Ile Socjologii – jedna czy wiele?

AQWRQL6XáHN
Instytut Socjologii
Uniwersytetu Warszawskiego
[email protected]
I L E SO C J O L O G I I - J E D N A C Z Y W I E L E?
Bronkowi Synakowi
Od 2010 roku w socjologii polskiej tocz\ VLĊ, a raczej tli dyskusja pod KDVáHP Ä-HGQD F]\
wiele socjologii"´UR]SRF]ĊWDZDĪQ\PL wypowiedziami Piotra Sztompki (2010, 2011) - na
=MHĨG]LH6RFMRORJLF]Q\PZ.UDNRZLHLna forach PLĊG]\QDURGRZ\ch. Jej tematem Vąrelacje
PLĊG]\ VRFMRORJLą JOREDOQą a socjologiami narodowymi, D ]ZáDV]F]D MHGQą z nich ±
socjologią SROVNą &KRü WHPDW ZDĪQ\ WR Z F]RáRZ\FK F]DVRSLVPDFK G\VF\SOLQ\ XND]Dá VLĊ
tylko jeden tekst (Polak 2012) Z\ZRáDQ\ SXEOLNDFMDPL E 3UH]\GHQWD 0LĊG]\QDURGRZHJR
Stowarzyszenia Socjologicznego. MRĪH QLH jest U]HF]ą SU]\SDGNX ĪH autorka tego
ZQLNOLZHJR DUW\NXáX, Paulina Polak z Uniwersytetu JagieOORĔVNLHJR QDOHĪ\ GR PáRGHJR
SRNROHQLD VRFMRORJyZ (doktorat 2009). RyZQLH ]QDPLHQQH MHVW ĪH FLHNDZą L JRUąFą GHEDWĊ
Ä-HGQD F]\ ZLHOH VRFMRORJLL"´ zorganizowali studenci .RáR 1DXNRZH 6RFMRORJLL 3XEOLF]QHM
przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego1. %\ü PRĪH SUREOHP WHQ, w
kolejnych wcieleniach ]DXZDĪDNDĪGDQRZDNRKRUWDVRFMRORJyZDWRĪHDNXUDWWDkohorta go
QLHW\ONR]DXZDĪDDle i UR]ZDĪD]DSRZLDGDĪHZVRFMRORJLLQLHSR]RVWDQLHona tylko kohortą,
a VWDQLHVLĊSRNROHQLHP
Problem\ UR]ZDĪDQH Z WHM G\VNXVML E\á\ podnoszone Z SROVNLHM VRFMRORJLL MXĪ NLOND
razy, a REHFQD G\VNXVMD W\P VLĊ UyĪQL RG QD SU]\NáDG UR]ZDĪDĔ 6WDQLVáDZa Ossowskiego
(1935]Ä3UDZµhistorycznych¶ ZVRFMRORJLL´F]\Andrzeja Malewskiego (1961) z Ä'ZyFK
modeli VRFMRORJLL´ ĪH ZREHF ZLHONLHJR SRVWĊSX Z VRFMRORJLL nie ma MXĪ WD G\VNXVMD
charakteru tylko modelowego, ale WRF]\ VLĊ Z V\WXDFML JOREDOL]DFML glREDOL]DFMD ]DĞ MHVW
globalna QLH W\ONR GODWHJR ĪH G]ieje VLĊ QD FDá\P JORELH DOH L GODWHJR ĪH MHVW
wszechobejmująFDi SUyEXMHujednolicLüWDNĪHVRFMRORJLĊ.
