praca z komputerem [mat. dod.]

Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
Praca z uŜyciem komputera
1.1. Dobór i ustawienie monitora
Znalezienie monitora nadającego się do długotrwałej, komfortowej pracy jest dziś trudniejsze,
niŜ mogłoby się wydawać. W pewnej mierze wynika to z wciąŜ niedostatecznego poziomu wiedzy
ergonomicznej projektantów, choć nie bez wpływu pozostaje równieŜ, napędzana przez działy
marketingu, pogoń za - niekoniecznie waŜnymi z punktu widzenia wygody i jakości pracy
wzrokowej - parametrami technicznymi, które moŜna łatwo przekuć w chwytliwe, napędzające
sprzedaŜ hasła reklamowe. Skutkuje to sytuacją, w której półki sklepowe zapełnione są sprzętem
charakteryzującym się czarną, połyskliwą obudową, koniecznie o jak najcieńszej ramce wokół
ekranu, ale np. bez jakiejkolwiek moŜliwości regulacji wysokości ustawienia monitora względem
biurka czy kąta pochylenia płaszczyzny ekranu.
Monitor nie powinien posiadać czarnej obudowy. Podczas pracy w oświetlonym i
pomalowanym farbami o jasnych, neutralnych kolorach pomieszczeniu, z oprogramowaniem, w
którego interfejsie dominuje jasne lub wręcz białe tło, tworzy to niepotrzebnie duŜy kontrast, do
którego
zmysł
wzroku
nieustannie
musi
się
dostosowywać
w
procesie
adaptacji.
Najodpowiedniejsze jest wzornictwo stosowane powszechnie w epoce monitorów kineskopowych,
a więc jasna szarość lub beŜ z matowym wykończeniem powierzchni, które zapobiega odbijaniu
się w obudowie światła słonecznego lub sztucznego, eliminując tym samym ryzyko wystąpienia
olśnienia. Z tego samego względu płaszczyzna ekranu pokryta być powinna matowym,
nieodbijającym kierunkowo światła, filtrem. Niestety, ekrany z połyskliwą powierzchnią są
obecnie rozwiązaniem dominującym, gdyŜ - prócz tego, Ŝe są zwyczajnie tańsze w produkcji pozwalają uzyskać nieco głębszą czerń oraz lepsze parametry nasycenia i czystości barw
wyświetlanego obrazu. Producenci monitorów zapominają jednak, Ŝe dziedziny, w których te
akurat właściwości obrazu moŜna uznać za kluczowe (np. profesjonalna obróbka fotografii czy
materiału wideo) nie usprawiedliwiają wprowadzania analogicznych rozwiązań na rynek masowy,
którego klienci najczęściej uŜywają monitora do zadań duŜo mniej wymagających, związanych z
wyświetlaniem informacji o charakterze głównie tekstowym. O ile do pewnych subtelnych
niedoskonałości obrazu, takich jak nie do końca czarna czerń czy zbyt ciepła lub zbyt chłodna biel,
zmysł wzroku człowieka jest w stanie przyzwyczaić się w ciągu kilku minut, po których defekty to
przestają być w ogóle zauwaŜane, o tyle odbijające się w ekranie lampy sufitowe będą go razić
nieprzerwanie, przez cały czas pracy.
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
39
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
RównieŜ trend wzorniczy, zmierzający praktycznie do usunięcia ramki wokół ekranu, kłóci się
ze sposobem, w jaki oko ludzkie skupia się na obserwowanym detalu. Nie bez powodu
preferujemy przyglądanie się fotografiom, rysunkom czy obrazom oprawionym w ramę, separującą
je wizualnie od tła. Dzięki temu obszar wewnątrz oprawy staje się osobną częścią obserwowanego
pola widzenia, z wyraźnie widocznymi granicami, wewnątrz których dokonuje się percepcja detali.
Odpowiednio szeroka ramka pozwala równieŜ na łagodne przejście między relatywnie duŜą
jaskrawością powierzchni ekranu a mniejszą ścian czy mebli, widocznych w bezpośrednim
otoczeniu, jeśli oczywiście posiadać będzie odpowiedni, stonowany i niezbyt ciemny, kolor.
