PT -ilu zginê³o za ratow. ¯yd

MICHAŁ OLSZEWSKI, KRAKÓW
Gazeta Wyborcza 18 listopada 2005
Ilu Polaków zginęło, ratując śydów? Co zrobić, by Polska nie była
postrzegana jako kraj współodpowiedzialny za Holocaust?
Instytut Studiów Strategicznych i archiwiści proponują:
zbadamy rzetelnie,
ilu
Polaków zginęło lub było
represjonowanych za pomoc śydom
Program pod nazwą INDEX powstał w ubiegłym mku, ale prace ł^
rozpoczynają się teraz. Pomysł UJ wyszedł ze środowiska Instytutu
Studiów Strategicznych - pozarządowej organizacji z Krakowa
zajmującej się głownie stosunkami międzynarodowymi.
- W polskiej historii nada widnieją haniebne białe plamy. Nie wiemy
dokładnie. iłu Polaków w czasie wojny zginęło )ub poniosło karę za
przyzwoitość. A ma to znaczenie dła naszej narodowej toŜsamości mówi Anna Szymańska-Kiich. dyrektor ISS.
W pomysł zaangaŜowali! się pracownicy Naczelnej Dyrekcji
Archiwów Państwowych z Warszawy, którzy rozpoczynają poszukiwania w archiwach. W pracach pomogą Niemcy. śydzi z Yad
Yashem, IPN. - intormacje o Polakach, którzy pomagałi śydom i
otrzymali medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, są powszechnie
znane. To sześć tysięcy bohaterów. Ale jestem przekonany. Ŝe to
załedwie część. To ostatnia chwiła. by poszerzyć naszą wiedzę. Jeszcze
moment, a umrą ostami świadkowie tamtych zdarzeń - mówi prof.
Władysław Bartoszewski, przewodniczący progmmowego projektu.
Sam Bartoszewski, były więzień obozów koncentracyjnych, juŜ w latach
60. apelował do Polaków o świadectwa bohaterskiej pomocy
prześladowanym śydom.
- Nasz projekt nie jest pomyślany jako przeciwwaga dla Jedwabnego zapewnia ISS oraz archiwiści. - Tym bardziej Ŝe przy okazji poszukiwań
na pewno znajdziemy donosy pisane przez Połaków. dowody na
kolaborację i szmalcownictwo. JuŜ teraz mamy takie sygnały. Będziemy
je ujawniać - mówi Zdzisław Jurkowski, jeden z pomysłodawców. - Ałe
jeśłi uda się nam udowodnić. Ŝe tysiące Polaków angaŜowały się w
pomoc śydom i płaciły za to zdrowiem i Ŝyciem, to głosy, które
obarczają nas współwiną za Holocaust i obozy koncentracyjne, stracą
swoją siłę - dodaje.
1
Wspiera go prof. Bartoszewski: - Cały czas zdarzają się akty
dezinformacji, nie mówię, Ŝe celowej. Dla mnie jest ona związana z
brakiem źródeł. JeŜeli chcemy zmienić wizerunek Polski, zróbmy to
sami. Znajdźmy dokumenty, opublikujmy je. Nikt nie zrobi tego za nas.
W najbliŜszym czasie archiwiści pojadą do Berlina, Ludwigsburga i
Freiburga. Mieszczą się tam zbiory dokumentów niezbadane pod kątem
polskich ofiar pomocy śydom. - Są jeszcze polskie archiwa kościelne,
są zbiory IPN, są archiwa na Wschodzie. Wszędzie tam chcemy szukać wylicza prof. Daria Nałęcz, dyrektor NDAP.
Dokładne dane dotyczące Polaków pomordowanych za pomoc
śydom nie są znane. Prof. Martin Gilbert z Oxfordu. jeden z najbardziej
znanych badaczy Holocaustu. szacuje, Ŝe liczba ta moŜe sięgać 70 tysięcy. Polscy archiwiści opublikują wyniki swoich swoich prac w
Księdze Pomordowanych za Pomoc śydom. W dalszych planach mają
stworzenie muzeum-archiwum poświęconego polskim ofiarom.
Krakowska prezentacja programu zbiegła się z międzynarodową sesją
naukową "fakty i fałsze w powszechnej wiedzy o Holocauście", która
przez cały czwartek trwała w Krakowie. Naukowcy dyskutowali między
innymi o kliszy „polskich obozów zagłady", duŜo uwagi pochłonęły
równieŜ tematy związane z antysemityzmem w Rosji i na Ukrainie.
Twórcy INDEX-u apelują o udział w projekcie. Bez pomocy
świadków zbrodni tub ich rodzin program się nie powiedzie, potrzebne
są bowiem nazwiska ofiar bądź inne informacje dotyczące
poszukiwanych zdarzeń. W internecie dostępna jest juŜ ankieta
dotycząca Polaków prześladowanych za pomoc śydom. Formularz
dostępny jest pod adresami: www.iss.krakow.pt. www.archiwa.gov.pL
MoŜe być wysłany drogą e-maitową bądź pocztą:
ISS. uł. Mikołąjska 4. 31-027 Kraków,
NDAP, ul. Długa 6. 00-950 Warszawa. skr. pocztowa 1005.
Konieczny dopisek INDEX.
2