praca fizyczna [mat. dod.]

Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
Praca wykonywana na stojąco
1.1. Wpływ pozycji stojącej na krąŜenie krwi w kończynach dolnych
Ze względu na relatywnie duŜą wysokość, na jakiej znajduje się serce osoby przyjmującej
pozycję stojącą, niebagatelną rolę w przezwycięŜaniu siły grawitacji podczas powrotu krwi do
serca naczyniami Ŝylnymi pełnią mięśnie kończyn dolnych. Kurcząc się podczas wykonywania
przez człowieka ruchów lokomocyjnych, w sposób cykliczny wywierają nacisk na ściany Ŝył,
powodując ich kompresję. Dzięki zastawkom Ŝylnym krew w ściśniętej Ŝyle przemieszczać się
moŜe tylko w jedną stronę - w kierunku serca. Ten wspomagający krąŜenie krwi mechanizm
nazywany jest pompą mięśniową.
Praca stojąca, w której obecne są długie okresy bezruchu kończyn dolnych, a więc i brak
dynamicznej pracy ich mięśni, wywołuje zaburzenia krąŜenia krwi Ŝylnej w tych częściach ciała.
Zwiększone ciśnienie hydrostatyczne, wynikające z wielogodzinnego nacisku wysokiego słupa
krwi, moŜe stopniowo uszkadzać ścianki naczyń Ŝylnych, powodując utratę ich elastyczności. W
wyniku tego ich światło poszerza się, skutkując niedomykaniem się zastawek i cofaniem się krwi
Ŝylnej, czyli tzw. zastojem Ŝylnym. Ciśnienie rozszczelnia drobne naczynia krwionośne, zaburzając
ich funkcję transportową i wywołując postępujący stan zapalny sąsiednich tkanek. Rozwój zastoju
do formy przewlekłej grozi powaŜnymi powikłaniami zdrowotnymi, takimi jak obrzęki, Ŝylaki,
zakrzepy, owrzodzenia czy zmiany atroficzne skóry.
Biorąc pod uwagę powyŜsze uwarunkowania, zasadą nadrzędną powinno być takie
organizowanie pracy, by czynności wykonywane na stojąco były moŜliwie często przeplatane
zadaniami wymagającymi przemieszczania się i zmiany pozycji ciała. W przypadku niemoŜności
dostatecznego wzbogacenia i urozmaicenia pracy, naleŜy bezwzględnie zaopatrzyć stanowisko w
odpowiednio wysoki stopień, na którym pracownik będzie mógł naprzemiennie opierać jedną i
drugą stopę, uaktywniając tym samym mięśnie kończyn dolnych i usprawniając krąŜenie krwi
Ŝylnej. W przerwach pracownicy powinni mieć moŜliwość wypoczywania w pozycji siedzącej z
nogami uniesionymi powyŜej bioder, by zmniejszyć ciśnienie hydrostatyczne i odbarczyć naczynia
krwionośne. NaleŜy równieŜ zastanowić się, czy praca na pewno musi być wykonywana na stojąco
- w przypadkach, gdy do realizacji czynności roboczych nie jest potrzebna duŜa siła, równie dobrze
sprawdzić się moŜe stanowisko do pracy w pozycji siedzącej lub stojąco-siedzącej.
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
50
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
1.2. Dobór wysokości płaszczyzny roboczej
Zaprojektowanie i zbudowanie stołu do pracy na stojąco jest łatwiejsze, niŜ w przypadku pracy
siedzącej, nie musi on bowiem spełniać kryteriów dodatkowych, związanych z miejscem na nogi
osoby korzystającej z siedziska. KaŜdą konstrukcję, która zapewnia maksymalne dosunięcie się
pracownika do przedniej krawędzi blatu bez wymuszania pochylenia tułowia, a więc nie
zabudowaną w Ŝaden sposób od strony przedniej i dającą moŜliwość dowolnego ułoŜenia stóp,
moŜna uznać za odpowiednią. Pod warunkiem oczywiście, Ŝe wysokość stołu (blatu) będzie
dopasowana zarówno do uŜywającej go osoby, jak i do czynności przez nią wykonywanych.