Niezbędną cechą obudowy monitora jest podstawa umoŜliwiająca zmianę ustawienia ekranu
względem uŜytkownika. W wariancie minimum chodzi o regulację kąta pochylenia ekranu tak, by
przy danej pozycji ciała osie optyczne gałek ocznych przecinały płaszczyznę ekranu w jej
geometrycznym środku pod kątem zbliŜonym do 90°, czyli prostopadle. Optymalnie, poszukiwać
naleŜy takiego modelu, którego konstrukcja pozwala na w miarę swobodne podnoszenie i
opuszczanie panelu, by móc dopasować jego wysokość do konkretnej osoby i pozycji
przyjmowanej przez nią podczas pracy.
Jeśli chodzi o właściwości stricte techniczne, monitor powinien posiadać moŜliwość regulacji
intensywności podświetlenia panelu LCD, gdyŜ zaleŜy od niej bezpośrednio jasność
wyświetlanego obrazu oraz jego kontrast. Wbrew powszechnemu mniemaniu, wartości obu
parametrów nie muszą być zbyt duŜe - problemem jest raczej zmniejszenie kontrastu i jaskrawości
do poziomów umoŜliwiających wielogodzinną, nie męczącą oczu pracę. Idealnie byłoby, gdyby
wartość luminancji czystej bieli (tzw. poziom bieli) moŜna było zmniejszyć do około 100 cd/m2,
czyli do poziomu odpowiadającemu postrzeganej jaskrawości białej kartki papieru, leŜącej na
biurku w standardowo oświetlonym pomieszczeniu. Bardzo wygodnym rozwiązaniem jest
moŜliwość zapisania kilku róŜnych ustawień jasności i kontrastu, odpowiednich dla pracy o
róŜnych porach dnia i przy róŜnych poziomach oświetlenia ogólnego w pomieszczeniu,
przywoływanych w razie potrzeby poprzez przyciski na obudowie lub menu ekranowe. Coraz
więcej modeli monitorów wyposaŜonych jest w niezwykle pomocną automatykę doboru wielkości
tych parametrów, działającą w oparciu o wbudowany w ramkę ekranu czujnik poziomu oświetlenia
otoczenia - im jaśniej jest w pomieszczeniu, tym bardziej zwiększane są te wartości, i odwrotnie.
Monitor ustawiamy zawsze centralnie na wprost uŜytkownika - z tego powodu regulacja
odchylenia (obracania) ekranu na boki jest opcjonalna. Osoba pracująca z monitorem
umieszczonym w stosunku do niej po lewej lub prawej stronie naraŜa się na przeciąŜenie
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
40
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
kręgosłupa i mięśni z nim związanych w odcinku szyjnym, co na początku objawia się bólem
odczuwanym w tej części ciała, a po latach korzystania z tak niewłaściwie dopasowanego
stanowiska moŜe nawet skończyć się nieodwracalnymi zmianami o charakterze degeneracyjnym.
Odległość od oczu do środka ekranu nie powinna być mniejsza niŜ 40 cm oraz nie większa niŜ 7075 cm, przy czym im dłuŜsza jest jego przekątna, tym dalej od oczu powinien się znajdować, by
nie zmuszać pracownika do wykonywania ruchów głową podczas przeglądania jego zawartości.