1
=DSLV GĨZLĊNRZ\ GHEDW\ http://dl.dropbox.com/u/59204411/DEBATA_GD_19.01.2012.WMA; jej
RPyZLHQLHZÄ*OREDO'LDORJXH´,6$
Zacznijmy, dobrym pozytywistycznym zwyczajem, od definicji, od, najprostszej
definicji socjoloJLL6RFMRORJLDMHVWWRQDXNDNWyUDPyZLRVSRáHF]HĔVWZLHWRÄPyZL´MHVWZ
GHILQLFML ZDĪQH JG\Ī SR]ZDOD RQR UR]áRĪ\ü pytanie Äjedna czy wiele socjologii"´ na dwa:
ÄMHGQRF]y ZLHOHVSRáHF]HĔVWZ"´RUD]ÄMHGHQF]\ZLHOH MĊ]\NyZ"´ 7HSRGS\WDQLDVą]HVREą
zZLą]DQH- QLHPRĪQDPyZLüRUyĪQLFDFKPLĊG]\VSRáHF]HĔVWZDPLZRGHUZDQLXRGMĊ]\ND
5yĪQLFH PLĊG]\ VSRáHF]HĔVWZDPL FKFLDáRE\ VLĊ U]HF DĪ ELMą Z RF]\ MXĪ w XVI
wieku 0LFKDá]Montaigne w Akwitanii SLVDá w 3UyEDFK, ĪHSUDZLGáDVSRáHF]QHNRĔF]ąVLĊQD
PirenejachQLHGDOHNLFK]UHV]WąRGmiejsca, gdzie Ī\á. Pytanie, co za QLPLRF]\ZLĞFLHQLH]D
W\PLJyUDPLDOH]DW\PLUyĪQLFDPLVLĊNU\MH"
3DUDIUD]XMąF Z\SRZLHGĨ Stefana Nowaka ] MHJR SLHUZV]HJR Z\NáDGX ]H :VWĊSX do
socjologii na Uniwersytecie Warszawskim (WDN VLĊ ]áRĪ\áR ĪH E\á WR teĪ pierwszy
uniwersytecki w\NáDG MDNLHJR VáXFKDáHP) PRĪQD SRZLHG]LHü ĪH SRG SHZQ\PL Z]JOĊGDPL
ZV]\VWNLH VSRáHF]HĔVWZD Vą WDNLH VDPH; SRG SHZQ\PL Z]JOĊGDPL MHGQH VSRáHF]HĔVWZD Vą
podobne, a pod innymi UyĪQH pod pewn\PL Z]JOĊGDPL NDĪGH VSRáHF]HĔVWZR MHVW LQQH
(profesor PyZLáWDNROXG]LDFK]DSHZQH]DNWyU\PĞ]VRFMRORJyZDPHU\NDĔVNLFKPRĪH]D
Homansem). 5]HF]ZW\PĪHQLHZLHP\]JyU\ jakie VąWRZ]JOĊG\DGRNáDGQLHMQDMDNLP
SR]LRPLHDEVWUDNFMLWHSRGRELHĔVWZDLUyĪQLFHZ\VWĊSXMĊDOERQLHZ\VWĊSXMą ,ZW\PWDNĪH
F]\ PDP\ MĊ]\N GR GRVWU]HĪHQLD L RSLVDQLD SRGRELHĔVWZ QD JáĊEV]\FK ÄWHRUHW\F]Q\FK´
poziomach.
