TEMAT: Przejawy wielokulturowości europejskiej w aktach prawnyc

Mgr Agnieszka Kursa
Instytut Europeistyki UJ
Polityka kulturalna UE w kontekście wielokulturowości europejskiej.
Wielokulturowość europejską można postrzegać jako jedną z form przenikania się
kultur we współczesnym świecie. W tym aspekcie należy ją łączyć z niespotykanym
wcześniej rozwojem narzędzi komunikowania się i transportu, czy też – szerzej – z procesem
globalizacji. Proces ten prowadzi do mieszania się kultur, a co za tym idzie, ich konfrontacji
lub pokojowej koegzystencji. Nie można zapominać, że – podobnie jak sama Unia Europejska
- wielokulturowość europejska jest zjawiskiem sui generis. Tak jak Unia Europejska powstała
nie w wyniku agresji bądź podboju, ale na mocy traktatów, których sygnatariusze podpisywali
je dobrowolnie, korzystając przy tym ze swojego suwerennego prawa do samostanowienia,
tak i wielokulturowość europejska charakteryzuje się brakiem hegemona, narzucającego
swoją kulturę państwu podbitemu. W początkowych aktach prawnych Wspólnot Europejskich
brak było jakichkolwiek odniesień do kwestii kulturowych, nie zmienia to jednak faktu, iż
pielęgnowanie multikulturalizmu jest zgodne z wartościami, leżącymi u podstaw powołania
do życia Wspólnot Europejskich. Specyficzne pojmowanie europejskiego wielokulturalizmu
znalazło swoje konsekwencje w przełomowym – z punktu widzenia omawianych zagadnień –
Traktacie z Maastricht. Na jego podstawie została ustanowiona wspólnotowa polityka
kulturalna, której zasadniczym celem jest promocja każdej z jednostkowych, różnorodnych
europejskich kultur. Polityka ta, mimo, iż przynależy do pierwszego filara UE, nie tworzy
całościowych strategii działania a jedynie koncentruje się na enumeratywnie
wyszczególnionych obszarach jak; ochrona europejskiego dziedzictwa kulturalnego,
wspieranie narodowej różnorodności, promocja kultury i wzmacnianie współpracy państw w
tej dziedzinie (w żadnym z tych działań nie ma mowy o ujednolicaniu kultur). Pielęgnowanie
bogactwa kulturowego Europy w jego wielobarwnych przejawach jest podstawowym
założeniem polityki wspólnotowej w tym zakresie, bez którego utraciłaby ona swoje
aksjologiczne korzenie. Skupiając się na praktycznej stronie prezentowanego zagadnienia,
należy skonstatować, iż odpowiedź na pytanie o skuteczność dotychczasowych działań
podejmowanych w tej materii jest niejednoznaczna, co nie oznacza, że nie należy jej
poszukiwać. Poszukiwania te trzeba rozpocząć od próby wyjaśnienia skąd bierze się taki a nie
inny kształt polityki kulturalnej, bezcelowe wydaje się bowiem konstruowanie bytu
idealnego, będącego sztucznym tworem myślowym, oderwanym od wszelakich uwarunkowań
(chociażby tych o podłożu politycznych). Przeanalizowawszy podłoże obecnego stanu
faktycznego, należy podjąć próbę zdefiniowania obszarów możliwych zmian, prowadzących
do ustalenia odpowiedzi na pytanie o możliwy kształt przyszłych innowacji, zmierzających do
poprawienia funkcjonowania wspólnotowej polityki w obszarze kultury.
Bibliografia:
1. B. Bernaś, Unia Europejska na przełomie tysiącleci, Wrocław 2002.
2. Czy klęska wielokulturowości? (red). nauk. Hanna Mamzer, Poznań 2008.
3. Europa. Szansa dla Kultury – finansowanie przedsięwzięć kulturalnych, oprac. Punkt
Kontaktowy do Spraw Kultury, Ministerstwo Kultury, Warszawa 2004.
4. Dylematy wielokulturowości, (red). Wojciech Kalaga, Kraków 2004.
5. Integracja Europejska, (red.) M. Kuniński, Kraków 2000.
6. K. Krzysztofek, Kultura a modernizacja społeczna, Warszawa 1993.
7. Kultura ma znaczenie, (red.) L. E. Harrison, S. P. Huntington, przeł. S. Dymczyk,
Poznań 2003.
8. Międzynarodowe stosunki kulturalne. Teksty źródłowe, opr. Ł. Leszczenko, Wrocław
2004.
9. Międzynarodowe stosunki kulturalne. Wybór dokumentów i literatury,
opr. Cz. Lewandowski, Wrocław 2001.
10. K. Waluch, Finansowanie kultury w programach i funduszach Unii Europejskiej,
Płock 2004.
11. K. Waluch, Polityka kulturalna Unii Europejskiej, Płock 2004.
12. Pogranicza i multikulturalizm, (red). K. Krzysztofek, A. Sadowski, Białystok 2004.
13. Tożsamość europejska – wielokulturowość – globalizacja, (red). J. Beksiński,
Włocławek 2007.
14. Wielokulturowość – międzykulturowość - transkulturowość w perspektywie
europejskiej i pozaeuropejskiej, (red). A. Barska, M. Korzeniowski, Opole 2007.
15. Wzory wielokulturowości we współczesnym świecie, (red). K. Golemo, T. Paleczny, E.
Wiącek, Kraków 2006.