyczyn¹
napiêæ miêdzynarodowych. Wspomnijmy na spory o zanieczyszczenia powietrza USA i Kanady, Wielkiej Brytanii i Francji, Holandii i Belgii, pañstw
EWG i pañstw skandynawskich, Polski i by³ej Czechos³owacji, Czechos³owacji i Wêgier czy Rumunii i Bu³garii. Nie wolno nam przy tym zapomnieæ o potrzebie okreœlenia bezpieczeñstwa i „na dziœ”, i „na jutro”, a wiêc odnoszonego do agresji chemicznej objawiaj¹cej siê w naszym otoczeniu jako skutek
dzia³alnoœci cz³owieka.
Bez w¹tpienia owo stanowisko spowodowa³o, i¿ przez d³ugie lata „bezpieczeñstwo chemiczne” traktowane by³o li tylko jako prawne d¹¿enie
pañstw do ochrony swego otoczenia i zdrowia ludzi przed dzia³aniami innych pañstw bez uwzglêdniania mo¿liwoœci przeciwdzia³ania. Dopiero katastrofy przemys³owe w minionych latach XX wieku, zw³aszcza w Seveso we
W³oszech i Bhopalu w Indiach, dowiod³y potrzeby innego patrzenia na zagadnienie bezpieczeñstwa spo³ecznoœci. Pojawi³ siê nurt, w jakim traktuje
siê je jako podejmowanie dzia³añ maj¹cych w celu kszta³towanie po¿¹danego stanu otoczenia. W takim odniesieniu przemawiaj¹c¹ do wyobraŸni, zarazem ogóln¹, przeto w pewnym sensie uniwersaln¹ wyk³adni¹, mo¿e byæ definicja: „bezpieczeñstwo chemiczne to proces zmierzaj¹cy do zapewnienia
spokojnej i zdrowej egzystencji cz³owieka przy u¿yciu ró¿nych œrodków zgodnych z regu³ami wspó³¿ycia wewnêtrznego pañstwa i spo³ecznoœci miêdzynarodowych”.
Zalet¹ takiego ujêcia problemu jest po pierwsze, jego istota sprowadzona do w¹sko pojmowanych konstruktywnych d¹¿eñ prowadz¹cych do unikania zagro¿eñ chemicznych, po drugie, wskazanie, ¿e proces ten powinien siê
toczyæ przy udziale wielu elementów sk³adowych, jakich dzia³anie powinno
byæ dostosowane do sfery wspó³pracy miêdzynarodowej, strategii rozwoju
danego kraju oraz zbiorowej œwiadomoœci zagro¿eñ jego spo³ecznoœci. To
7
W. Turnbull, P. Abhayaratne, 2002 WMD Terrorism Chronology: Incidents
Involving Sub-National Actors and Chemical, Biological, Radiological, and Nuclear
Materials. Center for Nonproliferation Studies. http:\\cns.miis.edu.
8
B. Hoffman, Oblicza terroryzmu. Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media.
Fakty. Warszawa 2001, s. 190.
9
B. Hoffman op. cit. s. 116.
63
Opinie – Pogl¹dy – Polemiki
sprawia, i¿ mo¿emy przyj¹æ, ¿e „bezpieczeñstwo chemiczne to umowny system jednostek i instytucji wykonawczych po³¹czonych jednolitym celem,
zbiorami zadañ, itp., którego funkcjonowanie powinno przynieœæ po¿¹dane
efekty w wypadku ró¿norakich zagro¿eñ bez wzglêdu na to czy bêd¹ to zagro¿enia czasu pokoju, kryzysu czy wojny”. Jednak by to mog³o nast¹piæ jest
niezbêdne spe³nienie pewnych wymogów. Do najwa¿niejszych, moim zdaniem, nale¿y:
1. Organizacja i zasady funkcjonowania systemu maj¹ zapewniæ realizacjê okreœlonych wczeœniej celów i sformu³owanych zadañ.
2. System buduje siê na istniej¹cych ju¿ urzêdach, instytucjach, podmiotach i jednostkach wykonawczych ró¿nego podporz¹dkowania, wykorzystuj¹cych swój dotychczasowy dorobek i doœwiadczenia z niezbêdnymi modyfikacjami i korektami.
3. Powinien istnieæ jednoznacznie czytelny podzia³ zadañ pomiêdzy podmioty i przedmioty wykonawcze dla unikniêcia dublowania siê w wykonywaniu czynnoœci informacyjnych i wykonawczych.
