Czytaj więcej: Wywiad z dyrektorem IOE

WOJSKO
WOJSKO
Nowoczesne technologie
optoelektroniczne

Instytut Optoelektroniki prowadzi również projekty z zakresu wy-
Do ostatnich najciekawszych opracowań, które mają zastosowanie
krywania skażeń chemicznych i biologicznych. Wasze nowe urządzenie
w Siłach Zbrojnych RP należą: systemy ostrzegające o opromienio-
Rozmowa z płk. dr. inż. Krzysztofem Kopczyńskim,
dyrektorem Instytutu Optoelektroniki Wojskowej Akademii Technicznej
– lidar wykrywa skażenia bez potrzeby wchodzenia na teren skażony.
waniu laserowym, laserowe symulatory strzelań, celownik termowi-

Lidary stanowią grupę urządzeń, które bazują na technologiach
zyjny do broni strzeleckiej, lornetka obserwacyjno-pomiarowa, wie-
laserowych i optoelektronicznych. W pierwszym, najbardziej ogól-
lospektralna głowica detekcyjna zagrożeń pożarowych STOPFIRE.
nym przybliżeniu, można wyobrazić sobie ich działanie jako ra-
Prowadzone są też prace projektowo-konstrukcyjne związane z mo-
darów, w których zrezygnowano z fal radarowych i zastąpiono je
dernizacją głowic samonaprowadzających do rakiety przeciwlotni-
falami świetlnymi. Wiąże się to oczywiście z całkowicie odmien-
czej krótkiego zasięgu GROM. W sektorze cywilnym warto wymie-

Panie dyrektorze, kieruje pan Instytutem Optoelektroniki WAT
ną konstrukcją tego typu urządzeń. Zasadniczą różnicą pomiędzy
nić: laserowy miernik prędkości pojazdów, systemy wykrywania par
w Warszawie. Proszę przybliżyć nam strukturę organizacyjną oraz
wymienionymi rodzajami fal jest ich długość – przypomnijmy, że
alkoholu w poruszających się pojazdach oraz szereg prac i urządzeń
główne kierunki działalności naukowo-badawczej Instytutu.
w przypadku fal radarowych są to centymetry, natomiast dla świat-
w zakresie cywilnych i medycznych aplikacji techniki laserowej.

Instytut Optoelektroniki WAT w obecnej formie istnieje od 1994
ła mikrometry (1 mikrometr to 1/1000000 metra). Stosowanie tak
roku. Początki działalności naukowej związanej z techniką laserową
krótkich fal w lidarach daje im zdolność wykrywania znacznie mniej-

Instytut włączył się także w działania na rzecz zapewnienia bezpie-
i elektroniką kwantową sięgają już początku lat 60. Pierwszy polski
szych „obiektów”, niż ma to miejsce w przypadku radarów. Lidary po-
czeństwa podczas zbliżających się mistrzostw Europy w piłce nożnej
laser został uruchomiony 20 sierpnia 1963 roku w zespole prof. Pu-
trafią z dużej odległości wykryć w powietrzu obecność mikrocząstek
– EURO 2012. Co to za działania?
zewicza, a w 1967 powołano Instytut Elektroniki Kwantowej. In-
niewidzialnych gołym okiem i określić ich lokalizację w przestrzeni.

Systemy lidarowe skonstruowane w Instytucie Optoelektroniki
stytut Optoelektroniki jest spadkobiercą i kontynuatorem dorobku
Jak działają lidary? Powracając do analogii z radarami, lidary emitują
WAT mogą stanowić element zabezpieczenia EURO 2012. Zdalne
naukowego Instytutu Elektroniki Kwantowej, pozawydziałowego
krótkie impulsy laserowe, które poruszają się z prędkością światła
i szybkie wykrycie skażenia biologicznego powstałego przez uwol-
Instytutu Optoelektroniki oraz części Instytutu Fizyki Plazmy i La-
w kierunku od urządzenia w otaczającą przestrzeń. Jeśli napotkają
serowej Mikrosyntezy.
one na swej drodze obiekt, czyli na przykład ścianę budynku, drze-
Instytut posiada cztery zakłady: Zakład Techniki Laserowej,
wo bądź aerozol, następuje oddziaływanie światła z materią, które
Zakład Technologii Optoelektronicznych, Zakład Systemów Op-
przyjmuje postać odbicia, rozpraszania, wzbudzenia, absorpcji etc.
toelektronicznych, Zakład Techniki Podczerwieni i Termowizji
W rezultacie takiego oddziaływania powstaje tzw. echo optyczne,
oraz Akredytowane Laboratorium Badawcze, które koncentrują
a więc fala, która w pewnej części wraca do lidara i wychwytywana
się na prowadzeniu prac naukowo-badawczych, realizują zadania
jest specjalnym układem optycznym. To właśnie analiza własności
dydaktyczne oraz aplikują o projekty badawcze w ramach swojej
parametrów wspomnianego echa optycznego daje nam odpowiedzi
specjalizacji.
na pytania związane z naturą wykrytego obiektu i jego lokalizacją.
płk dr inż. Krzysztof Kopczyński,
dyrektor Instytutu Optoelektroniki WAT

Wiele urządzeń i systemów opracowanych w Instytucie zdobyło
Skonstruowany w IOE WAT lidar fluoroscencyjno-depolaryzacyjny
potrafi wykrywać w powietrzu cząstki pochodzenia biologicznego
nagrody i wyróżnienia zarówno w Polsce, jak i poza granicami kraju.
i stawiać pierwszą diagnozę na temat ich potencjalnych niebezpiecz-
Proszę podać kilka z nich.
nych własności. Jak wspomniano wcześniej, lidary są urządzeniami