Podobnie jak w przy pracy siedzącej, dopasowania wysokości płaszczyzny roboczej do
wymiarów antropometrycznych pracownika dokonuje się w oparciu o wysokość łokciową, którą
naleŜy zmierzyć w pozycji stojącej swobodnej. Zakładając wykonywanie pracy, która nie wymaga
ani uŜywania siły, ani szczególnej precyzji, oraz biorąc pod uwagę noszone przez pracowników
obuwie, odpowiednią dla niskiej (odpowiadającej 5. centylowi rozkładu wysokości ciała w
populacji osób dorosłych) kobiety wysokością stołu będzie ok. 87 cm, natomiast dla wysokiego
(odpowiadającego 95. centylowi rozkładu) męŜczyzny - ok. 107 cm. Generalnie, w przypadku
takich czynności płaszczyznę roboczą naleŜy ustawić 5-10 cm poniŜej łokcia, dzięki czemu
podczas operowania lekkimi przedmiotami o niewielkich gabarytach przedramiona pozostaną
ustawione względnie poziomo.
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
51
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
Rys. 16. RóŜnice w wysokości łokciowej 5-centylowej kobiety i 95-centylowego męŜczyzny w pozycji stojącej
wyprostowanej (bez uwzględnienia obuwia)
Manipulowanie obiektami o większych rozmiarach i masie lub przykładanie większego nacisku
do narzędzi i przedmiotów pracy (np. podczas wiercenia, operowania młotkiem, obróbki drewna
strugiem) to najbardziej typowe czynności realizowane w pozycji stojącej. Jest ona preferowana ze
względu na zwiększenie zasięgów, zakresu ruchomości oraz siły kończyn górnych, w porównaniu
z pozycja siedzącą. Aby wydłuŜyć łańcuch kinematyczny, a tym samym zwiększyć liczbę mięśni
biorących udział w wywieraniu siły na przedmiot pracy, wymagają one obniŜenia stołu względem
wysokości łokciowej. W przypadku prac szczególnie cięŜkich (bardzo duŜe gabaryty lub masa,
wymagane duŜe siły) moŜe to być poziom krocza lub nawet niŜszy, naleŜy jednak zawsze upewnić
się, Ŝe ustawienie blatu nie zmusza pracownika do pochylania się. Za dolną granicę, po
przekroczeniu której pochylenie tułowia pojawi się niezaleŜnie od rozmiarów obiektów pracy,
moŜna przyjąć wysokość, na jakiej znajdują palce ręki przy opuszczonym pionowo w dół ramieniu
i przedramieniu, tj. 59 cm w przypadku kobiety o wzroście odpowiadającym 5. centylowi, a 71 cm
w przypadku męŜczyzny o wzroście odpowiadającym 95.centylowi. Podczas pracy przy niskim,
sięgającym ud, stole naleŜy wystrzegać się przyciskania ich do przedniej krawędzi blatu, gdyŜ
moŜe to spowodować zaburzenie krąŜenia krwi w kończynach, a w jego konsekwencji
doprowadzić do rozwoju zakrzepicy Ŝył głębokich.
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
52
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
Dla czynności precyzyjnych, związanych z operowaniem szczególnie małymi przedmiotami i
narzędziami lub wymagających ruchów skoordynowanych i o niewielkiej amplitudzie, zaleca się
podniesienie płaszczyzny roboczej powyŜej wysokości łokcia. Analogicznie do prac siłowych, im
większy jest poziom wymagań związanych z precyzją, tym większa powinna być wysokość stołu,
w szczególnych przypadkach sięgając nawet poziomu obręczy barkowej. Podniesiony względem
łokci blat daje moŜliwość podparcia i ustabilizowania nadgarstków, przedramion, a nawet ramion,
jednocześnie przybliŜając obiekty pracy do oczu pracownika, co polepsza ich widoczność i ułatwia
kontrolę wzrokową. NaleŜy jednak kaŜdorazowo zastanowić się, czy wykonywanie pracy
precyzyjnej w pozycji stojącej jest rzeczywiście konieczne i uzasadnione. Przekładając te ogólne
zalecenia na liczby, górna granica, której przekroczenie uniemoŜliwi dalszą pracę ze względu na
wyjątkowo nienaturalne ułoŜenie kończyn górnych i niekorzystne wymuszenia postawy całego
ciała (np. próby stawania na palcach, by móc oprzeć ramiona na blacie), to około 120 cm dla
bardzo niskiej kobiety oraz 145 cm dla bardzo wysokiego męŜczyzny.
