MNIEJSZOŚCI NARODOWO ETNICZNE

MNIEJSZOŚCI NARODOWE I ETNICZNE
„NACJONALIZM”
1 Etymologia- nacjonalizm pochodzi od pojęcia natio – etnicznej społeczności, szczepu, plemienia, narodu,
grupy narodowej, z która dana jednostka czuje się mniej lub bardziej związana.
2 Definicja wg. Gellnera
Nacjonalizm jest przede wszystkim zasadą polityczną, która głosi, Ŝe jednostki polityczne powinny pokrywać się
z jednostkami narodowościowymi. Nacjonalizm moŜe być postrzegany jako:
Sentyment nacjonalistyczny – przybiera bądź formę aprobaty i satysfakcji gdy powyŜsza zasad jest
realizowana bądź formę niezadowolenia kiedy jest ona nie przestrzegana.
Ruch nacjonalistyczny- traktuje go jako efekt występowania tegoŜ sentymentu.
Nacjonalizm- to stan umysłu, poczucie lub niejasne wraŜenie odczuwane przez pewna grupę ludzi zamieszkującą
ściśle określony geograficzny obszar, mówiącą wspólnym językiem, posiadającą literaturę, w której wyraŜone
zostały aspiracje tego narodu, oraz w pewnych wypadkach wyznająca wspólną religię. (Encyklopedia
Nacjonalizmu Syndera).
3. Cztery płaszczyzny nacjonalizmu wg Hayesa:
1) rzeczywisty proces historyczny
2) teorię, zasadę lub ideał
3) partię polityczną
4) stan umysłu
4 Postacie nacjonalizmu
Ksenofobia- (z greckiego ksenon- obcy phobos- strach), a zatem strach przed obcymi,
- strach, obawa, lęk wobec obcych,
- wyraŜanie niechęci wobec cudzoziemców.
Szowinizm- ( francuskie chauviinisme od nazwiska Chauwin jednej z postaci komedii E. Scribe’a Ŝołnierza
napoleońskiego pełnego bezkrytycznego uwielbienia dla cesarza.)
- ideologia i postawa społeczno-polityczna stanowiąca skrajną postać nacjonalizmu,
- wyraŜająca się w bezkrytycznym stosunku do własnego narodu oraz w pogardzie do innych narodów,
- w praktyce wiąŜe się z polityką dyskryminacji , wyzysku i ucisku innych narodów , dąŜeniami zaborczymi.
1
Rasizm -teoria głosząca iŜ istnieje związek przyczynowy pomiędzy cechami fizycznymi (takimi jak np. budowa
ciała, kolor oczu, skory, kształt głowy) a pewnymi cechami psychicznymi (takimi jak intelekt osobowość), co
oznacza iŜ pewne rasy dominują nad innymi
- będąc bardziej pełnowartościowe „przeznaczone są do panowania nad rasami niŜszymi”
- za ojców rasizmu uznaje się J.A Gobineau ( fr. mąŜ stanu, etnolog), H.S. Chamberlaina( filozof angielski
mieszkający w Niemczech)
Patriotyzm – miłość do ojczyzny, własnego narodu, połączona z gotowością do ofiar dla niej
- z uznaniem praw innych narodów i szacunkiem dla nich.
Etnocentryzm - skłonność do uwaŜania własnej grupy etnicznej za „wyŜszą”.,
- naród jest w centrum „ Egoizm narodu”. Posiada więcej cech pozytywnych od innych.
5. Cechy nacjonalizmu wg Berlina
1) wiarę w nadrzędny charakter potrzeby przynaleŜności narodowej,
2) naturalną współzaleŜność występującą pomiędzy poszczególnymi elementami tworzącymi naród,
3) preferowanie bez względu na sytuację, osób naleŜących do własnej grupy
4) przekładanie ponad wszystko dobra i interesu własnego narodu.
6. Cech nacjonalizmu wg Śpiewaka
1) nacjonaliści zakładają Ŝe człowiek jest przez wszystkim zdeterminowany przez swoja przynaleŜność
narodową, która w znacznej mierze wyznacza i określa jego wraŜliwość i styl czy stan umysłu,
2) naród w doktrynie nacjonalistycznej porównywany jest do organizmu odznaczającego się specyficznymi
cechami i zasadami funkcjonowania,
3) zaleŜność jednostki od tradycji narodowej sprowadza się w głównej mierze do przekonania mówiącego o tym
Ŝe jednostka moŜe swoje szczęście osiągnąć jedynie na drodze całkowitego zespolenia z cechami
narodowymi,
4) w przypadku konfliktu pomiędzy celami ogólnoludzkimi tj prawda, dobro itp., a interesami narodowymi
pierwszeństwo wg nacjonalizmu mają zawsze te ostatnie.
Nacjonalizm jest więc dla Śpiewaka doktryną negatywną która w prawie kaŜdym przypadku powiązana jest z
niechęcią względem obcych, wywyŜszaniem własnego narodu oraz pomniejszaniem osiągnięć innych nacji.
2
7. NajwaŜniejsze cechy nacjonalizmu –podsumowanie
a) NajwaŜniejsza jest przynaleŜność jednostki do narodu
b) Relatywizm moralny ( wszystko co słuŜy dobru narodu jest słuszne)
c) Celem najwaŜniejszym jest przeŜycie i trwanie
d) Podkreślanie znaczenia państwa narodowego
e) Posługiwanie się symbolami
f) Hierarchizacja
8. Funkcje Nacjonalizmu (Paleczny)
1. Funkcja poznawcza- zawarta jest w dziedzictwie kulturowym danej grupy jej głównym celem jest umiejętność
rozróŜnienia swoich od obcych, a takŜe konieczność uzasadnienia przyjętych norm i zasad przez grupę
2. Funkcja ekspresyjna słuŜy głównie wyraŜaniu uczuć i przeŜyć wynikających z przynaleŜności do określonej
nacji.
3. Funkcja integracyjna łączy i spaja w imię solidaryzmu narodowego poszczególne klasy, grupy czy kategorie
społeczne
4. Funkcja mobilizacyjna polega na umiejętności koncentrowania dąŜeń i wysiłków grupy po to aby osiągnąć
zamierzony cel.
9. Typy nacjonalizmu:
1. Czynnik terytorialny:
J. Palmentaz wyróŜnił nacjonalizm:
Zachodu- określa go mianem unifikacyjnego,
- jest on bardziej związany z ideałami liberalizmu i ma charakter łagodny a wręcz dobrotliwy.
