Cele i założenia Wspólnot Europejskich

Transkrypt

Cele i założenia wspólnot
europejskich.
Krótka historia traktatów.
Autor: Krystyna Brząkalik
Korekta (2015 r.): Marek Chałas
Cele i założenia wspólnot europejskich. Krótka historia traktatów.
Skrócony opis lekcji
Lekcja przeznaczona jest dla uczniów szkół gimnazjalnych. W czasie zajęć uczniowie poznają
cele Wspólnot Europejskich oraz postanowienia najważniejszych traktatów, w tym Traktatów
Rzymskich, Traktatu z Maastricht, traktatu nicejskiego i lizbońskiego. Uświadamiają sobie,
w jaki sposób w ciągu dziesięcioleci po II wojnie światowej kształtowała się wspólna Europa.
Cele lekcji
 Wskazanie podstawowych celów Unii Europejskiej,
 Zapoznanie się z najważniejszymi etapami budowania wspólnej Europy,
 Poznanie założeń wybranych traktatów,
 Wskazanie korzyści politycznych i gospodarczych, wynikających z pogłębiania integracji
europejskiej.
Słowa kluczowe
 Unia Europejska,Traktaty Rzymskie,
 Traktat z Maastricht,
 Traktat lizboński.
Metody realizacji zajęć
 analiza tekstu źródłowego,
 praca ze schematem,
 dyskusja.
Oczekiwane rezultaty
Po zajęciach uczeń:
 wie, jakie są cele Unii Europejskiej,
 wymienia najważniejsze etapy integracji europejskiej,
 omawia podstawowe założenia najważniejszych traktatów, ocenia korzyści, jakie przyniósł
Europejczykom proces integracji.
Narodowy Bank Polski
2
Materiały
 materiał pomocniczy nr 1 – tekst pt. „Pierwsze inicjatywy zjednoczeniowe”,
 materiał pomocniczy nr 2 – tekst pt. „Traktaty Rzymskie”,
 materiał pomocniczy nr 3 – tekst pt. „ W drodze do Unii Europejskiej ...”,
 materiał pomocniczy nr 4 - tekst pt. „Traktat z Maastricht”,
 materiał pomocniczy nr 5 - tekst pt. „Reformy UE”,
 materiał pomocniczy nr 6 – tekst pt. „W kierunku unii politycznej...”,
 materiał pomocniczy nr 7 – tekst pt. „Traktat lizboński”,
 materiał pomocniczy nr 8 – zadanie pt. „Krótka historia traktatów”.
Proponowany przebieg zajęć
1. Wyjaśnij klasie różnicę pomiędzy pojęciami „Unia Europejska” – współcześnie oraz
„Wspólnoty Europejskie” – historycznie.
2. Porozmawiaj z uczniami o procesie integracji europejskiej. Sprawdź, co uczniowie
wiedzą już na ten temat. Zaznacz, że w trakcie zajęć będą analizować znaczenie
najważniejszych traktatów dla przebiegu procesu integracji. Podziel klasę na sześć
kilkuosobowych
zespołów.
Każdemu
z
zespołów
rozdaj
jeden
z
materiałów
pomocniczych nr 1- 6.
3. W trakcie czytania uczniowie powinni zaznaczyć najważniejsze fakty, dotyczące
przebiegu integracji oraz zwrócić uwagę na ustalenia, sformułowane w tekstach dot.
traktatów.
Możesz
na
początku
polecić
uczniom
wspólne
wykonanie
taśmy
chronologicznej, na której zaznaczą wydarzenia, jakie miały największe znaczenie dla
jednoczenia się Europy. Zadanie powinno być wykonane w formie graficznej na tablicy.
4. Poleć teraz zespołom wykonanie ćwiczenia, opisanego w materiale pomocniczym nr 8
pt. „Krótka historia Traktatów”. Powiedz, że każdy zespół zapozna się dokładnie
z informacjami na temat jednego z traktatów unijnych: grupa nr 1 – Traktatu o EWWiS,
nr 2 – Traktatów Rzymskich, nr 3 – Jednolitego Aktu Europejskiego, nr 4 - Traktatu
z Maastricht, nr 5 – Traktatu z Amsterdamu, nr 6 – Traktatu z Nicei i nr 7 Traktatu
z Lizbony. Poproś, aby uczniowie ponownie przeczytali informacje, zamieszczone
w odpowiednim tekście, przydzielonym grupie.
