Fuzje i przejęcia w szkolnictwie wyższym

Transkrypt

opracowanie
1 | Tytuł
Paweł Zygarłowski
Konsolidacja
w
szkolnictwie wyższym
Posiedzenie RGNiSW
Warszawa12.03 2015
www.teb-akademia.pl
2 | Tytuł
Agenda
1. Kluczowe uwarunkowania
Przesłanki
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Formy konsolidacji
Przejęcia uczelni
Konsolidacja uczelni w Polsce – dane
Proces konsolidacji
Wnioski
Literatura
www.teb-akademia.pl
3 | Tytuł
Kluczowe uwarunkowania
•
•
•
•
•
•
•
•
Sytuacja demograficzna
Umasowienie szkolnictwa wyższego
Utworzenie sektora uczelni niepublicznych
System prawny
System finansowania szkolnictwa wyższego
Dywersyfikacja geograficzna podaży
Globalna konkurencja uniwersytetów
Zmiana postrzegania roli uczelni wyższych
• Świątynie wiedzy
• Fabryki kapitału ludzkiego (kwalifikacji) i
innowacji
www.teb-akademia.pl
4 | Tytuł
Liczba uczelni w Polsce
500
456
453
325
321
131
132
427
450
400
350
310
301
300
250
213
195
200
150
124
114
106
18
99
115
126
100
50
0
Publiczne
Niepubliczne
Razem
www.teb-akademia.pl
5 | Tytuł
Liczba studentów (w tys.)
2500
1953,8
2000
1343,9
1500
1000
660,4
500
0
Publiczne
Niepubliczne
Razem
www.teb-akademia.pl
6 | Tytuł
Dynamika liczby studentów
(rok do roku)
200,00%
180,24%
180,00%
160,00%
140,00%
115,88%
120,00%
117,71%
100,00%
80,00%
Publiczne
Niepubliczne
Razem
www.teb-akademia.pl
7 | Tytuł
Dynamika liczby studentów
(rok do roku)
115,00%
110,00%
105,00%
100,00%
95,00%
90,00%
85,00%
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Publiczne
Niepubliczne
Razem
www.teb-akademia.pl
8 | Tytuł
12,00
Przeciętna wielkość uczelni
(w tys. studentów)
10,67
10,00
9,22
8,00
6,00
5,11
3,70
4,00 3,61
2,00
2,42
1,43
0,00
Publiczne
Niepubliczne
Razem
www.teb-akademia.pl
9 | Tytuł
Wnioski
-
-
-
Czynniki demograficzne oddziałują negatywnie z
większą siłą na uczelnie niepubliczne niż na uczelnie
publiczne
Uczelnie niepubliczne odgrywają rolę „zbiornika
wyrównawczego” dostosowującego poziom popytu i
podaży usług szkolnictwa wyższego
Procesy konsolidacyjne następują wolniej niż spadek
liczby studentów spowodowany demografią
Przyczyną takiego stanu rzeczy są:
- System finansowania uczelni publicznych
- Wewnętrzne działania restrukturyzacyjne uczelni
- Środki zewnętrzne – programy Unii Europejskiej
- Dywersyfikacja źródeł przychodów uczelni
- Błędy w zarządzaniu strategicznym
www.teb-akademia.pl
10 | Tytuł
Koncentracja popytu na studia ?