Wschodu- oddziaływuje on głównie na kultury jeszcze nie skrystalizowane i dopiero co rodzące się
- nacjonalizm ten często cechuje fanatyzm,
- odwołuje się do demonów przeszłości,
- jest on ideologią która cały czas poszukuje własnej toŜsamości.
3
2. Cele i funkcje nacjonalizmu
J. Stefanowicz podzielił nacjonalizmy biorąc pod uwagę ich cele na 2 typy:
a)
Nacjonalizm ugrupowań separatystycznych – odznacza się częsty uŜywaniem siły w celu uzyskania pełnej
niezawisłości dla określonego obszaru zamieszkującej na nim społeczności,
- w zaleŜności od sytuacji wariant ten zmierza do likwidacji państwa wielonarodowego lub oderwania od niego
jakiejś części,
b) Nacjonalizm ruchów umiarkowanych- dąŜy głównie do uzyskania większej bądź mniejszej autonomii, nie
podejmując jednak na ogół Ŝadnych radykalnych ani teŜ gwałtownych działań.
W tej grupie typologii nacjonalizm bywa równieŜ dzielony na:
Polityczny,
Kulturalny,
Gospodarczy.
3.
Geneza i źródło nacjonalizmu:
Fiszer wyróŜnił nacjonalizm generowany od:
1. Od dołu:
- powstaje na skutek ludzkiego niezadowolenia, Ŝądzy zemsty czy teŜ chęci uzyskania bądź odzyskania
czegoś mniej lub bardziej konkretnego,
- tutaj kluczową rolę odgrywa przeszłość, pamięć o niej, dobre lub złe wspomnienia.
2. Od góry:
- inspirowany i manipulowany przez przywódców politycznych
- słuŜy do zdobycia lub utrzymania władzy. Oraz zrzucenia odpowiedzialności za zaistniałą sytuację na
mniejszości narodowe, religijne,
3. Z zewnątrz:
- jego przyczyny, charakter czy przebieg mogą być róŜne podobnie jak i róŜne bywają jego skutki.
Gellner wyróŜnił 3 rodzaje nacjonalizmy na podstawie sytuacji społecznych, które go rodzą:
1. Habsburski:
- występuje gdy jedynie rządzący maja dostęp do tzw. kultury wyŜszej, natomiast rządzeni nie posiadają
wykształcenia i ograniczają się do kultur ludowych,
- z czasem jednak są podejmowane działania w celu przekształcenia kultur ludowych w kultury wyŜsze,
4
2. Klasyczny nacjonalizm zachodu:
- bazuje na ideałach liberalnych,
3. Diaspory:
- koncentruje się wokół istnienia grup posiadających odrębność kulturową, które jednak ze względu na słabość
polityczną czy militarną podlegają prześladowaniom czy teŜ eksterminacji,
- tylko nieliczne z tych grup zdobywają polityczną reprezentację lub własne terytorium.
4. Pozostałe i nie wyróŜnione do tej pory cechy i elementy nacjonalizmu
P. Alter ze względu na formułę ustrojową wyróŜnia 2 podstawowe rodzaje nacjonalizmu:
1. Liberalny- związany jest z XIX wiecznym liberalizmem, Alter zalicza do niego następujące nacjonalizmy:
- ekonomiczny,
- językowy,
- kulturowy,
- religijny.
2. Integralny- wiąŜe się z polityka ekskluzywizmu, Alter zalicza nacjonalizm np.:
- faszystowskich Włoch,
- nazistowskich Niemiec.
Paleczny ze względu na relacje pomiędzy nacjonalizmem a państwem i narodem wyróŜnia nacjonalizm:
1. Państw-narodów:
- oparty na więzach państwowo-obywatelskich
- posiada charakter formalno-prawny
- wyróŜniamy podtypy:
Państwowo-obywatelski- charakterystyczny dla społeczeństw wielo-etnicznych, np. USA,
Narodów-państw podbitych i uzaleŜnionych,
Państw ekspansywnych, np. hitlerowskie Niemcy,
Państw upokorzonych,
Krajów pałających chęcią rewanŜu, np. państwa arabskie po przegranej wojnie z Izraelem.
2. Narodów-kultur:
- podtypy:
Kulturowo-religijny nacjonalizm śydów
Językowo-kulturowy nacjonalizm grup dominujących
Kulturowo-symboliczny nacjonalizm, oparty na idei narodu wybranego.
5
3. Grup mniejszościowych:
Nacjonalizm grup terytorialno-etnicznych, np. Łemków, Basków
Nacjonalizm grup regionalnych, np. kaszubi, Ślązacy
Nacjonalizm mniejszości narodowych, np. Litwini w Polsce, Polacy na Litwie.
10. Źródła nacjonalizmu
1. Kontrowersje terytorialne i narodowościowe:
spory terytorialno-graniczne (spory wynikają zazwyczaj z przesłanek historycznych, etnicznych,
ekonomicznych lub politycznych),
Antagonizmy narodowościowe (wzajemna wrogość państw wobec siebie co moŜe prowadzić do licznych
i częstych konfliktów).
2. Uwarunkowania ekonomiczno- społeczne:
aspekty ekonomiczne,
Społeczne skutki przemian,
Bezrobocie.
3. Psychiczne źródła nacjonalizmu:
Szowinizm,
Ksenofobia,
Rasizm,
Patriotyzm,
Etnocentryzm,
Uprzedzenia,
Stereotypy,
Bierność,
Akceptacja,
Problem swojskości i obcości.
4.Róznice kulturowe oraz religijne:
Kulturowe źródła nacjonalizmu,
Czynniki religijne,
Spory o postacie historyczne.
6
5. Inne źródła nacjonalizmu:
Działania lobby militarno-przemysłowego:
- za pomocą zróŜnicowanych środków dąŜy do zwiększenia własnej produkcji, poprzez wynajdowanie nowych
miejsc zapalnych jak i eskalacje starych konfliktów.
Poczynania przywódców politycznych i religijnych:
- nacjonalizm staje się dla nich nie tylko środkiem zdobycia lub utrzymania władzy, ale słuŜy im teŜ do zrzucenia
odpowiedzialności za powstałe błędy, choćby na mniejszości narodowe czy religijne.