5. Poproś, aby uczniowie zwrócili uwagę na treści poświęcone okolicznościom zawarcia
i zapisom Traktatu, który analizuje grupa. Powinni omówić wspólnie następujące
zagadnienia: przyczyny zawarcia Traktatu, jego najważniejsze postanowienia oraz
korzyści w sferze politycznej i gospodarczej, jakie przyniosło zawarcie Traktatu.
6. Następnie, po przeprowadzeniu dyskusji, zespół wspólnie opracowuje plakat, w którego
centralnym miejscu umieszczona zostanie nazwa Traktatu. Uczniowie powinni wskazać,
3
co Traktat ten zapewnił Europejczykom w sferze gospodarki, polityki, wspólnych
instytucji oraz uzupełnić schemat zamieszczony w ćwiczeniu. Poleć uczniom, aby
zwrócili uwagę na szczególnie ważne postanowienia traktatowe, które zmieniły kształt
wspólnej Europy i przyniosły wymierne korzyści jej obywatelom. Reprezentanci
zespołów prezentują plakaty całej klasie. Przedstawione prace mogą uzupełnić
wykonaną na początku zajęć taśmę chronologiczną.
7. Zapytaj uczniów, co wiedzą o ostatnim, aktualnie obowiązującym Traktacie z Lizbony.
Na zakończenie zajęć przeprowadź krótką dyskusję czy Europa potrzebuje dalszej
integracji.
4
Materiały dla uczniów
Materiał pomocniczy dla uczniów nr 1
Tekst pt. „Pierwsze inicjatywy zjednoczeniowe”
W powojennej Europie podejmowano wiele prób zacieśniania współpracy pomiędzy państwami.
Już w 1946 roku Winston Churchill w słynnym przemówieniu, wygłoszonym w Zurychu,
wzywał do utworzenia „Stanów Zjednoczonych Europy”. Rezygnacja z przemocy i wspólna
odbudowa Europy ze zniszczeń wojennych to główne cele inicjatyw zjednoczeniowych,
głoszonych przez „ojców Europy” – takich polityków jak Konrad Adenauer z Niemiec, Robert
Schuman, Jean Monnet z Francji, Paul Henri Spaak z Belgii, Alcide de Gasperi z Włoch.
W 1948 roku na kongresie w Hadze politycy europejscy przyjęli deklarację, która wzywała
do zjednoczenia państw europejskich. Utworzona w 1949 roku przez Belgię, Francję, Holandię,
Luksemburg, Wielką Brytanię i Włochy i kraje skandynawskie Rada Europy - jako
międzyrządowa organizacja współpracy - stawiała sobie za cel ochronę praw człowieka,
umacnianie demokracji, rozwiązywanie problemów społecznych i umacnianie tożsamości
kulturowej.
Uznano jednak, że lepszą współpracę państw europejskich może zapewnić integracja
gospodarcza poszczególnych krajów, w tym Francji i Niemiec. W 1950 roku Robert Schuman,
francuski minister spraw zagranicznych, przedstawił plan utworzenia wspólnoty węgla i stali.
Państwa europejskie miały problemy z rozwijaniem tych sektorów przemysłu ciężkiego, bardzo
ważnych dla odbudowy zniszczeń wojennych.
18 kwietnia 1951 roku Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy podpisały
w Paryżu traktat, który ustanawiał Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS).
Postanowienia tego traktatu obejmowały:
 powołanie wspólnego rynku dla węgla i stali,
 zniesienie barier w handlu węglem i stalą – ograniczeń ilościowych, ceł importowych
i
eksportowych
oraz
wprowadzenie
jednolitych
zasad
konkurencji
między
przedsiębiorstwami tych sektorów w państwach członkowskich,
 umożliwienie wspólnego planowania oraz wykorzystania tych surowców i wytwarzanych
z nich produktów,
 stworzenie warunków do swobodnego przepływu pracowników w sektorach węgla i stali,
 poddanie przemysłu węglowego i stalowego państw podpisujących traktat wspólnej
kontroli międzynarodowej,
5
 powołanie organów Wspólnoty: Wysokiej Władzy – organu wykonawczego, Rady
Ministrów – organu ustawodawczego, Zgromadzenia Parlamentarnego – na forum którego
odbywały się dyskusje, Trybunału Sprawiedliwości, Rady Ekonomiczno – Społecznej.
