bilans zasobów i poboru wód podziemnych w rejonie gzwp 110

bilans zasobów i poboru wód podziemnych w rejonie gzwp 110

BILANS ZASOBÓW I POBORU WÓD PODZIEMNYCH W REJONIE GZWP 110
PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY
PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY
ODDZIAŁ GEOLOGII MORZA
Beata Pasierowska
Państwowa Służba Hydrogeologiczna
80-328 Gdańsk-Oliwa, ul. Kościerska 5
Jednym z zadań Państwowej Służby Hydrogeologicznej (PSH) jest rozpoznawanie, bilansowanie i ochrona
wód podziemnych w celu ich racjonalnego wykorzystania przez społeczeństwo i gospodarkę. Cyklicznie są
również analizowane niebezpieczne zjawiska zachodzące w hydrosferze. Wyniki tych prac są raportowane i
przekazywane w formie prognoz, komunikatów i biuletynów odpowiednim organom władzy publicznej,
głównie szczebla krajowego. Przedmiotem niektórych analiz były także rejony dużych aglomeracji
miejskich w tym Trójmiasto.
Przykładem tych prac mogą być zadania realizowane w latach 2003 – 2007:
a) Ocena stanu zagrożenia w strefach zasilania i poboru wód podziemnych głównych użytkowych poziomów wodonośnych
na obszarach metropolitarnych
b) Wytypowanie źródeł awaryjnego zaopatrzenia ludności w wody podziemne w warunkach wystąpienia zdarzeń
ekstremalnych.
Niniejsze opracowanie Bilans zasobów i poru wód podziemnych w rejonie GZWP 110 oraz Odporność
wód podziemnych na zagrożenia antropogeniczne i skutki zmian klimatu w rejonie GZWP Nr 110
stanowią wstępną syntezę wybranych problemów z zakresu gospodarki wodnej i ochrony wód
podziemnych w rejonie GZWP 110. Opracowania te nie wyczerpują wszystkich problemów, powinny
jednak stanowić punkt wyjścia do dalszych ustaleń i prac porządkujących stan formalno-prawny oraz
zasady ochrony wód podziemnych na obszarze działania Komunalnego Związku Gmin "Dolina Redy i
Chylonki".
POŁOŻENIE, HYDROGRAFIA I WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE REJONU GZWP NR 110
GZWP Nr 110 obejmuje wschodni odcinek pradoliny Redy i pradolinę Kaszubską, stanowiącą część
Pobrzeża Kaszubskiego. Wyraźną granicę zbiornika stanowią krawędzie wysoczyzn morenowych. Na
południe od GZWP 110 rozpościera się obszar Pojezierza
Kaszubskiego, na północy – Wysoczyzna Żarnowiecka.
Otoczenie pradolin stanowią wysoczyzny polodowcowe,
które w północnej części obszaru przyjmują formę kęp.
Rzeka Reda jest głównym ciekiem przecinającym obszar
GZWP Nr 110 i stanowi oś hydrograficzną zlewni. Drugą,
pod względem wielkości rzeką jest Zagórska Struga.
Wysokie wartości odpływów jednostkowych tych rzek (6–
13 l/s/km2) wskazują na znaczne zasoby wodne zlewni
Redy i Zagórskiej Strugi. Są one w głównej mierze
kształtowane zasilaniem podziemnym: od 73 do 94%. Współczynnik ten należy do największych w
Polsce i świadczy o wyjątkowej roli wód podziemnych w kształtowaniu zasobów wodnych GZWP
110. Zasoby odnawialne zlewni Redy i Zagórskiej Strugi wynoszą 9388 m3/h.
Charakterystyczną
cechą
omawianego
obszaru
jest
występowanie
wód
podziemnych
w
wielopiętrowym systemie wodonośnym, na który składają się piaszczyste osady kredy, trzeciorzędu i
czwartorzędu.
GZWP Nr 110 został wyodrębniony w wodonośnych strukturach czwartorzędu. Warstwę wodonośną
w obrębie zbiornika stanowią piaszczysto-żwirowe utwory wodnolodowcowe (poziom pradolinny).
