LOGIKA Błedy jezykowe zwiazane ze słownym

Transkrypt

LOGIKA
Błędy językowe związane ze słownym wyrażaniem myśli
Robert Trypuz
Katedra Logiki KUL
22 stycznia 2014
Robert Trypuz (Katedra Logiki)
Semiotyka
22 stycznia 2014
1 / 16
Plan wykładu
1
Dwie grupy błędów
2
Wadliwości spowodowane nieuwzględn. charakteryst. cech j. n.
3
Wadliwości niestarannego używania języka
4
Ćwiczenia
5
Źródła
Semiotyka
22 stycznia 2014
2 / 16
Przyczyny błędów językowych
Semiotyka bada język w aspekcie sprawności komunikowania się.
Jeśli ta sprawność komunikacji zostaje naruszona, wtedy mówimy o
błędach w słownym wyrażaniu myśli.
Przyczyny błędów mogą być rozmaite.
Jedne mogą pochodzić stąd, iż pewne charakterystyczne cechy języka
naturalnego, które służyć mają poprawieniu ekonomii mówienia,
niekiedy stają się powodem nieporozumień.
Przyczyną innych jest to, że nie dość starannie mówimy lub myślimy.
Semiotyka
22 stycznia 2014
3 / 16
Błędy związane ze słownym wyrażaniem myśli można podzielić na dwie
grupy:
wadliwości spowodowane nieuwzględnieniem charakterystycznych cech
języka naturalnego
błędy związane z wieloznacznością
błędy związane z nieostrością zakresów i niewyraźnością treści
wadliwości wynikające z niestaranności mówienia i myślenia.
Semiotyka
22 stycznia 2014
4 / 16
Amfibologia
Amfibologia / amfibolia
Definicja 1
Amfibologia , (gr. amfibolos – dwuznaczny) wieloznaczność wyrażenia
złożonego spowodowana wadliwą składnią.
Przykłady:
(Wykładowca do studenta:) „Przeczytać pierwszą stronę książki trzy
razy przepisać.”
(Koleżanka do koleżanki:) „Sprzątnęłam dziś cały dom razem z
mężem.”
(Kolega do kolegi:) „Słyszałeś, Jan sprzedał swój samochód wraz z
Markiem i jego kolegą.”
Semiotyka
22 stycznia 2014
5 / 16
Elipsa
Elipsa
Definicja 2
Elipsa , (gr. elleipsis – brak) wieloznaczność wyrażenia złożonego
polegająca na „wypadnięciu” części zdania.
Przykłady:
Jan roztrwonił swój majątek i część żony.
Po bitwie, w której Cezar pobił Pompejusza, wódz ten udał się do
Egiptu.
Świadek Kowalski skończył odpowiadać na pytania prokuratora.
Potem on powiedział. . .
Dziadek Jana Kowalskiego, który jest znany sądowi. . .
Semiotyka
22 stycznia 2014
6 / 16
Ekwiwokacja
Ekwiwokacja
Definicja 3
Ekwiwokacja , (łac. equus – równy, vocare – nazywać) błąd w słownym
wyrażaniu myśli taki, że wyraz potencjalnie wieloznaczny użyty jest w
jakimś rozumowaniu co najmniej dwa razy, za każdym razem w innym
znaczeniu, wtedy gdy powinien występować w jednym znaczeniu.
Przykłady:
Każde małżeństwo jest umową.
Niektóre małżeństwa mają dzieci.
Niektóre umowy mają dzieci.
Cnota jest wyrazem wieloznacznym.
Należy unikać wyrazów wieloznacznych.
Należy unikać cnoty.
Semiotyka
22 stycznia 2014
7 / 16
Nazwy o nieostrym zakresie lub niewyraźnej treści
Nazwy o nieostrym zakresie lub niewyraźnej treści
Definicja 4
Nazwa ma nieostry zakres , istnieją przedmioty, co do których nie
potrafimy rozstrzygnąć czy należy on do zakresu tej nazwy, czy też nie.
Przykłady:
nazwy „młody” i „łysy” mają nieostry zakres
nazwa „osoba pełnoletnia” ma ostry zakres
Definicja 5
Nazwa ma treść niewyraźną , nie można wskazać takiego zespołu cech,
które łącznie przysługują wszystkim jej desygnatom.
Przykłady:
nazwa „stół” ma treść niewyraźną
nazwa „kwadrat” ma treść wyraźną
Semiotyka
22 stycznia 2014
8 / 16
Niedostosowanie języka do audytorium
Niedostosowanie języka do audytorium
Błąd polega na tym, że używa się wyrażeń, które wprawdzie samemu się
rozumie, ale które są dla słuchacza niezrozumiałe i obce.
Semiotyka
22 stycznia 2014
9 / 16
Niejasność myślenia
Niejasność myślenia
Błąd polega na tym, że nie potrafimy dokładnie oddać swoich myśli, a to,
co mówimy nie odpowiada dokładnie temu, co myślimy.
Zdarzenie współwystępuje ze stawaniem się, a stawanie się
współwystępuje z językiem [. . . ] Wszystko wydarza się na
granicy między rzeczą i zdaniem [. . . ] W nawiązaniu do
Valery’ego definicji poezji (”Wiersz: przedłużone napięcie
pomiędzy dźwiękiem a sensem”), Agamben pisze: ”poezja żyje
jedynie w napięciu i różnicy między dźwiękiem i sensem, między
