Praca Mateusza Kucaba

V KONKURS NA ESEJ W ZAKRESIE STOSUNKÓW
MIĘDZYNARODOWYCH
2011/2012
CZY W IMIĘ
BEZPIECZEŃSTWA
MOśNA OGRANICZAĆ
PRAWA CZŁOWIEKA?
Mateusz Kucab
Klasa I
Zespół Szkół Ogólnokształcących w Łańcucie im. Janusza Korczaka
II Liceum Ogólnokształcące
Ul. Grunwaldzka 11
37-100 Łańcut
1
,,Nie ma wolności dla człowieka, jak długo nie pokonał on strachu przed
śmiercią.’’ Albert Camus
Wstęp
,,Nie wystarczy opiewać wielkimi słowami godności człowieka, jeśli potem samo
prawodawstwo jawnie jej zaprzecza.” Tymi słowami Jan Paweł II doskonale oddał ideę praw
człowieka, ale równieŜ podkreślił kierunek myśli społecznej w XXI wieku. Współczesne
społeczeństwo doby globalizacji, rozwiązań komunikacyjnych, kosmopolityzmu i struktur
ponadnarodowych bacznie przygląda się sytuacji praw człowieka. Są one kodeksem
współczesnego człowieka i obywatela nowoczesnego, demokratycznego świata. Z oburzeniem
odnosimy się do medialnych doniesień nt. łamania praw człowieka czy jakiejkolwiek próby ich
ograniczenia przez władze. Spór wokół umowy Anti-Counterfeiting Trade Agreemen – ACTA
był wyraźnym znakiem, Ŝe załamanie wolności w Internecie nie będzie tolerowane. Tak prawa
człowieka i dokumenty je gwarantujące1 stały się miernikiem poziomu cywilizacyjnego oraz
symbolem całej cywilizacji XXI wieku. Wieku humanitaryzmu, równości i wolności oraz
czasów, które mogą się jawić jako szczytowy okres rozwoju ludzkości.
Wiek XXI to obok haseł praw człowieka, sprawiedliwości takŜe, wg. mnie, wiek
ogromnego strachu. śyjemy bowiem takŜe w czasach atomu i ludzkie oczy jeszcze długo będą
spoglądać niespokojnie w niebo, nad którym moŜe rozbłysnąć blask jądrowej zagłady.
I czy w świetle takiego lęku społecznego nie jest zasadne twierdzenie, Ŝe naszym światem
rządzi przede wszystkim argument siły a nie siła argumentu. CóŜ bowiem moŜe zrobić nawet
najbardziej utalentowany protokół dyplomatyczny wobec np. łamania praw człowieka w Korei,
która posiada głowice nuklearne. Czy więc znaczą coś zagwarantowane nam prawa, wolności
i wreszcie ludzka godność wobec potęgi atomu? I czy bezpieczeństwo jest warte ograniczania
moich praw? Moje rozwaŜania chciałbym przedstawić na kilku płaszczyznach.
Kwestia bezpieczeństwa widziana przez dwie płonące wieŜe.
Świat po 11 września 2001r.
1
NajwaŜniejsze dokumenty regulujące prawa człowieka to m.in.: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
uchwalona 10 grudnia 1948 roku, Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka z roku 1966: Międzynarodowy Pakt
Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturowych.