ÄMechanizmy LUHJXODUQRĞFLĪ\FLDVSRáHF]QHJRVąXQLZHUVDOQHGODFDáHMUDV\ ludzkiej,
aczkolwiek, oczywiĞFLH LFK SU]HMDZ\ UyĪQLą VLĊ PLĊG]\ F\ZLOL]DFMDPL NXOWXUDPL
VSRáHF]HĔVWZDPLOXEVHJPHQWDPLVSRáHF]HĔVWZ´± QDSLVDá6]WRPSND (2011). To stwierdzenie
QDOHĪ\ jednak WDN VDPR MDN ]DVDGD SU]\F]\QRZRĞFL czy uniwersalnego funkcjonalizmu do
niesprawdzalnych, a MXĪ QD SHZQR GR nieobalalnych ]DáRĪHĔ Qauki. Nigdy bowiem nie
EĊG]LHP\ PXVLHOL SU]\]QDü ĪH pewne UyĪQLFH PLĊG]\NUDMRZH Vą GHILQLW\ZQH L SU]HVWDü
ZLHU]\üĪHQDMDNLPĞJáĊEV]\PSR]LRPLHLVWQLHMHXSUDJQLRQDXQLZHUVDOQDUHJXODUQRĞüLĪHMą
Z NRĔFX ]QDMG]LHPy ± ]LQWHUSUHWXMHP\ WH UyĪQLFH MDNR W\ONR MHM SU]HMDZ\ =DáRĪHQLH WR PD
jednak ZLHONą ZDUWRĞü heurystyczną ER ]DFKĊFD GR niezmordowanego szukania tych
powszechniNyZIXQGDPHQWyZWHRULLVRFMRORJLF]Q\FK
2
%\üPRĪHUR]PaLWRĞü ĞZLDWDVSRáHF]QHJR, czy nawet ĞZLDWyZVSRáHF]Q\FKGDáaE\VLĊ
SU]HGVWDZLü MDNR rozmaitoĞü W\ONR SU]HMDZyZ G]LDáDQLD PHFKDQL]PyZ XQLZHUVDOQ\FK, ale
taka reprezentacja to utopia poznawcza, a najciekawsz\PL GOD VRFMRORJD PRJą VLĊ RND]Dü
UHVLGXDXQLNDWRZHFHFK\VSRáHF]HĔVWZNWyUHQLHGDMą VLĊ (FKRü, kto PRĪHVLĊNLHG\ĞGDG]ą
tak SU]HGVWDZLü. &]\QDSU]\NáDG3ROVNDNLHG\NROZLHNGDVLĊ w pHáQL RSLVDüMDNRXQLNDOQD
NRPELQDFMD ZDUWRĞFL n ]PLHQQ\FK WHRUHW\F]Q\FK L F]\ WDND SU]HVWU]HĔ RJURPQHM OLF]E\
ZáDVQRĞFLZ RJyOHGDVLĊVNRQVWUXRZDü"*G\ w latach stanu wojennego Janin a Wedel (1986)
SLVDáD VZRMą Private Poland, to EDUG]R ZDĪQH cechy polskiego VSRáHF]eĔVWZD tego czasu
RSDWU]\áDHW\NLHWNDPLZMĊ]\NXSROVNLPDQLHZÄRJyOQRVRFMROogicznym´ MĊ]\NXDQJLHOVNLP,
VWąGMHVWWDPVáRZRĞURGRZLVNRL VáRZR]DáDWZLü, ZLGDüdesygnaty t\FKVáyZ nie maMą swoich
GRNáDGQ\FK RGSRZLHGQLNyZ Z ĞZLHFLH DQJORVDVNLP QLH GD VLĊ LFK DQL SU]HWáXPDF]\ü DQL
]UR]XPLHü MHĞOL VLĊ QLH ]QD NRQWHNVWX $ MDN SU]HWáXPDF]\ü malaise
z pism Emila
Durkheima? Tak samo jak K]Q ]HVWDPEXOVNLFKRSRZLHĞFL2UKDQD3DPXND"
Im mocniej wierzymy w PRĪOLZRĞü]EXGRZDQLDWDNLHMWHRULL VSRáHF]HĔVWZDZNWyUHM
VSRáHF]HĔVWZD UyĪQLą VLĊ W\ONR SU]HMDZDPL W\FK VDP\FK RJyOQ\FK SUDZLGáRZRĞFL OXE