Sąsiedzi:
- waŜnym elementem pośrednio wpływającym na powstawanie nacjonalizmu jest nieznajomość sąsiadów, ich
historii, kultury, tradycji. Brak tej znajomości nie tylko wytwarza poczucie obcości ale słuŜy takŜe kształtowaniu
róŜnego rodzaju mitów, uprzedzeń czy teŜ stereotypów.
Efekt domina- polega on na tym iŜ pojawienie się lub rozszerzenie tendencji nacjonalistycznych na jednym
obszarze moŜe wywołać podobne reakcje takŜe i w państwach sąsiedzkich.
Samostanowienie:
- jest waŜnym elementem związanym z geneza nacjonalizmu
- narody pozbawione moŜliwości samostanowienia nierzadko stoją na stanowisku, Ŝe zostały pokrzywdzone
przez historię i w związku z tym wiele z pośród nich na róŜne sposoby próbuje zmienić tą sytuację.
Migracje.
„NARÓD”
1. Definicje narodu
Naród:
Samo słowo naród pochodzi od natio (łacińskie- rodzić się),
zbiorowość ludzka,
wytwór procesu historycznego,
wspólnota na którą oddziaływuje wiele czynników,
Wspólna historia kształtuje świadomość narodową,
Posiada jednolitą kulturę, język, wspólne pochodzenie,
To jednostka kultury,
Narody- wyrazem wspólnoty jest:
•
Świadomość narodowa
•
Poczucie odrębności od innych narodów
•
DąŜenie do podnoszenia prestiŜu narodowego
•
Działania mające na celu tworzenie własnego państwa.
7
2. Warunki potrzebne do powstania narodu:
Wspólne terytorium,
Wspólny język,
Wspólna kultura,
Obyczaje,
Wspólne losy,
Wspólna historia,
Fikcyjnym czynnikiem, który ma decydować o odrębności narodowej jest rzekomo wspólne pochodzenie oraz
fizyczne podobieństwo członków narodu.
3. Dwa modele procesów narodotwórczych:
a) zachodnioeuropejski- najpierw było państwo w jego ramach wykształca się wspólnota językowa, kulturowa.
Dopiero później narodowa. Dlatego naród postrzega się jako obywateli tego państwa np. Anglia, USA .Jest to
naród polityczny- naród jako wspólnota obywateli.
b) wschodnioeuropejski- najpierw wspólnota kulturowa, potem świadomość narodowa i dopiero na końcu
powstaje państwo. Jest to naród etniczny.
4.
Naród jako wspólnota : wielka wspólnota ludzka posługująca się najczęściej jednym językiem,
zamieszkująca wspólne terytorium, symbolem jej jest –ojczyzna, posiadająca świadomość narodową.
5. Świadomość narodowa to:
•
Identyfikacja z własnym narodem
•
Pamięć historyczna
•
Poczucie odrębności od innych
•
Czasem powiązana z mesjanizmem(przekonanie o wyjątkowej roli swojego narodu
Dopiero jej istnienie decyduje o powstaniu narodu.
6. Narodowość- związek i poczcie przynaleŜności do narodu, identyfikacja z narodem. O tym jaką mamy
przynaleŜność narodowa decyduje wychowanie . W niektórych państwach narodowość utoŜsamia się z
obywatelstwem.
Narodowość ma ona 2 podstawowe znaczenia:
1. To przynaleŜność do narodu (rubryka narodowości w paszporcie to przynaleŜność do narodu lub
obywatelstwo)
8
2. Oznaczenie pewnego etapu rozwoju ludu, który wzniósł się ponad stan charakterystyczny dla ludów , ale nie
osiągnął stopnia charakterystycznego dla narodu.
Narodowość- zbiorowość która wytworzyła własną kulturę, ale nie
ukonstytuowała się jako zbiorowość
polityczna, posiadająca własne państwo.
7. Czynniki decydujące o przynaleŜności do narodu:
•
Subiektywny- samookreślenie jednostki, wola jednostki
•
Obiektywny- podstawy tego samookreślenia niezaleŜne od jednostki.
Muszą być oba czynniki by mówić o przynaleŜności narodowej. Same obiektywne czynniki nie wystarczą musi
być nasza wola(osobista) przynaleŜenia do narodu, świadomość narodowa.
8. Naród jako zjawisko historyczne, etapy. (Szczepański)
1. Rodzina:
najprostsza grupa etniczna, mała liczebnie, homogeniczna,
oparta na więzach krwi,
mieszka na wspólnym terytorium.
2. Rody (związki rodzinne):
grupy wyodrębnione na podstawie stosunków pokrewieństwa,
Ród- kilka rodzin, początek hierarchii która wynika z wieku, jednolita kultura,
Rody mogą być związkiem społecznym opartym na wierze w pochodzenie wspólnego przodka, często
mitycznego.
3. Klany
więzy krwi są często juŜ mitologiczne, organizacja się rozwija,
klany w tym wypadku posiadają dość homogeniczną kulturę,
MoŜemy mówić o 2 rodzajach klanów:
a) klany szkodzie, irlandzkie – były związkami rodowymi , które miały wspólnego naczelnika
b) klany totemiczne – były połączone wiarą we wspólnego przodka zwanego totemem. Były związkami,
gdzie obrzędy religijne stanowiły podstawowy element więzi.
4. Plemię :
•
obejmuje ono zazwyczaj większa liczbę rodów i klanów
•
plemiona wyodrębniają się na podstawie własnego języka, własnego obyczaju, dialektu, często własnej
kultury materialnej, religii
9
•
posiadały juŜ pewna organizację formalną tzn. wodza lub rody plemienne – które orzekały w róŜnych
sprawach dla całego plemienia, oraz podgrupy- tj. związki wojownicze
•
Plemiona zbierały się dla róŜnych waŜnych obrzędów np. religijnych, polowań, wojen
•
Plemiona były podstawą późniejszego rozwoju państwowego w staroŜytnej europie jak i równieŜ podstawą
powstania państw słowiańskich we wczesnym średniowieczu
•
Zaczyna się stratyfikacja społeczna
•
Często określane jako grupą etniczną pierwotną.
