docNajlepsza
download 
Reklamacja Transkrypt
Najlepsza
ISSN 1232-8634 Kwartalnik Informacyjny i Popularno-Naukowy W Y D A N I E J U B I L E U S Z O W E Premium Przebywanie w trudnych sytuacjach akustycznych Lokalizowanie i uwydatnianie najbardziej pożądanych rozmówców w trudnym otoczeniu akustycznym Komfort Najlepsza oferta na rynku Ekonomiczna Przebywanie w otoczeniu z cichymi dźwiękami w tle Socjalna Przebywanie w spokojnym otoczeniu Możliwa rozmowa z jedną lub dwiema osobami Konieczność manualnej regulacji głośności cena od 800 zł Średnia Przebywanie w głośnym otoczeniu Możliwa rozmowa z kilkoma osobami Automatyczne dopasowanie się do otoczenia Możliwość manualnej regulacji głośności Możliwość wyboru zindywidualizowanych programów słyszenia dostosowanych do potrzeb Ułatwione dostosowanie ustawień do otoczenia Dobry komfort użytkowania Dostępna wersja z cienkim wężykiem oraz wersja wewnątrzuszna Dostępna wersja z cienkim wężykiem oraz wersja wewnątrzuszna Możliwa rozmowa z kilkoma osobami Przebywanie w hałaśliwym otoczeniu Możliwa rozmowa z wiekszą ilością osób Bardzo dobre odwzorowanie dźwięków natury i muzyki W pełni automatyczne dopasowywanie się do otoczenia wykorzystujące umiejętność uczenia się aparatów Możliwość wyboru zindywidualizowanych programów słyszenia dostosowanych do potrzeb Doskonały komfort użytkowania Elegancki wygląd Bardzo dobre odwzorowanie dźwięków natury i muzyki W pełni automatyczne dopasowywanie się do otoczenia wykorzystujące umiejętność uczenia się aparatów Możliwość wyboru zindywidualizowanych programów słyszenia dostosowanych do potrzeb Doskonały komfort użytkowania Elegancki wygląd Ciągłe komunikowanie i współdziałanie pomiędzy aparatami w celu uzyskania wiernego i rzeczywistego obrazu dźwiękowego Dostępność limitowanych edycji cena od 2240 zł cena od 3499 zł cena od 3999 zł cena od 4999 zł Tabela powyżej przedstawia wykaz klas aparatów słuchowych ze względu na możliwości jakie oferują oraz przedział cenowy obowiązujący w firmie GEERS w poszczególnych klasach. WYDAWCA: Warto słyszeć ROK ZAŁOŻENIA 1951 MARZEC Nr 1/2012 (79) 2 Mgr Grzegorz Lorens Po 20 latach… 3 Mgr Magdalena Lasota 20 lat misji firmy GEERS w Polsce Niezależnie od miejsca na ziemi, czasu, czy branży Klienci szukają towarów i usług o najwyższej wartości... W ubiegłym roku obchodziliśmy 60-lecie powstania firmy GEERS w Niemczech... 4 Prof. zw. tyt. med. J. Bożydar Latkowski Inwazja decybeli – zagrożenie hałasem Zachwycając się wspaniałymi osiągnięciami techniki XX i XXI wieku rzadko kiedy myślimy o jej szkodliwych następstwach... 6 Mgr inż. Tomasz Poremski Co nowego na rynku aparatów słuchowych? mgr Grzegorz Lorens Dotychczas wada słuchu przekreślała szansę na uprawianie sportu, pracę w trudnych warunkach... 8 10 Ciekawe informacje Pierwsze na Ukrainie aparaty do przesiewowych badań słuchu u noworodków Liczba osób z utratą słuchu jest duża – nawet osoby w wieku średnim są nim dotknięte Osoby zestresowane chorują ponad dwa razy częściej na tinnitus ABC Audioprotetyka Chorobowa męczliwość słuchu Pomiar in-situ Izofona REDAKCJA dr Bogdan Hoffmann, mgr Grzegorz Lorens, mgr inż. Tomasz Poremski Konsultant medyczny: prof. zw. dr hab. n. med. J. Bożydar Latkowski Sekretarz redakcji: mgr Magdalena Lasota Siedziba: 90-146 Łódź, ul. Narutowicza 130 tel. 42 616 26 70, fax. 42 616 26 51 e-mail: [email protected] www.geers.pl Redakcja pozwala na przedruki materiałów pod warunkiem podania źródła Nakład 7000 egz. DTP i druk: 101 studio DTP T. Tęgi www.101studio.com.pl 2 Prezes Zarządu GEERS Akustyka Słuchu Sp. z o.o. Po 20 latach... N iezależnie od miejsca na ziemi, czasu czy branży Klienci szukają towarów i usług o najwyższej wartości. Jesteśmy zadowoleni, jeżeli płacona cena jej odpowiada. Cenimy