11 kwietnia 2008 r. dr Declan Kennedy ROZWÓJ KRAJOWEJ

Warsztaty poświęcone strukturom kwalifikacji
Warszawa 10 – 11 kwietnia 2008 r.
dr Declan Kennedy
ROZWÓJ KRAJOWEJ STRUKTURY KWALIFIKACJI W IRLANDII
Główną siłą napędową do stworzenia i wdrożenia struktur kwalifikacji była Deklaracja z
Bolonii (1999 r.), której celem naczelnym było poprawienie wydajności i efektywności
szkolnictwa wyższego w Europie. Spotkanie europejskich Ministrów Szkolnictwa Wyższego w
Bergen (2005 r.) podkreśliło znaczenie istnienia krajowych struktur kwalifikacji w
Europejskim Obszarze Szkolnictwa Wyższego. Zdaniem uczestników spotkania w Bergen,
struktura kwalifikacji powinna uwzględniać 3-stopnie studiów, generyczne deskryptory
każdego ze stopni uwzględniając jakość kształcenia i kompetencje oraz system punktów
zaliczeniowych (ECTS) dla pierwszego i drugiego stopnia (licencjat i magister). Wstępne
projekty krajowej struktury kwalifikacji w każdym z krajów, które podpisały porozumienie z
Bergen, powinny być ukończone przed 2010 r. Ważne jest, aby każdy z krajów stworzył
własną strukturę kwalifikacji, która będzie odpowiadała europejskim wytycznym.
W Irlandii studia są 3-stopniowe:
• Licencjat (bachelor) – 3-4 letnie (180 – 240 ECTS)
• Magister (master) – 1-2 letnie (90 – 120 ECTS)
• Doktor (doctoral) – 3 lata
Organizacją odpowiedzialną za stworzenie i rozwój irlandzkiej struktury kwalifikacji jest
National Qualifications Authority of Ireland (NQAI), powołana w 2001 r. na mocy ustawy
Qualification (Education and Training) Act 1999. Jest ona częścią Ministerstwa Edukacji i
Nauki i Ministerstwa Rozwoju, Przemysłu i Pracy. Głównym celem NQAI jest ustanowienie i
utrzymanie struktury kwalifikacji dla rozwoju kwalifikacji uwzględniając wiedzę,
umiejętności i kompetencje. NQAI nie zajmuje się akredytacjami ani przyznawaniem
dyplomów. Jest to zadaniem oddzielnych podmiotów: Uniwersytety, HETAC (The Higher
Education and Training Awards Council), DIT (Dublin Institute of Technology), FETAC
(Further Education and Training Awards Council), SEC (State Examination Commission).
1
Krajowa struktura kwalifikacji w Irlandii powstała w 2003 r. Upraszczając, można określić
strukturę jako narzędzie ułatwiające przejrzystość, elastyczność studiów oraz mobilność
studentów.
Istotną rolę we wdrożeniu systemu odegrały podwaliny prawne (ustawa) oraz pozytywne
nastawienie całego środowiska akademickiego, chętnego do konsultacji i kompromisów.
Irlandzka struktura kwalifikacji składa się z dziesięciu poziomów, obejmujących nauczanie
podstawowe oraz trójstopniowe szkolnictwo wyższe. Do każdego z poziomów przypisany jest
przynajmniej jeden ze stopni zawodowych/dyplomów/tytułów (w tym junior certificate –
odpowiednik polskiego egzaminu gimnazjalnego; leaving certificate – polski egzamin
dojrzałości; bachelor – polski licencjat). Nadawaniem i uznawaniem stopni zajmują się
specjalne komisje (Universities, HETAC, FETAC, Dublin Institute of Technology, the State
Examinations Commission), które pełnią także funkcję zewnętrznych ciał akredytujących.