Rys. 17. RóŜnice połoŜenia płaszczyzny roboczej względem wysokości łokciowej, wynikające z charakteru pracy (po
lewej praca precyzyjna, po prawej wymagająca uŜycia siły, pośrodku praca lekka)
Z powyŜszych rozwaŜań wynika, jak duŜym zakresem regulacji musi cechować się stół
przeznaczony do pracy o dowolnym charakterze i uŜywany przez osoby o róŜnych wysokościach
ciała (59-145 cm). W praktyce, w duŜej części przypadków da się go zawęzić poprzez przyjęcie
określonych załoŜeń co do wykonywanych z jego pomocą czynności, dzięki czemu stosowna
regulacja ograniczy się do wyrównywania róŜnic wynikających ze zróŜnicowanego wzrostu jego
uŜytkowników. Przykładowo, dla prac lekkich, które nie wymagają szczególnej precyzji, potrzeby
przynajmniej 90% populacji osób dorosłych zaspokoi juŜ konstrukcja regulowana w zakresie 85-
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
53
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
115 cm. MoŜna się jednak spotkać z sytuacjami, w których stół z mechanizmem regulacji nie moŜe
być zastosowany, np. ze względu na pojawiające się wyjątkowo duŜe siły o charakterze
dynamicznym, związane z operowaniem cięŜkimi narzędziami ręcznymi, które mogłyby taki
mechanizm zniszczyć. Praktycznym i ekonomicznym rozwiązaniem problemu jest wtedy stół
nieregulowany o wysokości dobranej tak, by była ona odpowiednia dla najwyŜszej osoby z niego
korzystającej, a jeśli trudno takową znaleźć, naleŜy przyjąć za punkt odniesienia męŜczyznę o
wzroście odpowiadającym 95. centylowi. Oprócz takiego stołu, wykorzystywanego zmianowo
przez kilku pracowników, stanowisko naleŜy wyposaŜyć w odpowiednio obszerne, wytrzymałe i
stabilne podesty (drewniane lub metalowe), których grubości dobrane zostaną indywidualnie dla
kaŜdego z pozostałych, niŜszych uŜytkowników tak, aby kaŜdorazowo płaszczyzna robocza blatu
znalazła się na optymalnej wysokości względem ciała. Podobnymi podestami moŜna równieŜ
niwelować niedopasowania wynikające z niepełnego pokrycia wymaganego zakresu regulacji
zakresem rzeczywistym, związanym z samą konstrukcją mechanizmu zmiany wysokości stołu.
1.3. Wysokie krzesła, podpory i siedziska do pracy w pozycji półstojącej
W miarę moŜliwości, stanowisko powinno zostać wyposaŜone w siedzisko, dzięki któremu
pracownik będzie mógł co jakiś czas odciąŜyć mięśnie zaangaŜowane w utrzymywanie postawy
stojącej. Jeśli pracę da się podzielić na etapy wymagające uŜycia siły i takie, które polegają jedynie
na manipulacji przedmiotami (np. montaŜ drobnych elementów, pakowanie), podczas trwania tych
drugich osoba moŜe korzystać z krzesła o poziomej płycie siedzeniowej, wyposaŜonego w
odpowiednio wysoką kolumnę podstawy oraz podparcie dla stóp. Regulację jego wysokości naleŜy
oczywiście przeprowadzić tak, by pracownik znalazł się na odpowiednim do wykonywania tych
czynności poziomie.
Nawet przy bezwzględnym wymogu stania istnieją moŜliwości zmniejszenia obciąŜenia
statycznego i wynikającego z niego zmęczenia. Jedną z nich jest zastosowanie wysokich podpór z
płytą siedzeniową, na której moŜna oprzeć pośladki, przy wciąŜ wyprostowanych nogach.
