SYLABUS Prowadzący: Dr hab. Krzysztof Gawlikowski, profesor

SYLABUS Prowadzący: Dr hab. Krzysztof Gawlikowski, profesor

SYLABUS
Prowadzący: Dr hab. Krzysztof Gawlikowski, profesor SWPS;
Kontakt dla studentów: [email protected]
Najnowsza historia polityczna krajów Azji Wschodniej
Forma organizacyjna: konwersatorium
Politologia, semestr zimowy, 2010/11
Soboty zjazdowe, godz. 11.00-13.15
Opis kursu:
Konwersatorium zapoznaje słuchaczy głównie z najnowszymi przemianami w Azji
Wschodniej w XX w., chociaŜ sięga aŜ do XIX w., kiedy kraje tego regionu zostały przemocą
włączone do procesów światowych, a z drugiej strony obejmuje oczywiście wydarzenia lat
ostatnich, z pierwszej dekady XXI w. Na seminarium omawiamy podstawowe wydarzenia i
procesy przemian politycznych, społecznych oraz kulturowych zachodzących w tym
kluczowym obecnie – obok Zachodu – regionie świata. Centralnym problemem jest zderzenie
państw Azji Północno-Wschodniej (Chin, Japonii i Korei) z Zachodem, i tradycyjnej
cywilizacji konfucjańsko-buddyjskiej z cywilizacją chrześcijańską i naukowo-techniczną
zrodzoną w Europie. Główny nacisk zostanie połoŜony na przemiany struktur oraz instytucji
politycznych, jak teŜ na przejmowanie rozmaitych zachodnich wzorów, koncepcji i ideałów
(np. systemu parlamentarnego, ideałów republikańskich, bolszewizmu, demokracji).
Najbardziej szczegółowo omawiany będzie okres po II wojnie światowej, kiedy to Azja Wschodnia stała się
główną areną zimnej wojny, jak teŜ epoka współczesna po zakończeniu tej konfrontacji na przełomie lat 80. i 90.
XX w., kiedy to Azja Wschodnia coraz wyraźniej emancypowała się osiągając fantastyczny rozwój gospodarczy.
Wspomniane będą takŜe – choć tylko fragmentarycznie – przemiany w Azji Południowo-Wschodniej (10 państw na
południe od Chin, od Filipin po Birmę).
Cel zajęć:
Słuchacze powinni nabywać w trakcie zajęć podstawowe wiadomości o Ŝyciu politycznym Azji
Wschodniej i ogromnym zróŜnicowaniu losów tamtejszych narodów oraz ich systemów
politycznych. Bez poznania ich dziejów najnowszych trudno rozumieć procesy zachodzące tam
obecnie i prowadzić efektywną współpracę z podmiotami z tamtego regionu (rozwijaną przez
Unię Europejską w ramach ASEM, a przez USA w ramach APEC). Wiedza ta słuŜyć powinna
równieŜ głębszemu zrozumieniu naszego świata zachodniego i jego relacji historycznych z
Azją Wschodnią.
Warunki zaliczenia i wymagania:
Udział w zajęciach jest obowiązkowy, a słuchacze powinni systematycznie uczestniczyć w
dyskusjach i przygotowywać własne referaty. W związku z pozycjami anglojęzycznymi –
potrzebna jest znajomość angielskiego w stopniu umoŜliwiającym czytanie. Egzamin ma formę
testu pisemnego sprawdzającego znajomość tematów omawianych na zajęciach oraz w
literaturze obowiązkowej.
Tematy zajęć:
1.
Współczesne zróŜnicowanie państw Azji Wschodniej: historyczne, ustrojowe, gospodarcze i kulturowe.
2.
Azja Północno-Wschodnia i Południowo-Wschodnia u progu konfrontacji z Zachodem: tradycyjne państwa i
społeczeństwa.
1
3.
“Otwieranie” państw Azji Wschodniej i jej podporządkowywanie Zachodowi przez mocarstwa zachodnie;
początek procesów okcydentalizacji.
4.
RóŜne losy poszczególnych krajów: partnerstwo z Zachodem (Japonia), dominacja Zachodu (Chiny), albo
kolonizacja (Wietnam, Laos, KambodŜa, Birma, Wyspy Indonezji i Malezja); szczególne przypadki Filipin i
Tajlandii.
5.
Dominacja Zachodu i jej róŜnorakie konsekwencje – okcydentalizacja Azji i nowa kultura oraz nowe wzorce
polityczne; urazy, kompleksy i fascynacje Zachodem.
6.
Japońskie wyzwanie wobec Zachodu: od wojny rosyjsko-japońskiej do II wojny światowej; dramatyczny etap
stosunków Azji Wschodniej z Zachodem; klęska mocarstw zachodnich, dominacja japońska i załamanie
panowania kolonialnego; nowe role Chin oraz Japonii w powojennym świecie.