Miąższość poziomu wodonośnego wynosi na ogół 20–35 m, z wyjątkiem rynien występujących w
spągu pradolin, gdzie sięga nawet 100 m (np. w rejonie Kazimierza, Redy, Wejherowa). W
przegłębieniach tych poziom pradolinny kontaktuje się z wodami głębszych poziomów wodonośnych:
miocenu i oligocenu. Wody podziemne występujące w rejonie GZWP Nr 110 są powiązane w
spójnym systemie wodonośnym, który obejmuje: poziom pradoliny, trzeciorzędowe i kredowe piętro
wodonośne oraz poziomy międzymorenowe na obszarze Pojezierza Kaszubskiego, Wysoczyzny
Żarnowieckiej i kęp nadmorskich. Utwory wodonośne pradolin (GZWP 110) stanowią zasadniczą bazę
drenażu wszystkich poziomów wodonośnych. Zasoby GZWP nr 110 kształtują dopływy boczne,
efektywna infiltracja wód opadowych, ascenzja z głębszych poziomów wodonośnych oraz infiltracja z
wód powierzchniowych. W efekcie zbiornik tan należy do najzasobniejszych struktur wodonośnych w
Polsce północnej. Po stronie rozchodów w równaniu bilansowym dominuje drenaż rzek, odpływy
boczne, w tym do Zatoki Gdańskiej, przesączanie do piętra trzeciorzędowego oraz eksploatacja.
BILANS ZASOBÓW I POBORU WÓD PODZIEMNYCH
Termin zasoby wód podziemnych, oznacza według słownika hydrogeologicznego (2002), ilość wód
podziemnych
zawarta
w
ośrodku
skalnym
zlewni
podziemnej
lub
w
innej
jednostce
hydrogeologicznej, wyrażana najczęściej w jednostkach objętościowych na jednostkę czasu. Ustawa
Prawo Geologiczne i Górnicze określa jako obowiązujące dwa rodzaje zasobów wód podziemnych:
zasoby dyspozycyjne, ustalane dla danego obszaru oraz zasoby eksploatacyjne ustalane dla ujęć wód
podziemnych. W rejonach o intensywnej eksploatacji, w których pracują dziesiątki ujęć
oddziałujących na siebie, zasoby eksploatacyjne oznaczają tylko hydrauliczne możliwości dopływu
wód do ujęcia. Suma zasobów eksploatacyjnych nie pozwala zatem na wyznaczenie zasobów
dyspozycyjnych obszaru zasobowego – zlewni. Suma ta powinna być jednak niższa od zasobów
dyspozycyjnych. Dokumentem regulującym możliwości aktualnego poboru wód podziemnych na
ujęciu jest pozwolenie wodnoprawne. Wielkość poboru wód podziemnych nie może przekraczać
zasobów eksploatacyjnych, a suma pozwoleń w zlewni bilansowej nie powinna przekraczać zasobów
dyspozycyjnych. Wynika z tego, że przy znacznym zapotrzebowaniu na wody podziemne jej rezerwy
mogą być ograniczone, a nawet w dalszej perspektywie może nastąpić deficyt dostępnych wód.
Sytuacja taka może wynikać z przyczyn naturalnych (ograniczone zasilanie wód podziemnych) lub z
niewłaściwie oszacowanych zasobów wodnych obszaru bilansowego.
Podstawą zaopatrzenia w wodę mieszkańców gmin skupionych w Komunalnym Związku Gmin
Doliny Redy i Chylonki jest system wodonośny obejmujący dwie zlewnie: Dolnej Redy i Zagórskiej
Strugi.
W 2005 r. decyzją Ministra Środowiska przyjęto zasoby dyspozycyjne wód podziemnych dla
wskazanych zlewni bilansowych. (Podstawą przyjęcia zasobów była „Dokumentacja zasobów
dyspozycyjnych wód podziemnych zlewni Redy, Zagórskiej Strugi i Piaśnicy oraz rzek Przymorza od
Karwianki do Chylonki”).
W granicach zlewni Redy i Zagórskiej Strugi ustalono zasoby dyspozycyjne w wysokości 5262,4
m3/h, z czego na obszarze zlewni Dolnej Redy i Zagórskiej Strugi 3482,2 m3/h. Największą wartość
przypisano do utworów wodonośnych czwartorzędu i miocenu – 2638,6 m3/h.