www.teb-akademia.pl
11 | Tytuł
Uczelnie publiczne – studenci
1400
35,00%
1200
33,00%
1000
800
30,57%
30,40%
30,46%
30,45%
30,78%
600
31,00%
29,00%
400
374,8
1217,5
379,4
1245,9
384,1
1261,1
385,1
1266,9
387,7
200
1268,4
27,00%
0
25,00%
2008
2009
Studenci
2010
Studenci 10 największych
2011
2012
Udział Top 10
www.teb-akademia.pl
12 | Tytuł
Uczelnie niepubliczne –
stacjonarne I rok
30 000
53,19%
55,00%
50,61%
25 000
48,97%
50,00%
47,47%
20 000
45,00%
15 000
40,00%
11 093
20 857
11 443
22 608
10 264
21 620
12 006
24 519
35,00%
9 446
5 000
36,38%
25 754
10 000
0
30,00%
2009
2010
I rok ogółem
2011
I rok - 10 największych
2012
2013
Udział Top 10
www.teb-akademia.pl
13 | Tytuł
Uczelnie niepubliczne –
niestacjonarne I rok
120 000
40,00%
38,00%
100 000
35,14%
32,95%
80 000
36,00%
34,00%
32,00%
60 000
26,54%
28,00%
19 509
55 512
21 478
65 189
22 275
78 820
24 423
26,00%
92 017
27 140
20 000
25,78%
105 255
40 000
30,00%
28,26%
0
24,00%
22,00%
20,00%
2009
2010
I rok ogółem
2011
I rok - 10 największych
2012
2013
Udział Top 10
www.teb-akademia.pl
14 | Tytuł
Koncentracja - wnioski
• W sektorze uczelni publicznych nie występuje w
ostatnich latach zjawisko zwiększania koncentracji
popytu w największych uczelniach
• W sektorze uczelni niepublicznych w ostatnich latach
występuje silna tendencja do koncentracji studentów w
największych podmiotach. Występuje ona szczególnie
mocno w zakresie studiów stacjonarnych
• Zwiększenie skali koncentracji na rynku będzie
pozytywnie stymulować procesy konsolidacyjne:
- duże podmioty zyskują potencjał do konsolidowania
- małe podmioty szybciej tracą zdolność do
konkurowania
www.teb-akademia.pl
15 | Tytuł
Przesłanki konsolidacji systemowe
• Presja demograficzna
• Reformy systemowe
• Zwiększenie efektywności sektora szkolnictwa
wyższego (w tym efektywności ekonomicznej)
• Reorganizacja sektora szkolnictwa wyższego
(np. ujednolicenie: wyższe szkoły zawodowe
vs. uniwersytety)
www.teb-akademia.pl
16 | Tytuł
Przesłanki konsolidacji indywidualne
• Podniesienie statusu uczelni (tworzenie „nowych
uniwersytetów)
• Uniknięcie bankructwa
• Ambicje
• Optymalizacja kosztów, systemu zarządzania
www.teb-akademia.pl
17 | Tytuł
Konsolidacja a konkurencyjność
•
•
•
•
•
Pozyskanie unikalnych zasobów
Obniżenie siły konkurencji wewnątrzsektorowej
Korzyści skali
Efekty synergetyczne
Warunek konieczny konkurowania globalnego
www.teb-akademia.pl
18 | Tytuł
Konsolidacja a konkurencyjność uczelni
Przykład – fuzja Manchester University 2004
www.teb-akademia.pl
19 | Tytuł
Konsolidacja a inne formy
współpracy uniwersytetów
Kontinuum modeli współpracy jednostek akademickich
Współpraca
nieformalna
Afiliacja
KOOPERACJA
Konsorcjum
Jednostka
wspólna
KOORDYNACJA
Fuzja
- struktura
federacyjna
Fuzja
- struktura
zunifikowana
FUZJA
Źródło: Harman G., Harman K., (2003), Institutional Mergers in Higher Education: Lessons from
International Experience, w: Tertiary Education and Management, Volume 9, Issue 1, s. 30.
www.teb-akademia.pl
20 | Tytuł
Konsolidacja - formy
• Konsolidacja dobrowolna
• Konsolidacja stymulowana
systemowo
• Konsolidacja przymusowa
www.teb-akademia.pl
21 | Tytuł
Konsolidacja - formy
Ustawowe:
• Ustawa szczególna
• Połączenie uczelni
• Włączenie uczelni (Połączenie przez włączenie –
do 2014 – uczelnie niepubliczne - NP)
• Włączenie kolegium (językowego, nauczycielskiego)
• Związek uczelni
Nieopisane w ustawie:
• Zakup spółki założycielskiej (NP)
• Prywatny system uniwersytecki (grupa uczelni
powiązanych założycielsko)
• Alians strategiczny
www.teb-akademia.pl
22 | Tytuł
Konsolidacja - czynniki