7.
Konfrontacja zimnowojenna, jej uwikłania i konsekwencje; “komunizm narodowy” i dyktatury prawicowe;
dziedzictwo nierozwiązanych konfliktów.
8.
Nacjonalizmy nowoczesne i budowanie nowoczesnych państw; ustroje polityczne i rola armii; problemy
parlamentaryzmu, partii politycznych, formowania społeczeństw obywatelskich i państwa prawa; problem
religii i świadomości narodowej.
9.
Problem przyjmowania zachodnich koncepcji i wartości – spory o “wartości azjatyckie”; ONZ-owska
koncepcja “dialogu kultur i cywilizacji” (1998).
10. RóŜne drogi modernizacji: Chiny, Japonia, Korea, Birma, Wietnam, Malezja i Singapur.
11. Azja Wschodnia w latach 90-tych XX w. – dylematy szybkiego rozwoju gospodarczego i procesów
demokratyzacji.
12. Azja Wschodnia a kraje Zachodu na początku XXI wieku: współpraca i pola konfliktów; instytucjonalne ramy
współpracy – ASEM i APEC; rola Szanghajskiej Organizacji Współpracy; idee Wspólnoty Azji Wschodniej.
Lektura obowiązkowa:
Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku: Przemiany polityczne i społeczne, pod red. K. Gawlikowskiego i M.
Ławacz, Warszawa 2004, (zwłaszcza str. 13-122, 161-232).
B. Bochorodycz, “Społeczeństwo obywatelskie w Japonii – rozwój i cechy charakterystyczne”, w: K.
Gawlikowski, M. Ławacz, red. Japonia na początku XXI w., Toruń 2008, str. 17-41.
K. Gawlikowski, “Formowanie społeczeństwa obywatelskiego w Chinach w XX
w.”, w: K. Gawlikowski, K. Tomala, red., Chiny, rozwój społeczeństwa i państwa na
przełomie XX i XXI wieku, Warszawa 2002, str. 9-34.
------, “Procesy okcydentalizacji Chin oraz innych krajów Azji Wschodniej i ich stosunek do cywilizacji
zachodniej”, w: Wietnamczycy: systemy wartości, stereotypy Zachodu, pod red. A. W. Jelonka, Warszawa
2004, str. 26-86.
E. HaliŜak, Stosunki międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku, Scholar, Warszawa 1999.
S.. P. Huntington, Zderzenie cywilizacji, Muza, Warszawa 1998, (zwłascza str. 12-66).
“Dyskusja: Azja w XX wieku”, Dzieje Najnowsze, 2000, nr 1, str. 5-29.
Zarys dziejów Afryki i Azji, Historia konfliktów 1869-2000, KiW, Warszawa 2000,
(wyd. II rozszerzone), rozdz. 7, 12, 14, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 34, 38.
2
Literatura zalecana:
Kolejne tomy rocznika Azja-Pacyfik: społeczeństwo – polityka - gospodarka (tomy 112), szczególnie t. 2, str. 157-237 (o problemie “wartości azjatyckich”); t.9 (stosunki
międzynarodowe Chin); t. 12 (Wietnam).
C. Andressen, Krótka historia Japonii – od samurajów do Sony, Dialog, Warszawa 2004.
Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku: Stosunki międzynarodowe i gospodarcze, pod red. K.
Gawlikowskiego i M. Ławacz, Warszawa 2004.
Azyumardi Azra, Indonezyjski islam: muzułmanie głównego nurtu i polityka, “Azja –
Pacyfik”, t. 10/2007, str. 53-61.
M. Bankowicz, System polityczny Singapuru: ewolucja historyczna i teraźniejszość,
Kraków 2005.
Baabar, Dzieje Mongolii, Warszawa 2005.
R. Barreaux, Dzieje dalajlamów, Warszawa 1998, s. 199-279.
Chiny, przemiany państwa i społeczeństwa w okresie reform, 1978-2000, pod red. K. Tomali,
Warszawa 2001.
W. J. Dziak, Kim Ir Sen, dzieło i polityczne wizje, Warszawa 2000.
--------, Kim Jong Il, Warszawa 2004, str. 41-147;
W. J. Dziak, J. Bayer, Mao: zwycięstwa, nadzieje, klęski, Warszawa 2007.
P. B. Ebrey, Historia Chin, Warszawa 2002, s. 220-336.
J. K. Fairbank, Historia Chin, nowe spojrzenie, Gdańsk 1996 (cz. II, III, IV).
J. Fenby, Chiny i narodziny wielkiej potęgi, Znak, Kraków 2009.
K. Gawlikowski, Problem praw człowieka z perspektywy azjatyckiej, w: “Azja
-Pacyfik”, t. 1/1998; str. 9-52.