Płaszczyznę ekranu naleŜy nieznacznie odchylić do tyłu tak, by wzrok padał na nią w miarę
prostopadle podczas obserwacji środka panelu. Monitor ustawiamy na takiej wysokości, by górna
krawędź ekranu znalazła się maksymalnie na wysokości wzroku lub lekko (do 10 cm) poniŜej,
ustawienie wyŜsze powoduje bowiem konieczność zadzierania głowy do góry, co znów wiąŜe się z
negatywnymi konsekwencjami dla szyi. W przypadku braku regulacji wysokości przewidzianej
przez producenta istnieje moŜliwość doposaŜenia stanowiska w przegubowe ramię, mocowane do
blatu biurka lub ściany bezpośrednio za nim, do którego moŜna dokręcić sam panel z ekranem, po
uprzednim wymontowaniu go od podstawy. Dzięki niemu uŜytkownik zyskuje pełną swobodę w
regulacji połoŜenia ekranu, nie tylko w kierunku góra-dół. Dla osób wysokich - gdyŜ właśnie one
wymagać będą podwyŜszenia monitora - bardziej ekonomicznym rozwiązaniem, choć o nieco
prowizorycznym charakterze, będzie podłoŜenie pod jego podstawę jednej czy dwóch ryz papieru
lub grubej, nieuŜywanej ksiąŜki. WaŜne jest, by po takiej operacji monitor stał prosto i nie miał
tendencji do przewracania się, np. na skutek uderzenia w biurko nogą podczas wstawania lub
siadania, co zdarza się stosunkowo często.
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
41
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
Rys. 11. Regulowane ramię do mocowania monitora (po lewej) oraz ustawienie z jego pomocą odpowiedniej wysokości
dla ekranu (po prawej)
Nie mniej waŜne od ustawienia względem uŜytkownika jest właściwe usytuowanie monitora
względem źródeł światła w pomieszczeniu pracy. Takimi źródłami są w czasie dnia przede
wszystkim okna, i to one właśnie stanowią często problem podczas aranŜacji stanowiska.
Luminancja płaszczyzn okiennych jest zazwyczaj o jeden do dwóch rzędów wielkości większa od
luminancji obrazu wyświetlanego na płaszczyźnie ekranu komputera (przykładowo, jaskrawość
błękitnego, bezchmurnego nieba osiąga typowo wielkość ok. 5000 cd/m2), w związku z czym
nigdy nie naleŜy dopuszczać do tego, by obie znajdowały się jednocześnie w polu widzenia
pracownika. Najgorszym moŜliwym ustawieniem stanowiska pracy, a więc i samego monitora, jest
umieszczenie go pod oknem tak, Ŝe osoba pracująca siedzi twarzą skierowaną bezpośrednio w jego
stronę. Pracujące w takich warunkach oko zmuszone jest do ciągłej adaptacji, a poniewaŜ
płaszczyzna okna jest wielokrotnie większa od pola powierzchni ekranu, dopasowuje się ono,
zmniejszając ilość światła doń wpadającego oraz obniŜając czułość siatkówki. Skutkiem tego jest
zmniejszenie subiektywnie odbieranej jasności i kontrastu obrazu komputerowego do takiego
stopnia, Ŝe pojawiają się trudności z rozpoznawaniem jego szczegółów. Wariantem
akceptowalnym jest praca z monitorem skierowanym ekranem w stronę okna, czyli siedząc
plecami do płaszczyzn okiennych, ale pod warunkiem, Ŝe pomieszczenie jest wystarczająco
głębokie (dzięki temu promienie światła słonecznego nie będą odbijały się od monitora), a w
samych oknach zamontowano rolety lub Ŝaluzje, mogące w razie potrzeby zmniejszyć dopływ
światła z zewnątrz. Ustawieniem bezwzględnie preferowanym powinno być jednak usytuowanie
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
42
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
stanowiska oraz monitora bokiem do okna, w odległości przynajmniej jednego metra od niego, co z
jednej strony zapobiega powstawaniu zjawiska olśnienia odbiciowego, a jednocześnie zapewnia
odpowiednie oświetlenie na całej powierzchni biurka.
