UKRAIŃSKA MIGRACJA DO KANADY

UKRAIŃSKA MIGRACJA DO KANADY
Alina Sakharuk
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Streszczenie
W warunkach nędzy, prześladowań politycznych i braku możliwości rozwoju własnej kultury w latach
1891-1961 Ukraińcy Galicji, Bukowiny i Wołynia utracili nadzieję na szczęśliwe życie we własnym kraju
i decydowali się na migrację. Różne czynniki sprzyjające migracji, które oferowała Kanada nowoprzybyłym imigrantom, spowodowała, że właśnie to państwo stało się głównym krajem docelowym dla
licznych grup migracyjnych (tworzących trzy fali migracji) w tym okresie. Ukraińcy w Kanadzie zachowując swą świadomość narodową integrowali się jednocześnie z innymi narodowościami, z roku na rok
wspinając się na wyższe szczeble ekonomicznego rozwoju i pozycji społecznej. Tekst daje odpowiedzi
na pytania dotyczące charakteru i powodów ukraińskiej migracji, relacji imigrantów z rządem, a także
dokładnie wyjaśnienia przyczynę wyboru Kanady jako kraju docelowego migracji.
Ukrainian migration to Canada
Summary
Suffering from poverty, political harassment and with no possibility to develop their own culture in
years 1981-1961, Ukrainians from the regions of Galicja, Bukowina and Wołyń lost their hope for
a happy life in their home country and decided to emigrate. Various pro-immigration factors offered by
Canada to the newcomers made this country one of the most important emigration destinations in this
period. Although Ukrainians in Canada kept their national consciousness, they integrated with other
nations reaching higher and higher levels of economic development and social position. The article explains the nature and reasons behind Ukrainian emigration, relationship with Canadian government
and precise reasons for choosing Canada as their final destination.
www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 2 (18) 2014, s. 33-38
Ukraińska migracja do Kanady
Wstęp
7 września 1891 r. do portu Quebec przybył statek Oregon. Na ziemię kanadyjską zeszli Ivan Pylypiv
oraz Vasyl Eleniak, dając początek ukraińskiej emigracji do Kanady1.
Od tej chwili zaczyna się masowa migracja ukraińska do Ameryki Północnej, w której ukraińscy historycy lub badacze z ukraińskiej diaspory wyodrębnili trzy główne fale:
-
lata 1891-1914 (od końca XIX wieku do pierwszej wojny światowej);
lata 1922-1939 (początek XX wieku do końca drugiej wojny światowej);
lata 1946 -1961 (migracja powojenna)2. Jeśli chodzi o trzecią falą, różne źródła podają różne
ramy czasowe.
Oprócz wskazanego istnieje też informacja, że fala ta trwała znacznie dłużej, a mianowicie od roku 1950
do dziś, z podziałem na dwie fazy – od 1950 do 1990 (faza radziecka) oraz od 1991 do dziś (faza niepodległości). Można także przyjąć, że trzecia fala obejmuje lata 1947-1954, a dodatkowo pojawiła się
czwarta fala, która zaczęła się w 1990 r.
Zatrzymamy się jednak na trzech pierwszym w takich ramach czasowych, jak zostało to przedstawione
przez Ukraińców formujących diasporę w Kanadzie, z okazji 100 rocznicy ukraińskiej imigracji.
1. Pierwsza fala migracji
Pierwszą falę tworzyli 120 tys. biednych Ukraińców, którzy opuścili swe wioski (dysponując najmniejszymi działkami ziemi rolnej bądź w ogóle nie posiadając ziemi) w Galicji, Bukowinie i na Zakarpaciu,
z nadzieją odnalezienia ziemi i dobrobytu daleko za oceanem. Ta najliczniejsza fala będąc przybiera
charakteru zarobkowego. Przybyli migranci zakładali własne ukraińskie dzielnice, przez pewien okres
czasu izolując się od innych narodowości zamieszkujących wybrane rejony Kanady (prowincja Alberta,
Saskatchewan oraz Manitoba). Zajmowali się przeważnie rolnictwem, często podejmowali pracę w
górnictwie oraz w zakładach przetwórstwa drewna. Dlaczego Ukraińcy się początkowo izolowali? Dla
komfortu i wygody. Po pierwsze, w taki sposób migranci tworzyli kawałek Ukrainy w obcym dla siebie
kraju, środowisko które przypominałoby dotychczasowe życie, aby łatwiej przetrwać rozłąkę z własnym
krajem. Po drugie, przybyłe osoby nie posługiwali się językiem ani angielskim, ani francuskim. Dodatkowym hamulcem integracji ze społeczeństwem kanadyjskim, było ubóstwo, przybyli Ukraińcy tworzyli
najniższą klasę społeczeństwa kanadyjskiego3.
