D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Gliwicach

Sygn. akt III Ca 1780/13
POSTANOWIENIE
Dnia 5 marca 2014 r.
Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:
Przewodniczący - Sędzia SO Tomasz Tatarczyk
Sędziowie: SO Lucyna Morys - Magiera (spr.)
SR (del.) Barbara Konińska
Protokolant Aldona Kocięcka
po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2014 r. na rozprawie sprawy
z wniosku A. K. (K.)
z udziałem R. M.
o podział majątku wspólnego
na skutek apelacji wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Rejonowego w Jastrzębiu – Zdroju
z dnia 20 czerwca 2013 r., sygn. akt I Ns 1320/11
postanawia:
uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w Jastrzębiu - Zdroju, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania odwoławczego.
SSR (del.) Barbara Konińska SSO Tomasz Tatarczyk SSO Lucyna Morys-Magiera
Sygn. akt III Ca 1780/13
UZASADNIENIE
Wnioskodawca A. K. wniósł o podział majątku wspólnego jego i uczestniczki postępowania R. M.; domagał się
podziału nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania w ten sposób, by przyznać
je uczestniczce z obowiązkiem spłaty na jego rzecz. Podał, że w trakcie trwania małżeństwa uczestniczka stała się
właścicielką nieruchomości, na której posadowiony był dom. Podał, że w czasie trwania wspólności poczynili nakłady
na remont tego domu w wysokości 80.000 zł z ich majątku wspólnego, a nadto wspólnie zaciągnęli kredyt w wysokości
12.000 zł, który po ustaniu wspólności majątkowej został spłacony przez wnioskodawcę. Łącznie wnioskodawca
domagał się zasądzenia od uczestniczki postępowania kwoty 46.000 zł tytułem spłaty.
W odpowiedzi na wniosek uczestniczka R. M. wniosła o oddalenie wniosku oraz zasądzenie zwrotu kosztów
postępowania od wnioskodawcy na jej rzecz. Na uzasadnienie podała, iż w trakcie trwania małżeństwa z wnioskodawcą
nie były czynione nakłady z majątku wspólnego na jej majątek osobisty, bowiem wszelkie nakłady na remont domu,
którego była właścicielką, czynili jej dziadkowie lub rodzice. Twierdziła, że wnioskodawca posiadane środki finansowe
przeznaczał wyłącznie na potrzeby własne, a środki z kredytu przeznaczył na własną działalność gospodarczą; ponadto
nie łożył na utrzymanie rodziny, a obecnie posiada znaczne zadłużenie alimentacyjne.
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 20 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju oddalił wniosek o
podział majątku wspólnego zainteresowanych oraz oddalił wniosek pełnomocnika uczestniczki postępowania R. M.
o zasądzenie kosztów postępowania oraz ustalił, że każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swoim udziałem w
sprawie.
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 20 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Jastrzębiu-Zdroju oddalił wniosek o
podział majątku wspólnego zainteresowanych oraz oddalił wniosek pełnomocnika uczestniczki postępowania R. M.
o zasądzenie kosztów postępowania oraz ustalił, że każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swoim udziałem w
sprawie.
Poza sporem było, że zainteresowani zawarli związek małżeński w dniu 16 sierpnia 1997r., który rozwiązany został
przez rozwód prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku z dnia
19 kwietnia 2007 r. sygn. akt. II RC 1931/06. Na mocy umowy majątkowej małżeńskiej sporządzonej w formie aktu
notarialnego w dniu 18 września 2006r. zainteresowani z tym dniem ustanowili rozdzielność majątkową małżeńską.
Nie było także kwestionowane, że w czasie trwania wspólności majątkowej uczestniczka postępowania R. M. stała się
właścicielką nieruchomości położonej w J. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Jastrzębiu – Zdroju prowadzi KW nr
(...); nieruchomość tę obciążono służebnością mieszkania polegającą na dożywotnim i bezpłatnym korzystaniu z całego
parteru w budynku i ze wszystkich pomieszczeń i urządzeń służących do wspólnego użytku wszystkim mieszkańcom
tego domu oraz prawie do swobodnego poruszania się po całej nieruchomości na rzecz dziadków uczestniczki S. i M.