Monitory płaskie, działające w oparciu o technologię LCD, zlikwidowały wszelkie problemy
związane z geometrią wyświetlanego obrazu oraz z jego odświeŜaniem (nie występuje w nich
wywołujące bóle głowy migotanie, zauwaŜalne w konstrukcjach kineskopowych), jednak
wymagają one szczególnej uwagi, związanej z regulacją jaskrawości i kontrastu. Parametry te są
często ustawiane fabrycznie na bardzo wysokich poziomach, by monitor wypadał dobrze w
otoczeniu innych, umieszczonych na tej samej półce sklepowej, czy wręcz wyróŜniał się bardziej
wyrazistym obrazem. Ustawienia takie nie nadają się jednak do pracy, powodując juŜ po
kilkunastu-kilkudziesięciu minutach dyskomfort. Jasność ekranu wyświetlającego biel (np. pusty
arkusz kalkulacyjny) nie powinna być znacząco większa od jasności czystej kartki białego papieru,
leŜącej na biurku. Po ustaleniu jej na poziomie, który nie będzie raził ani powodował szybkiego
znuŜenia, naleŜy dokonać sprawdzenia ustawień kontrastu poprzez wyświetlenie dokumentu
tekstowego i próbę jego przeczytania. Jeśli znaki nie będą wystarczająco dobrze odcinać się od tła,
kontrast trzeba stopniowo powiększać, obserwując jednocześnie, czy nie powoduje to wzrostu
jasności obrazu. Regulacje takie są niestety Ŝmudne, wymagając licznych prób i porównań
uzyskiwanych efektów, gdyŜ ze względów konstrukcyjnych w wielu monitorach LCD oba
parametry częściowo wpływają na siebie nawzajem.
1.2. Dobór i ustawienie klawiatury
Wprawny uŜytkownik jest w stanie uŜywać klawiatury z prędkością kilkuset znaków
wstukiwanych na minutę, warto więc zadbać o jej jakość i ergonomię. Klawisze powinny posiadać
niezbyt długi, ale wyraźnie odczuwalny skok, dostarczający informacji zwrotnej o tym, Ŝe dany
znak został zarejestrowany i wyświetlony, bez konieczności sprawdzania efektu na monitorze. W
przypadku osób praworęcznych oraz pracy nie wymagającej wprowadzania duŜych zestawów liczb
moŜna zastanowić się nad wyborem klawiatury bez bloku numerycznego - będzie ona wtedy
krótsza, co umoŜliwi przysunięcie bliŜej podkładki pod mysz oraz samej myszki, przez co skróci
się droga przebywana przez prawą rękę, przemieszczającą się często między tymi dwoma
urządzeniami wejściowymi. Inną alternatywą, dającą podobną moŜliwość, jest klawiatura z
odczepianym blokiem numerycznym, który moŜna dopiąć z jej prawej strony. Profil powinien być
względnie płaski i na tyle niski, aby rząd klawiszy alfanumerycznych, zaczynający się od znaków
A, S, D, F, G, znajdował się nie wyŜej, niŜ 3 cm od płaszczyzny blatu biurka. Same oznaczenia
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
43
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
klawiszy powinny być wyraźne, kontrastowe oraz trwałe. Jeśli chodzi o kolorystykę oraz materiały,
z jakich klawiatura jest wykonana, to - podobnie jak w przypadku monitora - najlepsze będą
tworzywa o barwie jasnej i stonowanej, z matowo wykończoną powierzchnią. W sytuacji, kiedy w
jednym pomieszczeniu planowanych jest co najmniej kilka stanowisk komputerowych, uŜywanych
przez wiele osób jednocześnie, warto sprawdzić, czy klawisze podczas pracy nie będą wydawać
zbyt głośnych, przeszkadzających dźwięków.
Zamiast w klasyczną klawiaturę o obrysie prostokątnym, warto zainwestować w nieco droŜsze,
ale bardziej dopasowane ergonomicznie, rozwiązanie: klawiaturę z rozdzielonym w połowie
blokiem alfanumerycznym, ułoŜonym po łagodnym łuku. Piszące na klawiaturze standardowej ręce
układają się równolegle względem siebie, na skutek czego pojawia się nienaturalne wygięcie
stawów promieniowo-nadgarstkowych do wewnątrz. Rozsunięcie względem siebie klawiszy
uŜywanych przez palce lewej i prawej ręki oraz ułoŜenie ich pod innym kątem sprawia, Ŝe ręka i
przedramię układają się w jednej osi, a staw promieniowo-nadgarstkowy pozostaje wyprostowany.