Wybrane czynniki wpływające na procesy
konsolidacji
• wielkość instytucji
• liczba zaangażowanych uczelni (bilateralne,
multilateralne)
• rodzaj instytucji (uniwersytety wyższe szkoły
zawodowe…)
• obszar merytoryczny kształcenia i badań
(podobny, zróżnicowany, komplementarny)
www.teb-akademia.pl
23 | Tytuł
Konsolidacja uczelni - specyfika
Czynniki symboliczne i kulturowe (etos
niezależności akademickiej)
Kultury organizacyjne – zorientowana na
badania naukowe vs. zorientowana na
dydaktykę
Rozproszenie geograficzne
www.teb-akademia.pl
24 | Tytuł
Konsolidacja uczelni - specyfika
Aspekty prawne
– regulacje pracownicze (np. tenure)
– zobowiązania fundraisingowe
– system prawny szkolnictwa wyższego
Wieloszczeblowy charakter konsolidacji
(uczelnia, wydział, katedra)
www.teb-akademia.pl
25 | Tytuł
Konsolidacja - efektywność
Przedsiębiorstwa
Uczelnie
25 % udanych
90% udanych
– problem kryteriów
– ocena wewnętrzna vs. ocena zewnętrzna
Oszczędności kosztowe
– praktycznie trudne do osiągnięcia
– 3,6% do 13,1% (badania australijskie)
www.teb-akademia.pl
26 | Tytuł
Konsolidacja a przejęcie
www.teb-akademia.pl
27 | Tytuł
Konsolidacja a przejęcia
• Sektor publiczny
• Zmiana ministra sprawującego nadzór i
zapewniającego finansowanie uczelni
• Częściowe przejęcie kontroli w wyniku
włączenia w struktury uczelni świeckiej
kościelnego wydziału teologicznego
www.teb-akademia.pl
28 | Tytuł
• Sektor niepubliczny – formy ustawowe
• Połączenie uczelni
• Włączenie uczelni
• Przeniesienie pozwolenia na
utworzenie uczelni (w drodze decyzji
właściwego ministra lub na podstawie
statutu uczelni)
www.teb-akademia.pl
29 | Tytuł
• Sektor niepubliczny – formy nieopisane w ustawie
• Przejęcie kontroli nad założycielem
• Zakup spółki założycielskiej
• Przejęcie kontroli personalnej
• Przejęcie kontroli nad uczelnią poprzez jej
organy, na podstawie jej statutu
• Fuzja poprzez likwidację
www.teb-akademia.pl
30 | Tytuł
• Projekty międzysektorowe – publiczno-prywatne
• Ustawowo nieprzewidziane
• Realizowane w formie przejęcia poprzez
likwidację uczelni niepublicznej i
wykorzystanie jej aktywów przez uczelnię
publiczną (fuzja przez likwidację)
www.teb-akademia.pl
31 | Tytuł
Przejęcia uczelni niepublicznych
16
14
12
10
69 procesów
8
6
4
2
0
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Liczba przejęć
w tym poprzez włączenie uczelni
w tym włączeniepoprzez likwidację uczelni
www.teb-akademia.pl
32 | Tytuł
Konsolidacje uczelni w Polsce
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Publiczne
Publiczno-prywatne
Niepubliczne
www.teb-akademia.pl
33 | Tytuł
Konsolidacja – sektor publiczny
2
1
0
Nowa uczelnia w wyniku połączenia
Włączenie kolegium
Włączenie wydziału teologicznego
Włączenie uczelni
www.teb-akademia.pl
34 | Tytuł
Konsolidacja – sektor niepubliczny
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Połączenie uczelni tego samego założyciela
Włączenie w wyniku przejęcia
Włączenie poprzez likwidację
Włączenie do prywatnego systemy uniwersyteckiego
www.teb-akademia.pl
35 | Tytuł
Prywatne systemy uniwersyteckie
25
20
Konsolidacja
2009 +
Rozwój mieszany
2005-2008
Rozwój organiczny
1994-2004
15
10
5
0
Razem
Nowe
Kończące działalność
www.teb-akademia.pl
36 | Tytuł
• 19 systemów w 2015 roku
• 5 - zbudowane poprzez przejęcia
• 7 – wzrost organiczny
• 7 – mieszany model wzrostu
• 9 – dwie uczelni
• 5 – trzy uczelnie
• 5 – 5-7 uczelni
• 6 – lokalne/regionalne
• 8 – kilka regionów
• 5 – o zasięgu ogólnopolskim
www.teb-akademia.pl
37 | Tytuł
• W 2010
• 8,6% ogólnej liczby studentów w Polsce
• 27% ogólnej liczby studentów uczelni
