LOGIKA Definicje - robert at trypuz.pl

Transkrypt

LOGIKA
Definicje
Robert Trypuz
Katedra Logiki KUL
22 października 2013
Robert Trypuz (Katedra Logiki)
Definicje
1 / 39
Plan wykładu
1
Wprowadzenie
2
Definicja realna
3
Definicja nominalna
4
Definicje werbalne
5
Warunki poprawności definicji i podstawowe błędy definiowania
6
Ćwiczenia
7
Źródła
Definicje
2 / 39
Wprowadzenie
Nieostry zakres, niewyraźna treść
Aby poprawnie posługiwać się językiem trzeba znać znaczenie słów
oraz używać ich zgodnie z ich znaczeniem.
Należy zdawać sobie sprawę z: wieloznaczności słów, nieostrości ich
zakresów lub niewyraźności ich treści.
Nazwa ma nieostry zakres , istnieją przedmioty, co do których nie
potrafimy rozstrzygnąć czy należy on do zakresu tej nazwy, czy też nie.
Nazwy „młody” i „łysy” mają nieostry zakres.
Nazwa „osoba pełnoletnia” ma ostry zakres.
Nazwa ma treść niewyraźną , nie można wskazać takiego zespołu cech,
które łącznie przysługują wszystkim jej desygnatom.
Nazwa „stół” ma treść niewyraźną.
Nazwa „kwadrat” ma treść wyraźną.
Definicje
3 / 39
Wprowadzenie
Definiowanie
Definiowanie
Jednym ze środków, które prowadzą do polepszenia precyzji używania
języka jest definiowanie.
Ogólnie: definiować to określać (łac. definitio — określenie).
Nie podaje się jednej definicji słowa „definicja”.
Definicje
4 / 39
Definicja realna
Definicja realna
Definicja realna
Definicją realną jakiegoś przedmiotu jest zdanie, które o tym przedmiocie
wypowiada coś, co o jednym i tylko jednym przedmiocie można zgodnie z
prawdą wypowiedzieć.
Każda definicja realna jest zdaniem w sensie logicznym i jako taka
może być prawdziwa (gdy wypowiada o swoim przedmiocie coś, co
tylko o tym przedmiocie jest prawdziwe) lub fałszywa (gdy to, co
wypowiada daje się orzec zgodnie z prawdą o innych przedmiotach).
Definicje
5 / 39
Definicja realna
Definicja realna - komentarz
Mówimy o definicji rzeczy, czyli definicji realnej (łac. res — rzecz),
gdy termin „definicja” odnosi się do pewnego rodzaju operacji
poznawczej zmierzającej do uchwycenia tego, czym dana rzecz jest.
Operacja poznawcza zwana tworzeniem definicji realnej stosowana
jest wtedy, gdy spotykając się ze zjawiskiem, przedmiotem usiłujemy
podać jego jednoznaczną charakterystykę.
Mogą być definicje realne indywiduów lub gatunków.
Definicje
6 / 39
Definicja realna
Definicje realne gatunków i indywiduów
Definicje realne gatunków i indywiduów
Przykłady definicji realnej gatunków:
1
2
„Kwadrat jest to prostokąt równoboczny”
„Kwas jest to związek chemiczny wydzielający w roztworze wodnym
dodatni jon wodorowy”
Przykłady definicji realnej indywiduów:
1
2
definicją realną osoby jest podanie jej danych personalnych zawartych
w dowodzie osobistym (swego rodzaju definicją realną jest numer
PESEL lub numer NIP dla osób fizycznych lub prawnych będących
płatnikami podatków)
definicją miasta mogą być jego współrzędne geograficzne
Definicje
7 / 39
Definicja realna
Jednoznaczna charakterystyka rzeczy
Jednoznaczna charakterystyka rzeczy
Definicja realna może wskazywać na
1
2
istotę rzeczy (czyli to, bez czego rzecz nie może być tym, czym jest) lub
jednoznaczną charakterystykę rzeczy;
Jednoznaczną charakterystykę rzeczy może być podana przez
odwołanie się do genezy rzeczy, jej struktury lub funkcji.