Nie naleŜy przy tym obawiać się, Ŝe praca na tak zmodyfikowanej klawiaturze utrudni korzystanie
ze zwykłej, np. w domu - po okresie przystosowawczym, trwającym od kilku do kilkunastu dni,
oba rozwiązania mogą być obsługiwane w równie sprawny sposób.
Rys. 12. Klawiatura ergonomiczna z rozdzielonym blokiem klawiszy alfanumerycznych (po lewej) oraz ułoŜenie
przedramion, nadgarstków i rąk podczas pracy z nią (strona prawa)
Klawiaturę ustawiamy dokładnie na wprost osoby jej uŜywającej, by pozycja ciała podczas
pracy była moŜliwie symetryczna, oraz w odległości 10-15 cm od przedniej krawędzi blatu biurka,
aby zapewnić miejsce na podparcie przedniej części przedramion oraz nadgarstków. Przy
prawidłowo ustawionej wysokości biurka i palcach spoczywających na klawiszach, stawy
promieniowo-nadgarstkowe nie powinny być wygięte ani w górę, ani w dół. Jest to niezwykle
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
44
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
istotne ze względu na budowę samych nadgarstków oraz specyfikę obciąŜeń, pojawiających się
podczas pracy z komputerem. Od strony górnej nadgarstek tworzony jest przez osiem kości
ułoŜonych w dwóch szeregach (licząc od strony kciuka, w szeregu bliŜszym: kość łódeczkowata,
księŜycowata,
trójgraniasta,
grochowata,
w
szeregu
dalszym:
czworoboczna
większa,
czworoboczna mniejsza, główkowata, haczykowata), natomiast od strony dłoniowej (dolnej)
spinany jest więzadłem poprzecznym nadgarstka. Przez tak niewielką przestrzeń, zwaną kanałem
nadgarstka, przebiega nerw pośrodkowy oraz ścięgna mięśni zginaczy palców, otoczone
pochewkami maziowymi. Większość mięśni odpowiedzialnych za zginanie palców ręki znajduje
się w obrębie przedramienia, przenosząc do nich siłę swoich skurczów za pomocą tych właśnie
ścięgien. Podczas intensywnego pisania na klawiaturze czy manipulowania myszką ścięgna
bezustannie pracują w ciasnym przekroju kanału nadgarstka, który jeszcze bardziej zawęŜa się, gdy
staw zostaje w którąkolwiek stronę wygięty. Praca w takiej pozycji moŜe doprowadzić do rozwoju
stanu zapalnego i obrzęku, których efektem będzie ucisk, niedoŜywienie, a następnie uszkodzenie
nerwu pośrodkowego, odpowiedzialnego m. in. za czucie oraz kontrolę ruchów w obrębie kciuka,
palca wskazującego oraz środkowego. Z tych właśnie powodów kluczowe dla zdrowia pracownika
jest dobranie odpowiedniego biurka (pozbawionego wysuwanej półki na klawiaturę, leŜącej zbyt
nisko i zmuszającej do opuszczania nadgarstków w dół) oraz takie ustawienie wysokości blatu, by
moŜliwie dokładnie odpowiadała ona wysokości łokciowej.
RównieŜ ze względu na ułoŜenie nadgarstków, podczas siedzenia z pionowym lub pochylonym
do przodu tułowiem klawiatura winna spoczywać na blacie moŜliwie płasko. Obecne w wielu
modelach rozkładane nóŜki, mieszczące się w okolicy tylnej jej krawędzi, mają zastosowanie
jedynie w sytuacji, gdy pracownik zmienia pozycję na odchyloną do tyłu, układając plecy na całej
długości oparcia krzesła - płaszczyzna klawiszy podąŜa wtedy za tymi zmianami, pozwalając
utrzymać wyprostowane stawy promieniowo-nadgarstkowe. We wszystkich innych przypadkach
nóŜki powinny pozostać złoŜone.