5. Lud:
•
W języku potocznym ludem nazywa się mieszkańców wsi,
•
Etnografia poprzez lud rozumie:
zbiorowości szersze niŜ plemię
wyŜej zorganizowane,
wyodrębniające się na podstawie własnej kultury m.in.; budownictwo, stroje, obyczaje tj. pieśni, tańce,
obrzędy,
•
Dla oznaczenia elementów kultury duchowej ludów uŜywa się nazwy FOLKLOR- mity , wierzenia, legendy
•
Cechą odróŜniającą lud od narodu jest stopień zaawansowania kulturalnego tzn. ludy mogą mieć kultury bez
własnego pisma, narody bez pisma istnieć nie mogą. Ludy mają szczątkowe formy organizacji politycznej,
narody muszą opierać się na sformalizowanych organizacjach politycznych.
6. Naród (jako jednostka kultury)
•
W literaturze politycznej i naukowej naród występuje w dwóch znaczeniach:
1.W literaturze krajów Europy zachodniej zwłaszcza anglosaskiej naród to- zbiorowość obywateli państwa a
więc jest ludem, który osiągnął juŜ wysoki stopień organizacji politycznej oraz wysoki poziom kultury
opartej na piśmie, języku i tzw. kulturze reprezentacyjnej.
Angielski termin narodu to NATION- obywatele państwa bez względu na przynaleŜność etniczną.
2. Europa środkowa i wschodnia
Naród to- zbiorowość ukształtowana przez wspólną kulturę która tworzy własną literaturę, sztukę i naukę a
więc kultura reprezentacyjna jest czynnikiem decydującym, gdyŜ narody mogą istnieć jako odrębne
zbiorowości nawet gdy są pozbawione przez dłuŜszy czas własnego państwa.
10
9. Grupa etniczna:
Dzielimy na dwa typy:
1. Grupy etniczne (pierwotne):
Mała społeczność powiązana ściśle z terytorium, które ma dla niej znaczenie praktyczne, jako podstawa bytu
oraz symboliczne (magiczne),
Grupa ta powiązana jest związkami sąsiedzkimi,
Cechuje ja kultura folklorystyczna, ludowa, która jest jednolita dla całej społeczności,
Członkom brak jest świadomości historycznej i samorefleksji,
WyróŜniamy kryteria na podstawie, których moŜna zidentyfikować odrębną jednostkę kultury pierwotnej:
a) ciągłość terytorialna,
b) język,
c) organizacja polityczna,
d) własna nazwa,
e) wspólny folklor.
2. Grupy etniczne cząstkowe i rozproszone zbiory o podobnej kulturze tradycyjnej:
Wyodrębnione na zasadzie kontrastu wobec dominującej kultury duŜego, dominującego społeczeństwa,
Nie tworzy ona zawartych grup terytorialnych, jednak z drugiej strony imigranci dąŜą do stworzenia
lokalnych skupisk w wielkich miastach,
Zbiorowości te są częściowo zasymilowane z kultura dominującego społeczeństwa pierwotnego,
Członkowie Ŝyją w rozproszeniu,
Poczucie etnicznej odrębności opierają na więzach ideowych, np.: odniesienie do symboli grupowych (herby,
emblaty), ojczyzny,
Odmiana grup cząstkowych są mniejszości narodowe (grupa obywateli jakiegoś państwa, która stanowi
liczebną mniejszość oraz nie zajmuje pozycji dominującej. Posiada cechy etniczne, językowe, religijne.
10. Naród jako zbiorowość społeczna. Cechy:
•
Naród to wielka zbiorowość , która moŜe być uwaŜana za społeczeństwa globalne
•
Naród jest bardzo trwałą postacią zbiorowości , trwająca kilka tysięcy lat (naród chiński)
•
Wytwarza trwałe dziedzictwo kulturalne
•
Wytworzenie silnej identyfikacji jednostek ze zbiorowościami np; wspólny język, związek z ziemią ojczystą
•
Narody wytwarzają takŜe silne poczucie solidarności pomiędzy członkami oraz antagonizm w stosunku do
innych narodów.
11. Ojczyzna- więzi nawykowe, emocjonalne, kontaktu. WyróŜniamy:
•
Ojczyznę prywatną (ta co nas otacza: dom, rodzina)
11
•
Ojczyznę ideologiczną (terytorium narodowe moŜe wykraczać poza granice państwa).
12. Identyfikacja narodowa- wyraŜa się ona w narodowym samookreślaniu jednostki, która albo spontanicznie
w pewnych sytuacjach, albo w odpowiedzi na pytanie deklaruje swoją narodową przynaleŜność, np.: Jestem
Polakiem, y Polacy.
13. Narodowa Walencja- przysługuje ona trwale jednostce. Jest to opanowanie wielu dziedzin kultury
narodowej, łatwość posługiwania się elementami kultury, np: sięganie do tych elementów, tj: język.
„OBYWATELSTWO”
1. Definicje obywatelstwa:
Obywatelstwo- stosunek prawny łączący jednostkę z państwem. Składają się nań prawa przynaleŜne jednostce
oraz jej obowiązki wobec państwa.(leksykon)
Obywatelstwo- oznacza prawną więź pomiędzy osobą prawną a państwem i nie wskazuje na pochodzenie
etniczne tej osoby. ( konwencja europejska o obywatelstwie z 97r.)
Obywatelstwo- jest instytucją podlegającą regulacji zarówno prawa międzynarodowego jak i krajowego.
Obywatelstwo- jest trwałym węzłem prawnym łączącym osobę fizyczną z państwem.
Podwójne (wielokrotne) obywatelstwo- równoczesne posiadanie dwóch lub więcej obywatelstw przez te samą
osobę.
Sposób powstania wielokrotnego obywatelstwa dzielimy na 2 kategorie:
a) powstaje w chwili urodzenia dziecka
b) powstaje po urodzeniu dziecka. Zaliczamy tutaj:
naturalizację
zamąŜpójście
adopcję
sukcesje państwa.
12
2. Nabycie obywatelstwa
Istnieją dwa zasadnicze sposoby nabycia obywatelstwa:
1) Z mocy prawa- przez urodzenie:
a) zasada prawa ziemi- kryterium decydującym jest miejsce urodzenia. Dziecko urodzone na terytorium danego
państwa jest automatycznie jego obywatelem, bez względu na obywatelstwo jego rodziców.(USA, kraje
latynoamerykańskie).
Zasada stosowana przez państwa imigracyjne bowiem chodziło tu o jak najszybszą asymilację.
b) Zasada prawa krwi- dziecko przez urodzenie nabywa obywatelstwo rodziców bez względu na miejsce
urodzenia (Włochy , Niemcy, Polska, Rosja).