Traktat wygasł 23 lipca 2002 roku, a z tym momentem sektory węgla i stali zostały objęte
postanowieniami Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.
6
Materiał pomocniczy nr 2
Tekst pt. „Traktaty Rzymskie”
W 1955 roku na konferencji w Mesynie zapoczątkowano kolejny etap integracji europejskiej.
Powołano tam międzynarodowy komitet, którego przewodniczącym został Paul Henri Spaak,
minister spraw zagranicznych Belgii. Na podstawie raportu przygotowanego przez komitet,
rozpoczęły się negocjacje, których efektem było podpisanie 25 marca 1957 roku w Rzymie przez
państwa założycielskie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) – czyli Belgię, Francję,
Holandię, Luksemburg, Niemcy i Włochy – dwóch traktatów, nazwanych Traktatami
Rzymskimi. Ustanawiały one: Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Europejską
Wspólnotę Energii Atomowej (EUROATOM). W tym samym czasie państwa członkowskie
podpisały konwencję o jednolitych dla wszystkich Wspólnot instytucjach. Utworzono
Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne (EZP) i Trybunał Sprawiedliwości. Później,
w 1965 roku, państwa zdecydowały, że organem wspólnym będzie również Rada Ministrów
i Komisja Wspólnot Europejskich, a EZP zmieni nazwę na Parlament Europejski. Powstał
również Komitet Stałych Przedstawicieli Rządowych. W ten sposób połączono organy wspólnot.
Traktaty Rzymskie weszły w życie 1 stycznia 1958 roku.
Celem EUROATOM’u stało się zagwarantowanie wspólnej kontroli nad przemysłem
nuklearnym i wykorzystanie go do celów pokojowych. Główne zadania Europejskiej Wspólnoty
Energii Atomowej to wspieranie i wspólne finansowanie badań i inwestycji w przemyśle
atomowym, wprowadzanie jednolitych standardów bezpieczeństwa w tym sektorze, swoboda
przepływu materiałów, sprzętu technicznego oraz zatrudniania specjalistów.
Podstawowym celem EWG było doprowadzenie do unii celnej, a potem do wspólnego rynku
towarów, usług, osób i kapitału. Państwa EWG zobowiązały się do prowadzenia wspólnych
polityk ekonomicznych. Zbliżenie polityki gospodarczej i zacieśnienie współpracy miało
doprowadzić do stałego wzrostu gospodarczego. Cele te miały być stopniowo osiągane poprzez:
 wprowadzenie unii celnej - zniesienie ceł i ograniczeń ilościowych w handlu pomiędzy
państwami członkowskimi, a wobec krajów trzecich ustanowienie wspólnej taryfy celnej
i wspólnej polityki handlowej,
 zniesienie barier w przepływie towarów, osób, usług i kapitału,
 prowadzenie wspólnej polityki rolnej ,
 wprowadzenie wspólnej polityki transportowej,
 ochronę wolnej konkurencji,
 powstanie Europejskiego Funduszu Społecznego, który wspierał wzrost zatrudnienia
i
poprawę
warunków
życia,
utworzenie
Europejskiego
Banku
Inwestycyjnego,
finansującego inwestycje w państwach członkowskich,
 harmonizację przepisów prawnych, ważnych dla funkcjonowania wspólnego rynku.
7
Tekst pt. „ W drodze do Unii Europejskiej ...”
Integracja gospodarcza Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) prowadzona była w dwóch
etapach – unii celnej i wspólnego rynku, opartego na czterech swobodach – przepływu osób,
towarów, usług i kapitału. Założono, że okres przejściowy będzie wynosił 12 lat, ale już przed
tym terminem, w 1968 roku, zrealizowano założenia unii celnej. W wyniku wprowadzonych
zasad gospodarczych w państwach członkowskich rozwijał się przemysł, rolnictwo i handel.
Wzrost gospodarczy i sukcesy ekonomiczne zachęciły inne kraje europejskie do przystępowania
do EWG. W latach 70. rozpoczął się proces rozszerzania Wspólnot i przyjmowania nowych
krajów. W 1973 roku państwami członkowskimi zostały Wielka Brytania, Dania, Irlandia, w 1981
roku – Grecja, a w roku 1985 – Hiszpania i Portugalia.