K. (1).
Sąd pierwszej instancji ustalił, że w latach od 1998 r. do 2005r. uczestnicy postępowania składali wspólne rozliczenia
roczne do Urzędu Skarbowego w J.. Na podstawie przedkładanych deklaracji dokonywali odliczeń podatkowych
wykazując odliczenia ulgi mieszkaniowej tj. w 2001 r. zadeklarowali kwotę 3.271,99 zł jako kwotę faktycznie
poniesionych wydatków na remont i modernizację oraz w 2004r. kwotę 7.609,42 zł. W 2006 r. uczestniczka
postępowania nie złożyła rozliczenia rocznego w Urzędzie Skarbowym, natomiast wnioskodawca złożył za ten rok
zeznanie indywidualne, w którym nie wykazał żadnych wydatków i odliczeń ulgi mieszkaniowej.
Jak stwierdzono, w latach od 1997r. do 2012r. wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą - mechanikę
pojazdową, trudnił się także sprzedażą samochodów, a środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży samochodu
przeznaczał na zakup kolejnego. Z tych środków nie finansował kosztów remontu domu.
Ustalił Sąd pierwszej instancji, iż rodzice uczestniczki nabyli na jej rzecz nieruchomość z posadowionym na niej
budynkiem mieszkalnym za kwotę 30.000 zł. Budynek wymagał generalnego remontu, prace były wykonywane
przez ekipy remontowe i finansowane przez dziadków uczestniczki postępowania, którzy na remont zakupionego
domu przeznaczyli środki ze sprzedaży dwóch mieszkań uzyskując w sumie kwotę 65.000 zł. W remoncie pomagała
rodzina uczestniczki postępowania, wnioskodawca nie angażował się w remont domu, nie ponosił żadnych opłat
związanych z utrzymaniem domu, które regulowali dziadkowie uczestniczki, podobnie jak koszty utrzymania
dzieci zainteresowanych. Wnioskodawca stwierdził, że skoro właścicielem domu jest uczestniczka, to on nie musi
partycypować w kosztach jego utrzymania.
Sąd Rejonowy ustalił, że kredyty były zaciągane na zakup samochodów przez wnioskodawcę, suma 12.000 zł z tytułu
kredytu zaciągniętego w (...) nie została przeznaczona na remont domu i uczestniczka nigdy nie dysponowała tymi
pieniędzmi.
Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia środki
dowodowe w postaci dokumentów oraz zeznań wymienionych świadków i przesłuchanie stron.
Sąd częściowo odmówił wiarygodności zeznaniom świadków M. K. (2) i H. P. z uwagi na fakt, iż nie dysponowali oni
wiedzą co do istotnych okoliczności. Zeznania świadka M. K. (2) w zakresie w jakim twierdził on, że wnioskodawca
kupował materiały z własnych środków uznał za niewiarygodne w świetle pozostałych przeprowadzonych dowodów, w
szczególności zeznań świadków M. K. (1) i S. K.. Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy, jakoby ponosił
nakłady i koszty związane z remontem domu posadowionego na nieruchomości uczestniczki postępowania, wobec
sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym wykazującym, że wszystkie nakłady na nieruchomość uczestniczki
były finansowane przez jej dziadków, w szczególności z fakturami VAT oraz rachunkami. Podkreślał, że do dnia 18
września 2006 r. uczestniczka postępowania nie pracowała, zajmowała się domem i dziećmi, nie dysponowała zatem
żadnymi środkami finansowymi, umożliwiającymi jej zakup stosownych materiałów budowlanych, a i wnioskodawca
nigdy nie dawał jej żadnych pieniędzy na ich zakup, zatem niezasadne było twierdzenie, że z majątku wspólnego były
finansowane nakłady na majątek osobisty uczestniczki postępowania.
Sąd nie uwzględnił także twierdzeń wnioskodawcy jakoby poczynił nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny
poprzez spłatę kwoty 12.000 zł tytułem pożyczki zaciągniętej w (...). Z materiału dowodowego wynika bowiem,
że głównym kredytobiorcą był wnioskodawca, a uczestniczka postępowania podpisała się pod umową jako osoba
zabezpieczająca udzielenie kredytu. Faktycznie zaś uczestniczka postępowania nie miała i w dalszym ciągu nie ma
świadomości, na jakie cele ów kredyt został przez wnioskodawcę przeznaczony.
Sąd oddalił wniosek dowodowy wnioskodawcy w przedmiocie powołania biegłego sądowego w zakresie budownictwa
na okoliczność ustalenia nakładów poczynionych na nieruchomości jako zbędnego i zmierzającego jedynie do
przedłużenia postępowania.
