Przemiany w Gdańsku w latach 1871
Transkrypt
Przemiany w Gdańsku w latach 1871
Tramwaje na Targu Węglowym Targ Węglowy ok. 1905, Był sobie Gdańsk, t. 1, s. 119 Targ Węglowy ok. 1885 Był sobie Gdańsk, t. 1, s. 119 Modernizacja – tramwaje c.d. • 1889 – 1891 – efemeryczna linia w Brzeźnie (prywatne przedsięwzięcie Hermanna Kullinga, właściciela domu kuracyjnego w Brzeźnie – centrum Brzeźna – przystanek kolejowy Brzeźno – rychło zamknięta. Modernizacja – tramwaje c.d. • 1899 r. – konkurencyjna firma Danziger Elektrische Strassenbahn AG z Nowego Portu • 1899-1902 linia Gdańsk (Stocznia Schichau’a, od 1900 Targ Kaszubski/Kaschubischer Markt, od 1901 Żuraw, Szeroka, Korzenna) - N. Port (i dalej Brzeźno) – wzdłuż Wisły, Wiślną, Starowiślną z zajezdnią w . Porcie (Bergstrasse/Władysława IV) • 1901 – linia Wrzeszcz – Brzeźno (z Waryńskiego/ Brunshofer Weg) Modernizacja – tramwaje c.d. • Dalsze inwestycje firmy ALS: • Po 1900 r. linia Targ Rybny – Dworzec Główny, ulicami Rycerska, Krosna, Wałowa • 1908 – Oliwa – Jelitkowo • 1903 obie gdańskie firmy połączyły się w DANZIGER ELEKTRISCHE STRASSENBAHN AG Modernizacja – linie tramwajowe • • • • • • • • • • • Nr 1 Długi Targ (Targ Węglowy) – Oliwa Nr 2 Długi Targ – Wrzeszcz Nr 3 Dworzec Gł. – Targ Węglowy – Orunia Nr 4 Targ Węglowy – Hucisko – Emaus Nr 5 Dworzec Gł. – Długa – Łąkowa Nr 6 Dworzec Gł. – Długa – Brama Żuławska Nr 7 Łąkowa – Targ Rybny – Dworzec Gł. Nr 8 Żuraw – Nowy Port – Brzeźno Nr 9 Brzeźno – Wrzeszcz Nr 10 Oliwa – Jelitkowo Ogółem 41 km torów, 104 wagony w 1914 r. Plan sieci tramwajowej do 1959 r. Cyt. za J. Stankiewicz, B. Szermer, Gdańsk… Tramwaj linii 6 (od Bramy Żuławskiej do Targu Rakowego, postój na Długim Targu, ok. 1894) Był sobie Gdańsk, t. 1, s. 69 Wnętrze tramwaju Cena biletu w 1878 – 20 fenigów Wnętrze gdańskiego tramwaju ok. 1929, Był sobie Gdańsk, t. 1. Gdańsk nowoczesny - koleje • 1870 – ruch podmiejski na trasie Gdańsk Brama Wyżynna – Sopot (bilet powrotny 5 srebrnych groszy) • 1870 - zakończenie budowy kolei Gdańsk – Szczecin – powstał dworzec towarowy Gdańsk Brama Oliwska • 1893 – 1900 Dworzec Główny • 1895 – Dyrekcja Kolei z Bydgoszczy do Gdańska (przy Promenadzie) • 1905 – linie wąskotorowe na Żuławy • 1914 – nowy gmach Dyrekcji (przy Dyrekcyjnej 2/4 !) Gdańsk nowoczesny - kanalizacja • 1871 – zakończenie budowy kolektorów kanalizacyjnych dla śródmieścia (przepompownia Ołowianka, biologiczna oczyszczalnia między Stogami a Wisłoujściem) • W 1873 do kanalizacji podłączonych było 3.200 domów (do wodociągu – 2.470) • 1892 – wybudowano główny kolektor kanalizacyjny dla Wrzeszcza (podłączony do Stogów) Gdańsk nowoczesny - wodociągi • 1910 – ujęcie wody we Wrzeszczu (nad Sobieskiego) Gdańsk nowoczesny - gaz • 1872 – 1873 – wymiana ulicznej sieci gazowej w całym mieście • 1904 – nowa gazownia miejska na Wałowej (na terenach pofortecznych) dla całego miasta (gazownia przy Toruńskiej jako zapasowy rezerwuar) Gdańsk nowoczesny – bruk, ulice • 1874 – wielka akcja kładzenia bruku i budowania chodników – w głównych ciągach komunikacyjnych Śródmieścia (wcześniej zlikwidowano przedproża) • 1894-1897 rozbiórka