2. Polityka imigracyjna

dr Katarzyna A. Morawska
e-mail: [email protected]
 Wprowadzenie
w tematykę zajęć
 Polityka imigracyjna – rys historyczny i
uprawnienia UE
 Swobodny przepływ europejskich pracowników
 Strefa Schengen
 Agenda ds. migracji 2015
 Europejska definicja uchodźcy i ochrony
uzupełniającej
 Europejski System Azylowy
 Mechanizm Dubliński
Podstawy udzielania ochrony międzynarodowej
 Warunki przyjmowania uchodźców
 Europejskie bazy danych (SIS, VIS, EURODAC)
 Polityka wizowa
 Ochrona granic
 Łączenie rodzin
 Status rezydentów długoterminowych
 Przyjmowanie studentów i młodzieży szkolnej
oraz badaczy naukowych
 Warunki przyjmowania migrantów wysoko
wykwalifikowanych i pracowników sezonowych

 Obecność
na zajęciach i aktywne
uczestnictwo
 Case study
 Egzamin końcowy
Geneza i rozwój polityki
imigracyjnej Unii Europejskiej
LICZBA
OKRES
POLITYKA WOBEC MIGRANTÓW
MIGRACJI W CIĄGU
ROKU
Wolność
1
1948 – 1964
przemieszczania
się
w
ramach OECD, EEC, państw Beneluksu i
500 tys.
Europy Północnej
Rekrutacja imigrantów do pracy z
2
1965 – 1972
3
1973 – 1982
Południowej Europy, Turcji i Jugosławii
1, 000 tys.
Restrykcje migracyjne ze względu
na kryzys paliwowy- łączenie rodzin
700 tys.
Wzrost liczby starających się o azyl
4
1983 – 1988
1, 200 tys.
Intensyfikacja
5
1989 – 2000
kontroli
wspólne granice zewnętrzne
migracji,
2, 500 tys.
 Zasady
wjazdu i pobytu obywateli państw
trzecich na terytorium państw UE
 Procedury wydawania wiz długoterminowych
i dokumentów pobytowych
 Przepisy regulujące status cudzoziemców
 Łączenie rodzin
 Przepisy dotyczące przemieszczania się i
pobytu cudzoziemców w innych państwach
członkowskich
Prawo pierwotne
1.
Traktaty założycielskie i rewizyjne
Traktaty akcesyjne wraz z protokołami
 Prawo zwyczajowe
 Zasady prawa


Prawo wtórne
2.




Akty prawnie wiążące (rozporządzenia, dyrektywy,
decyzje)
Akty pozbawione charakteru wiążącego (zalecenia,
opinie)
Umowy międzynarodowe
Pozostałe akty prawnie niewiążące (konkluzje Rady,
komunikaty KE, białe i zielone księgi, opinie PE)
Prawo pomocnicze
3.


Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE
Prawo międzynarodowe
 Traktaty
założycielskie – brak odniesienia do
polityki imigracyjnej (wyjątek –
przemieszczanie się obywateli państw
trzecich będących członkami rodziny
obywateli WE)
 Do połowy lat 80-tych zagadnienia związane
z napływem obywateli państw trzecich
opierały się na współpracy międzyrządowej
 System instytucjonalny polityki imigracyjnej
powstawał wraz z kompetencjami, jakie UE
zdobywała w tym zakresie
Porozumienie zawarte poza ówczesnymi
instytucjami wspólnotowymi
 Ujednolicenie polityki wizowej
 Wzmocnienie współpracy w zakresie walki z
przestępczością, a zwłaszcza z niedozwolonym
wjazdem i pobytem
 Zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych i
przeniesienie ich na granice zewnętrzne
 1990 Konwencja Wykonawcza do Układu z
Schengen – granice wewnętrzne mogą być
przekraczane w jakimkolwiek miejscu bez
przeprowadzania kontroli