2
Po 11 września rząd USA powinien przysiąc „dopilnować, by sprawiedliwości
stało się zadość, lecz tylko siłą prawa, nigdy prawem siły”2. Gruzy World Trade Center
przysypały na zawsze pewien stary porządek. Jak terrorystom udało się zgiąć najpotęŜniejsze
państwo świata? Upadające wieŜe to upadający system bezpieczeństwa USA, ale takŜe piętno
11 września, które moŜna ciągle jeszcze zaobserwować w polityce tego mocarstwa. Stawiam
tutaj USA za przykład bowiem ten kraj nadaje ton polityce, w tym takŜe polityce
bezpieczeństwa poprzez szeroką działalność w wielu strukturach politycznych, ekonomicznych
i gospodarczych. W odpowiedzi na sytuację międzynarodową prezydent George Bush zapewnił
świat, ze zamierza zniszczyć terroryzm. Zastępując kongresowy system z lat 80.3 podjął nowe
inicjatywy4 regulujące podział obowiązków w zakresie ochrony antyterrorystycznej,
koordynacji międzynarodowej i bezpieczeństwa narodowego, choćby w zakresie ruchu
lotniczego o czym jeszcze będę mówił. Chciałbym tutaj szczególną uwagę zwrócić na USA
Patriot Act uchwalony 26 października 2001 r. To tutaj kwestia bezpieczeństwa jest
rozbudowanym katalogiem działań, który wydawać by się mogło znacznie ogranicza prawa i
wolności5. Jak jednak pokazały nieudane zamachy z 25 grudnia 2009 r. działania Georga
Busha nie są pozbawione błędów. Praca nad systemem przypadła więc obecnie urzędującemu
prezydentowi Barackowi Obamie. Dzięki opublikowanej przez agencję Reuters 7 stycznia
2010 r. liście działań zaproponowanych przez prezydenta nasuwa się wniosek, ze zmierzają
one w kierunku racjonalnego rozwiązania problemu. Zgadzam się więc z wieloma
specjalistami, którzy mówią, Ŝe tylko dzięki rozbudowanej i skutecznej siatce wywiadowczej
za granicą i w kraju moŜna skutecznie zapobiegać atakom. Trzeba doprowadzić do takich
działań wywiadowczych, Ŝeby terrorysta nawet nie myślał o ewentualnym ataku. Tylko takie
właśnie działania mogą przynieść oczekiwany rezultat. Na myśl przychodzą mi słowa byłego
polskiego Ŝołnierza, który obecnie prowadzi wykłady z zakresu terroryzmu tzn. jeśli
2
Te słowa pastora i pacyfisty Williama Sloane Coffina wykorzystuje do artykułu Demokraci zapominają o 11
września Daniel Pipes.
3
W latach osiemdziesiątych, kwestiami bezpieczeństwa wewnętrznego zajmowały się z własnej inicjatywy,
pomniejsze ciała Kongresu takie jak Senate Select Committee on Intelligence and the Congressional Research
Service czy agencje wywiadowcze CIA i FBI.
4
USA Patriot Act, National Security Strategy of 2002, Homeland Security Act, The Intelligence Reform and
Terrorism Prevention Act, National Security Strategy of 2006.
5
To co mogłoby budzić największy niepokój to: zwiększenie zdolności agencji wywiadowczych do
przeszukiwania korespondencji elektronicznej, danych medycznych i finansowych czy telefonów; swobodę
działania agencji ochrony i władz imigracyjnych w wykrywaniu i deportowaniu imigrantów podejrzewanych o
powiązania z terrorystami. Zdobywane informacje i nazwiska miały być umieszczane w bazie danych, na listach
osób podejrzanych o działalność terrorystyczną. Ustawa zakładała takŜe, Ŝe obywatele nie-amerykańscy, którzy
zostaną uznani za zagroŜenie dla narodowego bezpieczeństwa będą mogli być przetrzymywani przez nieokreślony
czas, bez osądzenia, a rząd nie jest zobowiązany do ogłoszania takiego aresztu ani teŜ jego usprawiedliwiania.
3
zamachowiec dostanie się na miejsce dokonania zamachu to juŜ nie moŜna nic zrobić. Trzeba
więc zrobić wszystko, aby nie dopuścić by dostał się w to miejsce. W polityce bezpieczeństwa
doskonale, więc odbija się pytanie Phylissa Cheslera6. To właśnie ten problem bezpieczeństwa,
w wymiarze terroryzmu jest sprawdzianem dla moich wolności. Moje stanowisko wyraŜę
słowami Karla Popera:,,śądamy, aby państwo ograniczyło do pewnego stopnia wolność, tak,
by ostatecznie prawo chroniło wolność kaŜdego".
Narodziny choroby XXI wieku. Bezpieczeństwo w hierarchii
ludzkich potrzeb.
KaŜda dekada i kaŜdy wiek ma swoją chorobę cywilizacyjną. W wieku XXI
funkcje problemu do rozwiązania pełni właśnie terroryzm. Ja nazwałbym go ,,cichym stanem
wojny” poniewaŜ nie wiadomo kto, jak i gdzie uderzy. MoŜna się tutaj posłuŜyć filozoficznym
rozwaŜaniem Thomasa Hobbesa, które zawarł w Lewiatanie7. Terroryzm to najgorsza forma
zwrócenia uwagi na swoje racje i trzeba podkreślić, Ŝe skuteczna. Jednak jakim kosztem?