1
2
3
Na genezę (sposób powstania) wskazuje np. definicja: „Stradivarius są
to skrzypce zbudowane przez Antonio Stradivariego w Kremonie.”
Na strukturę rzeczy (sposób uporządkowania) wskazuje definicja:
„Senat jest to ciało kolegialne uniwersytetu, którego członkami są:
Rektor jako przewodniczący; prorektorzy; dziekani; [...]”
Przykładem definicji funkcjonalnej jest: „Odtwarzacz MP3 to
urządzenie elektroniczne służące do odtwarzania utworów audio
zapisanych w formacie MP3.”
Definicje
8 / 39
Definicja nominalna
Definicja nominalna
Definicję nominalną określa się jako wypowiedź spełnianiającą tzw.
warunek przekładalności (eliminowalności).
Warunek przekładalności
Definicja spełnia warunek przekładalności wtedy i tylko wtedy, gdy dla
każdego zdania zawierającego wyraz definiowany można na podstawie tej
definicji podać równoważne mu zdanie, wyrazu definiowanego nie
zawierające.
Podaje się następujące określenie definicji nominalnej:
Definicja nominalna
Definicja nominalna wyrazu W na gruncie słownika S jest to wypowiedź,
która pozwala każde zdanie zbudowane z wyrazów słownika S i wyrazu W
przetłumaczyć na zdanie zbudowane z samych wyrazów słownika S.
Definicje
9 / 39
Definicja nominalna
Definicja nominalna
W wyrażeniu „definicja nominalna” (łac. nomen — imię, nazwa),
termin „definicja” odnosi się do definicji jako zabiegu o charakterze
wewnątrzjęzykowym (przypomnijmy: w odróżnieniu od definicji realnej
będącej definicją rzeczy, czyli czegoś, co wyrazem nie jest).
Niektóre cele definicji nominalnych:
usuwanie mętności myślenia, wieloznaczności lub nieostrości wyrażeń,
wprowadzanie nowych wyrażeń do języka,
ustanawianie znaczeń nowych słów,
skracanie długości wyrażeń prowadzące do upraszczania języka,
wzajemne przyporządkowywanie wyrażeń dwóch języków w celu
umożliwienia dwustronnej ich przekładalności.
Definicje
10 / 39
Definicja nominalna
Definicja nominalna
W definicji nominalnej chodzi o wskazanie znaczenia wyrazu tym
użytkownikom języka, którzy tego znaczenia jeszcze nie znają.
Definicjami nominalnymi są:
definicja sprawozdawcza
definicja projektująca
definicja regulująca
Definicje
11 / 39
Definicja nominalna
Definicja sprawozdawcza
Do definicji sprawozdawczej sięgamy, gdy sami rozumiejąc dany
wyraz, chcemy uczynić go zrozumiałym dla tych, którzy go jeszcze nie
rozumieją.
Definicja nominalna jest sprawozdawcza, gdy podaje zastane w danym
języku znaczenie wyrazu definiowanego.
Definicje sprawozdawcze są prawdziwe, gdy podajemy znaczenie
pewnego wyrazu i ten wyraz owo znaczenie w danym języku posiada,
lub fałszywe, gdy wyraz nie posiada podanego w definicji znaczenia.
Na przykład, na gruncie potocznego języka polskiego fałszywa jest
następująca definicja sprawozdawcza wyrazu „optyk”: „optyk jest to
osoba, która uszczelnia okna” (choć „optykać” w języku gwarowym
znaczy tyle co „uszczelniać”).
Definicje
12 / 39
Definicja nominalna
Definicja projektująca
Za pomocą definicji projektujących nadajemy nowe znaczenia
wyrazom.
Definicja nominalna jest projektująca, gdy w drodze umowy
terminologicznej zostaje ustanowione nowe znaczenie wyrazu.
Kiedy w XIX wieku tworzony był układ miar przyjęto ustanowienie
terminologiczne, na mocy którego „1 metr jest to długość
1/10000000 części ćwiartki południka ziemskiego”.
Celem definicji projektującej jest wprowadzanie do języka nowych
wyrazów lub nadawanie starym wyrazom nowego znaczenia (taka
praktyka jest często stosowana w językach nauk).