Zasada stosowana przez państwa emigracyjne dla zachowania więzi narodowości i obywatelstwa.
•
Państwo samo rozstrzyga o przyjęciu odpowiedniej dla niego zasady. Góralczyk twierdzi Ŝe jest to zaleŜne
przede wszystkim od tradycji i interesów.
•
Wyjątkiem jest Wielka Brytania, która stosuje dwie w\w zasady.
•
Polska stosuje zasadę prawa krwi, jednakŜe zasada ta jest poszerzona o prawo ziemi w przypadku gdy:
•
Rodzice są nieznani
•
Nieokreślone jest ich obywatelstwo- bezpaństwowcy.
2) W wyniku decyzji- po urodzeniu
Naturalizacja:
jest to nadanie obywatelstwa przez odpowiedni organ państwowy cudzoziemcowi jednak muszą być spełnione
przez osobę ubiegającą się o obywatelstwo określone warunki takie jak np.:
legalny pobyt na terytorium danego państwa np. 5 lat,
środki na utrzymanie,
znajomość języka w pewnym stopniu,
niekaralność,
często teŜ utrata wcześniejszego obywatelstwa.
Status uchodźcy, bezpaństwowość, adopcja, zamąŜpójście to ułatwia naturalizację.
Naturalizacja- to proces, w którym państwo nadaje obywatelstwo osobie fizycznej po urodzeniu.
Reintegracja- powrócenie do wcześniej utraconego obywatelstwa np.: osoba, która w wyniku małŜeństwa
zrzekła się obywatelstwa, po ustaniu małŜeństwa moŜe powrócić do wcześniej utraconego obywatelstwa.
13
Repatriacja-powrót do korzeni ,nie musi być to, Ŝe miało się polskie obywatelstwo, tylko trzeba wykazać Ŝe jest
się polakiem. Np. przez więzy krwi(to zasada prawa krwi i to nie jest w wyniku naturalizacji) dziadkowie,
pradziadkowie lub akt chrztu itp.
Prawo opcji- jest to wybranie obywatelstwa .np. rodzice w ciągu 3- miesięcy od urodzenia dziecka wybierają mu
obywatelstwo, a gdy dziecko skończy 16 lat ma prawo ponownego wyboru.
Prawo opcji stosuje się takŜe gdy:
•
Mamy zmiany terytorialne(zmiany granic państwa)
•
W przypadku sukcesji( gdy następuje rozpad państwa tutaj przykładem moŜe być Czechosłowacja)
Obywatele posiadający 2 lub więcej obywatelstw są zobowiązani do wykonania słuŜby wojskowej w jednym
państwie jeśli podpisana jest umowa regulująca tę kwestie np., Polska- Niemcy , jeŜeli zaś nie ma takiej umowy
to naleŜy odbyć słuŜbę w tych krajach , których jest się obywatelem np. Polska- Grecja.
3. Utrata obywatelstwa
1. Prawo opcji- to dobrowolny wybór spośród dwóch obywatelstw poprzez zrzeczenie się jednego.
2. Zrzeczenie się i zwolnienie z obywatelstwa- utrata obywatelstwa jest inicjatywa samego zainteresowanego.
Forma taka związana jest z nabyciem nowego obywatelstwa.
3. Pozbawienie obywatelstwa- jest to jednostronny akt państwa, które decyduje o utracie obywatelstwa przez
jednostkę. Jednostka nie ma Ŝadnego wpływu na wszczęcie tej procedury, przebieg i wynik końcowy.
Pozbawienie moŜe nastąpić w przypadku, gdy:
Osoba posiada juŜ obywatelstwo innego państwa, lub innych państw,
Bądź posiada obywatelstwo określonego państwa, wtedy osoba taka pozostanie bezpaństwowcem, jednak nie
jest to brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji.
4. Obywatelstwo Unii Europejskiej.
Osoba posiadająca obywatelstwo jednego z państw członkowskich nabywa automatycznie obywatelstwo Unii,
bez potrzeby spełniania dodatkowych warunków czy formalności,
Nabycie i utrata obywatelstwa Unii następuje automatycznie, z mocy prawa,
Obywatelstwo Unii nie zastępuje obywatelstwa, lecz tworzy dodatkowy zakres praw dla obywateli państw
członkowskich
Obywatele Unii mają zakres praw i obowiązków, tj:
a) Prawo do swobodnego poruszania się i przebywania na obszarze państw członkowskich,
14
b) Prawo do głosowania i kandydowania w wyborach samorządowych oraz wyborach do Parlamentu
Europejskiego,
c) Prawo
składania petycji do Parlamentu Europejskiego oraz prawo zwracania się do rzecznika praw
obywatelskich,
d) Prawo do opieki dyplomatycznej.
„OCHRONA MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH I ETNICZNYCH”
1. Geneza ochrony praw mniejszości w Europie
Początki ochrony mniejszości narodowych na kontynencie europejskim sięgają czasów rzymskich
•
W celu zahamowania lub ograniczenia procesów powstawania mniejszości narodowych zaproponowano
tworzenie państw narodowych na podstawie granic etnicznych
a) przedstawicielami takiego pomysłu byli Herder, Mozzini
b) duŜe znaczenie w tworzeniu owych państw na podstawie granic etnicznych miała wielka Rewolucja
Francuska
c) owa idea tworzenia państw nie powiodła się w Europie po I wojnie światowej poza Portugalią. Dlatego tez
zaraz po I wojnie światowej w celu ograniczenia złych skutków związanych z powstaniem nowych państw
posłuŜono się między innymi:
- plebiscytami, np. na Górnym Śląsku,
- odbywały się masowe przesiedlenia ludności, np. w Bułgarii, Grecji. Jednak nie wzmocniły one
jednonarodowego charakteru państw wręcz przeciwnie stworzyły nowe skupiska mniejszości narodowych.