Integracja europejska zaczęła również obejmować współpracę walutową. W 1972 roku
utworzono tzw. węża walutowego, aby zapobiegać nadmiernym wahaniom kursów walut
państw członkowskich. Rok później powołano Europejski Fundusz Współpracy Walutowej,
a w 1978 roku Europejski System Walutowy, którego celem było stabilizowanie kursów
walutowych i zwalczanie inflacji. W 1975 roku zaczęła działać nowa instytucja Wspólnot –
Trybunał Obrachunkowy, który kontroluje budżet Wspólnoty Europejskiej (WE). Integracja
gospodarcza nie następowała jednak w założonym wcześniej tempie. Plan stworzenia wspólnego
rynku nie powiódł się w założonym terminie dwunastu lat. W traktacie o EWG ustalono przede
wszystkim harmonogram dochodzenia do unii celnej, zaniedbując inne zagadnienia. Dodatkowo
w latach 80. pojawiły się trudności, związane z kryzysem polityki rolnej, problemami
budżetowymi i funkcjonowaniem instytucji wspólnotowych. Komisja WE opracowała więc
raporty, w tym Białą Księgę - przedstawioną na spotkaniu Rady Europejskiej w Mediolanie
w 1985 roku – na podstawie których 17 lutego 1986 r. w Luksemburgu oraz 28 lutego 1986 r.
w Hadze podpisano Jednolity Akt Europejski, który stanowił modyfikację traktatów rzymskich.
Wszedł on w życie 1 lipca 1987 roku i zawierał program utworzenia do 1992 roku jednolitego
rynku wewnętrznego, czyli obszaru bez granic, na którego terenie zostanie wprowadzona
swoboda przepływu towarów, osób, usług i kapitału. Ustalono zniesienie barier, które
dotychczas ją ograniczały – zróżnicowanych systemów podatkowych, kontroli granicznych,
różnorodnych norm, standardów i przepisów prawnych. Postanowiono, że proces decyzyjny,
oparty wcześniej na zasadzie jednomyślności w Radzie Ministrów, zostanie usprawniony.
W sprawach dotyczących rynku wewnętrznego decyzje miały odtąd zapadać kwalifikowaną
większością głosów, z wyjątkiem kwestii związanych z podatkami, przepływem osób i praw
pracowników. W kwalifikowanej większości głosów waga głosów zależy od liczebności
społeczeństwa kraju członkowskiego. Polityka w zakresie badań i rozwoju oraz ochrony
środowiska została włączona do kompetencji Wspólnoty. Aby stopniowo wyrównywać poziom
rozwoju gospodarczego i społecznego poszczególnych regionów, zwiększono środki finansowe
8
na fundusze strukturalne i powołano Fundusz Spójności przeznaczony dla nowych krajów
członkowskich. Jednolity Akt Europejski tworzył również podstawy do powołania Rady
Europejskiej i Europejskiej Współpracy Politycznej oraz zwiększenia uprawnień Parlamentu
Europejskiego.
9
Tekst pt. „Traktat z Maastricht”
Budowanie rynku wewnętrznego uświadomiło państwom członkowskim potrzebę dalszej
integracji – utworzenia unii gospodarczej i przyjęcia wspólnego europejskiego pieniądza. W 1988
roku premier Francji Balladur przedstawił koncepcję utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej,
a minister spraw zagranicznych Niemiec Genscher – propozycję stworzenia europejskiego
obszaru walutowego i Europejskiego Banku Centralnego. Raport Komisji Europejskiej,
rozpatrujący te zagadnienia, został przyjęty w 1989 roku w Madrycie, a następnie rozpoczęły się
negocjacje, dotyczące przyszłego kształtu unii.
7 lutego 1992 roku państwa członkowskie podpisały w Maastricht Traktat o Unii Europejskiej.