Stabilność ciała zapewniana jest dzięki podparciu go w trzech punktach: u podstawy podpory oraz
poprzez obie kończyny dolne. UmoŜliwia to rozluźnienie części mięśni tułowia i nóg, pracujących
dotąd statycznie w celu utrzymania ciała w pionie. Rozwiązanie takie dobrze sprawdzi się np. na
stoisku reklamowym, w punkcie obsługi klienta czy przy maszynie, której wymiary i
rozmieszczenie elementów kontrolno-sterowniczych uniemoŜliwiają przyjęcie pozycji siedzącej.
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
54
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
Prace wymagające częstego odrywania się od stanowiska i przemieszczania ukazują kolejną
przewagę pozycji stojącej nad siedzącą. Wielokrotnie powtarzana podczas kaŜdej zmiany roboczej
czynność wstawania z oraz siadania na klasycznym, niskim krześle pochłania duŜo energii,
poniewaŜ związana jest z wykonywaniem pracy o charakterze mechanicznym, polegającej na
pionowym przemieszczaniu masy całego ciała w polu grawitacyjnym. Przykładem takiego zajęcia
jest stanowisko magazyniera w nowoczesnym magazynie, cyklicznie sprawdzającego w systemie
informatycznym, przy pomocy komputera, stany magazynowe i połoŜenie konkretnych towarów, a
jednocześnie kompletującego zamówienia na nie, co wymaga od niego przemieszczania się po
duŜym obszarze i uŜywania specjalistycznego sprzętu, takiego jak wózki i podnośniki widłowe.
Aby zmniejszyć statyczne obciąŜenie mięśni szkieletowych, wynikające z przyjmowanej przy stole
postawy ciała, pracownik taki moŜe uŜywać specjalnego siedziska, dającego moŜliwość pracy w
pozycji półstojącej. Odpowiednio ukształtowana płyta siedzeniowa, przypominająca nieco siodło,
umoŜliwia niemal pionowe ułoŜenie ud, dając jednocześnie wystarczające podparcie dla bioder i
pośladków. Siedzisko takie jest wysokie, pozwalając na korzystanie z niego przy jedynie
niewielkim ugięciu kolan i stopach wspartych płasko o podłoŜe. Redukcja róŜnicy wysokości ciała
podczas stania i siedzenia przekłada się bezpośrednio na zmniejszenie energii zuŜywanej na
czynności siadania i wstawania, a więc i ogólnego zmęczenia.
Rys. 18. Wysokie krzesło siodełkowe (po lewej) oraz wykorzystanie go do pracy w pozycji półstojącej (po prawej)
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
55
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
NaleŜy pamiętać, Ŝe opisane siedziska stanowią rozwiązanie jedynie dla problemów
wynikających z niekorzystnej w swej naturze pracy statycznej mięśni szkieletowych. Pozwalają
zmniejszyć odczuwane przez pracownika zmęczenie, jednak nie wpływają w znaczący sposób na
redukcję ryzyka wystąpienia zaburzeń krąŜenia krwi w kończynach dolnych, gdyŜ ma ono swoje
źródło w hipokinezji, obecnej zarówno podczas stania, jak i siedzenia.
1.4. Dodatkowe pomoce o charakterze technicznym
W zwalczaniu niekorzystnych skutków bezruchu kończyn dolnych pomóc moŜe niezwykle
prosty element wyposaŜenia stanowiska, jakim jest stopień słuŜący do opierania jednej ze stóp
podczas stania. Drewniana lub metalowa konstrukcja, w wariancie ekonomicznym moŜliwa do
wykonania w zakładowym warsztacie lub nawet przez samego pracownika, powinna być
odpowiednio stabilna i cięŜka, by nie ślizgała się po podłoŜu. Górna płaszczyzna powinna być
pozioma i równieŜ zapobiegająca ślizganiu się stopy. Jego wysokość naleŜy dobrać indywidualnie
tak, aby ułoŜenie wspieranej kończyny zmieniało się w sposób zauwaŜalny, ale jednocześnie
korzystanie ze stopnia nie wiązało się z problemami w utrzymaniu równowagi. Ciśnienie
hydrostatyczne krwi Ŝylnej w kończynie uniesionej i wspartej na stopniu zmniejsza się, jednak
najwaŜniejszą rolę odgrywa sama czynność zmiany postawy, czyli zdjęcie jednej stopy i wsparcie
drugiej. Zmiany wykonywane odpowiednio często wywołają dynamiczne skurcze mięśni nóg,
które z kolei wspomogą powrót krwi Ŝylnej do serca. Aby osiągnąć taki rezultat, pracownik
powinien zostać dokładnie poinstruowany o zasadności i sposobie korzystania ze stopnia.