1.3. Wykorzystanie
pomocy
technicznych,
poprawiających
ergonomię
pracy
z
komputerem
Dla osób pracujących z duŜą ilością dokumentów papierowych, których zawartość jest
przepisywana lub konfrontowana z dokumentami elektronicznymi, zaleca się korzystanie z
uchwytu na dokumenty. Ma on najczęściej formę płaskiej podkładki formatu A4 z klipsem do
przytrzymywania kartek papieru, którą moŜna przymocować z lewej lub prawej strony obudowy
monitora. Dzięki takiemu rozwiązaniu papiery nie zajmują miejsca na biurku i nie zmuszają do
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
45
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
przesuwania klawiatury w stronę monitora albo krawędzi blatu. Z drugiej strony, gwarantuje ono
minimalizację odległości między dokumentem papierowym oraz elektronicznym, wyświetlanym
na ekranie, przez co zwiększa się komfort pracy wzrokowej, związanej np. z ciągłym
porównywaniem ich zawartości. WaŜne jest, aby uchwyt przymocować i wyregulować w taki
sposób, by zarówno jego odległość od oczu, jak i kąt pochylenia odpowiadały analogicznym
ustawieniom samego monitora.
Rys. 13. Uchwyt na dokumenty przymocowany do monitora (strona lewa) i sposób jego wykorzystania podczas pracy,
niwelujący konieczność szukania dla nich miejsca kosztem przestrzeni dla klawiatury (strona prawa)
PoniewaŜ, obok kręgosłupa i oczu, to struktury nadgarstków są najbardziej naraŜone na
niekorzystne konsekwencje wynikające z pracy z komputerem, warto zadbać o nie w sposób
szczególny. Oprócz zapobiegania ich wyginaniu, związanemu z niewłaściwą aranŜacją stanowiska
pracy, opisanego wyŜej, moŜna im pomóc poprzez zastosowanie miękkich podpórek, na których
będą mogły spoczywać w pozycji wyprostowanej, bez zapadania się. W przypadku klawiatury
podpórki takie mają formę niskiego (3-4 cm) i płaskiego półwałka o długości w przybliŜeniu jej
odpowiadającej, wypełnionego gęstym Ŝelem lub elastyczną pianką, którego wierzch pokryty jest
przyjemnym w dotyku i przewiewnym materiałem tekstylnym, natomiast spód wykonany jest z
tworzywa łatwo przylegającego do blatu. Dzięki takiemu rozwiązaniu podpórka pozostaje na
swoim miejscu i nie przemieszcza się, w razie potrzeby moŜna ją jednak łatwo odkleić, a po
przemyciu spodu wodą zamocować na nowo. Warto zauwaŜyć, Ŝe w przypadku klawiatur z
rozdzielonym blokiem alfanumerycznym, przedstawionych wcześniej, podobna podpórka jest juŜ
jej integralnym elementem składowym, wobec czego nie ma potrzeby dokładania jeszcze jednej.
Analogiczne podparcia występują równieŜ w wersji dla myszki, zazwyczaj w postaci podkładki z
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
46
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
odpowiednio uformowaną częścią przednią. Ich stosowanie jest równieŜ wysoce zalecane,
szczególnie przy pracach wymagających intensywnej manipulacji myszką.
Rys. 14. Podpórki dla nadgarstków wykorzystywane podczas pracy z klawiaturą i myszką (strona lewa) oraz sposób, w
jaki niwelują one wygięcie stawu promieniowo-nadgarstkowego ku dołowi (strona prawa)
1.4. Długotrwała praca z komputerem przenośnym
Osobnym i często pomijanym tematem jest bezpieczna praca z komputerem typu laptop,
notebook czy netbook. Trzymając komputer przenośny na kolanach nie moŜna pracować wygodnie
przez wiele godzin, choć pozycja taka jest dopuszczalna przy okazjonalnym z niego korzystaniu.