PLHMVFDPLQDMDNLFKĞWHRUHW\F]QLH]GHILQLRZDQ\ch skalach, tym bardziej potrzebny jest nam
MĊ]\N RJyOQ\FK SRMĊü socjologicznych D LP JáĊEV]\ MHVW SR]LRP QD NWyU\P G]LDáDMą WH
PHFKDQL]P\ W\P EDUG]LHM DEVWUDNF\MQH SRMĊFLD Vą QDP SRWU]HEQH 3RGRELHĔVWZ L UyĪQLF
PLĊG]\ NUDMDPL QLH PRĪHP\ RSLVDü Z MĊ]\Nach XĪ\ZDQ\FK Z F]ĊĞFL W\FK NUDMyZ przy
SRPRF\WHUPLQyZGHQRWXMąF\FKFHFK\ZVWĊSXMąFHW\ONRZQLHNWyU\FKNUDMDFK± potrzebny jest
QDP RJyOQ\PRĪOLZLHSRQDGQDURGRZ\ MĊ]\NQDXNL 1DJHO -9). -HĞOL ZLĊFFKFHP\
SLVDüRUHOLJLLMDNRXQLZHUVDOQ\PVNáDGQLNXĪ\FLDVSRáHF]HĔVWZWRVDPRVáRZRÄUHOLJLD´PXVL
R]QDF]Dü FRĞ FR MHVW ZVSyOQH FKU]HĞFLMDĔVWZX EXGG\]PRZL L ZLHU]HQLRP AERU\JHQyZ z
Australii; W\P F]\PĞ MHVW sacrum, dla fenomenologa Rudolfa Otto misterium tremendum et
fascinosum, a dla Durkheima, ojca socjologii - WRFRVSDMDVSRáHF]HĔVWZD
3RMĊFLDVRFMRORJLF]QH E\ZDMąWDNMDNponadstuletnia MXĪanomia czy paruletni prekariat,
Z\P\ĞODQH WZRU]RQHRGQRZDDOH F]ĊĞFLHMEUDQHVą] MĊ]\NyZQDWXUDOQ\FK, a w socjologii
]\VNXMą QRZH ]QDF]HQLD przy czym proces wydobywania z nich ukrytego wymiaru
teoretycznego PRĪHE\üGáXJL: (OHPHQWDUQ\FKIRUPDFKĪ\FLDUHOLJLMQHJRDurkheim opisuje
GURJĊ GR VRcMRORJLL MDNą SU]HV]áR VáRZR ÄWDEX´ ]UD]X QD]ZD pewnej praktyki kulturowej
wyspiarzy Oceanii. Podobną GURJĊ ]URELáR ÄJHWWR´: w XVI wieku E\áR nazwą Ī\GRZVNLHJR
3
NZDUWDáXZ Wenecji, w SRáRZLH;;Zieku -y]HI&KDáDVLĔVNLZyZF]DVSURIHVRUuniwersytetu
Z àRG]L
PyZLá R ÄLQWHOLJHQFNLP JHWFLH´ Z 3ROVFH D G]LĞ QD SRF]ąWNX ;;, Zieku
VRFMRORJRZLH áyG]F\ SLV]ą R ÄJHWWRL]DFML´ LFK PLDVWa QLH PDMąF QD P\ĞOL DQL ĩ\GyZ DQL
Z\REFRZDQ\FK ] QDURGX LQWHOLJHQWyZ JĊ]\N socjologii QLH PRĪH zD GDOHNR RGELHJDü RG
MĊ]\NDOXG]L-HĞOLRGELHJQLHWDNGDOHNRĪHQLHGDVLĊRGQLHĞüGRich Lebensweltu, do ĞZLDWD
SU]HĪ\ZDQHJR NRQstruowanego ] XG]LDáHP MĊ]\Na, to NVLąĪNL VRFMRORJyZ EĊGą RSLV\ZDü
MDNąĞ U]HF]\ZLVWRĞü LQQą QLĪ EDGDQD SR]RVWDQą QLH]UR]XPLDáH GOD VSRáHF]HĔVWZ Z NWyU\FK
SRZVWDá\ LQLHZ\ZUąQDQLHLQWHOHNWXDOQHJRLSUDNW\F]QHJRZSá\ZX.