2. System regulacji ochrony praw mniejszości narodowych w Europie
•
Okres wczesny 1555- 1919
- to przede wszystkim prawno-międzynarodowe klauzule, które włączono do traktatów mniejszości narodowych
- początkowo klauzule dotyczyły mniejszości religijnych
- klauzule nie miały charakteru jednolitego bowiem zaleŜne były od warunków i stopnia podporządkowania stron
umawiających się
- upowaŜniały one do interwencji w obronie mniejszości wyznaniowych np. prawo takie uzyskał:
a) traktat karłowicki z 1699r na mocy którego Austria mogła interweniować u Wysokiej Porty Otomańskiej w
obronie wszystkich chrześcijan którzy zamieszkiwali teren Austrii
b) Pokój augsburski 1555 kończył wojnę religijną pomiędzy katolikami a protestantami w Niemczech . ksiąŜęta
niemieccy mieli prawo wyboru religii
15
c) traktat oliwski 1660 zawarty po zakończeniu wojny polsko – szwedzkiej . Gwarantował swobody religijne dla
protestantów w Prusach Królewskich oraz poszanowanie przez strony wolności sumienia
d) traktat wiedeński 1815 dotyczył bardziej praw mniejszości narodowych . Na jego mocy Polacy w Ŝadnym z
zaborów nie mogą być traktowani jako obcokrajowcy
e) traktat paryski 1856 : przesunięcie granic, nie ma mniejszości narodowych
f) traktat berliński 1878.
•
Okres międzywojenny 1919- 1945
- w tym czasie zostały powołane trzy systemy regulujące sprawy mniejszości, między innymi:
1. Na przełomie lat 1919/1945 powołano wersalski system instytucji i mechanizmów ochrony mniejszości
narodowych ( zawieszony w czasie II wojny światowej)
Traktat Wersalski:
- dąŜył do stworzenia systemu zobowiązań międzynarodowych które dotyczyły problematyki mniejszości
narodowych
- głównym celem było osiągnięcie pojednania pomiędzy mniejszościami a większością poszczególnych państw
- chciano zapewnić mniejszością ochronę przed niesprawiedliwością która to wynikała z róŜnic
narodowościowych, językowych, religijnych
- traktat miał zapewnić jedność państw oraz wyeliminować dąŜenia separatystyczne
- traktat nie zawierał Ŝadnych postanowień które chroniłyby mniejszości w pokonanych Niemczech
-nadzór nad wykonywaniem zobowiązań naleŜał do Ligi Narodów
3. Liga Narodów
- umoŜliwiono członkom Rady Ligi Narodów lub całej radzie zwracanie się do Stałego Trybunału
Sprawiedliwości Międzynarodowej o udzielenie opinii doradczych lub rozstrzygnięcie sporów interpretacyjnych
w całej Radzie
- ponadto same mniejszości narodowe równieŜ mogły składać skargi , nie mogły natomiast występować przed
Stałym Trybunałem Sprawiedliwości Międzynarodowej
- wznoszone skargi otrzymywał sekretariat LN gdzie oceniano je pod względem dopuszczalności . JeŜeli zaś
zostały dopuszczone kierowano je do Komitetu LN , gdzie zwracano się o reakcję państwa oskarŜonego . JeŜeli
nie osiągnięto kompromisu sprawę kierowano na porządek dzienny Rady Ligi . JeŜeli i w Radzie nie osiągnięto
porozumienia Rada mogła skierować sprawę do STSM.
- LN nie mogła wpłynąć w zdecydowany sposób na respektowanie postanowień gdyŜ była organizacją o
ograniczonych prerogatywach
16
4. Małe traktaty mniejszościowe- były to przede wszystkim umowy dwustronne zawarte pomiędzy państwami
zwycięŜonymi a pokonanymi, lub nowo powstałymi.
•
Okres po II wojnie światowej
- bezpośrednio od zakończenia Iii wojny światowej prawa mniejszości narodowych zeszły na dalszy plan
5. Źródła międzynarodowych praktyk państw w zakresie ochrony mniejszości narodowych
I. ONZ ( gdzie nie mówiono o prawach mniejszości narodowych. )
1. Deklaracja Praw Człowieka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne w roku 1948. Członkowie mniejszości
mogli domagać się poszanowania swoich praw w ramach ogólnej ochrony praw człowieka (na podstawie prawa
do równości i traktowania i zasady niedyskryminacji).
2. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (art. 27)
- 1966
- nie przynosi on definicji mniejszości
- w państwach w których Ŝyją mniejszości etniczne, językowe, religijne, osoby naleŜące do tych mniejszości nie
mogą być pozbawione własnej religii oraz posługiwania się własnym językiem wraz z innymi członkami tej
grupy
- przyznaje władzom państwa do oficjalnego uznania określonych grup za mniejszości
3. Protokół Opcyjny do Międzynarodowego Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych
- wszedł w Ŝycie w 1976,
- wejście w Ŝycie tego protokołu stworzyło ONZ- etowski mechanizm który składa się z 18 nie rządowych
ekspertów Komitetu Praw Człowieka,
- Komitet Praw Człowieka opiera się na art. 26 Paktu który zakazuje dyskryminacji oraz art. 27, który nakazuje
poszanowanie ich toŜsamości narodowych.
4. Międzynarodowa Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej
- weszła w Ŝycie 4.01.1969 roku,
- w jej skład weszło ponad 130 państw.
- odnosi się do ochrony mniejszości narodowych
5. Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa
„ Ludobójstwo jest czynem dokonanym w zamiarze zniszczenia w całości lub części grupy narodowej,
etnicznej, rasowej, religijnej jako takiej”.
17
6. Konwencja o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu z 1973 r
„ Działanie polityczne i praktyczne mające na celu ustanowienie lub utrzymanie dominacji jednej grupy
rasowej nad jakąkolwiek inną grupą rasową i jej systematyczne uciskanie’.
7. Konwencja Praw Dziecka 20.11.1989
- zakaz dyskryminacji dzieci ze względu na pochodzenie narodowe, etniczne,
- wprowadzono nakaz aby nauka dziecka była ukierunkowana na poszanowanie jego rodziców i ich kulturowej
toŜsamości, języka, poszanowanie wartości narodowych kraju w którym dziecko Ŝyje, z którego dziecko moŜe
pochodzić.
8. UNESO Organizacja Oświaty i Nauki i Kultury
• Konwencja odnosi się do mniejszości narodowych stwierdzając, Ŝe naleŜy przyznać członkom mniejszości
narodowych prawo do prowadzenia własnej działalności oświatowej, łącznie z kierowaniem szkołami,
uŜywaniem lub nauczaniem swojego języka.
