Konspekt zajęć prof. E. Firlit "Metodologia badań społecznych"
Transkrypt
Konspekt zajęć prof. E. Firlit "Metodologia badań społecznych"
Elżbieta Firlit, Metodologia badań społecznych, wykład dla IHSD, UW prof. SGH dr hab. Elżbieta Firlit Katedra Socjologii Kolegium Ekonomiczno-Społeczne Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Sylabus wykładu Metodologia badań społecznych dla Interdyscyplinarnych Humanistycznych Studiów Doktoranckich – Uniwersytet Warszawski ; semestr letni, rok ak.2009 / 2010 LICZBA GODZIN : 10 FORMA ZAJĘĆ: Wykład z zastosowaniem środków wizualnych w postaci prezentacji multimedialnych, folii, oraz innych pomocy dydaktycznych FORMA ZALICZENIA: CEL : Zapoznanie słuchaczy z podstawowymi założeniami – poznawczymi, metodologicznymi i etycznymi – badań społecznych; z rodzajami źródeł informacji wykorzystywanymi w tych badaniach; pojęciami: metoda naukowa, m. badawcza, technika, narzędzie; dokonanie przeglądu podstawowych metod we współczesnych badaniach społecznych, omówienie procesu badawczego. Szczegółowo omówione będą trzy typy badań: 1. Badania sondażowe wraz ze stosowanymi w tym typie badań metodami i narzędziami badawczymi; 2. Badania terenowe i stosowane w nich metody; 3. Badania niereaktywne i stosowane w nich metody. EFEKTY KSZTAŁCENIA: Zakres przedmiotu Metodologia badań społecznych (MBS) pozwala słuchaczowi nabyć umiejętności i kompetencje w zakresie empirycznych, urzędowych podstawowych procedur wykorzystania dotyczących źródeł szeroko projektowania informacji, rozumianego i realizacji analizowania życia badań danych społecznego, zastosowania adekwatnych metod i narzędzi badawczych do poszczególnych problemów badawczych, przygotowania narzędzi badawczych, a także umiejętności opracowania i analizy danych empirycznych oraz zasad formułowania wniosków i ich interpretacji. Nabyta wiedza może być aplikowana przez słuchaczy w przygotowaniu rozpraw doktorskich oraz użyteczna w ich praktyce zawodowej. 1 Elżbieta Firlit, Metodologia badań społecznych, wykład dla IHSD, UW TEMATYCZNA STRUKTURA WYKŁADU 1. Podstawowe założenia i cele badań społecznych (2 godz.) 1.1. Związek teorii i badań empirycznych. Podstawowe schematy wnioskowania w nauce 1.2. Założenia poznawcze, metodologiczne i etyczne badań empirycznych. Zagrożenia i ograniczenia wobec badań społecznych 1.3. Cele badań empirycznych, podstawowe jednostki analizy, czasowy wymiar badań 1.4. Rodzaje źródeł informacji, zasady ich pozyskiwania, wymóg wiarygodności i rzetelności 1.5. Podstawowe „elementy” warsztatu badawczego: metoda, technika, narzędzie 1.6. Główne typy badania zjawisk społecznych i stosowane w nich metody 2. Formułowanie problemów badawczych. Struktura procesu badawczego (2godz) 2.1. Przesłanki formułowania problemów badawczych. 2.2. Etapy procesu badawczego: konceptualizacja, operacjonalizacja, realizacja badań, opracowanie zebranego materiału, analiza danych, interpretacja wyników, sporządzenie raportu. 2.3. Sekwencyjność i strukturalne powiązania poszczególnych etapów procesu badawczego. 