Każdy z poziomów irlandzkiej struktury kwalifikacji posiada własny opis efektów kształcenia
na bazie trzech podstawowych wyznaczników: wiedzy, umiejętności i postaw. Te trzy
deskryptory efektów kształcenia, zbieżne z wytycznymi z Bergen, zostały dodatkowo rozbite
na osiem podkategorii, które precyzują opis na każdym z poziomów:
•
•
•
•
•
•
•
•
wiedza (zakres – jak rozległa jest wiedza studenta?)
wiedza (rodzaj – w jaki rodzaj lub jakość wiedzy student był zaangażowany? )
wiedza praktyczna i umiejętności (zakres – jaki jest zakres psychicznych,
intelektualnych, społecznych i innych umiejętności demonstrowanych przez
studenta?)
wiedza praktyczna i umiejętności (selektywność – jak skomplikowane są problemy,
które student potrafi zrozumieć i jak je rozwiązuje?)
postawy (kontekst – w jakich sytuacjach student jest w stanie zastosować swą wiedzę
i umiejętności?)
postawy (rola – jak duży zakres odpowiedzialności student jest w stanie wziąć za
wiedzę i umiejętności które posiada?)
postawy (samokształcenie – czy student potrafi odnaleźć luki w swoim wykształceniu
i czy dąży do ich zniwelowania?)
postawy (rozumienie, wejrzenie – jak dalece student zintegrował intelektualny,
emocjonalny i psychiczny aspekt swojego kształcenia w samoocenę oraz
wykorzystuje te zasoby w interakcjach z innymi?)
Wskaźniki mają postać generalnych stwierdzeń pokazujących ogólny kierunek osiągnięć
kształcenia.
Podmioty czerpiące korzyści z istnienia krajowej struktury kwalifikacji to przede wszystkim
studenci, którym funkcjonujący system ułatwia międzyuczelnianą mobilność oraz uzyskanie
interdyscyplinarnego wykształcenia. Ze struktury korzystają także instytucje kształcące oraz
pracodawcy.
Zdaniem dr. Declana Kennedyego kluczowe znaczenie w tworzeniu i funkcjonowaniu
struktury kwalifikacji odgrywają konsultacje i dialog. Zaznaczył, że musi się ona wpisywać w
Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego (ESHE), aby można ją było porównywać z innymi
krajami. Stąd tak istotne jest wzięcie pod uwagę doświadczenia innych krajów w tym zakresie.
Niezbędne jest zaangażowanie wszystkich podmiotów, których ramowa struktura kwalifikacji
dotyczy bezpośrednio, tj. studentów, pracodawców, instytucji szkolnictwa wyższego, ciał
akredytujących.
Podmioty akredytujące i nadające stopnie/tytuły naukowe i zawodowe
w Irlandii
1. FETAC (Further Education and Training Award Council)
FETAC przyznaje stopnie/tytuły naukowe i zawodowe na pierwszych poziomach
struktury kwalifikacji (1-7 poziom) dla tych, którzy pragną kontynuować naukę na
2
wyższych poziomach, i dla tych, którzy pragną zakończyć swoją edukację na tym
etapie.
Przykłady efektów kształcenia na pierwszych 3 poziomach:
• Poziom 1 – Umiejętność dotarcia do i korzystania ze źródeł wiedzy, ustalania
kolejności zadań w procesie uczenia się i przyswajania podstawowych
faktów
• Poziom 2 – Zdolność do uczenia się nowych umiejętności i wiedzy w zakresie
nauk humanistycznych i matematycznych pod nadzorem nauczyciela
• Poziom 3 – Zdolność do prezentowania podstawowych umiejętności
przydatnych w pracy zawodowej, przekształcania nabytej wiedzy
teoretycznej na praktyczną
2. SEC (State Examination Commission)
SEC jest odpowiedzialna za rozwój, ocenianie, akredytację i nadawanie dyplomów dla
poziomu szkoły średniej. SEC zajmuje się przeprowadzaniem egzaminów
analogicznych do polskiego egzaminu dojrzałości (6-7 przedmiotów) – Leaving
Certificate i the Junior Certificate (poziom 3-5). Leaving Certifiacte jest przepustką
na studia (trzeci stopień edukacji, po szkole podstawowej i średniej).
3. HETAC (Higher Education and Training Award Council)
HETAC powstał w 2001 r. na bazie ustawy Qualification (Education and Training)
Act 1999. Jest to podmiot zajmujący się przyznawaniem stopni/tytułów naukowych
dla instytucji kształcących na trzecim stopniu kształcenia (studia), poza sektorem
uniwersyteckim. HETAC zajmuje się także akredytacją tych instytucji, poddając
analizie przede wszystkim legalizację prowadzonych kierunków oraz system jakości
kształcenia.
3