W rodzinnym kraju nie było. W tym okresie zachodnia Ukraina (skąd głównie emigrowali do Kanady)
należała do imperium Austro-Węgierskiego. Podatki nałożone na wieś ukraińską byli na tyle duże, że
żaden rolnik nie mógł ich zapłacić, narastał olbrzymi dług, którego nikt nie był w stanie spłącić, skoro
nie posiadał własnej ziemi. Pracując najemnie dostawał taką niską płacę, że trudno było związać koniec
z końcem. Dlatego też Ukraińcy byli traktowani jako najniższa klasa społeczna, niemalże uznawani za
1
Ukrainian Canadian Congress, Immigration and Settlement patterns, http://www.ucc.ca/ukrainians-in-canada/immigration-and-settlement-patterns.
2 Євтух В.Б., Ковальчук О.О., Українські канадці:проблеми соціально-демографічної інтеграції (до 100-річчя
української еміграції в Канаді), s. 64.
3 Tamże, s. 65-66.
34
Ukraińska migracja do Kanady
niższy gatunek ludzki. Doznawał przy tym prześladowań politycznych, dyskryminacji językowej i kulturowej. Przy takich warunkach motywy migracji stają się całkiem jasne – chodziło o poprawę poziomu
życia i wolność rozwoju własnej kultury i utrzymanie tradycji4.
Kolejnym pytaniem jest to dlaczego właśnie Kanada? Ogromną rolę w ukierunkowaniu ukraińskiej migracji odegrał Oleskiw O. wydając książkę Про вільні землі (Free lands). Autor przeanalizował różne
kraje w tym Argentynę, Australię, Kanadę, Kaukaz, Południową Syberię oraz Stany Zjednoczone pod
kontem największej wygody i komfortu dla ukraińskiej migracji. Kanada stała się krajem priorytetowym. Autor wyróżnił kilka korzyści:
-
-
-
-
-
dobry klimat, zwłaszcza w prowincjach Kolumbia oraz Południowe Ontario, w których panują
warunki sprzyjające rolnictwu. Poza tym klimat na tych terenach był na tyle surowy, że nie
pretendowała do nich ani anglojęzyczna, ani frankofońska część społeczeństwa Kanady. Dlatego zdeterminowani Ukraińcy, mogli bez konfliktów i sporów terytorialnej osiedlić się na tych
ziemiach;
Kanada jest słabo zaludnionym krajem i na pewno jednym z niewielu, gdzie można dostać ziemię za darmo. Rolnik dostawał od władzy 160 akrów ziemi za darmo, płacąc jedynie 10 dolarów
przy załatwianiu różnych formalności;
jeśli w Stanach Zjednoczonych (które też zdobyły wysoką ocenę) stanąć na nogi mógł tylko ten,
kto dobrze znał język angielski był na tyle przedsiębiorczy, że nie przegrał w konkurencji z rolnictwem lub biznesem amerykańskim, to w Kanadzie z kolei warunki startowe dla nowoprzybyłych migrantów były o wiele łatwiejsze (trzeba było tylko umieć porozumieć się po angielsku,
francusku lub– szczęśliwie dla migrantów z Austro-Węgier – niemiecku);
Kanada chociaż jeszcze formalnie podlegała koronie brytyjskiej, stawała się powoli całkiem niezależnym państwem. Był to więc właściwy moment, by tworzyć korzystne dla siebie warunki
życia, w tym kulturowe;
rozwinięta komunikacja transportowa, zwłaszcza wodna;
potężny postęp rozwoju przemysłowego, dzięki któremu pracownik zarabiał więcej niż w USA,
doceniano pracę na każdym stanowisku (także najniższym – najczęściej podejmowanym przez
migrantów bez znajomości języka), a różnice społeczne były niewielkie.
Oprócz wielu innych korzyści autor wymienił też szereg trudności, z którymi będą się borykali ukraińscy
migranci oraz udzielił kilku rad – jak i kiedy należy migrować do Kanady, aby odnieść sukces5.