Na obszarze zlewni Dolnej Redy do eksploatacji ujęte są: poziom czwartorzędowy, czwartorzędowo–
mioceński i oligoceński, a w zlewni Zagórskiej Strugi dodatkowo poziom kredowy.
Podstawowe dane o ujęciach komunalnych zlokalizowanych w zlewniach Dolnej Redy i Zagórskiej
Strugi zestawiono w tabeli:
Nr ujęcia wg
Banku Hydro
Nazwa
Miejscowość
Zasoby
eksploatacyjne
(śr/rok) w m3/h
Ujęcia komunalne na obszarze zlewni Dolnej Redy
60044
WOD. LOKALNY
Osłonino
51,6
140025
UJ. MIEJ. CEDRON
Wejherowo
420**
150013
UJ. MIEJ. REDA
Mostowe Błota
1250**
150013
UJ. MIEJ. REDA
Mostowe Błota
350**
150014
WOD. LOKALNY
Sławutówko
36
150015
WOD. LOKALNY
Mrzezino
32
150016
WOD. LOKALNY
Rekowo Górne
50
150017
WOD. LOKALNY
Rekowo Górne - Widlino
39,2
150131
WOD. WIEJSKI
Gniewowo
36,33
Ujęcia komunalne na obszarze zlewni Zagórskiej Strugi
150005
UJ. MIEJ. RUMIA
Rumia
750**
150005
UJ. MIEJ. RUMIA
Rumia
195
150005
UJ. MIEJ. RUMIA
Rumia
110**
150023
WOD. WIEJSKI MOSTY I Mosty
47,3
150029
WOD. WIEJSKI
Dębogórze
30,3
150030
WOD. WIEJSKI
Kosakowo
41
150035
WOD. WIEJSKI
Łężyce
81
150084
WOD. WIEJSKI MOSTY II Mosty
78
150123
WOD. WIEJSKI KĄPINO I Kąpino
32
150135
WOD. WIEJSKI
Reszki
41
160008
UJ. MIEJ. JANA Z KOLNA Gdynia
260
Ujęcie komunalne zlokalizowane przy granicy zlewni Zagórskiej Strugi
150078
UJ. MIEJ. WICZLINO
Gdynia Wiczlino
650**
Dopuszczalny pobór
wg pozw. wodnopr.
śred.
3/
3
max. m h
m /24h
Pobór wód
w 2005r.
Wiek
ujętej
warstwy
(*)w 2008r.
86
0,6
221,6*
579,5*
184,5*
0,4
15,4
2,3
4,7
0,8
Tr ol
Q + Tr m
Q
Tr ol
Q
Q
Q + Tr m
Q
Q
900**
18000**
360,9*
130**
25
30
30
2640**
210
230
470
400
680
354
262
4560
62,2*
9,2
4,7
14,6
1,5
5,4
1,2
2,5
4,9
Q
Tr ol
K
Q
Tr ol
Tr ol
Q
Tr ol
Q
Q
K
9600
374,4*
Q
750
1600**
500**
3
100
25
29
10,2
10000
30000**
8400**
78
30,7
31,2
260
650
1200
360
** - zweryfikowane wielkości zasobów eksploatacyjnych i dopuszczalnego poboru wód podziemnych
po zmianie zasobów dyspozycyjnych
Przymorza od Karwianki do Chylonki.
dla zlewni Redy, Zagórskiej Strugi i Piaśnicy oraz rzek
Składniki bilansu zasobów i rzeczywistego poboru wód podziemnych oraz wielkość zdefiniowanego w
pozwoleniach wodnoprawnych dopuszczalnego poboru wód w zlewniach bilansowych Dolnej Redy i
Zagórskiej Strugi, z uwzględnieniem podziału na poszczególne poziomy wodonośne przedstawiono
poniżej.