Podstawowe założenia tego traktatu to:
 Określenie na nowo celów Unii Europejskiej, które sformułowano w następujący sposób:
„poprzez utworzenie wspólnego rynku i unii gospodarczej i walutowej oraz realizację wspólnej
polityki lub działań, popieranie we Wspólnocie harmonijnego, zrównoważonego rozwoju działalności
gospodarczej, trwałego i nieinflacyjnego wzrostu z poszanowaniem środowiska naturalnego,
wysokiego stopnia zbieżności działań gospodarczych, wysokiego poziomu zatrudnienia i opieki
społecznej, podnoszenia stopy życiowej i jakości życia, spójności ekonomicznej i społecznej oraz
solidarności między państwami członkowskimi”,
 Oparcie Unii Europejskiej na „trzech filarach”: I – wspólnota gospodarcza, którą tworzą
dotychczasowe struktury organizacyjne – EWWiS (Europejska Wspólnota Węgla i Stali),
EUROATOM (Europejska Wspólnota Energii Atomowej) oraz EWG (Europejska
Wspólnota Gospodarcza), przemianowana na Wspólnotę Europejską, II – wspólna
polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, III – współpraca w dziedzinie wymiaru
sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Filar I obejmuje dotychczasową problematykę
Wspólnot Europejskich – unię celną, wspólną politykę handlową i rolną, politykę
strukturalną, uzupełnioną o unię gospodarczą i walutową, ochronę zdrowia, środowiska
naturalnego i ochronę konsumentów, edukację, kulturę, sieci transeuropejskie, politykę
społeczną, obywatelstwo Unii. Podlega ona kompetencji wspólnotowej, a pozostałe dwa
filary dotyczą współpracy rządów krajów członkowskich,
 Wprowadzenie „obywatelstwa europejskiego”, które uzupełnia obywatelstwo narodowe.
Daje ono prawo do swobodnego przemieszczania się, pobytu i podejmowania pracy
na obszarze UE, głosowania i kandydowania w wyborach samorządowych i do
Parlamentu Europejskiego w dowolnym kraju członkowskim, do ochrony konsularnej
i dyplomatycznej oraz do zwracania się do instytucji unijnych, w tym do Europejskiego
Rzecznika Praw Obywatelskich, składania petycji do Parlamentu,
 Powołanie Komitetu Regionów – organu doradczego,
10
 Stworzenie podstaw prawnych do ustanowienia Europejskiego Instytutu Monetarnego
i Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich,
 Określenie trzech etapów dochodzenia do Unii Gospodarczo – Walutowej w ciągu 8 – 10
lat. Pierwszy etap obejmował koordynację polityki gospodarczej, głównie pieniężnej, drugi
– zapewnienie niezależności krajowym bankom centralnym, przestrzeganie dyscypliny
finansowej
przez
państwa
członkowskie,
ustabilizowanie
cen i
obniżenie
stóp
procentowych, a trzeci – przyjmowanie wspólnej waluty na podstawie m.in. spełnienia
tzw. kryteriów konwergencji (zbieżności), czyli warunków przyjęcia wspólnego
europejskiego pieniądza - euro - przez państwa członkowskie,
 Rozszerzenie zakresu decyzji podejmowanych kwalifikowaną większością głosów
na wspólną politykę rolną, regulacje dotyczące przepływu pracowników oraz zawieranie
niektórych umów z państwami trzecimi.
11
Tekst pt. „Reformy Unii Europejskiej”
W 1995 roku do Unii Europejskiej wstąpiła Austria, Finlandia i Szwecja. Wraz z przemianami
politycznymi w Europie Środkowej i Wschodniej państwa tej części Europy zaczęły starać się
o członkostwo w UE. Konieczna stała się więc zmiana funkcjonowania Wspólnoty
i przygotowanie reform prawnych i organizacyjnych, które miały ułatwić kolejne rozszerzenie.