1987
Jednolity Akt Europejski
Polityka imigracyjna i azylowa częścią
wspólnego rynku?
 Zapowiedź
utworzenia do 31 grudnia 1992
roku wspólnego rynku wewnętrznego:
„obszar bez granic wewnętrznych, w którym
jest zapewniony swobodny przepływ towarów,
osób, usług i kapitału, zgodnie z
postanowieniami niniejszego Traktatu”
(art. 26 TFUE)
 Pomimo
zapowiedzi usunięcia kontroli na
wewnętrznych granicach, JAE nie zawiera
żadnych konkretnych postanowień
dotyczących kompetencji UE w zakresie
imigracji i azylu
 Państwa członkowskie ani instytucje UE nie
były w stanie wypracować jednolitego
stanowiska w sprawie ram instytucjonalnych
polityki imigracyjnej
 Sama zapowiedź swobodnego przepływu osób
budziła kontrowersje (Wielka Brytania
odmówiła rezygnacji z kontroli na granicach)
1993
Traktat z Maastricht
Zwycięstwo koncepcji współpracy
międzyrządowej
 Trzeci
filar jako specjalna forma współpracy
międzyrządowej, która zapoczątkowała
rozwój współpracy w dziedzinie Wymiaru
Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych
(Justice and Home Affaires JHA)
 Razem z współpracą sądową i policyjną,
polityka imigracyjna i azylowa zostały
uznane przez państwa członkowskie jako
„przedmiot wspólnego zainteresowania”
(artykuł K.1)
Rada jednomyślnie podejmuje decyzje, co daje
państwom członkowskim prawo weta (art. K.4)
 Parlament Europejski odgrywa niewielką rolę
ograniczoną do konsultacji (art. K.6)
 Trybunał Sprawiedliwości, poza wyjątkami
przewidzianymi w art. K.3, został wykluczony z
działalności w III filarze
 Komisja posiada prawo inicjatywy ustawodawczej
w dziedzinie imigracji i azylu, ale dzieli je z
państwami członkowskimi
 Jedynymi możliwymi instrumentami, które mogą
zostać przyjęte (art. K.3), są wspólne stanowiska i
wspólne działania o niepewnej wartości prawnej
lub konwencje wymagające ratyfikacji przez
państwa członkowskie

1999
Traktat z Amsterdamu
Krok w stronę metody wspólnotowej
w dziedzinie imigracji i azylu

Wymiar Sprawiedliwości i Sprawy Wewnętrze
(JHA) nabrał dla Unii Europejskiej nowego
znaczenia (art. 3 TUE)
Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń
wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez
granic wewnętrznych, w której zagwarantowana
jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu
z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli
granic zewnętrznych, azylu, imigracji, jak
również zapobiegania i zwalczania przestępczości
 Na
mocy Traktatu z Amsterdamu, kwestie
związane z polityką imigracyjną i azylową
zostały przesunięte do I filaru
 Doprowadziło to do powstania w Traktacie
nowego Tytułu IV „Wizy, azyl, imigracja i
inne polityki związane ze swobodnym
przepływem osób” określającego
kompetencje UE w tych dziedzinach
(art. 61-69)
 Dorobek Schengen zostaje włączony do
prawa UE (I i III filar)
1.
2.
3.
brak kontroli osób na granicach
wewnętrznych (§ 2)
solidarność między państwami
członkowskimi (§ 2)
sprawiedliwe traktowanie obywateli państw
trzecich(§ 2 oraz art. 79)
Utworzenie Przestrzeni wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości zostało
przewidziane w ciągu pięciu lat od wejścia w
życie Traktatu z Amsterdamu
 Traktat wszedł w życie 1 maja 1999 roku w
związku z czym powstanie Przestrzeni wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości planowano na
1 maja 2004 roku
 Okres pięciu lat pomiędzy 1999 a 2004 był
okresem przejściowym, podczas którego
powstawały podstawy europejskiej polityki
imigracyjnej i azylowej