Książka zdobyła rozgłos i przyczyniła się do zwiększenia ukraińskiej migracji do Kanady, owocowała
powstaniem ukraińskiej dzielnicy pod nazwą Terembowla, znajdującej się w prowincji Manitobie, licząca 517 mieszkańców. Początkowo ludzie musieli przeczekać zimę, mieszkali w ziemiankach i często
nie mieli nic do jedzenia. Z przyjściem wiosny dzielnica zaczęła się rozbudowywać, ludzie zaczynali prowadzić gospodarstwa, powstała pierwsza ukraińska szkoła, właśnie tu miała miejsce pierwsza ukraińska msza w Kanadzie, a na pagórku, niedaleko od tego miejsca został postawiony Krzyż Swobody –
pierwszy ukraiński krzyż na ziemi kanadyjskiej6.
4
Xвилі української діаспори: перша хвиля – трудова, Ukrainian Migrant, http://mihrantua.narod.ru/xvila1a.htm.
5
Олеськів О., Про вільні землі, під редакцією, [w:] Михайла Г. Марунчака (red.), Джерела до історії
українців Канади , Ч II, Українська Вільна Академія Наук, Winnipeg 1975, s. 26-33.
6
Марунчак М. Г., Студії до історії українців Канади, том 2, Українська Вільна Академія Наук, Збірник
Заходознавства XI (9), Winnipeg 1966-1967, s. 95-99.
35
Ukraińska migracja do Kanady
2. Druga fala migracji
Pod czas drugiej fali migracji, która mniej liczna od pierwszej, przybyło do Kanady 68 tys. Ukraińców.
Migranci nadal opuszczają Galicję i Bukowinę oraz po raz pierwszy część osób, które przybyły w tym
okresie pochodziły również z Wołynia (który wszedł w skład państwa polskiego)7.
Na półkach kanadyjskich sklepów można było znaleźć coroczny Ilustrowany Kalendarz Kanadyjskiego
Ukraińca. W jednym z nich pojawia się artykuł Opieka nad przesiedleńcami w Kanadzie z następującymi
informacjami: po pierwszej wojnie światowej migracja ukraińska do Kanady znowu się odrodziła. Po
wojnie Stary Kraj (chodzi o ziemie ukraińskie) został obciążony długiem. Cierpiała na tym głównie znajdująca się w biedzie wieś. Jeszcze przed wojną ukraińska wieś migrowała w dużym stopniu do Niemiec
i Stanów Zjednoczonych, lecz po wojnie warunki w tych państwach stały się dla migrantów mniej komfortowe. Zarobki w Europie znacznie się obniżyły, a USA ograniczyły przypływ migrantów, aby zapobiec
obniżeniu płac, co mogłoby spowodować strajki i manifestacje. Dla niektórych Ukraińców, których
oprócz biedy materialnej dotknęły niesprawiedliwość i okrucieństwo rządzących, prześladowania i więzienia za walkę o własny kraj i własne szczęście, emigracja do Kanady wydawała się jedynym sposobem
do naprawy własnego życia.
Od 1 listopada 1925 roku aby wyjechać do Kanady migrant musi posiadać dokument potwierdzający
możliwość podjęciu pracy za zgodą kanadyjskiego farmera lub potwierdzenie kupna ziemi albo też dowód na przyjazd do rodziny. Bez tych potwierdzeń wjazd na terytorium Kanady jest zakazany. Aby pomóc Ukraińcom na Starej Ziemi, którzy nie mieli żadnych krewnych, ani innych możliwości nawiązania
bezpośrednich kontaktów z Kanadą, Ukraińcy w Winnipegu założyli w listopadzie 1924 roku Towarzystwo Opieki nad Ukraińskimi Przesiedleńcami im. Św. Rafała. Działalność towarzystwa polegała na tym,
że zbierało ono zgłoszenia farmerów o zapotrzebowaniu na pracowników. Następnie gotowe dokumenty były wysyłane do Starego Kraju do tych, którzy chcieli wyemigrować i mieli po temu środki finansowe. Towarzystwu Opieki – dzięki dobrym relacjom z Ministerstwem Imigracji Kanady – udało się
wynegocjować znaczne ułatwienia dla Ukraińców, którzy zamierzali przyjechać do Kanady w celu podjęcia pracy na ziemi rolnej8. Polegały one na tym, że Ukraińcom – podobnie jak Niemcom, Włochom
i Hiszpanom – nadawano „uprzywilejowane” warunki migracyjne, czyli jedynie posiadania odpowiedniego dokumentu oraz przynajmniej 25 dolarów gotówki. Pozostali migranci z reszty państw, pomimo
posiadania aplikacji musieli przyjechać całą rodziną, dodatkowo musieli od razu przy wjeździe wpłacić
400 dolarów (za które dostawali od państwa farmę i mały domek) i mieć przy sobie kolejne 100 dolarów
na potrzeby związane z pobytem. Pomimo tego, rząd kanadyjski nie był aż tak przyjaźnie nastawiony
do imigrantów przybyłych z terenów Ukrainy. Po pierwsze, Ukraińcy w Kanadzie nie poddawali się
szybkiej integracji. Po drugie, większość z nich była wyznania katolickiego i wspólnie z katolikami francuskimi tworzyli koalicje kościelne. Obydwie te przyczyny generowały problemy dla rządu w osiągnięciu celu – sprawienia, aby Kanada zachowała swój angielski charakter. Dlatego właśnie migrantom
7 Ладна
Є., Українці у Канаді - від хлібного колоска до Уейна Ґрецького, „Українска Правда, Історична Правда”,
31.12.2013, http://www.istpravda.com.ua/research/4d581f9dc286a/
8 Ільчишин Д.М.,Опіка над переселенцяит в Канаді,Ілюстрований Календар «Канадийського українця»1926, Winnipeg, Man 1926, s. 101-103.