W tym stanie rzeczy uznał Sąd pierwszej instancji, iż wniosek w przedmiocie podziału majątku wspólnego nie
zasługiwał na uwzględnienie, w to wobec braku majątku podlegającego podziałowi, na zasadzie art. 46 krio,
a także wobec ustalenia, iż zainteresowani nie poczynili żadnych nakładów z majątku wspólnego na majątek
osobisty uczestniczki postępowania, których rozliczenia wnioskodawca mógłby się skutecznie domagać. Podkreślał, że
wnioskodawca, poza wymienieniem we wniosku zestawienia kilkunastu prac remontowo-budowlanych, nie wykazał
w żaden sposób jakie rzekomo poczynił nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania,
a nadto nie wykazał jakoby kredyt gotówkowy w wysokości 12.000 zł został zaciągnięty na cele remontowe albo na
inne cele związane z zaspokajaniem potrzeb rodziny.
Sąd Rejonowy podkreślał, iż ustalono na podstawie zgodnych w tej mierze zeznań świadków M. K. (1), S. K., B.
M. i przesłuchania uczestniczki oraz zgromadzonej dokumentacji, iż wszelkie nakłady na budynek mieszkalny na
nieruchomości osobistej uczestniczki zostały poczynione, wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, z majątku dziadków
uczestniczki. Zważył, że dziadkowie uczestniczki sprzedali dwa mieszkania własnościowe, za łączną kwotę 65.000 zł,
która w całości została przeznaczona na remont domu uczestniczki, ponosili koszty związane z utrzymaniem tego
domu oraz pomagali jej finansowo.
Co do rozliczenia zaciągniętego kredytu w wysokości 12.000 zł uznał Sąd Rejonowy, że uczestniczka jedynie
zabezpieczyła zaciągnięcie kredytu, który nie został przeznaczony na cele remontowe, na zaspokojenie potrzeb
rodziny, bądź na spłatę wspólnych zobowiązań.
Nie uwzględniono w podziale majątku wspólnego ruchomości, co do których zainteresowani nie domagali się podziału
i uwzględnienia.
Mając na uwadze powyższe uznał Sąd, że wniosek A. K. nie zasługiwał na uwzględnienie, bowiem nie udowodnił on
nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki postępowania, gdyż wszelkie nakłady jakie zostały
poniesione na remont domu były finansowane przez dziadków uczestniczki. Podawał nadto, iż wnioskodawca nie
wykazał, aby kwota kredytu w wysokości 12.000 zł była przeznaczona na cele związane z remontem czy inne związane
z zaspokojeniem potrzeb rodziny.
Jako podstawę orzeczenia wskazano art. 6 kc w zw. z art. 227 kpc i 232 kpc i art. 13 § 2 kpc.
O kosztach postępowania orzeczono stosownie do treści art. 520 § 1 kpc, uznając brak podstaw do odstąpienia od tej
reguły wobec braku sprzeczności interesów uczestników.
Apelację od tego rozstrzygnięcia wniósł uczestnik, domagając się jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Zarzucał naruszenie przepisów art. 233 § 1 kpc przez dowolną ocenę materiału
dowodowego w zakresie zeznań wnioskodawcy i świadków M. K. (2) oraz H. P., dokumentów potwierdzających
nakłady ze środków wspólnych na majątek odrębny uczestniczki. Zarzucał skarżący, iż doszło do dowolnej oceny
powyższych dowodów i ich dewaluacji na rzecz zeznań świadków M. K. (1), S. K. i B. M., którzy jedynie przeczyli
twierdzeniom wnioskodawcy.
Apelujący ponadto podnosił pominięcie przy dokonywaniu ustaleń faktu, iż strony od 1998r. zaciągnęły szereg
kredytów gotówkowych i dysponowały środkami na remont budynku. Wskazywał, że ze złożonych umów sprzedaży
wynikało, iż dochody z działalności wnioskodawcy wystarczały na bieżące potrzeby rodziny i remont budynku.
Wskazywał także na pominięcie pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego w J. z dnia 5 marca 2013r., potwierdzającego
dokonywanie przez zainteresowanych odliczeń podatkowych na cele budowlane.
Zarzucał nadto wnioskodawca dowolną ocenę faktur i rachunków wystawionych na nazwiska zainteresowanych oraz
mylne uznanie, iż wszelkie koszty remontów ponieśli dziadkowie uczestniczki.