:LDUD Z MHGQą XQLZHUVDOQą socjologLĊ PD SRQLHNąG FKDUDNWHU VDPRSRWZLHUG]DMąF\ :
EDGDQLDFKSRUyZQDZF]\FKa QLHNWyUHz nich obejmuMąMXĪSUDZLHVHWNĊNUDMyZ, FKĊWQLHMbada
VLĊ VSRáHF]HĔVWZD SRG W\PL ZJOąGDPL NWyUH Z\GDMą VLĊ RGQRVLü GR ZV]\VWNLFK EDGDQ\FK
NUDMyZ, ]DĞwymiary unikalne áDWZLHMXQLNDMąXZDG]HEDGDF]\. Powstaje cokolwiek sztuczne,
artefaktualne ZUDĪHQLHMHGQRĞFLĞZLDWDRZV]HPNUDMHUyĪQLąVLĊRGVLHELHLVWRWQLHDOHraczej
QD W\FK Z\PLDUDFK NWyUH Vą LP ZVSyOQH L GDMą VLĊ RSLVDü Z MĊ]\NX transkulturowo
wystandaryzowanych kwestionariusz\ MDN EDGDü ]MDZLVND ]QDQH Z (XURSLH GOD NWyU\FK Z
$IU\FHQDZHWVáyZQLHPDERWDPVąLQQHSRMĊFLD?
Jest to problem wyboru EDGDQ\FKZ]JOĊGyZa zatem problem ZDUWRĞFL6ame problemy
EDGDZF]HSU]HFLHĪVLĊQLHURG]ąNWRĞLJG]LHĞWZRU]\OXEZ\ELHUDNDWHJRULHVRFMRORJLF]QHJR
RSLVX ĞZLDWD WU]\PD Z UĊNX ÄODWDUQLĊ ZLHG]\´ (Weber), ÄUHIOHNWRU´ (Popper), NWyUym z
FLHPQHJR NRVPRVX IDNWyZ Z\GRE\ZD WH QLHOLF]QH DOH LVWRWQH GOD testowania jego hipotez.
5R]ZyM PRGHUQL]DFMD GHPRNUDFMD VSRáHF]HĔVWZR RE\ZDWHOVNLH WR NDWHJRULH Z\SUDFRZDQH
QD=DFKRG]LHL3yáQRF\, LMHĞOLQDZHWQD:VFKRG]Le L3RáXGQLXVąXĪ\ZDQHWRQLHNRQLHF]QLH
w znaczeniu oryginalnym. 6SRáHF]HĔVWZRRE\ZDWHOVNLHPRĪHE\üVLOQHWDNĪH tam, gdzie nie
ma licznych voluntary organizations HOHPHQWyZ civic society, ale LVWQLHMą WUDG\F\MQH L
niesformalizowane formy pomocy i ZVSylnego G]LDáDQLD (Eisenstadt 2006). Po co komu
NGOSy, klasyczny import, tam gdzie GREU]HIXQNFMRQXMąZVSyOQRWy lokalne? .WRĞERGDMĪH
Sidney Verba zadaá S\WDQLH MDN E\ Z\JOąGDá REUD] RSLQLL SXEOLF]QHM JG\E\ R Z\ERU]H LFK
WHPDWyZ QLH GHF\GRZDli politycy i obsesyjnie zainteresowane nimi media, lecz organizacje
obywatelL 3U]\SXV]F]DP ĪH ĞZLDW RSLV\ZDQ\ SU]H] VRFMRORJyZ spoza Centrum, w ich
kategoriach, WHĪZ\JOąGDLQDF]HM QLĪopisany w kategoriach wypracowanych w Centrum.