36
Ukraińska migracja do Kanady
anglojęzycznym dawano możliwość wolnego przekroczenia granicy i wjazdu do Kanady, poza tym, dostawali od rządu gotowe gospodarstwa domowe, farmy i ułatwienia w prowadzeniu własnego biznesu9.
3. Trzecia fala migracji
Trzecia fala migracyjna zmieniła pozycję Ukraińców w kanadyjskim społeczeństwie. Jeśli pierwsza
i druga fali przynosiły na kanadyjskie tereny chętnych do uprawiania ziemi rolnej (zdecydowana większość była analfabetami), to trzecia fala migrantów osiedliła się w miastach zajmując się przemysłem,
handlem oraz sektorem usług, przy czym odsetek osób z wykształceniem wyższym wynosiła 48%10.
Trzecia fala zwiększyła także poziom politycznej aktywności Ukraińców. Chodzi o to, że po wojnie do
Kanady przybyła liczna grupa osób o wysokim poziomie świadomości narodowej, które po przegranej
walce narodowowyzwoleńczej Ukraińców przeciwko Związku Radzieckiemu, przybyły do Kanady, zdobyły wykształcenie i rozpoczęły aktywną działalność polityczno-kulturową. Istotną rolę w procesach
integracji politycznej Ukraińców odegrał i nadal odgrywa Kongres Ukraińców Kanady (KUK), który powstał w roku 1940. Główne cele i zadania KUK polegają na koordynowaniu i wspieraniu ugrupowań
i organizacji ukraińskich w Kanadzie oraz reprezentacji ich interesów oraz interesów całej ukraińskiej
diaspory przed Kongresem Kanady, wpływie na budowanie i utrzymanie dobrych relacji Kanady i Ukrainy, poza tym zapewnieniu aktywnej działalności politycznej Ukraińców oraz ich rozwoju narodowokulturalnego w Kanadzie. Dzięki rozbudowanej strukturze KUK w jego ramach działa m. in. Komitet
stosunków ukraińsko-kanadyjskich ds. edukacji, prawa, finansów. KUK prowadziło rokowania z Parlamentem oraz kanadyjskim rządem. W drugiej połowie lat 50. dzięki poparciu KUK do Senatu Kanady
weszli pierwsi Ukraińcy – Wasyl Waloraz, Pawlo Juzyk (reprezentanci Partii Progresywno-Konserwatywnej) oraz Iwan Hnatyshyn i Iwan Iwasiw (przedstawiciele Partii Liberalnej)11.
Trzecia fala migracji pojawiła się z przyczyn politycznych – duża jej część to uchodźcy polityczni, którzy
uciekli od represji reżimu totalitarnego. Większość zwróciła się za pomocą do znajomych, krewnych,
rodzin mieszkających w Kanadzie, która w tych czasach była dla Ukraińców symbolem dobrobytu.
W oku 1946 KUK skierował do Komisji Senatu ds. imigracji memorandum z opisem ukraińskiej rzeczywistości oraz z prośbą o przejęciu ukraińskich imigrantów na pobyt stały. Komisja przyjęła postanowienie, że do imigracji na pobyt stały do Kanady są uprawnieni rodzice, nieżonaty syn/niezamożna córka,
nieżonaty brat/niezamożna siostra, sieroty, bratanek, siostrzenica oraz osoby przed 16 rokiem życia,
które posiadają zezwolenie na legalny wjazd do Kanady. Postanowienie zostało mocnym impulsem do
kolejnej trzeciej migracji, która przywiodła do kanady 34 tys. Ukraińców12.