--------, Procesy demontaŜu komunizmu w Chinach i w Polsce: mity i realia, w: Chiny:
przemiany państwa i społeczeństwa w okresie reform, 1978-2000, pod red. K. Tomali,
Warszawa 2001, str. 371-395.
B.Góralczyk, Z. Góralczyk, “Chiny na arenie międzynarodowej”, w: Azja -Pacyfik, t. 4/2001,
str. 9-27.
B. Góralczyk, Pekińska Wiosna 1989, Początki ruchu demokratycznego w Chinach,
Warszawa 1999.
------------, Zmierzch i brzask: notes z Bangkoku, Toruń 2009.
K. Grzybowski, Filipiny – zarys najstarszej demokracji w Azji, “Azja-Pacyfik”, t.
8/2005, str. 126-142.
D. I. Hitchcock, Czynniki wpływające na wizerunek Stanów Zjednoczonych w krajach Azji
Wschodniej: w poszukiwaniu punktów stycznych, w: Wietnamczycy: systemy wartości –
stereotypy Zachodu, pod red. A. Jelonka, Warszawa 2004, str. 87-131.
Japonia na początku XXI w. – polityka, gospodarka, społeczeństwo i stosunki z Polską, pod. red. K.
Gawlikowskiego, Toruń 2008.
A. W. Jelonek, “Wartości azjatyckie – manifest polityczny czy kategoria kulturowa”, w: Wietnamczycy, cyt. wyd.,
str. 9-25.
--------, W stronę nieliberalnej demokracji, Scholar, Warszawa 2002.
A.W.Jelonek, E. Troynar, Malezja, Warszawa 2009.
K. Karolczak, Japońska demokracja – ‘tatemae’ czy ‘honne’?, w: “Azja-Pacyfik”, t.
1/1998, str. 67-76.
K. Kollmar-Paulenz, Tybet: zarys historii, Warszawa 2009
3
Korea, doświadczenia i perspektywy, pod redakcją. K. Gawlikowskiego i E.Potockiej,
Toruń 2001.
Mahathir bin Mohamad, RozwaŜania o wartościach azjatyckich, “Azja – Pacyfik”, t. 2/1999,
str. 157-168; a takŜe komentarze badaczy polskich str. 169-237.
W. S. Morton, Ch.M. Lewis, Chiny – historia i kultura, Kraków 2007.
W. Olszewski, Historia Wietnamu, Wrocław 1991, s. 236-431.
P. Ostaszewski, Wietnam, NajdłuŜszy konflikt powojennego świata, 1945-1975, Warszawa
2000.
E. Pałasz-Rutkowska, K. Starecka, Japonia, Warszawa 2004;
----------, Japońskie reakcje na spotkania z Zachodem, w: Wizerunek Europejczyków i kultury
Zachodu w Azji i Afryce, Warszawa 2005.
P. Picquart, Imperium chińskie – historia i teraźniejszość chińskiej diaspory, Warszawa 2006.
J. Polit, Chiny, Warszawa 2004.
J. P. Rurarz, Historia Korei, Warszawa 2005.
R. Sławiński, Historia Tajwanu, Warszawa 2001, str. 88-163.
O. Weggel, Chiny, Warszawa 2006.
S. Zapaśnik, Walczący islam w Azji Centralnej, problem społecznej genezy zjawiska,
Wrocław 2006.
“Zrozumieć Azję”, Więź, 2000, lipiec, str. 13-36 (dyskusja redakcyjna).
W języku angielskim:
H. Atlöv, ed., The Cultural Construction of Politics in Asia, Richmond 2000.
Joanne R. Bauer, Daniel A. Bell, eds, The East Asian Challenge for Human Rights,
Cambridge University Press, 1999.
P. Church, ed., A Short History of South-East Asia, Singapore 2006.
J.K. Fairbank i inni, East Asia-Tradition & Transformation, Harvard University 1989.
J. Hendry, Understanding Japanese Society, RoutledgeCurzon, London 1992;
J. H. Miller, Modern East Asia: An Introductory History, N.Y. 2008.
The Modern Chinese State, ed. by David Shambaugh, Cambridge University Press, 2000.
Southeast Asian Identities: Culture and Politics of Representation in Indonesia,
Malaysia,Singapore, and Thailand, pod red. J. E. Kahna, I.B.Tauris, London 1998.
R.Starrs, ed., Nations under Siege: Globalization and Nationalism in Asia, Palgrave, NY
2002.
Yoshio Sugimoto, Japanese Society, Cambridge University Press, Cambridge 1997.
N. Tarling, Nations and States in Southeast Asia, Cambridge Univ.Press, Cambridge 1998.
4