Terroryści coraz częściej posługują się dziećmi lub osobami upośledzonymi, które niosą
ładunki w wyznaczone miejsce8. Czy więc juŜ jesteśmy w sytuacji, w której nigdzie nie moŜna
czuć się bezpiecznie? Abraham Maslow uwaŜa, i trudno się z nim nie zgodzić, Ŝe
bezpieczeństwo jest drugą w kolejności ludzką potrzebą, która jest zarazem podstawowym
dobrem leŜącym u gruntu pojęcia państwa i społeczeństwa. Bezpieczeństwo to w gruncie
rzeczy zaspokojenie takich wartości jak istnienie, przetrwanie, całość, toŜsamość, spokój,
posiadanie, rozwój. Dlatego, jak wyŜej, zgadzam się z Karlem Poperem. śądam, aby państwo
zapewniło mi bezpieczeństwo. I jeśli jest konieczne ograniczenie moich praw to jestem gotów
ponieść taki konsekwencje.
Niespokojne oczy Europejczyków. Problem bezpieczeństwa
w programie polskiej prezydencji.
Często błędnie myślimy, ze zjawisko terroryzmu jest to problem Ameryki oraz
państw islamskich. Historia takich wydarzeń jak: zamachy bombowe w Londynie, na
6
Czy czekają nas kontrole bielizny przed wejściem na pokład? Jeśli tak, to Al-Kaida zacznie niedługo umieszczać ładunki
wybuchowe wewnątrz ciała. Czy i tam zostaniemy przeszukani?
7
Hobbes zauwaŜył, Ŝe są trzy przyczyny waśni: rywalizacja, nieufność, Ŝądza sławy.
Jednym z bardzo wielu przykładów jest zamach 10 lutego 2011 roku w Mardanie (Pakistan). Nastoletni
zamachowiec-samobójca wysadził bombę wśród rekrutów w czasie porannej musztry.
8
4
moskiewskie lotnisko Domodiedowo czy masakra na norweskiej wyspie Utøya. Takie tragedie
pokazują, Ŝe problem zmasowanej przemocy dotyka takŜe Europę ( terrorysta to przecieŜ nie
tylko wysłannik wielkiej organizacji, ale nawet zwykły szaleniec uzbrojony i gotowy zabijać ze
względu np. na poglądy polityczne). Unia Europejska teŜ nie moŜe czuć się w pełni
bezpieczna. ZagroŜenie ze strony państw hultajskich ( rouge states) czy państw upadłych
(failed states)9 jest tutaj dostrzegane dość znacznie. Sam Francis Fukuyama mówi tutaj
o podstawowym źródle zagroŜen dla współczesnego świata. Baczny wzrok Europejczyków
powinien być takŜe skierowany na granice strefy Schengen, gdzie widzi się moŜliwość
przeszczepienia struktur terrorystycznych. Kwestia bezpieczeństwa była istotnym punktem
polskiej prezydencji w Radzie UE.
Przebywająca w Polsce Wysoka Przedstawiciel Unii
Europejskiej ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Catherine Ashton
rozmawiał o jednym z priorytetów polskiej prezydencji, czyli CSDP- wspólnej polityce
bezpieczeństwa i obrony. Wśród poruszonych kwestii było zacieśnienie współpracy Unii
z NATO, kwestia zdolności unijnych grup bojowych ( przecieŜ od 2013 roku ma być gotowa
grupa weimarska złoŜona z Polski, Niemiec i Francji) a takŜe współpracy w ramach EDA10.
Tutaj widzi się zasługę Polski, która miała charakter włączający i mogło w niej uczestniczyć
więcej krajów.
Codzienność w świecie terroryzmu.
Moje prawa wobec bezpieczeństwa innych.
Celowo poruszyłem temat terroryzmu i zamachów na przykładzie Stanów
Zjednoczonych i Unii Europejskiej. Chciałem tutaj pokazać, Ŝe nie ma terytorium, które moŜe
czuć się bezpieczne. Nie jest moim celem przestraszenie kogoś, ale ukazanie wagi problemu.
Temat polskiego bezpieczeństwa, bezpieczeństwa Unii Europejskiej, cyberterroryzmu oraz
polityki bezpieczeństwa wobec globalizacji to kwestia, o której moŜna mówić bardzo wiele. Ja
starałem się naświetlić problem, który zdecydowanie jest najwaŜniejszym, jaki stoi przed
naszym pokoleniem. śyjemy bowiem w strachu przed tym co sami stworzyliśmy: bombami,
bronią. Jednak z dala od wielkiej polityki jest zwyczajna codzienność, w której miliardy ludzi
podróŜują, jadą rano do pracy metrem popijając kawę, prowadzą dziecko do szkoły i sprawa
9
Rouge states – państwa hultajskie, które w sposób planowy i świadomy naruszają prawo międzynarodowe,
wpierają terroryzm, łamią prawa człowieka np.: Korea Północna, Syria Jemen, Kuba, Iran. Failed states – państwa
upadłe to te, które na skutek długotrwałych konfliktów są pogrąŜone w chaosie i nie są w stanie wykonywać
podstawowych funkcji wewnętrznych, a przez to są zapleczem dla terroryzmu.