Ostatecznie apelujący wskazywał na błędne przyjęcie przez Sąd Rejonowy, iż spłata kredytu w kwocie 12000zł przez
wnioskodawcę po ustaniu wspólności nie podlegała rozliczeniu, mimo, że został on zaciągnięty i zużyty wspólnie przez
małżonków.
Uczestniczka wniosła o oddalenie apelacji wnioskodawcy i zwrot kosztów postępowania odwoławczego oraz kosztów
dojazdu.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja wnioskodawcy musiała odnieść skutek.
W pierwszej kolejności stwierdzić wypada, iż poza wyżej wskazanymi okolicznościami niespornymi między stronami,
nie sposób było podzielić ustaleń Sądu Rejonowego co do okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia
sprawy. Za nieprzekonującą w szczególności należało przyjąć ocenę wiarygodności dowodów przedstawioną w
uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.
Jedynymi bowiem motywami uzasadniającymi odmowę waloru wiarygodności środkom dowodowym oferowanym
przez wnioskodawcę, wskazanymi przez Sąd pierwszej instancji, była sprzeczność z materiałem dowodowym
oferowanym przez uczestniczkę postępowania. Taka ocena nie mogła zatem się ostać.
Wątpliwości Sądu Odwoławczego budziły zwłaszcza ustalenia Sądu Rejonowego w zakresie braku nakładów co
do prac i zakupu materiałów na remont budynku mieszkalnego na działce uczestniczki z majątku wspólnego
zainteresowanych, w świetle treści przesłuchania wnioskodawcy oraz zbieżnych zeznań świadków M. K. (2) oraz H.
P., w powiązaniu ze znajdującymi się w aktach sprawy (k. 166, 168) dokumentami zakupu i fakturami VAT. Nie
wyjaśniono w szczególności braku wiary dla powyższych środków dowodowych w inny sposób niż ich sprzecznością z
twierdzeniami uczestniczki oraz wskazanych w uzasadnieniu świadków; takiej argumentacji jednak Sąd Odwoławczy
nie mógł zaakceptować.
Jak słusznie wskazywał to skarżący, Sąd Rejonowy nie wyjaśnił należycie okoliczności zgodnego rozliczenia przez
zainteresowanych podatkowo ulgi remontowo – budowlanej w poszczególnych latach, o określonej wysokości,
nie poczynił tu żadnych ustaleń, na jaki cel budowlany przeznaczono powyższe środki z majątku wspólnego
zainteresowanych ani co legło u podstaw złożenia oświadczeń o takiej treści przez wnioskodawcę i uczestniczkę.
Nie odniósł się również do informacji wynikających z pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego w J. z dnia 5 marca 2013r.
w tym zakresie.
Dokumenty powyższe tymczasem mają istotne znaczenie dla okoliczności ponoszenia nakładów z majątku wspólnego
na majątek odrębny uczestniczki, co jest przedmiotem niniejszego postępowania.
Podobnie Sąd pierwszej instancji nie odniósł się należycie do kwestii zaciągnięcia określonych kredytów przez
zainteresowanych i ich przeznaczenia, w szczególności co do kredytu spłaconego przez wnioskodawcy po ustaniu
wspólności. Wnikliwej analizie nie została poddana umowa kredytowa, nie wyciągnięto wniosków z treści umowy
oraz nie poczyniono wiążących i znajdujących pełne pokrycie w rzetelnym materiale dowodowym ustaleń co
do przeznaczenia środków pochodzących z kredytu. Wszechstronnej oceny wymaga w szczególności świadomość
uczestniczki co do losu środków uzyskanych z kredytu, w której to umowie w określonym charakterze uczestniczyła
i jego spłaty, z zastosowaniem zasad logicznego rozumowania, wnioskowania i doświadczenia życiowego. Od oceny
takiej jednak Sąd pierwszej instancji się uchylił.
Wobec powyższego należało uznać zasadność zarzutów podnoszonych w apelacji, a skierowanych w znacznej mierze
do prawidłowości i zasadności ustaleń faktycznych co do istoty sprawy, leżących u podstaw wydania zaskarżonego
orzeczenia.
Wskazać należy, iż ocena wiarygodności dowodów zgromadzonych w sprawie, w sytuacji, gdy treści niesione przez
wiele z nich są sprzeczne, winna być przeprowadzona wnikliwie i zostać należycie umotywowana.