4
W dobrej socjologii jest RF]\ZLĞFLH PLHMVFH ]DUyZQR QD V]XNDQLH VSRáHF]Q\FK
XQLZHUVDOLyZ MDN L QD studia regionalne, ÄNUDMR]QDZVWZR´, a nade wszystko na bezustanny
przepá\Z idei i danych PLĊG]\ W\PL GZRPD SRODPL SUDF\ VRFMRORJyZ. 6áDERĞFLą VRFMRORJLL
SROVNLHM QLH MHVW WR ĪH MHVW JáyZQLH VRFMRORJLą 3ROVNL ER WR QDWXUDOQH L PRĪH WDN MHVW Z
ZLĊNV]RĞFL NUDMyZ DOH WR ĪH Z WDN PDá\P VWRSQLX MHVW XSUDZLDQD EH] RGQLHVLHĔ
teorHW\F]Q\FK F]\ FKRüE\ SRUyZQDZF]\FK D WUDZHVWXMąF .LSOLQJD PRĪQD VS\WDü Ä&yĪ o
Polsce wie ten, kto tylNR 3ROVNĊ ]QD"´ (autor .VLĊJL GĪXQJOL PyZLá R $QJOLL). Rewolucji
Ä6ROLGDUQRĞFL´QLe zrozumiemy socjologicznie bez siĊJQLĊFLDGRWHRULLUXFKyZVSRáHF]Q\ch, a
ta z kolei bez naszych EDGDĔ QDG Ä6ROLGDUQRĞFLą´ QLe RSUDFXMH GRĞZLDGF]HQLD rewolucji
ÄDNVDPLWQ\FK´UHZROXFMLQRZHJRW\SX]NWyU\FKSLHUZV]D]GDU]\áDVLĊZ3ROVFH..
KrajoznawstwoMHĞOL tylko jest uprawiane SU]H]VRFMRORJyZ QDOHĪ\GRVRFMRORJLLWak
VDPRMDNXQLZHUVDOQHWHRULHVRFMRORJLF]QHLQLHPDSRZRGXXZDĪDüĪHsocjografia czy studia
regionalne to nie socjologia, a socjologia to tylko nauka o XQLZHUVDOQ\FK SUDZDFK Ī\FLD
VSRáHF]QHJRMDNDĞVRFMRnomia (od greckiego nomos ± prawo). WarWRPRĪH]ZUyFLüXZDJĊ
ĪHSU]\WDNLHMdefinicji perswazyjnej VRFMRORJLLWH]DĪHQLHLVWQLHMąVRFMRORJLHQDURGRZHMHVW
WDXWRORJLąVRFMRORJLDSROVNDQLHLVWQLHMHQDPRF\VDPHMGHILQLFML
W dyskusji ÄMHGQD F]\ ZLHOH VRFMRORJLL´ F]ĊVWR SRMDZLD VLĊ S\WDQLH Z jakim MĊ]\NX
SRZLQQL Z\UDĪDü VZH LGHH Z\QLNL L RGNUycia socjologowie w Polsce. 2WyĪ Vocjologia
XF]HVWQLF]\ Z GZyFK RELHJDFK ZLHG]\ L ĪDGHQ ] QLFK QLH MHVW ZDĪQLHMV]\ RG GUXJLHJR Jest
F]ĊĞFLąQDuki PLĊG]\QDURGRZejZNWyUHMĞZLDWRZDVSRáHF]QRĞüVRFMRORJyZSRUR]XPLHZDVLĊ
PLĊG]\ VREą Z MĊ]\NDFK NRPXQLNDFML PLĊG]\QDURGRZHM ]DVDGQLF]R Z MĊ]\NX DQJLHOVNLP,
dzisiejszej lingua franca . -HVWRQDWDNĪHQDXNąQDURGRZą]URĞQLĊWą ]KLVWRULąĪ\FLHPNXOWXUą
L MĊ]\NLHP VZHJR NUDMX L SHáQL ZLHOH IXQNFML Z VSRáHF]HĔVWZLH WDN FHQLRQą ÄZ\REUDĨQLĊ
VRFMRORJLF]Qą´ PRĪQD NU]HZLü Z VSRáHF]HĔVWZLH W\ONR Z MHJR ZáDVQ\P MĊ]\NX D QLH Z
MDNLPNROZLHNMĊ]\NX obcym'ODWHJRVRFMRORJRZLHSRZLQQLSXEOLNRZDüZ obu MĊ]\NDFK± po
DQJLHOVNXSLVDüGRĞZLDWDDSRSROVNX± GRVZRLFKNROHJyZVWXGHQWyZLLQQ\FKF]\WHOQLNyZ
krajowych.