Rys. 19. Stopień wspierający stopę (po lewej) i wykorzystanie go do cyklicznych zmian ułoŜenia kończyn dolnych (po
prawej)
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
56
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
Komfort stania, zwłaszcza w obrębie stóp i stawów kolanowych, poprawić moŜna przez
zastosowanie tzw. mat przeciwzmęczeniowych. Odpowiednio elastyczne i spręŜyste, pokryte
dodatkowo warstwą antypoślizgową, zmniejszają nacisk wywierany przez podłoŜe na spodnią
część stóp poprzez jego rozłoŜenie na maksymalnie duŜą powierzchnię. Podeszwa buta nieznacznie
zapada się w materiale maty, dzięki czemu pole kontaktu zostaje zwiększone, a to z kolei powoduje
równomierne rozłoŜenie nacisku i zmniejszenie jego wartości maksymalnych, związanych z siłami
działającymi punktowo, w szczególności na piętę i śródstopie. Wynika z tego, Ŝe oczekiwany efekt
przyniesie jedynie uŜywanie maty w połączeniu z butami o płaskiej podeszwie lub z obcasem o
stosunkowo niewielkiej wysokości.
1.5. Narzędzia uŜywane przy pracach manualnych
PoniewaŜ praca w pozycji stojącej to najczęściej praca o charakterze fizycznym, wymagająca
uŜywania róŜnorakich narzędzi, rozdział ten wydaje się najbardziej odpowiedni do zawarcia kilku
uwag związanych z ich konstrukcją i ergonomią.
Oś podłuŜna uchwytu zaciśniętej ręki przy neutralnym ustawieniu stawu promieniowonadgarstkowego nie jest prostopadła do osi podłuŜnej przedramienia, lecz odchylona od niej o 100110°. Ustawienie neutralne ręki względem przedramienia jest szczególnie poŜądane przy wszelkich
czynnościach związanych z wyzwalaniem siły mięśniowej (np. piłowanie) czy oddziaływaniem na
przedmioty pracy poprzez inercję (np. uŜywanie młotka), poniewaŜ zwiększa wytrzymałość
mechaniczną nadgarstka i redukuje ryzyko jego uszkodzenia. Z tego względu uchwyty, zarówno
prostych narzędzi ręcznych, takich jak piły czy strugi do drewna, jak i narzędzi elektrycznych w
rodzaju wiertarki czy wkrętarki, powinny taki właśnie kąt uwzględniać. Uchwyty, których oś
podłuŜna jest prostopadła do kierunku wektora wyzwalanej podczas pracy siły (czyli kierunku
ruchu narzędzia), wymuszają nienaturalne wygięcie stawu promieniowo-nadgarstkowego i z tego
względu nie powinny być w ogóle stosowane.
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
57
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
Rys. 20. Kąt między osią podłuŜną przedramienia a osią podłuŜną uchwytu zaciśniętej ręki przy neutralnie ustawionym
stawie promieniowo-nadgarstkowym
Z tych samych powodów naleŜy zwracać uwagę na kształt rękojeści narzędzi, które działają pod
wpływem ściskania ich ręką, takich jak noŜyce, szczypce czy kombinerki. Prowadzenie ostrza
noŜyc równolegle do osi podłuŜnej przedramienia powoduje, Ŝe przy prostym, symetrycznym
uchwycie trzymająca go ręka musi się mocno wygiąć. Niekorzystne zgięcie w stawie
promieniowo-nadgarstkowym moŜna wydatnie zredukować, stosując narzędzia o wygiętych w dół
rękojeściach.