obszarem semiotycznym i semantycznym.” To rozdarcie zaznacza
pewną pustkę, która rozrzedza wszystko powiedziane od środka,
stając się przez to dyskursem, który [. . . ] oznacza nie strukturę,
lecz figurę egzystencjalną. Pytanie, które można postawić brzmi:
Czym byłoby owo napięcie ”między dźwiękiem i sensem” i jak
wyartykułować tę różnicę między czymś i niczym: różnicę
umożliwiającą owo pękniecie między dźwiękiem i sensem? [. . . ]
Semiotyka
22 stycznia 2014
10 / 16
Niedopowiedzenia
Niedopowiedzenia
Polegają na tym, że w jakimś wyrażeniu opuszcza się jego pewien
istotny składnik.
Niedopowiedzenia, utrudniają lub uniemożliwiają ocenę wartości
logicznej zdania.
Można odróżnić
niedopowiedzenia kwantyfikacji, gdy w pewnej wypowiedzi nie wskazuje
się, ile desygnatów nazwy będącej podmiotem zdania posiada cechę
wskazaną w orzeczniku (np. „Studenci są leniwi”, „Włosi są
impulsywni”)
niedopowiedzenia relatywizacji, kiedy zwroty relatywne traktuje się jak
absolutne (np. „Joanna jest córką” (czyją?), „Zebranie odbędzie się o
godz. 15.00” (kiedy?)).
Semiotyka
22 stycznia 2014
11 / 16
Błąd figuralnego myślenia
Błąd figuralnego myślenia
Błąd figuralnego myślenia polegający na tym, że ktoś zwrot obrazowy
bierze w znaczeniu dosłownym. Na przykład:
„Funkcja performatywna języka, to taka funkcja magiczna...”
Semiotyka
22 stycznia 2014
12 / 16
Mieszanie znaczenia dosłownego z przenośnym
Mieszanie znaczenia dosłownego z przenośnym
Polega na tym, że w jednej wypowiedzi (nad-)używa się zwrotów o
znaczeniu przenośnym, nie-dosłownym, obrazowym obok zwrotów
wziętych w znaczeniu dosłownym.
Samo używanie zwrotów obrazowych upiększa lub podkreśla sens
wypowiedzi i nie musi być błędem. Wadliwe jest ono dopiero wtedy,
gdy może powodować wieloznaczność czy niejasność wypowiedzi.
Przykład z mowy nad grobem byłego taternika zmarłego w wieku
osiemdziesięciu lat: „Twoja dzielność nie znała granic. Zdobywając
najwyższe szczyty unosiłeś się nad przepaściami swej słabości i lęku.
Przez ostatnie dwadzieścia lat walczyłeś z lawiną chorób wznosząc się
na szczyty męstwa. . . ”
Semiotyka
22 stycznia 2014
13 / 16
Przesunięcie kategorialne / pomyłka kategorialna
Przesunięcie kategorialne / pomyłka kategorialna
Polega na błędnym zakwalifikowaniu jakiegoś przedmiotu czy zjawiska
do niewłaściwej kategorii przedmiotów.
Przykłady:
„lęk jest zjawiskiem psychologicznym” — powinno być: „psychicznym”;
„skrócona metoda sprawdzania” — powinno być: „metoda skróconego
sprawdzania”; metoda nie może być skrócona!.
Semiotyka
22 stycznia 2014
14 / 16
Ćwiczenia
Ćwiczenie∗
Jaki rodzaj błędu popełniono w następujących wypowiedziach:
a) Ks. Andrzej w ostatnich dwóch latach życia miał kontakt z Orianą Fallaci. (ze
wstępu do telewizyjnej rozmowy z ks. Andrzejem przeprowadzonej po śmierci Oriany
Fallaci).
b) Sprzedam stare biurko dla kobiety z grubymi rzeYbionymi nogami.
c) Pracownicy administracyjni są leniwi.
d) Spotkanie kobiet oczekujących potomstwa z Panem Ministrem odbędzie się w sali nr
12.
e) Wybór sukienki dla nastolatki bywa wielkim problemem.
f) Spółka WP w Mysimborze wyraża ubolewanie i oświadcza, że zobowiązała się do
zaprzestania naruszania powyższych znaków towarowych oraz umieszczania ich na
produkowanych przez WP towarach i materiałach reklamowych.
g) Wznoszenie budynku nad brzegiem rzeki wymaga uzyskania specjalnego zezwolenia.
h) Zawisza Bydgoszcz to klub, który już nie istnieje, występujący obecnie w IV lidze.
i) Zaraz wracam.
j) Zarówno policjanci, jak i duszpasterze powinni zająć się nielegalnym handlem
alkoholem.
(∗ ) Marek Lechniak, Elementy logiki dla prawników, Wydawnictwo KUL,
2006, s. 50.
Semiotyka
22 stycznia 2014
15 / 16
Źródła
Źródła
Marek Lechniak, Elementy logiki dla prawników, Wydawnictwo KUL,
2006, s. 44–50.
Semiotyka
22 stycznia 2014
16 / 16

LOGIKA Błedy jezykowe zwiazane ze słownym

Transkrypt

Podobne dokumenty

LOGIKA Definicje - robert at trypuz.pl

Semiotyka - Krzysztof Gajewski

Specyfika badania dermatologicznego. Semiotyka

LOGIKA Klasyczny Rachunek Zdan