Definicje
13 / 39
Definicja nominalna
Definicja regulująca
Jeśli zachodzi potrzeba uściślenia znaczenia wyrazu, który ma nieostry
zakres lub niewyraźną treść, posługujemy się definicjami regulującymi.
Definicja regulująca częściowo zachowuje zastane znaczenie wyrazu
definiowanego (podobnie jak definicja sprawozdawcza), a częściowo je
modyfikuje.
Definicja regulująca, to taka definicja, która uwzględniając pierwotne,
nieostre znaczenie wyrazu, zmienia je w taki sposób, że zakreśla ostre
granice jego zakresu.
Na przykład definicja „Młodociany jest to osoba, która w dniu
dokonania wykroczenia nie ukończyła osiemnastego roku życia”.
Respektuje on zwyczaj językowy, który pozwala dzielić ludzi na
młodych (np. 10-latków) i niemłodych (np. 50-latków), a jednocześnie
zakreśla ostre granice zakresu terminu „młodociany”.
Definicje
14 / 39
Definicja nominalna
Uwagi dot. definicji realnych i nominalnych
Uwagi dot. definicji realnych i nominalnych
Często zdanie będące definicją realną jakiegoś przedmiotu może
pełnić funkcję definicji nominalnej jego nazwy (zakresy nazw
„definicja realna”, „definicja nominalna” nie wykluczają się).
Dotyczy to jedynie definicji gatunków (nazwy indywidualne bowiem
nie posiadają znaczenia, lecz nazywają indywidua).
Definicja realna pełni funkcje definicji nominalnej, gdy spełnia
warunek przekładalności. Niekiedy definicja realna tego warunku nie
spełnia, np. definicje osób jako posiadających taki a taki numer
PESEL, definicje indukcyjne, itp.
Definicje
15 / 39
Definicje werbalne
Rodzaje definicji werbalnych
Ze względu na sposób budowania definicji można odróżnić
1
2
definicje, w których do określenia znaczenia wyrazu nie używa się słów,
czyli tak zwane definicje ostensywne, zwane inaczej deiktycznymi (łac.
ostendere — pokazywać), tzn. definicje przez wskazanie
definicje, w których znaczenie wyrazu podane jest za pomocą słów,
czyli definicje werbalne.
Definicje ostensywne mają zwykle postać:
„A jest to coś takiego jak to oto (tu następuje wskazanie) B”,
np. „Czerwony to kolor taki, jak sweter pana siedzącego w trzecim
rzędzie sali”.
Podstawowym podziałem definicji werbalnych jest dychotomiczny ich
podział na
1
2
definicje równościowe,
definicje nierównościowe.
Definicje
16 / 39
Definicje werbalne
Definicja równościowa
Definicja równościowa to definicja, która jest zbudowana z trzech członów:
członu definiowanego zwanego definiendum, członu definiującego, zwanego
definiensem i spójki definicyjnej o charakterze równości.
Struktura definicji równościowej:
Definiendum = Definiens
1
2
3
Definiendum jest to wyrażenie, którego sens nie jest znany lub nie jest
dość wyraźny i którego ustaleniu służy budowana właśnie definicja.
Definiens to wyrażenie, którego sens jest znany i za pomocą którego
określane jest wyrażenie definiowane.
Funkcję spójki definicyjnej o charakterze równości w definicjach
sformułowanych w języku naturalnym mogą pełnić m.in. następujące
słowa i zwroty: nazywamy; znaczy to samo, co; przez . . . należy
rozumieć . . . ; wtedy i tylko wtedy, gdy.
Definicje
17 / 39
Definicje werbalne
Równość definicyjna może zachodzić między zakresami definiendum i
definiensa (definicja zakresowa) lub między treściami definiendum i
definiensa (definicja treściowa).
Przypomnijmy: tożsamość zakresowa nie równa się tożsamości
treściowej (równoznaczności); mogą być wyrazy tożsame zakresowo,
ale nie równoznaczne, choć oczywiście nie odwrotnie.
Przykłady:
Definicja „Kwadrat (definiendum) jest to (spójka definicyjna o
charakterze równości) prostokąt równoboczny” (definiens) stwierdza
równość treści (równoznaczność) definiendum i definiensa, a co za tym
idzie i równość zakresów tych członów definicji.