9. Deklaracja prawa osób naleŜących do mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych i
językowych.(najwaŜniejszy dokument ONZ)
• Przyjęta przez 18.12.1992,
• Państwa maja obowiązek ochrony istnienia oraz toŜsamości narodowej, etnicznej, religijnej, kulturowej,
językowej mniejszości zamieszkujących na obszarze tych państw,
- muszą zapewnić osobom naleŜącym do mniejszości moŜliwości korzystania w pełni ze wszystkich praw
człowieka i podstawowych wolności
- państwa zobowiązane są do podjęcia działań umoŜliwiających osobom naleŜącym do mniejszości wyraŜania
swoich cech kulturowych (języka, tradycji)
- państwa powinny dąŜyć do tworzenia właściwych warunków do nauki i nauczania
• Mniejszości mogą korzystać z następujących praw ( prawa pozytywne, prawa grupowe powszechne):
- prawo do kultywowania własnej kultury,
- wyznawanie i praktykowanie własnej religii,
- posługiwanie się własnym językiem w Ŝyciu prywatnym, publicznym,
- prawo do uczestnictwa w Ŝyciu kulturalnym, publicznym, religijnym,
-maja prawo do podejmowania decyzji na szczeblu ogólnokrajowym lokalnym w sprawach dotyczących
mniejszości,
- państwa w swej polityce nie mogą stosować dyskryminacji.
18
10. Plan działania
- został przyjęty w 2001 r na konferencji w sprawie rasizmu i dyskryminacji rasowej i nietolerancji w Durbanie
- przewiduje opracowanie narodowych planów zwalczania wspomnianych zjawisk
- rekomenduje następujące kwestie:
a) prowadzenie statystyk przestępstw na tle rasowym
b) promowanie rzeczywistej równości wobec prawa
c) umoŜliwienie równego dostępu do systemu ochrony zdrowia, pomocy społecznej i edukacji
d) zweryfikowanie podstaw programowych i podręczników pod kątem wyeliminowania treści mogących
promować ksenofobie lub rasizm
e) umoŜliwienie uŜywania języka mniejszości prywatnie lub publicznie
f) wspieranie rozwoju kultury mniejszości oraz wolność religii
g) zapewnienie równego dostępu do mediów
h) zachęcanie mediów do promowania kampanii na rzecz tolerancji
II. Rada Europy:
1. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
- wchodzi w Ŝycie 3.09.1953r
- nie zawiera ona Ŝadnych postanowień do spraw ochrony, promocji praw mniejszości narodowych
- zakazuje ona wszelkiej dyskryminacji, ogranicza się do praw i wolności zawartych w Konwencji.
2. Konwencja w Wiedniu w 1993 roku
- uznano, Ŝe mniejszości narodowe, które ukształtowały się w wyniku wydarzeń historycznych w Europie musza
być chronione i respektowane jako czynnik utrzymywania pokoju.
3. Komitet Ochrony Mniejszości Narodowych (CAHMIN)
- powołany w celu przygotowania Konwencji Ramowej.
4. Konwencja Ramowa:
- podpisana przez 21 państw członkowskich Rady Europy, w tym Polska,
- najdokładniej rozpatruje prawa mniejszości narodowych
-pierwszy wielostronny instrument międzynarodowy poświęcony ochronie praw mniejszości narodowych,
- zawiera ona postanowienia o charakterze programowym, ustala cele jakie państwa członkowskie powinny
respektować,
- konwencja nie zawiera definicji mniejszości narodowych,
- nacisk połoŜony został na ochronę osób które naleŜą do mniejszości narodowych, mogą korzystać z praw
indywidualnie oraz we wspólnocie z innymi członkami ich grupy,
19
- rozwiązania zostały zastosowane takie same jak w art . 27 Paktu.
5. Karta Języków Regionalnych i Mniejszościowych
- przyjęta przez Komitet Ministrów Rady Europy w 1992 roku,
- wyłącza ona języki ludności napływowej, przede wszystkim osób naleŜących do migracji zarobkowych
- podział na:
a) języki regionalne : dominują w określonych regionach kraju
b) języki mniejszościowe: uŜywane przez członków mniejszości mogą być w „mniejszości” nie tylko w państwie
ale i w danym regionie
c) języki nie terytorialne : niezwiązane z Ŝadnym określonym terytorium ale tradycyjnie stosowane w danym
państwie
- zawiera środki promocji języków regionalnych lub mniejszościowych
a) w oświacie
b) władzach sądowniczych
c) władzach administracyjnych
d)mediach
e) działalności kulturalnej
f) wymianie granicznej
III. Organizacja Bezpieczeństwa i współpracy w Europie (OBWE)
- dokumenty nie mają charakteru prawnego tylko polityczny,
- decyzje OBWE podejmowane w drodze konsensusu politycznego z udziałem wszystkich państw członkowskich.
1. Helsiński Akt Końcowy KBWE(1975)
- zawierał artykuł poświęcony ochronie praw członków mniejszości – państwa zobowiązują się do szanowania
par osób naleŜących do takich mniejszości
2. Spotkanie Madryckie z 1983 roku
3. Spotkanie Wiedeńskie KBWE z 1989 roku
- zobowiązuje państwa członkowskie do:
•
Podjęcia kroków ustawodawczych, administracyjnych, sądowych w celu zapewnienia ochrony praw
człowieka i podstawowych wolności
•
Powstrzymywanie się od dyskryminacji osób naleŜących do mniejszości narodowych,
•
Chronienie, stworzenia warunków dla popierania toŜsamości etnicznej, kulturowej, językowej, religijnej
mniejszości narodowych zamieszkujących na ich terytorium,
20
•
Szanowanie swobodnego korzystania z praw przez inne osoby naleŜące do mniejszości oraz zapewnienie
równouprawnienia z innymi.
4. Spotkanie Wiedeńskie takŜe z roku 1989, na którym powołano do Ŝycia: Konferencje w sprawie ludzkiego
wymiaru KBWE:
•
Głównym celem było: omawianie i polepszanie sytuacji w dziedzinie praw człowieka, rozwiązywanie
problemów natury humanitarnej.
•
W czerwcu 1990-odbyła się II Konferencja w sprawie ludzkiego wymiaru KBWE , gdzie przyjęto tzw.
Dokument Kopenhaski (dokumenty kopenhaskie nie mają charakteru prawa międzynarodowego tylko polityczny)
na mocy którego:
Osoby które naleŜą do mniejszości narodowych mają prawo do korzystania z praw człowieka i podstawowych
wolności bez dyskryminacji przy pełnej równości wobec prawa.