niepublicznych
• W 2014
• 67 uczelni niepublicznych
• 20 % ogólnej liczby uczelni
www.teb-akademia.pl
38 | Tytuł
Związek uczelni
Uwarunkowania prawne
• Do 2014
• Megauniwersytet (kształcenie, badania)
• wspólne wykonywanie ustawowych zadań uczelni
• Od 2014
• Centrum usług wspólnych
• optymalizacja wykorzystania zasobów uczelni
www.teb-akademia.pl
39 | Tytuł
Związek uczelni
Brak wykorzystania praktycznego instytucji Związku
Uczelni (mimo prób):
–
–
–
–
Związek Uczelni Rodzajów Sił Zbrojnych
Uczelnie publiczne Lublina
Uczelnie publiczne Wrocawia
Unia Akademicka
www.teb-akademia.pl
40 | Tytuł
Konsolidacja - wnioski
• Konsolidacja w sektorze uczelni publicznych
koncentrowała się w latach 1998-2004
• Konsolidacja uczelni publicznych realizowana była
głównie w celu utworzenia uczelni o wyższym
statusie (uniwersytet)
• Konsolidacje międzysektorowe mają charakter
incydentalny i w każdym przypadku wiążą się z
likwidacją uczelni niepublicznej
www.teb-akademia.pl
41 | Tytuł
Konsolidacja - wnioski
• Konsolidacja w sektorze uczelni niepublicznych
praktycznie występuje od roku 2005, przy czym
nasilenie tych procesów nastąpiło od roku 2007
• Procesy konsolidacyjne w sektorze niepublicznym
prowadzą do powstania prywatnych systemów
uniwersyteckich, bądź też często są realizowane
przez takie systemy
• Od roku 2012 nastąpiło wyraźne zwiększenie
liczby procesów polegających na włączaniu
uczelni niepublicznych do innych – silniejszych
uczelni, co prowadzi do zmniejszenia ilości uczelni
www.teb-akademia.pl
42 | Tytuł
Proces
• Konsolidacja jako projekt – metodyka projektowa
• Zmiana – to jedyna „stała” w procesach konsolidacji
uczelni
• Due dilligence/studium wykonalności
• Bezpieczeństwo informacyjne
• Poznanie stanu uczelni, identyfikacja ryzyk i zagrożeń
• Aspekty formalne, prawne i podatkowe
• Wybór formy konsolidacji
• Plan integracji
• Aspekty kulturowe
• PR i komunikacja (wewnętrzna i zewnętrzna)
www.teb-akademia.pl
43 | Tytuł
Negocjacje część I
Negocjacje część II
Audyt - część
II (tzw.
głęboki)
Realizacja
Audyt - część
I (wstępny)
Zamykanie
Nawiązanie
kontaktu
Planowanie
Poszukiwanie
partnera
Realizacja
Planowanie
Inicjowanie
Etapy projektu konsolidacji
Podpisanie
porozumienia
Przejęcie
kontroli
Połączenie
uczelni
www.teb-akademia.pl
44 | Tytuł
Proces
• Rola przywództwa
• Precyzyjne zdefiniowanie celów
• Wchłonięcie vs. nowa instytucja
www.teb-akademia.pl
45 | Tytuł
Proces
• STUDENCI
– Kluczowy podmiot zmiany
– Poczucie bezpieczeństwa
– Potencjalnie niezadowolona grupa
www.teb-akademia.pl
46 | Tytuł
Wnioski końcowe
• Procesy konsolidacyjne zachodzące w sektorze
publicznym oraz niepublicznym różnią się istotnie
od siebie w zakresie:
• przesłanek podejmowania decyzji o ich
prowadzeniu
• skali – nasilenia występowania
• okresu występowania
• form i sposobów realizacji
• Procesy i formy konsolidacji są istotnie
uwarunkowane przez:
• system formalno-prawny (czynnik krytyczny)
• finansowy (czynnik stymulujący)
www.teb-akademia.pl
47 | Tytuł
Uwagi końcowe
• Mimo rozdrobnionego systemu publicznego
szkolnictwa wyższego nie zostały podjęte próby
systemowej reformy w tym zakresie
• Konsolidacja uczelni publicznych jest warunkiem
koniecznym osiągnięcia odpowiedniej skali i
zakresu działania niezbędnego do faktycznego
konkurowania na rynku globalnym
• Możliwe konsolidacje uczelni publicznych w
formie związku uczelni – tworzenie „okrętów
flagowych”
www.teb-akademia.pl
48 | Tytuł
Uwagi końcowe
• Małe uczelnie publiczne mogą być w przyszłości
zmuszone do konsolidacji ze względów
ekonomiczno-organizacyjnych – może to w