Z kolei definicja: „Kwadrat jest to czworobok o najmniejszym stosunku
obwodu do powierzchni” stwierdza jedynie równość zakresów
definiendum i definiensa.
Definicje
18 / 39
Definicje werbalne
Stylizacje definicji równościowej
Definicja równościowa może być podawana
w stylizacji przedmiotowej, gdy zamiast o wyrazie definiowanym mówi
się o przedmiocie będącym desygnatem definiendum.
Np.: ”Kwadrat jest to prostokąt równoboczny”
w stylizacji semantycznej, gdy wskazujemy, że wyraz definiowany
oznacza to samo, co definiens,
Np.: „Wyraz «kwadrat» oznacza to samo co wyrażenie «prostokąt
równoboczny»”
w stylizacji słownikowej, gdy wskazujemy że definiendum i definiens
mają to samo znaczenie:
Np.: „Wyraz «kwadrat» znaczy to samo, co wyrażenie «prostokąt
równoboczny»”).
Definicje
19 / 39
Definicje werbalne
Definicje równościowe mogą być
definicjami wyraźnymi (wprost), gdy w definiendum występuje
wyłącznie wyraz definiowany
definicjami w uwikłaniu (nie wprost, kontekstowe), gdy definicja
podaje równoważnik nie dla samego wyrazu, ale dla całego zwrotu, w
którym ten wyraz występuje.
Przykładem definicji w uwikłaniu jest np. definicja logarytmu:
„Logarytm liczby a przy podstawie b jest to taka liczba c, że b do
potęgi c równa się a”.
Definicje
20 / 39
Definicje werbalne
Definicja równościowa — Definicja klasyczna
Definicja klasyczna
Definicja klasyczna
Definicja klasyczna jest to taka definicja równościowa, w której definiens
zbudowany jest z dwóch części, to jest rodzaju najbliższego (genus
proximus) i różnicy gatunkowej (differentia specifica).
W logice średniowiecznej podawano formułę: definitio fit per genus
proximum et differentiam specificam).
Rodzaj najbliższy jest to „najbliższy” nadzbiór dla definiendum (tzw.
gatunku — species)
Zakres rodzaju pozostaje więc w stosunku nadrzędności względem
zakresu gatunku.
Rodzaj najbliższy zatem jest to taki zbiór przedmiotów, że wskazanie
jednej własności (różnicy gatunkowej) wyodrębnia z tego zbioru te i
tylko te przedmioty, które są desygnatami definiendum.
Definicje
21 / 39
Definicje werbalne
Definicja równościowa — Definicja klasyczna
Definicja klasyczna
Przykłady definicji klasycznych:
Człowiek
Kwadrat
species
=
=
animal
+
prostokąt
+
genus proximus
rationale
równoboczny
differentia specifica
Granicami stosowalności definicji klasycznej są pojęcia najogólniejsze,
dla których nie można podać rodzaju nadrzędnego oraz jakości proste,
np. barwy, w przypadku których przedmiot definiowany nie da się ująć
jako złożony z co najmniej dwóch czynników).
Definicje
22 / 39
Definicje werbalne
Definicja nierównościowa
Definicja nierównościowa
Definicje, które nie zawierają porównania zakresów lub treści
definiendum i definiensa nazywa się definicjami nierównościowymi.
Wśród nich odróżniamy:
1
2
3
definicje indukcyjne,
definicje przez postulaty,
definicje cząstkowe (warunkowe, operatywne).
Definicje
23 / 39
Definicje werbalne
Definicja nierównościowa — Definicja indukcyjna
Definicja indukcyjna
Definicja indukcyjna jest to definicja zbioru dobrze uporządkowanego, w
którym dają się wyróżnić elementy wyjściowe oraz elementy otrzymane z
wyjściowych. Definicja indukcyjna składa się z dwóch części:
1
warunku wyjściowego (stwierdza, które przedmioty niewątpliwie
należą do określanego zbioru)
2
warunku indukcyjnego (stwierdza, w jakim stosunku do przedmiotów
już należących do zbioru powinien pozostawać nowy przedmiot, jeśli i
on ma należeć do danego zbioru).