Uczestnicząc w krajowych i międzynarodowych imprezach tar-
aktywny, laserowy układ wykrywania elementów optyki celowniczej
do detekcji zdalnej, a więc wykrywają z pewnej odległości i z pew-
nienie do atmosfery niebezpiecznych substancji pozwoli na podjęcie
gowych, zdobyliśmy już kilkadziesiąt medali i wyróżnień.
snajpera, układy podczerwieni, miniaturowy radar krótkiego za-
nym wyprzedzeniem, bez potrzeby wchodzenia w obszar skażenia.
natychmiastowych działań i ochronę kibiców. Ataki terrorystyczne
Najnowsze nagrody to złote medale otrzymane za urządzenia:
sięgu i układy akustyczne. Projektem kieruje European Aeronautic
Jest to więc urządzenie użyteczne w zakresie wczesnego alarmowa-
mogą mieć miejsce na stadionach lub w strefach kibica. W Instytu-
lidar fluoroscencyjno-depolaryzacyjny do zdalnej detekcji zagrożeń
Defence and Space Company EADS (Francja), a członkami konsor-
nia przed nadciągającym zagrożeniem biologicznym, zanim jeszcze
cie powstały dwa urządzenia lidarowe do wykrywania zagrożeń bio-
biologicznych i profilometr reflektancyjny.
cjum są Francja, Niemcy, Szwecja, Norwegia i Polska.
to zagrożenie, na przykład niesione wiatrem, do nas dotrze.
logicznych: większe o zasięgu rzędu pięciu kilometrów oraz mniejsze (przenośne) o zasięgu do kilkuset metrów. Większy system
Zakończony już projekt AHEAD (Advanced Helmet and Devices

Instytut ściśle współpracuje z ośrodkami naukowo-badawczymi
for Individual Protection), kierowany przez Galileo Avionica S.p.A.

W jakim stopniu nowe projekty opracowane w Instytucie znajdują
posiada możliwości monitorowania przestrzeni rozgrywek w ujęciu
w wielu krajach świata. Które z projektów badawczych realizowanych
(Włochy), dotyczył opracowania nowoczesnego hełmu uzbrojo-
zastosowanie w Siłach Zbrojnych RP oraz w sektorze cywilnym?
globalnym, czyli stadionu, strefy kibica oraz terenów przyległych,
w ramach Unii Europejskiej i Europejskiej Agencji Obrony (EDA)
nego w systemy pasywnych i aktywnych czujników oraz systemy

Większość podejmowanych w Instytucie projektów badawczo-
natomiast mniejszy może być zainstalowany wewnątrz stadionu
chciałby pan wymienić?
zobrazowania dla pojedynczego żołnierza. Kosorcjum realizujące
-rozwojowych realizowanych dla Sił Zbrojnych lub sektora cywilnego
– na trybunach lub pod kopułą i dokonywać monitoringu wewnątrz

W ramach EDA Instytut uczestniczy w realizacji sześciu projek-
projekt tworzyły Włochy, Portugalia, Niemcy i Polska.
znajduje konkretne zastosowanie i zostaje wdrożona do przemysłu.
obiektu w czasie rozgrywek. IOE dysponuje również systemami li-
tów badawczych. Właśnie zakończył się dużym sukcesem projekt
W projekcie FABIOLA – Fluorescence Applied to Biological
darowymi do zdalnej detekcji zagrożeń chemicznych. Nasze urzą-
AD HELW (Air Defence High Energy Laser Weapon). Dotyczył on
Agent Detection (lider konsorcjum – Thales Research Lab. z Fran-
dzenia wzięły już udział w testach podczas meczów reprezentacji
laserowej broni skierowanej energii. Jego celem było opracowanie
cji, członkowie: Szwecja, Finlandia, Włochy, Grecja i Polska) opra-
Polski na stadionach w Gdańsku, Poznaniu i Wrocławiu. Pomyślne
laserowego systemu przeciwdziałania zagrożeniom z powietrza
cowano i wykonano laserowy system wykrywania broni biologicznej
wyniki uzyskano również w czasie inscenizowanej sytuacji lądo-
– niszczenia rakiet i moździerzy wiązką promieniowania lasero-
wykorzystujący technikę LIF (Laser Induced Fluorescence).
wania skażonego samolotu w polsko-amerykańskich ćwiczeniach
wego. Projektem kierowała niemiecka firma LFK-Lenkflugkörper-
Projekty badawcze Europejskiej Agencji Obrony (EDA) reali-
„Epifaktor 2011” na lotnisku im. Fryderyka Chopina w Warszawie.
systeme GmbH, należąca do grupy MBDA. Konsorcjum tworzyły
zowane w ramach międzynarodowych konsorcjów dają ogrom-
Weźmiemy również udział w zabezpieczeniu meczu na Stadionie
Niemcy, Francja, Portugalia i Polska.
ne możliwości dostępu do najnowszych technologii i pozwalają
Narodowym oraz w ćwiczeniach dotyczących zabezpieczenia pod-
na kontakt z największymi laboratoriami pracującymi na rzecz
miejskiej komunikacji kolejowej w Warszawie.
Kolejny projekt, SNIPOD (Sniper Positioning and Detection) dotyczy opracowania systemu wykrywania snajpera. System obejmuje
44
Lidary na Stadionie Narodowym.
Ćwiczenia przed EURO 2012
Rozmawiał MK
bezpieczeństwa.
luty 2012 | Świat Elit
ŚŚwiat
wiat Elit | luty 2012
Termowizyjny celownik
strzelecki CTS-1
45