3. Badania sondażowe (2 godz.) 3.1. Geneza i rozwój badań sondażowych 3.2. Metodologia badań sondażowych 3.3. Metody zbierania danych w badaniach sondażowych 3.4. Zalety i ograniczenia badań sondażowych 3.5. Przyczyny dominacji paradygmatu badań sondażowych we współczesnych badaniach społecznych i ekonomicznych 3.6. Przykłady międzynarodowych naukowych projektów badawczych dotyczących kluczowych problemów politycznych, ekonomicznych i społecznych, stosujące metodę sondażu ( European Values Study - EVS, International Social Survey Programme – ISSP, World Values Survey – WVS, European Social Survey – ESS) 4. Badania terenowe (2 godz.) 4.1. Specyfika badań terenowych i ich rodzaje 4.2. Typowe problemy badawcze, w których stosujemy badania terenowe 4.3. Problemy pracy badawczej w terenie 4.4. Procedura triangulacji 4.5. Źródła informacji i metody badawcze stosowane w badaniach terenowych i 4.6. Szczegółowe omówienie metody obserwacji (założenia, rodzaje, zasady stosowania) oraz metody wywiadu ( założenia, rodzaje, zastosowanie) 2 Elżbieta Firlit, Metodologia badań społecznych, wykład dla IHSD, UW 5. Badania niereaktywne (2 godz.) 5.1. Pojęcie badań niereaktywnych. 5.2. Specyfika źródeł wykorzystywanych w badaniach niereaktywnych. 5.3. Metody stosowane w badaniach niereaktywnych: metoda analizy danych urzędowych ( badania dokumentarne), metoda biograficzna, metoda analizy treści, metoda porównawcza, metoda historyczna. 5.4. Szczegółowe omówienie wybranej metody badawczej stosowanej w badaniach niereaktywnych 5.5. Zastosowanie badań niereaktywnych LITERATURA: Podstawowa: 1. Stefan Nowak, Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2008 2. Earl Babbie, Badania społeczne w praktyce, PWN, Warszawa 2004 3. Antoni Sułek, Sondaż polski, wyd. IFiS PAN, Warszawa 2001, s.13-33, 144173, 274-281 4. Antoni Sułek, Ogród metodologii socjologicznej, wyd. Scholar 2002, s. 103-147 5. David Silverman, Prowadzenie badań jakościowych, PWN, Warszawa 2009 6. David Silverman, Interpretacja badań jakościowych, PWN, Warszawa 2009 Uzupełniająca: 1. Paweł.B.Sztabiński, Z.Sawiński, F.Sztabiński(red.), Fieldwork jest sztuką. Jak dobrać respondenta, skłonić do udziału w wywiadzie, rzetelnie i sprawnie zrealizować badania , wyd. IFiS PAN, Warszawa 2005, s. 79-235, 299-326. 2. Thomas W.Mangione, Ankietowanie pocztowe w badaniach marketingowych i socjologicznych, PWN, Warszawa 1999, s.13-20, 80-125. 3. Martyn Hammersley, Paul Atkinson, Metody badań terenowych, wyd. Zyski S-ka, Poznań 2000, s.34-162 4. Krzysztof Konecki, Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, PWN, Warszawa 2000, s.144-192. 5. Marie Jahoda, Paul F Lazarsfeld., Hans Zeisel, Bezrobotni Marienthalu, Oficyna Naukowa, Warszawa, 2007 6. Dominika Maison, Zogniskowane wywiady grupowe, PWN, Warszawa 2001 7. Mirosław Szreder, Metody i techniki sondażowych badań opinii, PWE 2004 8. Kazimierz Słomczyński, Europejski sondaż społeczny a inne międzynarodowe badania surveyowe. Czego można nauczyć się z analiz porównawczych?, /w:/ „ASK – Społeczeństwo, badania, metody”, 2004, nr 13, s.9-25 9. Elżbieta Firlit, Badania socjologiczne i rozwój społeczny, /w:/ Nauki ekonomicznospołeczne i rozwój, red.: K. Żukrowska, wyd. Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2008, s. 437-449. 10. Międzynarodowy Kodeks Postępowania przy Publikacji Wyników Sondaży Opinii Publicznej, /w:/ Badania opinii publicznej. Poradnik ESOMAR, wyd. OBOP, Warszawa 1994. 11. Przydatne adresy stron internetowych z ogólnodostępnymi projektami badawczymi: • European Values Study(EVS) http://www.europeanvaluesstudy.eu/ • Europejski Sondaż Społeczny (ESS) http://ess.nsd.uib.no • Polski Generalny Sondaż Społeczny (PGSS) http//pgss.iss.uw.edu.pl • cykliczny monitoring społeczny Diagnoza www.diagnoza.com 3