Definicje
24 / 39
Definicje werbalne
Definicja nierównościowa — Definicja indukcyjna
Definicja indukcyjna nie zawiera porównania zakresów definiendum i
definiensa.
Np. chcąc zdefiniować stosunek bycia potomkiem powiedzielibyśmy: b
jest potomkiem a, gdy b jest dzieckiem a (zakładając, że wiemy, co to
znaczy „być dzieckiem”), albo dzieckiem dziecka a, albo dzieckiem
dziecka dziecka a, itd.
Nie jest to definicja, gdyż nie jest to wypowiedź dokończona.
Przykład definicji indukcyjnej relacji „bycia potomkiem”:
1
2
b jest potomkiem a, gdy b jest dzieckiem a (warunek wyjściowy);
jeśli b jest dzieckiem c a c jest potomkiem a, to b jest potomkiem a
(warunek indukcyjny, stwierdzający, że własność „ jest potomkiem”
dziedziczy się ze względu na relację „ jest dzieckiem”), co w skrócie
można wyrazić w sposób następujący:
b jest potomkiem a, gdy
b jest dzieckiem a lub b jest dzieckiem potomka a.
Definicje
25 / 39
Definicje werbalne
Definicja nierównościowa — Definicja przez postulaty
Definicja przez postulaty
Definiowanie przez postulaty polega na tym, że tego samego
wyrażenia używa się w kilku zdaniach (postulatach) tak, by to użycie
wyznaczało sens wyrażenia. Innymi słowy, jeśli użyjemy tego samego
wyrazu o nieznanym znaczeniu w kilku zdaniach, w których znaczenie
innych wyrazów jest znane, wówczas sposób posługiwania się wyrazem
definiowanym w tych zdaniach, informuje nas o jego znaczeniu.
Zdanie Z jest postulatem języka J wtedy i tylko wtedy, gdy zdanie Z
zawiera jeden lub więcej terminów T , co do których obowiązująca w języku
J konwencja ustaliła, że mają one być nazwami takich przedmiotów, które
spełniają zdanie Z lub układ zdań, z których jednym jest zdanie Z .
Definicje przez postulaty nie spełniają warunku przekładalności.
Są zwane też pseudodefinicjami.
Definicje
26 / 39
Definicje werbalne
Terminy pierwotne układu postulatów
Terminy, co do których konwencja ustanowiła, że mają być nazwami
przedmiotów spełniających układ postulatów, nazywa się terminami
pierwotnymi tego układu postulatów.
Na przykład, jeśli chcemy podać określenie stosunku większości,
możemy podać następujący zestaw postulatów:
1
2
3
Nie jest tak, że a jest większy od a.
Jeżeli a jest większe od b, to b nie jest większe od a.
Jeżeli a jest większe od b, a b jest większe od c, to a jest większe od c.
Definicje
27 / 39
Definicje werbalne
Nazwa „pseudodefinicje” (gr. pseudo — tu w znaczeniu: jakby, prawie)
odnośnie do określenia przez postulaty bierze się stąd, iż czasem może się
zdarzyć, że układ postulatów nie jest jednoznaczny, to znaczy, że
dopuszcza inne niż zamierzone rozumienie wyrazu definiowanego.
Definicje
28 / 39
Definicje werbalne
Definicja nierównościowa – Definicje cząstkowe
Definicje cząstkowe
Definicje cząstkowe to wyrażenia, z których można poznać sens wyrazu,
ale tylko w częściowej jego stosowalności.
Np. jeśli podamy definicję: „student jest to słuchacz szkoły wyższej”
będzie to definicja pełna, której definiens wskazuje na wszystkie i
tylko desygnaty nazwy „student”.
Definicja cząstkowa może być warunkowa i podawać
kryterium pozytywne użycia nazwy („Jeżeli osoba kształci się na
kierunku prawo na uniwersytecie, to osoba ta jest studentem”)
kryterium negatywne użycia słowa („Jeżeli ktoś nie jest słuchaczem
szkoły wyższej, to nie jest studentem”.