Skomplikowane ramy instytucjonalne (art. 67 i 68)
Metoda wspólnotowa nie jest automatycznie
stosowana do wszystkich zagadnień z zakresu
imigracji i azylu
5-letni okres przejściowy dodatkowo komplikuje
proces decyzyjny
Trybunał Sprawiedliwości posiada ograniczone
kompetencje (sędziowie krajowy zwracają się do TS
gdy pytanie w sprawie wykładni niniejszego tytułu
lub ważności i wykładni aktów przyjętych przez
instytucje Wspólnoty na podstawie niniejszego tytułu
jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem
krajowym, którego orzeczenia nie podlegają
zaskarżeniu według prawa wewnętrznego art. 68)
2004
Traktat z Nicei
Finalizacja ram instytucjonalnych
oraz
rozwój polityki azylowej
W
Traktacie z Nicei podpisanym w 2001 roku
dodano niezwykle ważny dla polityki
azylowej § 5 do art. 67
 Paragraf przewiduje wprowadzenie
procedury współdecydowania w zakresie
środków związanych z azylem (z wyjątkiem
tych przewidzianych w art. 63, §2, pkt.2)
 Oznacza to, że obowiązek jednomyślności w
Radzie nie będzie wymagany, a Parlament
Europejski będzie w pełni uczestniczył w
procesie legislacyjnym (od 1 grudnia 2005 r.)
2009
Traktat z Lizbony
Kamień milowy w zakresie polityki
imigracyjnej i azylowej
Wprowadził w odniesieniu do legalnej migracji
procedurę współdecydowania i głosowania
większością kwalifikowaną, a także nową podstawę
prawną dotyczącą środków integracji
 Zwykła procedura ustawodawcza ma zastosowanie
do polityki dotyczącej zarówno nielegalnej, jaki
legalnej imigracji, dzięki czemu Parlament jest
współustawodawcą na równi z Radą
 Sprecyzował, że kompetencje w dziedzinie
migracji UE współdzieli z państwami
członkowskimi
 Trybunał Sprawiedliwości posiada obecnie pełne
uprawnienia w dziedzinie imigracji i azylu


Program z Tampere na lata 2000-2005 (1999 r.)




Komunikat Komisji Europejskiej (O wspólnotowej polityce
migracyjnej 2000 r.)



Propozycja podziału migrantów na 3 grupy (humanitarnych, na
zasadzie łączenia rodzin, ekonomicznych)
Konkluzje Rady Europejskiej (Leaken 2001 r., Sewilla 2002
r., Saloniki 2003 r.)
Program Haski na lata 2005-2010 (2004 r.)




Pierwszy etap tworzenia polityki imigracyjnej
Rozwój Przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości
PWBiS
Zapowiedź utworzenia Europejskiego Systemu Azylowego
Umacnianie PWBiS
Rozwój polityki imigracyjnej i azylowej
Ochrona granic zewnętrznych
Komunikaty KE (Globalne podejście do migracji 2005 r.)

Zapowiedź szerokiej współpracy z państwami trzecimi

Komunikat KE (Wspólna europejska polityka
imigracyjna- zasady, działania, narzędzia)


Europejski pakt o imigracji i azylu 2008 r.
1.
2.
3.
4.
5.

10 zasad polityki imigracyjnej UE
Legalna migracja
Walka z nielegalną migracją
Większa skuteczność ochrony granic
Budowa Europy – miejsca azylu
Partnerstwa z krajami pochodzenia
Program Sztokholmski na lata 2000-2014 (2009 r.)
Kontynuacja założeń z Tampere i Hagi
 Polityka imigracyjna wpisana w kontekst przemian
demograficznych oraz rozwoju gospodarczego

 System
polityczny i społeczny
 Doświadczenie w zakresie imigracji
 Sytuacja na rynku pracy
 Koniunktura gospodarcza
 Obecność mniejszości narodowych
 Obowiązująca ideologia
 Wskaźniki demograficzne
 Kwestie związane z bezpieczeństwem
 Sytuacja międzynarodowa
 Zawarte zobowiązania międzynarodowe
 Model
polityki komplementarnej (Wielka
Brytania)
 Model polityki kolonialno-humanitarnej
(Włochy, Francja, Belgia)
 Model nowych państw imigracyjnych
(Hiszpania, Portugalia, Finlandia)
 Model rezydualnej polityki imigracyjnej
(Austria)
 Model polityki wielokulturowej (Stany
Zjednoczone)
Stare kraje imigracji (old hosts) - Austria, Belgia,
Dania, Francja, Niemcy, Holandia, Szwecja i
Wielka Brytania
 Najnowsze kraje imigracji (recent hosts) z
geograficznych peryferii Europy - Grecja,
Włochy, Portugalia, Hiszpania, Irlandia, Finlandia
 Państwa w okresie transformacji (countries in
transition) – Czechy, Polska, Węgry
 Małe wyspy (small islands) - Malta i Cypr
 Kraje nieimigracyjne (non – imigration countries)
- Estonia, Litwa, Łotwa, Słowenia, Słowacja