Konferencja Międzyrządowa, która miała doprowadzić do rewizji Traktatu z Maastricht,
rozpoczęła się wiosną 1996 roku, a zakończona została podpisaniem 2 października 1997 roku
Traktatu z Amsterdamu, który wszedł w życie po zakończeniu procesu ratyfikacji 1 maja 1999
roku. Jego najważniejsze cele to: udoskonalenie instytucji UE w perspektywie dalszego jej
rozszerzenia, usunięcie istniejących jeszcze przeszkód w przepływie osób, wspieranie
zatrudnienia i ochrony prawa obywateli Unii. Postanowienia traktatu obejmują:
 stopniowe ustanawianie strefy wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości na obszarze
UE,
 wzmocnienie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych,
 znoszenie barier w swobodnym przepływie osób, podporządkowanie polityki wizowej,
prawa pobytu dla emigrantów oraz przyznawania azylu zasadom wspólnotowym,
 wprowadzenie do traktatu zapisów Układu z Schengen, który znosił kontrolę przepływu
osób przez granice państw; Wielka Brytania, Irlandia i Dania zachowały jednak prawo
do kontroli osób przybywających na ich terytorium,
 nowe zapisy w sprawach zatrudnienia, polityki socjalnej, ochrony środowiska, zdrowia,
konsumentów; ustalenie wspólnej strategii w sprawach zatrudnienia,
 wzmocnienie drugiego filaru – wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa poprzez
określanie przez Radę Europejską ogólnych kierunków tej polityki i zapewnienie
państwom członkowskim prawa odmowy przyłączenia się do wspólnych działań,
 możliwość wprowadzenia sankcji wobec państwa członkowskiego Unii, które nie
przestrzega praw człowieka i zasad demokracji,
 sprecyzowanie znaczenia zasady subsydiarności (patrz: Słownik),
 możliwość skorzystania przez kraje z formuły „ściślejszej współpracy” w określonych
sytuacjach dla wspólnych celów, która przygotowywała kolejne rozszerzenie UE,
 rozszerzenie zakresu decyzji podejmowanych kwalifikowaną większością głosów na
decyzje w ramach II i III filaru, decyzje związane z zawieszaniem członkostwa w UE kraju
w przypadku łamania przez niego praw człowieka, realizację ramowych programów
badań naukowych, ochrony zdrowia i konsumentów.
12
Tekst pt. „W kierunku unii politycznej...”
Już w 1998 roku Rada UE uznała, że warunki przystąpienia do Unii Gospodarczej i Walutowej
spełnia 11 państw – Austria, Belgia, Holandia, Francja, Hiszpania, Finlandia, Irlandia,
Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy, a w roku 2000 do grona tego dołączyła Grecja.
W 1998 roku utworzono Europejski Bank Centralny z siedzibą we Frankfurcie nad Menem.
W okresie przejściowym usztywniono kursy walut i stosowano euro w rozliczeniach
bezgotówkowych, a następnie – 1 stycznia 2002 roku - euro stało się wspólnym europejskim
pieniądzem państw należących do UGW.
W 2000 roku w ramach przygotowania Unii do największego rozszerzenia w historii – przyjęcia
10 nowych państw członkowskich – rozpoczęła się konferencja międzyrządowa w Nicei.
Traktat z Nicei został podpisany w nocy z 10 na 11 grudnia 2000 roku podczas spotkania Rady
Europejskiej, a wszedł w życie po zakończeniu procesu ratyfikacji w 2003 roku. Podjęto w nim
reformy dotyczące instytucji unijnych, niezbędne dla procesu rozszerzenia oraz zbliżające UE
do unii politycznej:
 zacieśnienie współpracy w dziedzinie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
– poprzez ustalenie zasad zawierania międzynarodowych porozumień oraz wspólnego
zwalczania przestępczości kryminalnej,
 proklamowanie Karty Praw Podstawowych – zbioru praw człowieka i praw politycznych
obywateli,
 nowy podział głosów w Radzie Unii Europejskiej z zarezerwowaniem odpowiedniej liczby
głosów dla państw kandydujących do UE. Największą liczbę głosów otrzymały największe
państwa - Niemcy, Wielka Brytania, Francja i Włochy (29) oraz Hiszpania i Polska (27),
 ustalenie zasady podejmowania większości decyzji kwalifikowaną większością głosów,
przy czym w szczególnych sytuacjach na żądanie zainteresowanego państwa jest
konieczna podwójna większość – ludności i państw,
 wzmocnienie pozycji przewodniczącego Komisji Europejskiej,
 określenie nowej liczby komisarzy w Komisji Europejskiej 13 grudnia 2002 roku
w Kopenhadze zakończyły się negocjacje członkowskie dziesięciu państw – Polski, Czech,
Węgier, Słowacji, Słowenii, Litwy, Łotwy, Estonii, Cypru i Malty. Państwa te podpisały
Traktat akcesyjny z UE w Atenach 16 kwietnia 2003 roku. Po przeprowadzonych zgodnie
z prawem krajowym referendach, w których obywatele nowych krajów członkowskich
zaakceptowali przystąpienie do UE, od 1 maja 2004 roku Unia Europejska stanowiła
wspólnotę 25 państw.