Sam materiał, z którego wykonana jest rękojeść ściskanego ręką narzędzia, oraz ukształtowanie
jego powierzchni nie pozostają bez wpływu na komfort uŜytkowania. Najlepszym wyborem będzie
pianka z tworzywa sztucznego o zamkniętych porach, elastyczna i poddająca się naciskowi palców,
a jednocześnie na tyle spręŜysta, by powrócić do swego pierwotnego kształtu po ustaniu nacisku.
Unikać naleŜy uchwytów pokrytych twardym plastikiem (czy wręcz metalowych), posiadających
na swej powierzchni serię zagłębień, w których - teoretycznie - powinny znaleźć się poszczególne
palce. Zmienność rozmiarów ręki pracowników powoduje, Ŝe częściej palce trafiają na wypukłości
pomiędzy tymi zagłębieniami, co w rezultacie prowadzi do drastycznego zwiększenia nacisku
punktowego na tkanki palców, wywołującego podczas korzystania z takiego narzędzia niewygodę
lub nawet ból. Rękojeść miękka, z tworzywa poddającego się naciskowi, zadziała odwrotnie:
zagłębiając się w piance, palce uzyskają kaŜdorazowo maksymalnie duŜe pole powierzchni styku z
narzędziem, tak więc siła odpowiednio rozłoŜy się, a naciski punktowe będą duŜo mniejsze.
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
58
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
Rys. 21. Rękojeść wygięta, umoŜliwiająca operowanie narzędziem przy neutralnie ustawionym stawie promieniowonadgarstkowym (u góry) oraz rękojeść prosta, wymagająca jego wyginania (u dołu)
1.6. Ćwiczenia w trakcie pracy i spędzanie czasu wolnego
Podczas wykonywania czynności roboczych pracownik powinien moŜliwie często, nawet co
kilka minut, wykonywać po kilka-kilkanaście powtórzeń ćwiczenia, polegającego na wspinaniu się
na palce stóp, a następnie przenoszeniu cięŜaru całego ciała na pięty, przy stopach wygiętych
grzbietowo (do góry). Jest to najprostszy sposób na uruchomienie pompy mięśniowej i
przywrócenie prawidłowego krąŜenia krwi Ŝylnej w obrębie kończyn dolnych. W czasie krótkich
przerw wachlarz ćwiczeń wzbogacić moŜna o półprzysiady i naprzemienne unoszenie kolan do
góry oraz skłony i skręty tułowia, dynamizujące pracę mięśni zaangaŜowanych w utrzymywanie
postawy ciała. Dla osób, które w trakcie pracy nie przemieszczają się, wskazane jest chodzenie,
zarówno po powierzchni płaskiej, jak i po schodach. W zwalczaniu szkodliwych następstw
hipokinezji bardzo pomocne jest aktywne spędzanie czasu wolnego. Osoba pracująca w pozycji
stojącej powinna regularnie uprawiać takie aktywności, jak spacery, jazda na rowerze czy
pływanie.
W ramach profilaktyki schorzeń naczyń Ŝylnych, przebywając w pozycji siedzącej naleŜy
trzymać kończyny dolne uniesione przynajmniej powyŜej miednicy, wsparte np. na wysokim
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
59
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
podnóŜku na całej długości podudzi. Spowoduje to grawitacyjny odpływ nadmiaru krwi z nóg w
kierunku dolnych partii tułowia. WaŜna jest równieŜ odpowiednia dieta, bogata w kolorowe
warzywa zawierające bioflawonoidy, które pozytywnie wpływają na szczelność i elastyczność
naczyń krwionośnych, oraz uboga w sól, której nadmiar przyczynia się do zatrzymywania
nadmiernych ilości wody w organizmie, zwiększając tym samym ciśnienie hydrostatyczne w
dolnych partiach ciała. Zwracać naleŜy szczególną uwagę na wszelkie symptomy, świadczące o
rozwijającej się niewydolności Ŝylnej, takie jak: chroniczne uczucie cięŜkości nóg, sinawe
wybroczyny i tzw. pajączki na stopach, uczucie mrowienia lub burzenia się (musowania) krwi w
stopach i łydkach, bolesne kurcze łydek w nocy.
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
60