4. Kierowanie i koordynowanie funkcjonowaniem systemu trzeba powierzyæ jednemu organowi odpowiedzialnemu za diagnozowanie stanu i poziomu zagro¿eñ, profilaktykê i likwidacjê powsta³ych skutków.
5. Dzia³anie ka¿dego elementu systemu musi byæ wspierane wiedz¹ naukow¹.
6. Wszelkie poczynania powinny byæ zgodne z miêdzynarodowymi dokonaniami po to, by stawiæ czo³a narastaj¹cym problemom œrodowiskowym.
Wymogów mo¿na postawiæ wiêcej, a ich zbiór nie jest zamkniêty. Jest
jednak bezspornym fakt, ¿e „bezpieczeñstwo chemiczne” postrzegaæ trzeba
jako sk³adow¹ bezpieczeñstwa ogólnego oraz miêdzynarodowego i realizowaæ jako kategoriê prawn¹ na szczeblu regionalnym, subregionalnym i miêdzypañstwowym. Jest faktem tak¿e, i¿ w kontekœcie pe³nego bezpieczeñstwa miêdzynarodowego jego znaczenie stanowi sob¹ element bezpieczeñstwa cz³owieka. By zapewniæ mu pe³ne jego poczucie musz¹ byæ spe³nione
dwa warunki, a mianowicie: po pierwsze, cz³owiek powinien byæ ca³kowicie
bezpieczny od zagro¿eñ, jakie niesie wojna, stan kryzysu czy rozwój gospodarki kraju, w jakim ¿yje, wreszcie miêdzynarodowe stosunki spo³eczno-humanitarne, a wiêc musi byæ mu zapewnione „bezpieczeñstwo polityczne”
oraz po drugie, cz³owiek powinien byæ zabezpieczony przed skutkami agresji wobec œrodowiska, czyli musi byæ realizowane „bezpieczeñstwo chemiczne”.
Cokolwiek mówiæ, najbardziej istotnym jest fakt, i¿ zagro¿enia zrodzi³y
potrzebê przeciwdzia³ania ich ró¿norodnym skutkom. Jeœli tak, to czy istniej¹ i jakie œrodki zapewnienia „bezpieczeñstwa chemicznego”? Jak dowo10
Associated Press. Man Accused of Possessing Lethal Toxin Hangs Himself. Los
Angeles Times, 24 grudnia 1995.
11
K.Vick Man Gets Hands on Bubonic Plague Germs, But Thats No Crime.
Washington Post, 30 grudnia 1995.
12
R.L, op. cit., s. 32.
13
Y. Alexander, M. Hoenig, op .cit., s. 25.
64
Opinie – Pogl¹dy – Polemiki
dzi praktyka, skutecznoœæ przedsiêwziêæ jednostronnych jest zazwyczaj
ograniczona, na co sk³ada siê i o czym decyduje przede wszystkim transgraniczny zasiêg zagro¿eñ. Dlatego ich likwidowanie powinno byæ z koniecznoœci przedmiotem wysi³ków miêdzynarodowych, to jest dzia³añ dwu i wielostronnych.
„Bezpieczeñstwo chemiczne” ma wspó³czeœnie wiele wa¿nych aspektów,
w tym równie¿ o charakterze czysto militarnym. Nie da siê w czasach „zbrojnego pokoju” rozdzieliæ polityki militarnej od wewnêtrznej, zewnêtrznej, ect.
Z tego wynika, ¿e winno ono byæ przedmiotem szczególnych i szczegó³owych
rozwa¿añ. Dlatego wymaga koordynacji i si³¹ rzeczy musi byæ i kategori¹ polityki, i negocjacji, i uk³adów, i stosunków wzajemnych pañstw, itp. I chocia¿
nie dotyczy jakiegoœ wyimaginowanego nieosi¹galnego stanu idealnego, to
w rzeczywistoœci odnosi siê do stanu faktycznego, istniej¹cego w danym
miejscu i czasie. Nale¿y przy tym zwróciæ uwagê na:
1. Obszary, w jakich zamierza siê stan bezpieczeñstwa osi¹gn¹æ;
2. Czynniki zagro¿eñ, jakie wywieraj¹ wp³yw na stan otoczenia;
3. Tendencje rozwoju sytuacji kryzysowej czy œwiadomej dzia³alnoœci,
czyli inaczej kierunki i si³ê oddzia³ywania negatywnych skutków, przy jednoczesnej ocenie okolicznoœci, jakie sprzyjaj¹ lub nie sprzyjaj¹ ich wyst¹pieniu;