13
Tekst pt. „Traktat lizboński”
Liczba państw członkowskich Unii Europejskiej wzrosła, w stosunkowo krótkim czasie z 15 do
271. Dostrzeżono potrzebę zreformowania zasad współpracy zapisanych w dotychczas
obowiązujących traktatach. Tym bardziej było to pilne, gdyż w objętym globalizacją i ulegającym
ciągłym zmianom świecie, UE i kraje europejskie musiały stawić czoła nowym wyzwaniom.
Europa XXI wieku musi zmierzyć się z problemami: demograficznymi, globalizacji gospodarki,
bezpieczeństwa energetycznego oraz zagrożeniami dla bezpieczeństwa poszczególnych krajów
UE, jak i całego ugrupowania.
Uwzględniając zmiany polityczne, gospodarcze i społeczne, a także biorąc pod uwagę
oczekiwania Europejczyków, szefowie państw i rządów osiągnęli porozumienie w sprawie
nowych zasad działalności UE w przyszłości oraz form, jakie działalność ta może przybierać.
Traktat lizboński – TL - (oficjalnie: Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej
i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską) jest efektem negocjacji państw członkowskich
zgromadzonych na konferencji międzyrządowej, podpisanym 13 grudnia 2007 r. w Lizbonie. Jest
dokumentem rewizyjnym, który uzupełnia i aktualizuje dotychczasowe zapisy traktatowe, nie
zastępując ich.
Traktat musiał być ratyfikowany przez każde z 27 państw członkowskich. Procedura ratyfikacji
uwzględniała system konstytucyjny danego kraju. Traktat wszedł w życie 1 grudnia 2009 r.
Najistotniejsze zmiany, które wniósł TL do funkcjonowania Unii Europejskiej:
 TL nadał Unii Europejskiej osobowość prawną, dzięki czemu UE może zawierać umowy
międzynarodowe; usprawnił jej działania i precyzyjniej określił jej kompetencje.
 W zapisach Traktatu zrezygnowano z odwołań do ponadnarodowych unijnych symboli jak
flaga czy hymn, co ma gwarantować, że nie będzie planów przekształcenia UE
w ponadnarodowe superpaństwo. Traktat przywołuje natomiast wartości, jakie łączą Unię,
a więc jej „kulturalne, religijne i humanistyczne dziedzictwo”.
 Głównym założeniem TL miało być usprawnienie podejmowania decyzji w rozszerzonej
UE - począwszy od 2014 r. obowiązuje zasada tzw. podwójnej większości, tj. w głosowaniu
dana sprawa jest uznawana za przegłosowaną na TAK wówczas, gdy uzyska głosy 55
proc. państw UE zamieszkanych przez 65 proc. ludności. Dotychczasowa zasada
1
Mowa o okresie przygotowań do podpisania Traktatu z Lizbony, tj. rok 2007. Począwszy od 1 lipca 2014 r. po przystąpieniu
do UE Chorwacji liczba państw UE wzrosła do 28.
14
jednomyślności w głosowaniach została utrzymana w tak ważnych dziedzinach jak
obronność czy polityka zagraniczna.
 TL rozszerzył kompetencje Parlamentu Europejskiego (PE) w dziedzinie władzy
ustawodawczej na ponad 40 nowych obszarów, m.in. rolnictwo, politykę energetyczną
i imigrację. W ww. obszarach PE dzieli władzę po równo z Radą UE. Ponadto Parlament
Europejski ponosi, wspólnie z Radą, odpowiedzialność za unijny budżet.
 TL ustalił liczebność PE na 751, tj. 750 europosłów oraz przewodniczący PE. Najludniejsze
państwo Unii (obecnie Niemcy) ma 96 reprezentantów, a najmniejsze pod względem liczby
ludności kraje - Malta i Luksemburg - po sześciu. Polska ma 51 europosłów.
 TL wprowadził zasadę, że przewodniczący Komisji Europejskiej będzie wybierany
bezwzględną większością głosów, a nie zwykłą większością jak uprzednio.
 TL wprowadził dla Parlamentu Europejskiego prawo do proponowania zmian
w istniejących traktatach.
 TL wzmocnił rolę krajowych parlamentów, przyznając im możliwość zgłaszania zastrzeżeń
w sprawach określonych w traktacie.