wałów ciągu zachodniego (i północnego) Gdańsk nowoczesny - szpitalnictwo • 1875 – szpital diakonisek przy Nowych Ogrodach 3-5 (w 1887 i 1894 rozbudowany) • 1887 – Szpital Miejski przy Sandgrube (ks. Rogaczewskiego) 24 • 1908 – poradnia przeciwgruźlicza (z aparatem rentgenowskim) przy Sierocej 6 • 1911 – Szpital Miejski przy (dzis.) Dębinkach • 1912 – Szpital Położniczy przy (dzis.) Klinicznej Gdańsk - szpitalnictwo • 1897 – pierwsza konna karetka • Samochód karetka Gdańsk nowoczesny - telefony • 1884 – pierwsza publiczna rozmównica telefoniczna w budynku przy Długim Targu 45 dla klientów giełdy zbożowej w Dworze Artusa • 1886 – instalowanie telefonów w mieszkaniach prywatnych Wrzeszcza, Nowego Portu, Oliwy Gdańsk nowoczesny - elektryczność • 1886 – w ogrodzie kawiarni „Zur Halben Alee” przy Wielkiej Alei pokaz oświetlenia elekrycznego (z prądnicy lokomobila o mocy 8KM) • 1887 – w latarni morskiej w N. Porcie zastosowano światło elektryczne • 1898 – pierwszy prąd z elektrowni miejskiej na Ołowiance (do 1914 turbiny o mocy 4140 kW), mieszkania Śródmieścia, Wrzeszcza, w l. 1908-12 port gdański, Siedlce, Przeróbka, Stogi, St. Szkoty, Suchanino, Ostrów, Brzeźno, Zaspa Gdańsk - lotnictwo • 1910 – lotnisko na wyspie Ostrów • 1912 - 1913 – lotnisko we Wrzeszczu (przy Labesa – Nad Stawem) Polacy w Gdańsku • 1871 – zmarł Jan Teodor Mill, ostatni polski kaznodzieja w luterańskiej kaplicy św. Anny • 1876 – Towarzystwo „Ogniwo” (pierwszy prezes Stanisław Wilczewski) 160 członków, w 1891 – tylko 23. Stan miasta w roku 1914 (1918) • 6425,27 ha (obszar miasta wzrósł ponad 4 razy) • W 1914 r. było w mieście 15.800 budynków (w 1918 r. – 16.176) – ich liczba potroiła się w stosunku do 1871 r. • Mieszkało w nich 188.346 mieszkańców (podwojenie liczby w stosunku do 1871 r.) • WNIOSKI: mniejsza gęstość zaludnienia (średnia), większa liczba jednorodzinnych domów = większy komfort zamieszkiwania, włączenie ter. wiejskich Dzielnice prestiżu / dzielnice ubóstwa • Strefa prestiżu: Główne Miasto (handel, usługi), Nowe Ogrody (zarząd, budowle pożytku publicznego), Długie Ogrody, Górny, częściowo Dolny Wrzeszcz (handel, mieszkania) • Strefa ubóstwa: Nowy Port, Letnica, Siedlce i Emaus, częściowo Stare Miasto (duża liczba zgonów), Orunia i Oruńskie Przedmieście Wpływ wojny (1914-1918) na sytuację wewnętrzną Gdańska • Spadek wzrostu demograficznego, spowodowany mobilizacją, pogorszeniem się warunków ekonomicznych i zdrowotnych mieszkańców, wyjazdami do Rzeszy • W sierpniu/wrześniu 1914 r. poczucie zagrożenia ze strony Rosjan • Rozwój branż zbrojeniowych • Brak siły roboczej, kobiety idą do fabryk (ściąga się Polaków z Kongresówki) Wpływ I wojny światowej na Gdańsk • 1914, 5 sierpnia – wprowadzenie kartek na żywność • 1914, 2 września – jeńcy rosyjscy spod Tannenberga (obóz jeniecki na Przeróbce) • 1914, 14 września – pożyczka wojenna (z Gdańska 12 milionów marek) • 1917, 1 marca – rekwizycja dzwonów na cele wojenne • 1917, kwiecień – wiece antywojenne socjaldemokratów (robotników) • 1918, 10 listopada – w Gdańsku rady robotniczo-żołnierskie • 1918, 14 listopada – Polska Rada Ludowa (Józef Wybicki)