firmy, które są w stanie zaproponować najlepszą, obiektywną relację ceny do wartości i jesteśmy rozczarowani, jeżeli zapłacona cena „jest bez pokrycia”. Cena aparatu słuchowego, poprzez narzucony sposób fakturowania, ma charakter symboliczny. Składa się na nią tylko w pewnym stopniu cena samego produktu, a jej podstawowe składniki są odzwierciedleniem kosztów pracy, wiedzy, kosztów lokali, wyposażenia, gwarancji, marketingu… Dzięki wieloletniemu wysiłkowi i przestrzeganiu zasad stworzyliśmy organizację, w której relacja ceny do wartości nabywanych produktów i usług należy do najlepszych na świecie. Zagregowana wartość produktu jest wybitna w zestawieniu z jakąkolwiek firmą na wszystkich znanych mi rynkach. Pozostajemy chyba jedyną firmą, której znacząca część sprzedaży to produkty w cenie poniżej 2 000 PLN i dajemy gwarancję najlepszej ceny na oferowane, poszczególne typy aparatów słuchowych. Jednocześnie jakość, wyposażenie i dostępność naszych sklepów są wzorcowe. Posiadamy wewnętrzny, ustawiczny system szkolenia i monitoring jakości doboru aparatów słuchowych. W przypadku braku zadowolenia wszystkie produkty można zwrócić bez podania przyczyny, w okresie 6 tygodni od nabycia. Nasza przewaga cenowa na rynku jest w większości kategorii produktów przytłaczająca i pragniemy zaprezentować ten fakt Klientom. n Kwartalnik Informacyjny i Popularno-Naukowy Mgr Magdalena Lasota Kierownik ds. marketingu 20 lat misji firmy GEERS w Polsce Certyfikat firmy GEERS W ubiegłym roku obchodziliśmy 60-lecie powstania firmy GEERS w Niemczech, założonej w 1951 roku w Dortmundzie przez Kathe i Theodora Geers. W tym roku świętujemy okrągłą, dwudziestą rocznicę powstania firmy w Polsce. Dokładnie 13 marca 1992 roku w Warszawie został zarejestrowany jej pierwszy oddział. Od tamtego czasu nasza firma dynamicznie się rozwija, zachowując pozycję lidera na rynku aparatów słuchowych, a w centrum naszej uwagi zawsze znajduje się Klient. Obecnie posiadamy 145 oddziałów na terenie całej Polski i zatrudniamy blisko 400 pracowników, ale nasze plany zakładają otwarcie nawet 400 placówek. Te 20 lat na rynku polskim pozwoliło nam stworzyć najlepszą ofertę dla Klientów. Jesteśmy przekonani, iż nasza oferta; a co za tym idzie, satysfakcja ze słyszenia i zaufanie Klienta; są gwarancją sukcesu firmy, dlatego wszystko co robimy, robimy z myślą o nim. To, czego dokonaliśmy do tej pory zawdzięczamy ludziom, którzy byli lub są związani z firmą GEERS, i którym przy tej okazji dziękujemy. Warto także w tym miejscu wspomnieć, iż od 20 lat wydajemy kwartalnik Słuch, z którym staramy się dotrzeć zarówno do lekarzy, jak i instytucji i osób zainteresowanych tematyką w nim poruszaną. Coraz częściej czytają go również nasi Klienci. Liczymy na to, iż kolejne 20 lat będzie okresem jeszcze dynamiczniejszego rozwoju i jeszcze lepszej jakości, gwarantującej pełne zadowolenie Klientów ze słyszenia i z naszych usług. 3 WYDAWCA: Warto słyszeć ROK ZAŁOŻENIA 1951 Prof. zw. tyt. med. J. Bożydar Latkowski Inwazja decybeli – zagrożenie hałasem Z achwycając się wspaniałymi osiągnięciami techniki XX i XXI wieku rzadko kiedy myślimy o jej szkodliwych następstwach, zwłaszcza wówczas, gdy czynniki szkodliwe działają na nasz ustrój niepostrzeżenie. Adaptacja do różnych szkodliwości codziennego życia sprawia, że w wielu przypadkach przestajemy prawidłowo reagować na bodźce, z wyjątkiem może bardzo gwałtownych, „zauważalnych” mimo wszystko przez ustrój, albo wskutek niecodzienności danego zjawiska, albo też jako sygnał ostrzegawczy grożącego nam niebezpieczeństwa. Tak się dzieje w zakładach chemicznych, kiedy stężenie jakiejś toksycznej substancji znacznie przekroczy dopuszczalną normę, tak się dzieje i wówczas, kiedy w zgiełku ulicznego hałasu słyszymy pisk opon