-Ċ]\NWRQLHW\ONRQDU]ĊG]LHNRPXQLNDFMLDOHLP\ĞOHQLD$E\DUW\NXáVRFMRORJD]3ROVNL
PyJáXND]DüVLĊZF]DVRSLĞPLH PLĊG]\QDURGRZ\PQLHZ\VWDUF]\E\E\áFLHNDZ\GODDXWRUDL
dobrze napisany po angielskX7HNVWPXVLUR]ZLą]DüSUREOHPVIRUPXáRZDQ\QDÄWOHZLHG]\´
XMĊW\ Z MĊ]\NX WHRULL VRFMRORJLF]QHM OXE SU]\QDMPQLHM DQDOL]\ SRUyZQDZF]HM. Polska w tym
5
WHNĞFLH SRZLQQD E\ü QLH W\ONR SU]HGPLRWHP DOH L WHUHQHP EDGDQLD PLHMVFHP Z NWyU\P
G]LHMHVLĊFRĞFRMHVWZDĪQHGODSRUyZQDZF]HJR]UR]XPLHQLDLQQ\FKNUDMyZOXEweryfikacji
teorii transnarodowych. 3LVDQLH GOD ĞZLDWD MHVW OHNDUVWZHP QD DXW\]P 7\ONR SLV]ąF GR
NUĊJyZV]HUV]\FKQLĪQDVLNROHG]\LQDVLURGDF\PRĪHP\spraZLüĪHNWRĞ VLĊGRZLHF]HJRĞ
od nas i o nasVSRáHF]HĔVWZLHSROVNLPLMHJREDGDF]DFK 6XáHN
:\JOąGDQDWRĪHPLPRJOREDOL]DFMLĞZLDWDL VRFMRORJLLVRFMRORJLHQDURGRZHZW\P L
socjologia polska
maMą VLĊ FDáNLHP GREU]H , SHZQLH WDN EĊG]LH L EĊG]LH ER PLPR
JOREDOL]DFMLQDJáĊERNLHDQLHW\ONRSRZLHU]FKQLRZHXMHGQROLFHQLHĞZLDWDVLĊE\QDMPQLHMQLH
zanosi. 0á\Q\ ERJyZ PLHOą ZROQR L ZLHONLH struktury kulturowe, raz uformowane, mimo
zmian ]DFKRZXMą VZRMD WRĪVDPRĞü L ZFLąĪ ZSá\ZDMą QD VSRáHF]HĔVWZD EDGDQH SU]H]
VRFMRORJLĊDWDNĪHL QDĪ\FLHVDP\FKEDGDF]\. 3HZLHQSU]\NáDGX]P\VáRZLWRPRĪHOHSLHMQLĪ
takie RJyOQHzapewnienia.