szczególności dotyczyć części PWSZ
• Możliwe konsolidacje państwowych wyższych
szkół zawodowych z silniejszymi partnerami –
rozszerzenie skali występowania modelu uczelni
wielokampusowej
www.teb-akademia.pl
49 | Tytuł
Uwagi końcowe
• Konsolidacja uczelni publicznych będzie nadal
napotykała na szereg utrudnień – zarówno
wewnętrznych jak i zewnętrznych
• Konsolidacja w sektorze uczelni niepublicznych
będzie w najbliższych latach jednym z kluczowych
procesów – należy spodziewać się zwiększenia
jego tempa
www.teb-akademia.pl
50 | Tytuł
Uwagi końcowe
• Nastąpi zmniejszenie liczby uczelni
niepublicznych, w części przypadków odbywać się
to będzie w formie likwidacji, a w części w formie
konsolidacji
• Może nastąpić konsolidacja niektórych
prywatnych systemów uniwersyteckich do formy
jednej uczelni – często o charakterze
wielokampusowym
• Konsolidacja sprzyjać będzie podnoszeniu
konkurencyjności uczelni, może także przyczyniać
się do poprawy jakości
www.teb-akademia.pl
51 | Tytuł
Uwagi końcowe
• Uczelnie powinny być wspierane przez
administrację państwową w procesach
konsolidacyjnych
– system finansowy (już w części występuje)
– know-how
– aspekty podatkowe w sektorze niepublicznym
• Powinna istnieć możliwość konsolidacji pomiędzy
sektorem publicznym a niepublicznym
• Procesy fuzji uczelni powinny wykorzystywać
doświadczenia z innych krajów
www.teb-akademia.pl
52 | Tytuł
Literatura
• Eastman J., Lang D, Mergers in Higher Education.
Lessons from Theory and Practice, University of
Toronto Press, Toronto 2001
• Fielden J., Markham L, Lessons Learned from
Mergers in Higher Education, CHEMPS Paper 17,
London 1997.
• Harman G., Harman K., Institutional Mergers in
Higher Education: Lessons from International
Experience, w: Tertiary Education and Management,
Volume 9/2003.
www.teb-akademia.pl
53 | Tytuł
Literatura
• HEFCE (Higher Education Founding Council for England),
Mergers In the higher education sector. A guide to
good practice. London 2004
• Harman G., Harman K., Strategic Mergers of Strong
Institutions to Enhance Competitive Advantage,
w: Higher Education Policy, Vol. 21/2008.
www.teb-akademia.pl
54 | Tytuł
Literatura
• Forum akademickie
– J. Woźnicki
– P. Kieraciński
– M. Duszyński
• Sobczak T., Łącka I., Konsolidacja uczelni jako
przykład zmiany strategicznej, w: Przegląd
organizacji 11/2011.
• P. Zygarłowski , Fuzje i przejęcia w szkolnictwie
wyższym, w: Strategiczne uwarunkowania działania
współczesnych przedsiębiorstw, Prace Naukowe WSB w
Gdańsku. Tom 13, Gdańsk 2011.
• P. Zygarłowski , Fuzje i przejęcia a konkurencyjność
uczelni, w: Kapitał intelektualny w szkołach wyższych,
Akademia Finansów i Biznesu Vistula, Warszawa 2012.
www.teb-akademia.pl
55 | Tytuł
Literatura
• J. Patyk, P. Zygarłowski, Ekonomiczno-prawne
aspekty funkcjonowania związku uczelni, w:
Zarządzanie szkołą wyższą. Dylematy i wyzwania. Prace
Naukowe WSB w Gdańsku. Tom 14, Gdańsk 2011.
• I. Josińska, P. Zygarłowski, Biblioteki w obliczu
konsolidacji na rynku szkolnictwa wyższego. Z
doświadczeń Biblioteki Wyższej Szkoły Bankowej
we Wrocławiu, w: Budowanie relacji z klientem
biblioteki, Red. J. Przybysz, P. Pioterek, M. Nowak,
Wydawnictwo WSB, Poznań 2014
www.teb-akademia.pl
56 | Tytuł
Literatura
W przygotowaniu
• Monografia: Procesy konsolidacji w szkolnictwie
wyższym. Stan i perspektywy, Wyższa Szkoła
Bankowa we Wrocławiu
www.teb-akademia.pl
57 | Tytuł
Dziękuję za uwagę
www.teb-akademia.pl

Fuzje i przejęcia w szkolnictwie wyższym

Transkrypt

Podobne dokumenty

CP-Cons - Merinosoft

Egzogeniczne strategie rozwojowe na