PrzynaleŜność do mniejszości narodowych to sprawa indywidualna wyboru osoby.
Uzupełnieniem tekstu kopenhaskiego jest tzw. Klauzula Obywatelska na mocy której państwa członkowskie
potwierdzają Ŝe członkowie mniejszości narodowych korzystają z takich samych praw i maja takie same
obowiązki obywatelskie jak pozostała ludność.
5. 21.11.1990 Paryska Karta Nowej Europy
•
Podpisana przez szefów państw i rządów KBWE,
•
Uzgodniono, iŜ będzie chroniona etniczna, językowa, kulturowa toŜsamość,
•
Osoby naleŜące do mniejszości narodowych mają prawo do umacniania, ochrony, wyraŜania toŜsamości bez
jakiejkolwiek dyskryminacji i w warunkach pełnej równości praw.
6. Wysoki Komisarz do spraw Mniejszości Narodowych roku 1993.
Główne zadania:
•
Zapobieganie konfliktom na tle narodowościowym,
•
Rozładowywanie napięcia etnicznego , tak by nie zagroziło to pokojowi, stabilizacji, stosunkom pomiędzy
członkami OBWE,
•
Gromadzi informacje o mniejszościach narodowych,
•
PodróŜuje do obszarów zamieszkałych przez mniejszości narodowe,
•
Dzielmy Komisarza na
Obserwatora –wybory,
Wysłannik –konflikty.
21
IV.
Subregionalna Inicjatywa Środkowoeuropejska (UE):
- przyjęta 1994,
- Polska podpisała Instrument Inicjatywy 1995 w Krakowie,
- w skład wchodzą:
Austria,
Bośnia i Hercegowina,
Chorwacja,
Polska,
Włochy
-nie podpisały:
Białoruś,
Słowenia
- jest to deklaracja polityczna opracowana z inicjatywy Węgier,
- treścią nie odbiega od Konwencji Ramowej oraz uzgodnień OBWE,
Celem przyjęcia tego dokumentu było przede wszystkim zapobieganie napięciom narodowościowym w regionie
oraz wyraŜaniu woli w celu wzmoŜenia ochrony praw osób naleŜących do mniejszości narodowych.
1. Rada Państw Morza Bałtyckiego (UE)
- członkowie:
Dania,
Finlandia,
Litwa, Łotwa,
Norwegia, Polska,
Niemcy,
Rosja,
Uzyskała on mandat ombudsmana, pozwalający na otrzymywanie skarg indywidualnych.
2. Unia Europejska:
a)
Unia Europejska w roku 1994 powołała Pakt Stabilności w Europie
•
Dokument został przygotowany w wyniku kryzysu w byłej Jugosławii
•
Pakt ma przyczynić się
do stabilizacji w Europie
poprzez zawieranie porozumień między stronami
zainteresowanymi,
•
Składa się z 2 części:
1) Deklaracja Dobrego Sąsiedztwa:
•
Podpisana w III 95r przez uczestniczące państwa OBWE, organizacje wielostronne działające w Europie,
22
•
Celem jest zwiększenie współpracy i solidarności w Europie,
•
Przeszkodami które stanowią zagroŜenia : nacjonalizm, szowinizm, ksenofobia,
2) ponad 100 dwustronnych traktatów- to między innymi umowy z państwami zgłaszającymi okres do UE i jej
członkami, umowy między państwami aplikującymi.
V. Porozumienia i traktaty dwustronne
- zawierają postanowienia odnoszące się do:
•
niedyskryminacji,
•
autonomii kulturowej, językowej,
•
swobody nauczania w języku ojczystym,
•
reprezentacji politycznej,
•
zagadnień migracyjnych.
1. Umowy Polskie:
Traktat między RP a Republiką Federalną Niemiec,
Traktat z Białorusią , Czeską i Słowacką RF, Rosją, Ukrainą,
Układ Polsko- Węgierski z 1996 roku,
Układ z Republiką Łotewską 1992 z roku,
Traktat Polsko- Litewski z 1994 roku.
Traktat amsterdamski 1999r. zakaz dyskryminacji
VI. Ustawodawstwa wewnętrzne państw:
- wyróŜniamy 2 systemy ochrony mniejszości narodowych w Europie:
1) Brak uregulowań prawnych , które odnoszą się do mniejszości narodowych:
•
Termin mniejszości narodowych jest nie uŜywany,
•
Brak instytucji rządowych i struktur administracyjnych zajmujących się mniejszościami narodowymi,
•
Mniejszości narodowe dzieli się na obywateli i cudzoziemców,
•
Pojęcie obywatel= pojęciu narodowość,
•
Zaliczmy państwa takie jak:
Francja,
Szwecja,
Bułgaria.
23
2) Dla mniejszości tworzone są formy ochrony prawnej w postaci zapisów w konstytucjach, odrębnych ustawach,
- zaliczamy państwa takie jak:
Austria,
Belgia,
Holandia,
Litwa,
Ukraina,
Polska.
6. Katalog Praw mniejszości narodowych, etnicznych wynikających z Konwencji Ramowej:
1. PrzynaleŜność do mniejszości narodowej jest sprawą indywidualną i naleŜy do swobodnego wyboru kaŜdej z
osób bez negatywnych dla niej następstw, przymusu lub zakazu ze strony państwa.
2. Korzystanie przez osoby naleŜące do mniejszości narodowych ze wszystkich praw człowieka indywidualnie
lub współ z innymi osobami naleŜącymi do tej samej grupy mniejszościowej.
3. Równość osób naleŜących do mniejszości narodowych wobec prawa i jednakowo wolna od dyskryminacji
ochrona prawna.
4. Zapewnienie osobom naleŜącym do mniejszości narodowej moŜliwości utrzymania i rozwijania swej kultury
oraz zachowywania swej toŜsamości narodowej.
5. Zapewnienie proceduralnej ochrony praw osób naleŜących do mniejszości narodowych.
6. zapewnienie pełnej i efektywnej ochrony mniejszości narodowych wynikające z obowiązków państwa wobec
innych państw, społeczności międzynarodowej i osób uprawnionych do tej ochrony.
7. Społeczna zasadność ochrony praw mniejszości.
8. Zachowanie lojalności osób naleŜących do mniejszości narodowych wobec państwa oraz granice korzystania z
praw mniejszości.
24