W nowym wydaniu International Encyclopaedia of Social and Behavioral Sciences
]QDMG]LH VLĊ sto kilkadziesiąW sylwetek uczonych QLHĪ\MąF\FK NWyU]\ ZQLHĞOL QDMZLĊNV]\
ZNáDGGRW\ch nauk. Tylko jedenastu z nich SU]\V]áRQDĞZLDWZ5RVMLLZ takich miejscach
Europy jak Budapeszt (Mannheim), Bukareszt (Eliade), .UDNyZ (Malinowski) :URFáDZ
(Elias), %HQGHU\ Z 0RáGDZLL%HVDUDELL 6SáDZD-Neyman), 3ĜtERU na Morawach (Freud) i
Mogilno na Kujawach (Lewin), ale tylko trzech z nich, Rosjanie 3DZáRZ /XULDL :\JRWVNL
tworzyli w kraju swego pochodzenia. PozostaliZW\P%URQLVáDZ0DOLQRZVNLL-HU]\6SáDZD1H\PDQ ZLĊNV]RĞü OXE FDáH Ī\FLH naukowe VSĊG]LOL MXĪ w Europie Zachodniej i Stanach
Zjednoczonych Ameryki. 5]HF]ZW\PĪHZV]\VWNLHVWURQ\LPLDVWDZNWyU\FKVLĊXURG]LOi i
NWyUH RSXĞFLOL ]QDMGXMą VLĊ QD ZFKyG RG àDE\ a àDED WR QLH jest rzeka taka jak inne - linia
àDE\ SU]HGáXĪRQD QD SRáXGQLH Wo granica SDĔVWZD .DURla Wielkiego VSU]HG W\VLąFD dwustu
lat.
3R]RVWDMHW\ONRRGSRZLHG]LHüQDS\WDQLHEĊGąFHW\WXáHPWHJRV]NLFX,OHVRFMRORJLL ±
jedna czy wiele".UyWNLHS\WDQLH - NUyWNDRGSRZLHGĨW jednej wiele.
L iteratura
Eisenstadt, Shmuel N. 2006. Civil Society and Public Spheres in a Comparative
Perspective. Warsaw: University of Warsaw, Institute of Sociology.
6
Malewski, Andrzej. 1961. Dwa modele socjologii Ä6WXGLD 6RFMRORJLF]QH´ 2: 42-54.
Nagel, Ernest.1970. 6WUXNWXUDQDXNL=DJDGQLHQLDORJLNLZ\MDĞQLHĔQDukowych. 7áum.
Jerzy Giedymin i in. Warszawa: PWN.
OsVRZVNL6WDQLVáDZ. [1935] 1967. Prawa Ähistoryczne´ w socjologii. W: ']LHáD. T. 4.
O nauce. Warszawa: PWN, s. 61-90.
Polak, Paulina. 2012. 6RFMRORJLDLVRFMRORG]\Z]JOREDOL]RZDQ\PĞZL ecie. Kilka uwag
o socjologiach narodowychÄ6WXGLD6RFMRORJLF]QH´ 3: 123-145.
6XáHN$QWRQL'ODF]HJRZDUWRSLVDüDUW\NXá\GRPLĊG]\QDURGRZ\FK
czasopism socjologicznych, Ä.XOWXUDL(GXNDFMD´-221
Sztompka, Piotr, 2010. Czy istnieje socjologia polska? Referat na XI92JyOQRSROVNLP
=MHĨG]LH6RFMRORJLF]Q\P.UDNyZZU]HVLHĔZHUVMDUR]ZLQLĊWD: Ä6WXGLD
6RFMRORJLF]QH´11 nr 2: 43-54.
Sztompka, Piotr. 2011. Ten Theses on the Status of Sociology in an Unequal World.
³*OREDO'LDORJXH´ 2(2): 14-15; http://www.isasociology.org/global-dialogue/newsletters2-2/english.pdfWáXPSROVNLH']LHVLĊü
WH]RVWDWXVLHVRFMRORJLLZĞZLHFLHQLHUyZQRĞFL´*OREDOQ\'LDORJ´2): 16-17;
http://www.isa-sociology.org/global-dialogue/newsletters2-2/polish.pdf
Wedel, Janine. 1986. Private Poland. An AnthropoloJLVW¶V/RRNDW(YHU\GDy Life. New
York: Facts on File.
ȍ
7