10
Europejska Agencja Obrony mieszcząca się w Brukseli agencja Unii, utworzona w 2004 roku w celu poprawy
zdolności obronnych UE oraz wzmocnienia europejskiego przemysłu obronnego, szefową Agencji jest Catherine
Ashton.
5
ataku terrorystycznego nie zaprząta im głowy. Nie znaczy to jednak, Ŝe problemu nie ma. Taką
codziennością, gdzie ogranicza się nasze prawa dla bezpieczeństwa jest choćby lotnisko.
Dajemy się przeszukać, sprawdzać, prześwietlać bagaŜ w celu zapewnienia bezpieczeństwa
sobie i innym. W tym miejscu chciałbym się odnieść do początku mojej pracy, a mianowicie
działań Georga Busha i Departamentu Bezpieczeństwa Transportu11 w zakresie ustalenia
przepisów prawa lotniczego. Większość z tych załoŜeń stała się obowiązująca w wielu krajach
świata jako pewien standard. I tutaj po raz kolejny dostrzegam piętno 11 września. Dlatego na
lotnisku zachowajmy spokój i wykonujmy polecenia słuŜby lotniczej. Te procedury nie są
chorym wymysłem,ale sposobem na zminimalizowanie takich sytuacji jak te z Nowego Jorku.
To właśnie lotniskowa codzienność, długa odprawa to sprawdzian dla nas. Czy potrafimy
uszanować bezpieczeństwo swoje, ale przede wszystkim innych? I to jest odpowiedzią na
postawione pytanie. Trzeba ograniczyć prawa człowieka dla bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo
jest bowiem wysoką wartością, bez której nie moŜna normalnie funkcjonować. Trzeba jednak
uwaŜać, Ŝeby hasła bezpieczeństwa narodowego nie kryły w sobie jakichś znamion
totalitaryzmu. Gdzie ludzie poddawani ciągłej obserwacji i kontroli stają się niewolnikami
bezpieczeństwa bo kaŜdy ich ruch jest poddany analizie. I wreszcie by nie doszło do takiej
sytuacji, jaką przedstawił w filmie Wróg publiczny Tony Scott. Na zakończenie chciałbym
jeszcze odnieść się do słów Jeana Paula –Sartre: ,,Terroryzm to straszna broń, ale uciskani nie
mają innej.” Te słowa chciałbym skomentować myślą Jana Pawła II, która jest teŜ doskonałym
podsumowaniem zebranych tutaj rozmyślań: Terroryzm jest i zawsze będzie przejawem
nieludzkiego okrucieństwa, i właśnie dlatego nigdy nie będzie w stanie rozwiązać konfliktów
między ludźmi.
Zakończenie
11
Jest to jednostkę odpowiadającą za bezpieczeństwo transportu lotniczego w USA. Od tej pory znajdujący się na
lotniskach sprzęt, który wcześniej nie podlegał Ŝadnej kontroli, musi być zatwierdzony przez nią do uŜytku.
Zaostrzyła ona takŜe reguły „prześwietlania” pasaŜerów. Od tej pory wielu z nich przeszukiwanych jest
szczegółowo przez oficerów straŜy celnej, którzy takŜe są lepiej wyszkoleni do pełnienia swoich zadań. Jeśli
chodzi o bezpieczeństwo na pokładzie, takŜe zostało zwiększone. W wielu samolotach wzmocnione zostały drzwi
kokpitu, niektóre takŜe wyposaŜono w kamery, które umoŜliwiają pilotowi kontrolowanie sytuacji na pokładzie.
Prawo zezwala takŜe pilotom na posiadanie broni w czasie lotu (muszą jednak być przeszkoleni w zakresie jej
uŜycia). PasaŜerowie na pokład nie mogą wnosić Ŝadnych płynów. Mają takŜe legitymować się waŜnym
dokumentem poświadczającym ich toŜsamość, który moŜe sprawdzić kaŜdy pracownik lotniska. Jest to jeden z
warunków odprawy. Natomiast w bagaŜu głównym nie mogą oni przewozić Ŝadnych ostrych narzędzi, zaś od
początku 2006 roku takŜe płynów, Ŝeli i aerozoli w ilości przewyŜszającej trzy uncje (85 gramów).