4. Przewidywanie i ocenê skutków negatywnych zjawisk zagro¿eñ chemicznych w bli¿szej i dalszej perspektywie czasowej.
Liczne doœwiadczenia uzyskane z praktyki dzia³añ na forum pañstwowym czy miêdzynarodowym wskazuj¹, ¿e ju¿ istniej¹ce czy wy³aniaj¹ce siê
problemy chemiczne ani nie s¹ rozwi¹zywane, ani zwykle nie mog¹ byæ rozwi¹zane do koñca z ró¿nych przyczyn czy to organizacyjnych, czy to fizycznych, czy to ekonomiczno-finansowych. Jest to nierealne równie¿ z tego powodu, ¿e interesy b¹dŸ to poszczególnych pañstw, b¹dŸ regionów gospodarczych, ogólnie rzecz bior¹c, nie s¹ to¿same. Z tych zale¿noœci i uwarunkowañ wiedzie prosta droga do wysnucia wniosku, ¿e podejœcie do „bezpieczeñstwa chemicznego” jest i mo¿e byæ tak ró¿ne, jak ró¿na jest wiedza
o problemie zagro¿eñ. Tote¿ przedmiotem analizy prowadz¹cej do ustalenia
uwarunkowañ wp³ywaj¹cych na kszta³towanie potrzeb tego rodzaju bezpieczeñstwa powinny byæ, moim zdaniem:
1. Rozwój organizacji bezpieczeñstwa zbiorowego,
2. Ocena potencja³ów gospodarczych s¹siadów,
3. Analiza sytuacji zagro¿eñ w otoczeniu obiektów gospodarczych,
4. Znajomoœæ w³aœciwoœci ewentualnych zagro¿eñ o charakterze chemicznym.
Znaj¹c wiarygodny obraz zagro¿eñ chemicznych naszego otoczenia oraz
sytuacji wewnêtrznej kraju mo¿emy nakreœliæ zakres prac nad „systemem
bezpieczeñstwa chemicznego” pañstwa. Jego konstrukcja powinna wywodziæ siê z:
14
R. Purver, Chemical and Biological Terrorism: The Threat According to the
Open Literature, CSIS/SCRS, Ottawa, Canada 1995.
65
Opinie – Pogl¹dy – Polemiki
1. Diagnozy i prognozy rozwoju zagro¿eñ z punktu widzenia warunków
bezpieczeñstwa Polski, w tym zw³aszcza zagro¿eñ lokalnych i transgranicznych;
2. Okreœlenia programu (zestawu celów i zadañ) przeciwstawienia siê
potencjalnym zagro¿eniom kryzysowym i wojennym o cechach pierwotnych
i wtórnych zagro¿eñ chemicznych;
3. Ustalenia si³ i œrodków niezbêdnych do realizacji powy¿szego programu, czyli inaczej uk³adu i struktury systemu w warunkach pokoju, kryzysu
i wojny;
4. Sformu³owania przedsiêwziêæ niezbêdnych do przygotowania ca³ego
systemu do wykonania zadañ w czasie zagro¿enia, kryzysu i wojny;
5. Okreœlenia planu realizacji przedsiêwziêæ w procesie dochodzenia do
docelowego potencja³u tworzenia warunków „bezpieczeñstwa chemicznego”;
6. Ustalenia niezbêdnych zmian strukturalnych i organizacyjnych „systemu bezpieczeñstwa chemicznego” w sk³adzie „systemu bezpieczeñstwa narodowego” umo¿liwiaj¹cych dzia³anie w systemie sojuszniczym i narodowym.
Z tego, co dotychczas powiedziano wynika, ¿e zapobieganie katastrofom
chemicznym, powoduj¹cym ofiary œmiertelne i utratê zdrowia, powa¿ne naruszenie stanu lub zniszczenie œrodowiska naturalnego, stanowi we wspó³czesnym œwiecie trwa³y i wa¿ny element „systemu bezpieczeñstwa chemicznego”. Wyra¿a siê ono miêdzy innymi w przeciwdzia³aniu lub zapobieganiu
wp³ywom na œrodowisko powoduj¹cym jego zniszczenie, uszkodzenie, zanieczyszczenie, zmiany cech fizycznych lub charakteru elementów przyrodniczych.
Polska cz³onek Unii Europejskiej i NATO, jest sygnatariuszem uk³adów
bilateralnych i multilateralnych. Tym samym obowi¹zana jest przestrzegaæ
odpowiednich warunków zwi¹zanych tak¿e z obiektami niebezpiecznymi.