9
Загарійчук А., Еміґрація до Канади, Ілюстрований Календар «Канадийського українця»1926, Winnipeg 1926, s. 110111.
10 Євтух В.Б., Ковальчук О.О., Українські канадці…, dz. cyt., s. 72-23.
11 Хмуляк М., Інтеграція української діаспори в політичне життя Канади, „ВІСНИК”, 2011, nr 105, 18.02.2011.
12 Ambasada Ukrainy w Kanadzie , http://canada.mfa.gov.ua/ua.
37
Ukraińska migracja do Kanady
Podsumowanie
Od roku 1891 do roku 1961 odbyło się trzy różniące się fale ukraińskiej migracji. Różniły się powody
(pierwsza fala spowodowana trudnościami ekonomicznymi, druga była w gruncie rzeczy też ekonomiczna lecz maiła również charakter polityczny, na trzecią falę wpłynął wyraźnie czynnik polityczny),
zmieniała się liczba migrantów (pierwszy największy okres liczył 120 tys. imigrantów, drugi już mniej 68 tys. oraz trzeci wynosił 34 tys. Ukraińców), komplikował się a zatem znowu upraszczał się proces
migracji (pierwsi migranci nie musieli spełniać żadnych warunków, aby się osiedlić na wybranych przez
siebie terenach, z kolei migranci drugiej fali koniecznie musieli posiadać dokumenty umożliwiające pobyt i pracę, migrantów fali trzeciej posiadających dowód, że mają w Kanadzie bliską rodzinę lub krewnych, dzięki staraniom Kongresu Ukraińców Kanady, rząd przyjął na pobyt stały), podnosił się też status
socjalny Ukraińców. Cały czas nie zmieniał się tylko kraj docelowy, którym była Kanada. Przyciągała ona
Ukraińców, wydawała się atrakcyjna, a organizacje ukraińskie funkcjonujące w Kanadzie pomagały migrantom zwalczać trudności. Ukraińcy trzymali się swojej etnicznej grupy, powstawały ukraińskie dzielnice, otwierały się ukraińskie szkoły, drukowano gazety po ukraińsku, rozwijała się ukraińska kultura i
tradycje. Na ziemiach Kanady już po trzeciej fali sformowała się potężna ukraińska diaspora, która niejednokrotnie odwołuje się do problemów Ukrainy (zwłaszcza w kwestiach o charakterze narodowopatriotycznym), starając się udzielić pomocy i poparcia w ich skutecznym rozwiązaniu.
Bibliografia
1.
2.
Ambasada Ukrainy w Kanadzie , http://canada.mfa.gov.ua/ua.
Євтух В.Б., Ковальчук О.О., Українські канадці:проблеми соціально-демографічної інтеграції (до 100річчя української еміграції в Канаді), s. 64.
3. Хмуляк М., Інтеграція української діаспори в політичне життя Канади, „ВІСНИК”, 2011, nr 105,
18.02.2011.
4. Xвилі української діаспори: перша хвиля – трудова, Ukrainian Migrant, http://mihrantua.narod.ru/xvila1a.htm.
5. Ільчишин Д.М.,Опіка над переселенцяит в Канаді,Ілюстрований
Календар «Канадийського
українця»1926, Winnipeg, Man 1926, s. 101-103.
6. Ладна Є., Українці у Канаді - від хлібного колоска до Уейна Ґрецького, „Українска Правда, Історична
Правда”, 31.12.2013, http://www.istpravda.com.ua/research/4d581f9dc286a/
7. Марунчак М. Г., Студії до історії українців Канади, том 2, Українська Вільна Академія Наук, Збірник
Заходознавства XI (9), Winnipeg 1966-1967, s. 95-99.
8. Олеськів О., Про вільні землі, під редакцією, [w:] Михайла Г. Марунчака (red.), Джерела до історії
українців Канади , Ч II, Українська Вільна Академія Наук, Winnipeg 1975, s. 26-33.
9. Ukrainian Canadian Congress, Immigration and Settlement patterns, http://www.ucc.ca/ukrainians-in-canada/immigration-and-settlement-patterns.
10. Загарійчук А., Еміґрація до Канади, Ілюстрований Календар «Канадийського українця»1926, Winnipeg
1926, s. 110-111.
38