6
Prawa człowieka to dla ludzi XXI wieku pojęcie, które w zasadniczy sposób
traktują jak najwaŜniejsze przykazanie. KaŜdą próbę ograniczenia swoich prawa traktują jak
zamach na wolność jednostki. Chęć wolności i sprawiedliwości jest charakterystyczna dla
kaŜdego chyba człowieka, niezaleŜnie od jego poglądów politycznych, wyznania, narodowości.
Po raz kolejny zacytuje tutaj Jan Pawła II, który jak nikt inny potrafi doskonale zdefiniować
ludzką naturę: Prawo rodzi się z głębokiej ludzkiej potrzeby, odczuwanej przez wszystkich
ludzi, której nikt nie moŜe ignorować ani lekcewaŜyć: z potrzeby sprawiedliwości.
Jednak przyszło nam Ŝyc w czasach nie tylko pięknej demokracji, gdzie rozmawia
się o prawach przysługujących kaŜdemu człowiekowi, ale teŜ w czasach, gdzie na naszych
oczach te prawa się łamie. Pozbawienie ludzi podstawowego prawa do Ŝycia przez zamach
terrorystyczny to zaprzeczenie naszego porządku. CóŜ bowiem znaczą piękne prawa wobec
wybuchu bomby. Terroryzm i coś co mógłbym nazwać przemocą globalną to najwaŜniejsze
zagroŜenie dla społeczności międzynarodowych. Czy więc nie padamy ofiarą własnego
działania, czy wyzwolenie atomu i konstrukcja bomb nie zmieniło się w destrukcyjną siłę,
z którą nie ma jak walczyć. Czy miał rację Albert Einstein mówiąc: Rozpętana potęga atomu
zmieniła wszystko prócz naszego sposobu myślenia. I dlatego dryfujemy ku bezprzykładnej
katastrofie. KaŜdy rok bowiem dostarcza nam przykrych doświadczeń pod tym względem,
takŜe w świetle ich dramatycznych konsekwencji. Terroryści nie patrzą na nasze prawa, tylko
brutalnie realizują swoje cele. Co ich obchodzi tysiące ofiar, cierpienie, pozbawienie synów
matek, płacz i ból po stracie najbliŜszych. To dla nich nic nie znaczące pojęcia.
I tutaj dochodzimy do odpowiedzi na pytanie jak w świetle destrukcyjnych
narzędzi moŜemy rozumieć bezpieczeństwo i jak do tego się mają nasze prawa? Z mojego
wywodu jasno wynika, Ŝe prawa człowieka moŜna ograniczyć jeśli chodzi o bezpieczeństwo.
Dlaczego tak uwaŜam? Najprostszą odpowiedzią jest cytowany wielokrotnie w mojej pracy
Karl Poper. Bezpieczeństwo to, wg. mnie, wartość codzienności. Chcemy Ŝyc spokojnie nie
myśląc o tym, Ŝe zaraz nastąpi wybuch. I tutaj z pomocą przychodzi nam państwo, które
w swej niezywalnej funkcji ma nam zapewnić warunki egzystancji. A cóŜ jest bardziej
potrzebne niŜ bezpieczeństwo? Zrzekamy się wiec części swoich praw, ograniczamy je oddając
państwu wyposaŜonemu w określone narzędzia, by to bezpieczeństwo nam zapewnić. Ja
poszedłbym o krok dalej. Ograniczenie praw człowieka jest niezbędne by zapewnić nam
bezpieczeństwo. Jednak i w tej materii trzeba uwaŜać na rodzące się ryzyko tendencji
totalitarnych.
Reasumując bezpieczeństwo jest warte ograniczenie moich praw bo to wartość
bez, której nie moŜna normalnie funkcjonować. Nie moŜna doprowadzić do stanu, aby lęk
7
przed śmiercią czy zamachem pozbawił nas prawa do normalnego Ŝycia. Czasem warto zdać
sobie sprawę, zwłaszcza w czasie kontroli czy przeszukania np. na lotnisku, Ŝe rzeczywistość
brutalnie konfrontuje nasze wyobraŜenie demokracji. Terroryzm pozbawia nas bowiem prawa
do wolności, więc moŜe warto je trochę ograniczyć, aby tak naprawdę zachować.
8
Bibliografia
1. Aleksandrowicz Tomasz, Bezpieczeństwo w Unii Europejskiej, Warszawa 2011;
2. Gronowska BoŜena, Prawa człowieka i ich ochrona, Toruń 2005;
3. Liedel Krzysztof, Bezpieczeństwo informacyjne, Toruń 2005
STRONY :
WWW.DANIELPIPES.ORG
WWW.PSZ.PL
WWW.UNIAEUROPEJSKA.ORG
9