 Traktat lizboński ustanowił dwa nowe stanowiska:
 stałego przewodniczącego Rady Europejskiej, wybieranego przez Radę Europejską na
2,5-letnią kadencję (z możliwością jednorazowego przedłużenia), którego głównym
zadaniem jest zwoływanie unijnych szczytów i kierowanie ich pracami;
 wysokiego przedstawiciela ds. polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, który jest
jednocześnie
wiceprzewodniczącym
Komisji
Europejskiej.
Zadaniem
jego
jest
prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej UE oraz wyrażanie stanowiska UE,
np. w ważnych problemach funkcjonowania UE na arenie światowej, czy też
w organizacjach międzynarodowych. Jest też odpowiedzialny za unijną służbę
dyplomatyczną (Europejska Służba Działań Zewnętrznych) oraz stoi na czele Rady
ministrów ds. zagranicznych.
 W Traktacie lizbońskim po raz pierwszy zapisano klauzulę dotyczącą możliwości
wystąpienia kraju członkowskiego z UE.
 TL stworzył obywatelom UE możliwość stanowienia unijnego prawa; dla zwrócenia się
z wnioskiem legislacyjnym niezbędne jest zebranie co najmniej miliona podpisów – wśród
ponad 500 mln mieszkańców Unii.
 TL wzmocnił rangę Karty Praw Podstawowych2, tj. wraz z wejściem w życie Traktatu
z Lizbony Karta Praw Podstawowych zyskała taką samą moc prawną jak traktaty.
2
Kartę Praw Podstawowych podpisano w 2000 roku w czasie szczytu UE w Nicei. Karta ustaliła przysługujące obywatelom UE
prawa ujęte w sześciu rozdziałach: godność, wolność, równość, solidarność, prawa obywatelskie i wymiar sprawiedliwości.
Polska zdecydowała się, podobnie jak Wielka Brytania, na zastosowanie tzw. brytyjskiego protokołu ograniczającego
stosowanie Karty. Zastrzeżenia Wielkiej Brytanii dotyczyły spraw socjalnych i pracowniczych, zaś Polska obawiała się
narzucenia standardów moralnych.
15
Zadanie pt. „Krótka historia traktatów”
Pracując w zespole, przeczytajcie informacje, zamieszczone w odpowiedniej części tekstu,
przydzielonego waszej grupie. Zwróćcie uwagę na treści poświęcone okolicznościom zawarcia
i zapisom traktatu, który został przydzielony waszej grupie.
Omówcie wspólnie następujące zagadnienia:
 przyczyny zawarcia traktatu,
 najważniejsze postanowienia traktatu,
 korzyści w sferze politycznej i gospodarczej, jakie przyniosło zawarcie traktatu.
Następnie, po przeprowadzeniu grupowej dyskusji, uzupełnijcie poniższy schemat. Możecie
go dodatkowo uzupełnić, wprowadzając inne, ważne waszym zdaniem dziedziny. Przygotujcie
się do prezentacji efektów pracy zespołu.
Traktat...............................
co zapewnił Europejczykom?
Polityka
Gospodarka
Wspólne
instytucje
16
Słownik
Zasada subsydiarności (pomocniczości) - zasada wprowadzona do unijnych uregulowań
traktatem z Maastricht. Zgodnie z nią, decyzje powinny być podejmowane na najniższym
szczeblu, bliskim obywatelowi. Unia Europejska jest powołana tylko do realizacji celów,
z którymi nie może sobie poradzić państwo członkowskie. UE uzupełnia ich działania, aby
bardziej efektywnie rozwiązywać problemy poszczególnych krajów. Do wyłącznych kompetencji
UE należą kwestie związane z rynkiem wewnętrznym – polityką handlową, swobodnym
przepływem towarów, osób, usług i kapitału, organizacją rynków rolnych, przestrzeganiem
reguł konkurencji. Poza tym wszystkie decyzje przysługują państwom członkowskim.
Bibliografia
K. Łastawski – Historia integracji europejskiej, wyd. 2, Wydawnictwo A. Marszałek, 2012.
Linki
http://europa.eu/about-eu/eu-history/index_pl.htm
17
www.nbp.pl

Cele i założenia Wspólnot Europejskich

Transkrypt

Podobne dokumenty

wyklad Podstawy prawa UE

Traktat lizboński - Enterprise Europe Network

Reforma Procedur Zmiany Traktatów

WSPÓŁCZESNA FRANCJA

KONWENCJA WIEDEŃSKA O PRAWIE TRAKTATÓW