Jak wynika z analizy treœci literatury przedmiotowej, regu³¹ przyjêt¹ w regulacjach prawnych jest to, ¿e obejmuj¹ one podmioty dysponuj¹ce niebezpiecznymi substancjami w du¿ych iloœciach, zw³aszcza przemys³ i organizacje magazynuj¹ce te substancje w skali masowej.
WARUNKI KONSTRUKCJI SYSTEMU BEZPIECZEÑSTWA
CHEMICZNEGO KRAJU
Zasad¹ jest tak¿e wy³¹czenie z obszaru ich zastosowania takich niebezpiecznych grup obiektów, wobec jakich stosowane s¹ inne przepisy dotycz¹ce bezpieczeñstwa, zapobiegania awariom i ograniczania ich skutków5. Tote¿ trzeba podj¹æ niezbêdne œrodki maj¹ce w celu zabezpieczenie siê na wypadek niekontrolowanego uwolnienia niebezpiecznych substancje chemicznych podczas rutynowych czynnoœci eksploatacyjnych lub obs³ug sprzêtu, nawet, gdy s¹ te czynnoœci wykonywane w œcis³ym przestrzeganiu i dotrzymywaniu standardów œrodowiskowych. Idzie o to, ¿e efekt kumulatywny wielu
niewielkich uwolnieñ mo¿e powodowaæ znacznie wiêksze niebezpieczeñstwo
66
Opinie – Pogl¹dy – Polemiki
Lokalnych
Diagnoza i prognoza
rozwoju i zagro¿eñ
TRANSGRANICZNYCH
Program przeciwstawiania siê
potencjalnym zagro¿eniom
chemicznym
Zestaw celów i zadañ
Si³y i œrodki realizacji
Uk³ad i struktura systemu
POKÓJ
KRYZYS
Przedsiêwziêcia do wykonania
zadañ w czasie:
zagro¿enia, kryzysu, wojny
WOJNA
Dochodzenie do docelowego
potencja³u tworzenia
warunków bezpieczeñstwa
chemicznego
Plan realizacji przedsiêwziêæ
Zmiany strukturalne i
organizacyjne systemu
bezpieczeñstwa chemicznego
w sk³adzie systemu
bezpieczeñstwa narodowego
Mo¿liwoœæ dzia³añ w systemie
sojusniczym i narodowym
dla œrodowiska niŸli uwolnienie masowe. Efekt ten mo¿e doprowadziæ do
dewastacji œrodowiska, szczególnie wtedy, kiedy zanieczyszczenia s¹ fizycznie zatrzymywane i zalegaj¹ w danym rejonie wskutek oddzia³ywania czynników atmosferycznych i topograficznych.
Na podstawie analizy stanu regulacji prawnych, doœwiadczeñ i potencja³u zagro¿eñ awariami w obiekcie gospodarczych naszego kraju trzeba zwróciæ uwagê na kilka zasadniczych wniosków.
67
Opinie – Pogl¹dy – Polemiki
1. W wiêkszoœci aktów prawnych nie podejmuje siê kwestii bezpieczeñstwa chemicznego wy³aniaj¹cymi siê z regu³ dzia³alnoœci obronnej pañstwa.
2. Nie jest rozwi¹zana kwestia identyfikacji zagro¿eñ chemicznych œrodowiska, zw³aszcza w zakresie oceny zagro¿enia potencjalnymi awariami
obiektowymi i realizacji przedsiêwziêæ organizacyjnych i technicznych zapobiegaj¹cych awariom, czynnoœci prewencji i przygotowania na wypadek awarii.
3. Wa¿n¹ rolê mo¿e odegraæ zaplecze naukowo-badawcze w rozwi¹zywaniu ca³okszta³tu zagadnieñ odnoszonych do zagro¿eñ powodowanych przez
gromadzenie i u¿ytkowanie niebezpiecznych substancji chemicznych.
5
Dyrektywa Rady 82/501/EWG z dnia 24 czerwca 1982 roku Council Directive
on the majoraccident hazards of certain industrial activities – Dyrektywa Rady
w sprawie zagro¿enia powa¿nymi awariami przez niektóre rodzaje dzia³alnoœci przemys³owej – tzw. Dyrektywa Seveso wy³¹cza poza zakres stosowania jej postanowieñ
nastêpuj¹ce rodzaje obiektów: instalacje j¹drowe i zak³ady przetwarzania materia³ów
(substancji) radioaktywnych, instalacje wojskowe, wytwórnie oraz magazyny materia³ów wybuchowych i podobne, instalacje do usuwania toksycznych i niebezpiecznych
odpadów – przyp. Aut.
68