Definicje warunkowe
Definicje warunkowe uzależniają sens wyrażenia, od spełnienia określonych
warunków
Definicje
29 / 39
Definicje werbalne
Definicja nierównościowa – Definicje cząstkowe – Def. operacyjna
Przykładem definicji cząstkowej jest również definicja operacyjna.
Definicje operacyjne
W definicjach operacyjnych określane pojęcie przyporządkowuje się
operacjom z nim związanym.
Np. „Kwas jest to substancja chemiczna taka, że po zanurzeniu w niej
papierka lakmusowego papierek ten barwi się na czerwono”.
Definicje
30 / 39
Warunki poprawności definicji
Już Arystoteles sformułował podstawowe warunki poprawności definicji
klasycznej. Ich sens można sprowadzić do wymogu:
1
aby poprawna definicja była prawdziwa
2
aby dostarczała wiedzy o definiowanym gatunku.
Definicje
31 / 39
Warunki poprawności definicji są następujące:
1
2
Definicja powinna obejmować istotne (charakterystyczne) cechy
gatunku.
Definicja powinna być adekwatna, czyli nie powinna być ani za
szeroka, ani za wąska.
Definicja jest za szeroka, gdy zakres definiensa jest nadrzędny
względem zakresu definiendum, a za wąska, gdy jest odwrotnie.
3
Definicja nie powinna zawierać błędnego koła.
W definicji występuje błędne koło bezpośrednie, gdy w definiensie
występuje wyraz definiowany, natomiast z błędnym kołem pośrednim
mamy do czynienia wówczas, gdy w definiensie występuje jakiś wyraz
definiowany za pomocą definiendum.
4
Definicja nie powinna być czysto negatywna albo, inaczej mówiąc
definicja nie powinna być negatywna tam, gdzie może być pozytywna.
Definicje
32 / 39
Podstawowe błędy definiowania
Człowiek jest to dwunóg kroczący bezpióry
1
2
3
4
5
Warunku pierwszego i drugiego nie spełnia rozpowszechniona w
Akademii Platońskiej definicja: „Człowiek jest to dwunóg kroczący
bezpióry”.
Definicja ta wskazuje na cechy nieistotne gatunku człowiek.
Wykorzystał to, jak podaje anegdota, Diogenes Cynik, który
pochwycił koguta i oskubał go wykazując nieadekwatność tej definicji.
Do zakresu nazwy dwunóg kroczący bezpióry poza ludźmi należą
bowiem także oskubane koguty.
Anegdota dalej głosi, że Platończycy naprawili tę definicję przez
dodanie tzw. warunku ad hoc (na teraz, czyli warunku dodatkowego,
który oddala wskazaną w dyskusji trudność poprzez dodanie do
definicji nowej, nieistotnej cechy) uzupełniając definiens o warunek „o
szerokich pazurach” (oskubane koguty mają, w odróżnieniu od
człowieka, pazury wąskie).
Za wąską byłaby taka definicja: „Człowiek jest to dwunóg kroczący
bezpióry o szerokich pazurach, blond włosach i błękitnych oczach”.
Definicje
33 / 39
Idem per idem
Niezamierzone wystąpienie w definicji błędnego koła jest czasem
nazywane błędem idem per idem (to samo przez to samo).
Bezpośrednie błędne koło często występuje, gdy ktoś w definiensie
użyje innej nazwy tego, co definiowane, np. „Człowiek jest to istota
ludzka (czyli właśnie: człowiecza)”, „Definicja ostensywna jest to taka
definicja, która jest deiktyczna (czyli właśnie: ostensywna)”.
Błędne koło pośrednie można znaleźć np. w jednym z podręczników
ekonomii, gdzie znajdujemy taki ciąg określeń: „Ekonomia jest to
nauka, która dotyczy ekonomicznych zachowań człowieka”,
„Ekonomiczne zachowania człowieka są zachowaniami badanymi
przez ekonomistów” , „Ekonomiści to ludzie uprawiający ekonomię”.
Z kolei wskazuje się, iż idem per idem jest rodzajem szerszego błędu
ignotum per ignotum (nieznane przez nieznane) polegającego na tym,
że w definiensie występują wyrazy o nieznanym znaczeniu; np.
„Izomorfia jest to taki rodzaj homomorfii, że. . . ” (gdy słuchacze nie
znają, co to jest homomorfia).