Tymczasem ocenie zawartej w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przymiotów tych nie można zdaniem
Sądu Okręgowego przypisać; nie zawiera ona bowiem należytego wyjaśnienia motywów w zakresie ewaluacji
poszczególnych środków dowodowych, a tym samym kwestionowane orzeczenie Sądu Rejonowego wymyka się
kontroli instancyjnej i uniemożliwia prawidłową weryfikację zaskarżonego postanowienia.
Powyższe mankamenty zaskarżonego rozstrzygnięcia stanowiły procesowe przeciwwskazanie do wydania orzeczenia
reformatoryjnego w niniejszej sprawie przez Sąd drugiej instancji.
Sąd drugiej instancji uznał zatem, iż nie została rozpoznana istota sprawy, albowiem faktycznie nie dokonano
wiążących i miarodajnych ustaleń co do nakładów będących przedmiotem postępowania zgodnie z treścią wniosku,
które znajdowałyby pełne poparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym.
Zaskarżone postanowienie wypadało uznać za przedwczesne, bowiem zaniechano zbadania istotnych elementów
stanu faktycznego w oparciu o ocenę konkretnych środków dowodowych, wyżej wskazanych. Dokonując ustaleń w
oparciu o pominięte lub nieuzasadnienie zdyskwalifikowane środki dowodowe Sąd Odwoławczy w istocie po raz
pierwszy dokonałby ustaleń faktycznych co do okoliczności faktycznych leżących u podstaw wydania orzeczenia
merytorycznego w sprawie, co byłoby wszak niewłaściwe.
Wobec tego zaskarżone postanowienie ulec musiało uchyleniu jako wadliwe, a sprawę przekazano
do ponownego rozpoznania na zasadzie art. 386 § 4 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.
Konsekwencją powyższego rozstrzygnięcia było wyrzeczenie o
odwoławczego, oparte o przepis art. 108 § 2 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.
kosztach
postępowania
Zadaniem Sądu pierwszej instancji będzie przy ponownym rozpatrywaniu sprawy poczynienie miarodajnych ustaleń
faktycznych w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy, w oparciu o zebrany materiał dowodowy, poddany
wnikliwej ocenie, stosownie do reguły z art. 233 § 1 kpc. Do oceny tej zostaną użyte przy tym zasady logicznego
rozumowania, doświadczenia życiowego i wnioskowania w odniesieniu do całokształtu okoliczności faktycznych
sprawy wynikających ze zgromadzonego materiału dowodowego uznanego za adekwatny do dokonania ustaleń
faktycznych.
W szczególności wyjaśni Sąd Rejonowy sprzeczności w zeznaniach świadków przesłuchiwanych w niniejszej sprawie
oraz treści przesłuchania stron, w tym rozważy ewentualną celowość konfrontacji, czy innych środków dowodowych,
stosownie do wyników postępowania dowodowego.
Sąd pierwszej instancji dokona ponownej oceny wiarygodności zeznań świadków powołanych przez każde z
zainteresowanych i przesłuchania stron w zakresie nakładów wskazywanych we wniosku oraz wymienionego w nim
kredytu, przy zastosowaniu wspomnianych reguł.
Te środki dowodowe zostaną ocenione w aspekcie dokumentów złożonych do akt sprawy, z uwzględnieniem faktur
oraz dowodów zakupu z okresu wspólności ustawowej majątkowej zainteresowanych i opiewających na nazwisko ich
obojga, w szczególności wnikliwej ocenie zostaną poddane dokumenty na k.166 i k.168 łącznie z zeznaniami świadków
H. P. i M. oraz przesłuchaniem wnioskodawcy.
Stosownie do wyników postępowania dowodowego, inicjatywy dowodowej zainteresowanych oraz czynności
procesowych wynikających z obowiązku działania przez Sąd z urzędu w zakresie składu i wartości majątku wspólnego
podlegającego podziałowi, z uwzględnieniem szczególnego charakteru niniejszej sprawy z uwagi na przedmiot
postępowania statuowany treścią wniosku, dokona Sąd Rejonowy kompletnych i wyczerpujących ustaleń faktycznych
oraz podejmie merytoryczne rozstrzygnięcie w sprawie.
SSR (del.) Barbara Konińska SSO Tomasz Tatarczyk SSO Lucyna Morys – Magiera