RównieŜ zwyczajne połoŜenie go na biurku nie spowoduje automatycznie, Ŝe stanie się on
pełnoprawnym narzędziem pracy. Problemem w dopasowaniu tego rodzaju sprzętu do wymogów
ergonomii jest jego konstrukcja, której priorytetem jest takie połączenie dwóch największych
gabarytowo komponentów, czyli ekranu i klawiatury, by całość była moŜliwie kompaktowa i łatwa
do przenoszenia. Niestety, połączenie to powoduje jednocześnie, Ŝe niewykonalnym staje się
ustawienie obu tych elementów zgodnie z wymaganiami, przedstawionymi wyŜej. Klawiatura
usytuowana na prawidłowej wysokości spowoduje, Ŝe monitor znajdzie się zbyt nisko, z kolei
ustawienie monitora w dobrej odległości od oczu wiązać się będzie ze zbytnim oddaleniem
klawiatury.
Wyrwanie się z tego - zdawałoby się - błędnego koła wymaga fizycznego rozdzielenia
klawiatury i ekranu. MoŜna zrealizować ten cel dwojako: albo poprzez podłączenie do laptopa
dodatkowego, stacjonarnego monitora, albo przez podpięcie pełnowymiarowej klawiatury,
przewodowej lub bezprzewodowej. Rozwiązanie pierwsze jest oczywiście bardziej kosztowne, daje
jednak moŜliwość pracy z ekranem o większej przekątnej oraz lepszych parametrach, niŜ te
spotykane zazwyczaj w komputerach przenośnych. Korzystając z klawiatury laptopa, jego ekran
naleŜy rozłoŜyć maksymalnie płasko, by nie zasłaniał widoku na podłączony monitor. W
przypadku rozwiązania drugiego, oprócz dodatkowej klawiatury, potrzebna będzie równieŜ
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
47
Niniejsze rozdziały są fragmentem zeszytu metodycznego, powstałego na potrzeby projektu „Wielowymiarowy model wsparcia i identyfikacji
kompetencji zawodowych”, realizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Gdańsku we współpracy z Politechniką Wrocławską oraz Szkołą Wyższą
Psychologii Społecznej oddział w Sopocie. Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie i rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie zabronione.
specjalna podstawka pod laptop, pozwalająca ustawić na niej spód komputera skośnie w stosunku
do biurka, przez co ekran uniesie się na odpowiednią do pracy wysokość. W tej konfiguracji laptop
traktowany jest jako monitor, a wprowadzanie danych realizowane jest z uŜyciem osobnej
klawiatury. W kaŜdym z tych scenariuszy tok postępowania po uzyskaniu moŜliwości niezaleŜnego
manipulowania oboma komponentami jest taki sam, jak opisano go w przypadku komputera
stacjonarnego.
Rys. 15. Podstawka pod laptop (strona lewa) i sposób jej wykorzystania, wraz z dodatkową klawiaturą, do stworzenia
ergonomicznego stanowiska pracy (strona prawa)
Zastosowanie w maszynach przenośnych touchpada (gładzika) jako zastępnika myszki równieŜ
podyktowane zostało koniecznością stworzenia sprzętu o moŜliwie niewielkich rozmiarach,
zwartego i stanowiącego - mniej lub bardziej - jedną bryłę. Wygoda korzystania z niego jest
dyskusyjna, szczególnie w przypadku konstrukcji o niewielkiej powierzchni aktywnej,
spotykanych w komputerach typu netbook i ultrabook. Nadgarstek często układa się podczas
wodzenia po niej palcem w sposób nienaturalny, powodujący po pewnym czasie dyskomfort lub
ból, zwłaszcza przy mniej typowych pozycjach ciała. W związku z tym, podczas dłuŜszej pracy
zalecane jest korzystanie z myszki, najlepiej bezprzewodowej, pracującej w technologii radiowej
lub Bluetooth. Myszka radiowa wymaga do swej pracy odbiornika, podłączanego do jednego z
portów USB komputera - warto zadbać o to, by był to model przeznaczony do urządzeń
mobilnych, z odbiornikiem niewielkich rozmiarów, który prawie całkowicie schowa się w
gnieździe, zapobiegając tym samym jego przypadkowemu wyłamaniu.
dr inż. Marcin Kuliński, Laboratorium Ergonomii Wydziału Informatyki i Zarządzania, Politechnika Wrocławska
48