Definicje
34 / 39
„Plusy dodatnie, plusy ujemne”
W końcu celem warunku ostatniego jest pozytywność określenia:
definicja „stół to nie biurko i nie ława” nie podaje czym jest
przedmiot definiowany, a co najwyżej może służyć jako zabieg
odróżnienia desygnatów nazwy „stół” od pewnych przedmiotów
mylonych czasem z desygnatami nazwy „stół”.
Często definicje mają człon negatywny, np. w definicji „Sierota to
dziecko pozbawione żyjących rodziców” różnica gatunkowa jest
negatywna, ale rodzaj pozostaje pozytywny („dziecko”).
Definicje
35 / 39
Ćwiczenia
Ćwiczenie∗ 1
Wskaż wśród poniższych definicji definicje sprawozdawcze, projektujące
i regulujące:
a) Tunel jest to budowla na drodze oznaczona odpowiednimi przepisami.
b) Miesięcznik jest to osoba odczytująca co miesiąc stan liczników
gazowych.
c) Chrząszcz to owad mający dwie pary skrzydeł, z których przednie
osłaniają skrzydła tylne i odwłok.
d) Obszar zabudowany to obszar oznaczony odpowiednimi znakami
drogowymi.
e) Przestępstwo jest to zbrodnia lub występek.
f) Kornik jest to chrząszcz żyjący pod korą lub w drewnie drzew.
g) Zbrodnia jest to czyn zabroniony, zagrożony karą pozbawienia wolności
na czas nie krótszy niż 3 lata albo karą surowszą.
h) Kuloznawstwo to dział kultury badający całokształt zagadnień
związanych z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim.
(∗ ) Marek Lechniak, Elementy logiki dla prawników, Wydawnictwo KUL, 2006, s. 63.
Definicje
36 / 39
Ćwiczenia
Ćwiczenie∗ 2
Oceń poprawność następujących definicji:
a) Droga jest to wydzielony pas terenu składający się z jezdni, pobocza,
chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów, przeznaczony do ruchu lub
postoju pojazdów, ruchu pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt.
Jezdnia jest to część drogi przeznaczona do ruchu pojazdów.
b) Student to osoba, która uczy się na uniwersytecie.
c) Kręgowce to ryby, gady i ssaki.
d) Łoś jest to roślinożerny, duży ssak o brunatnej sierści i wielkim porożu
u samców.
e) Kula to bryła ograniczona powierzchnią zamkniętą, której wszystkie punkty są
jednakowo odległe od środka tej bryły.
f) Wieloryb jest to duża ryba.
g) Logika jest to nauka o prawawch logicznego myślenia.
h) Ołówek to przyrząd do pisania nie będący długopisem.
i) Moneta jest to kawałek metalu o określonym kształcie, wadze i wartości.
j) Język jest to przedmiot badania semiotyki logicznej.
k) Wzrok jest to zmysł, którego narządem są oczy. Oko to narząd wzroku.
(∗ ) Marek Lechniak, Elementy logiki dla prawników, Wydawnictwo KUL, 2006, s.
Definicje
37 / 39
63–64.
Ćwiczenia
Ćwiczenie∗ 3
a) Podaj definicje regulujące następujących wyrazów:
młodzieniec; rzeka; stół; badanie naukowe; melancholik; mędrzec;
sprawiedliwość
b) Podaj definicje klasyczne następujących przedmiotów:
pojazd; adwokat; drób; rower; słownik; uniwersytet; dziekan; ssak;
pieszy; komputer.
(∗ ) Marek Lechniak, Elementy logiki dla prawników, Wydawnictwo KUL,
2006, s. 64.
Definicje
38 / 39
Źródła
Źródła
Marek Lechniak, Elementy logiki dla prawników, Wydawnictwo KUL,
2006, s. 50–64.
Kazimierz Ajdukiewicz. Logika pragmatyczna, PWN 1974, s. 62-85.
Definicje
39 / 39

LOGIKA Definicje - robert at trypuz.pl

Transkrypt

Podobne dokumenty

LOGIKA Błedy jezykowe zwiazane ze słownym

sztuka gotycka - kultura i sztuka