Obszar zasobowy
2
(powierzchnia w km )
Wiek ujętej warstwy
Zasoby dyspozycyjne [m3/h]
Zasoby
eksploatacyjne
Dolna Reda
(165.3)
Zagórska Struga
(196.7)
Czwartorzęd
+ miocen
Trzeciorzęd
(oligocen)
Łącznie
Czwartorzęd
+ miocen
Trzeciorzęd
(oligocen)
Kreda Łącznie
1 245.8
568.1
1 813.9
1 392.8
124.4
151.1
1 668.3
uj.komunalne
1 863.5
401.6
2 265.1
951.3
344.3
370.0
1 665.6
uj. przemysłowe
630.0
87.0
717.0
1 167.5
100.0
473.0
1 740.5
Razem
2 493.5
488.6
2 982.1
2 118.8
444.3
843.0
3 406.1
Dopuszczalny pobór
wód wg pozwoleń
wodno prawnych
uj.komunalne
1 752.5
350.0
2 102.5
801.1
57.5
300.0
1 158.6
uj. przemysłowe
bd
39.6
bd
477.0
70.0
272.0
819.0
Razem
> 1752.5
389.6
> 2 102.5
1 278.1
127.5
572.0
1 977.6
uj.komunalne
824.8
185.1
1 009.9
375.3
24.7
67.1
467.1
Pobór wód
uj. przemysłowe
63.0
15.0
78.0
299.9
16.1
137.1
453.1
Razem
887.8
200.1
1 087.9
675.2
40.8
204.2
920.2
Pobór wód na ujęciu Wiczlino:
374.4
Razem:
Stan rezerw
%
zasobów eksploatacyjnych
brak
(-100)
dopuszczalnego poboru
poboru
1 049.6
14
brak
(-64)
brak
(-52)
brak
(-257)
brak
(-458)
brak
(-104)
brak
(-40)
31
brak
(-16)
8
brak
(-2)
brak
(-279)
brak
(-19)
29
65
40
25*
67
brak
(-35)
45
* - stan rezerw po uwzględnieniu poboru wód podziemnych na ujęciu Wiczlino.
Zestawienie bilansu zasobów i poboru wód podziemnych z zlewni Dolnej Redy
Zlewnia Dolnej Redy
Zlewnia Dolnej Redy
2 500
2 500
2 000
1 500
1 500
m /h
3
3
m /h
2 000
1 000
1 000
500
500
0
0
Czwartorzęd + Trzeciorzęd
(miocen)
Trzeciorzęd (oligocen)
Zlewnia Dolnej Redy
1. Zasoby dyspozycyjne
2. Zasoby eksploatacyjne
3. Dopuszcz. poboru wód podziemnych
1
2 500
2
1 500
3
1 000
4
3
m /h
2 000
wg pozwolenia wodnoprawnego
4. Rzeczywisty pobór wód podziemnych
500
0
Łącznie
Zestawienie bilansu zasobów i poboru wód podziemnych z zlewni Zagórskiej Strugi
Zlewnia Zagórskiej Strugi
Zlewnia Zagórskiej Strugi
2 500
2 000
2 000
1 500
1 500
3
m /h
m 3 /h
2 500
1 000
1 000
500
500
0
0
Czwartorzęd + Trzeciorzęd (miocen)
Trzeciorzęd (oligocen)
Zlewnia Zagórskiej Strugi
Zlewnia Zagórskiej Strugi
3 500
2 500
3 000
2 000
2 500
3
m 3 /h
m /h
1 500
1 000
2 000
1 500
1 000
500
500
0
Kreda
0
Łącznie
Przedstawiony bilans zasobów i poboru wód w zlewniach Dolnej Redy i Zagórskiej Strugi wykonano
dla każdego z poziomów wodonośnych tj. poziomu czwartorzędowego łącznie z miocenem (I poziom),
poziomu oligoceńskiego (II poziom) i poziomu kredowego (III poziom). Do tego celu wykorzystano
dane ze wszystkich ujęć komunalnych znajdujących się na terenie obu zlewni oraz największych ujęć
przemysłowych.
Z uwagi na ustalenie zasobów dyspozycyjnych poziomu pradolinnego (czwartorzędowego) łącznie z
zasobami poziomów międzymorenowych (czwartorzędowych) na wysoczyznach i zasobami miocenu,
na potrzeby niniejszego bilansu określając wielkości zasobów eksploatacyjnych, dopuszczalnego i
rzeczywistego poboru wód dokonano analogicznej agregacji.
Analiza bilansu zasobów i poboru wód podziemnych w zlewniach Dolnej Redy i Zagórskiej Strugi
ujawnia następujące fakty:
•
Suma zasobów eksploatacyjnych (ujęć komunalnych i przemysłowych) oraz dopuszczalnego
poboru wód, który został zdefiniowany w pozwoleniach wodnoprawnych we wszystkich
poziomach wodonośnych, z wyjątkiem poziomu oligoceńskiego (II) w zlewni Dolnej Redy,
przekracza wielkość zatwierdzonych dla nich zasobów dyspozycyjnych.
•
Suma zasobów eksploatacyjnych, a także wielkość dopuszczalnego poboru wód podziemnych
dwóch największych ujęć komunalnych które czerpią wodę z I poziomu wodonośnego
(pradolinnego i miedzymorenowego łącznie z miocenem) zlokalizowanych na obszarze zlewni
Dolnej Redy tj. ujęcia Reda i ujęcia Cedron przekraczają ustalone dla tego poziomu zasoby
dyspozycyjne tj. 1245 m3/h. Zasoby eksploatacyjne dla tych ujęć wynoszą łącznie średnio w
roku 1670 m3/h, maksymalnie 2350 m3/h, a dopuszczalny pobór wód wynosi 1666 m3/h (średni
dobowy).
•
Przyjęte tylko dla ujęcia Reda zasoby eksploatacyjne z utworów czwartorzędowych w
wysokości średniej w roku 1250 m3/h, a maksymalnie 1600 m3/h przekraczają wielkość
ustalonych dla tego poziomu zasobów dyspozycyjnych (nowe zasoby dla ujęcia Reda zostały
przyjęte w 2007 r. tj. już po zweryfikowaniu zasobów dyspozycyjnych zlewni).
•
Rzeczywisty pobór wód podziemnych z poszczególnych poziomów wodonośnych w
analizowanych zlewniach poza jednym wyjątkiem nie przekracza wielkości zasobów
dyspozycyjnych.
•
Porównując aktualny pobór wód z wartością zasobów dyspozycyjnych możemy określić stan
rezerw. Największe rezerwy, przekraczające 60% wielkości zasobów dyspozycyjnych, które
mogą stanowić perspektywiczne źródło zaopatrzenia w wodę dotyczą II poziomu
wodonośnego – oligocenu. Stan rezerw I poziomu w obu zlewniach: Dolnej Redy i Zagórskiej
Strugi nie przekracza 30%, zaś pobór wód z poziomu kredowego na obszarze zlewni
Zagórskiej Strugi (około 200 m3/h) przekracza o 35% ustalone zasoby dyspozycyjne (151
m3/h).
•
W oszacowaniu zasobów dyspozycyjnych zlewni Zagórskiej Strugi nie został uwzględniony
pobór wód podziemnych na ujęciu Wiczlino (374,4 m3/h w 2008 r.), które znajduje się tuż za
granicami zlewni. Z uwagi na warunki hydrostrukturalne i hydrodynamiczne rejonu ujęcia
konieczne jest bilansowanie poboru wód łącznie ze zlewnią Zagórskiej Strugi, gdyż o wielkość
poboru wód na tym ujęciu zmniejsza się zasilanie lateralne (boczne) zlewni w I poziomie
wodonośnym.
Wnioski
•
Na obszarze zlewni Dolnej Redy i Zagórskiej Strugi uregulowania wymaga stan prawny w
zakresie
pozwoleń na pobór wód podziemnych i wielkości zatwierdzonych/przyjętych
zasobów eksploatacyjnych, których wielkości przekraczają zasoby dyspozycyjne
•
Obowiązek uzyskania nowego pozwolenia wodnoprawnego (dla większości ujęć komunalnych
i przemysłowych w przeciągu najbliższych 5 lat) na pobór wód z poziomu kredy gdzie brak
rezerw a także
z poziomu czwartorzędowego łącznie z miocenem może rodzić konflikty i
brak możliwości udzielenia pozwolenia na pobór wód.
•
Poważnej analizie należy poddać tezę o zweryfikowaniu zasobów dyspozycyjnych w części
dotyczącej zlewni Dolnej Redy i Zagórskiej Strugi.
ERROR: syntaxerror
OFFENDING COMMAND: --nostringval-STACK:
/Title
()
/Subject
(D:20091130120527)
/ModDate
()
/Keywords
(PDFCreator Version 0.8.0)
/Creator
(D:20091130120527)
/CreationDate
(bpas)
/Author
-mark-