gwałtownie hamującego samochodu, mimo że nie zagraża bezpośrednie niebezpieczeństwo. Jedną z bardzo wielu szkodliwości, może najbardziej powszechną – jest hałas. Zapomina się o tym, często nie zdając sobie sprawy, jak poważne następstwa dla całego ustroju, dla naszej psychiki, a szczególnie dla narządu słuchu, niesie ze sobą to zjawisko. Przy czym, nie zawsze musi to być od razu hałas tkalni lub blachowni czy też hałas odrzutowca przekraczającego „barierę dźwięku”, a wręcz przeciwnie, najczęściej jest 4 ...pod wpływem hałasu obserwowano wahania tętna, ciśnienia krwi lub zawartości poziomu cukru, obserwowano także zaburzenia w procentowym składzie elementów morfotycznych krwi. Stwierdzono ponad wszelką wątpliwość, że zjawisko to doprowadzić może do bólów i zawrotów głowy, do braku łaknienia i biegunki, do bezsenności i apatii lub wręcz do nadmiernego pobudzenia psychicznego. Rys. 1. Wczesna faza urazu akustycznego – typowy audiogram to właśnie hałas pozornie „niezauważalny”, powstający ciągle w otaczającym nas środowisku. Definicja hałasu wypowiedziana językiem technicznym, mimo precyzyjnych fizycznych określeń, nie oddaje pełnego obrazu tego zjawiska, pomija bowiem wiele aspektów fizjologicznych, w tym także stan psychiczny człowieka i osobniczą bardzo zróżnicowaną zdolność percepcji. Hasłem w tym ujęciu, będzie równie dobrze spokojna muzyka Griega jak i praca silnika spalinowego, choć odczuwanie tych zjawisk w określonych sytuacjach może być całkiem odwrotne. Zdarza się przecież – czego jesteśmy często mimowolnymi obserwatorami, a raczej (niestety) słuchaczami – że grupa zapalonych zwolenników motoryzacji z rozczuleniem wsłuchuje się w głośną pracę „przegazowywanego” silnika, a nawet zmyślnie konstruuje własne rozwiązania układów wydechowych, aby „inwazja decybeli” zachwycała swą głośnością mieszkańców okolicznych domów. Zdarza się także i tak, że najbardziej „łagodna” i zazwyczaj mile „wpadająca” w ucho muzyka nosi symptomy hałasu, utrudnia skupienie w pracy umysłowej. Są to na pewno cechy indywidualnych odczuć, zależne od chwili, a więc odczuć zmniejszających się podczas wykonywanej pracy, nastawienia psychicznego, a nawet pory dnia. Jedno wydaje się Kwartalnik Informacyjny i Popularno-Naukowy pewne: hałas hałasowi jest nierówny, a nawet powiem więcej – jest nieporównywalny. Jeżeli natężenie hałasu osiąga pewien poziom lub przekracza dopuszczalne granice ustalonych norm, zjawisko to doprowadzić może do poważnych zakłóceń w fizjologicznej sprawności szeregu narządów wywołując także trwałe, nieodwracalne następstwa. Zacznę może od wyliczenia najważniejszych patologicznych objawów ogólnoustrojowych powstających w następstwie długotrwałego działania hałasu, narząd słuchu rezerwując sobie „na deser” dlatego, że uszkodzenia są tu największe i dlatego, że temat ten wymaga nieco dokładniejszego omówienia. Tak więc pod wpływem hałasu obserwowano wahania tętna, ciśnienia krwi lub zawartości poziomu cukru, obserwowano także zaburzenia w procentowym składzie elementów morfotycznych krwi. Stwierdzono ponad wszelką wątpliwość, że zjawisko to doprowadzić może do bólów i zawrotów głowy, do braku łaknienia i biegunki (sic!), do bezsenności i apatii lub wręcz do nadmiernego pobudzenia psychicznego. Jest rzeczą dowiedzioną, że wiele z tych objawów występuje wyraźniej u osób narażonych na hałas, wówczas gdy wracają one do pracy po dłuższej przerwie, np. po urlopie, co staje się przyczyną bardzo złego samopoczucia w mniemaniu, że urlopu nie wykorzystali prawidłowo. Są to tylko niektóre ważniejsze objawy ogólne tzw. „choroby z hałasu”, których etiologia nie zawsze jest należycie rozpoznawana, w związku z czym nie zawsze prawidłowo leczona, a w każdym przypadku niezmiernie złożona w działalności profilaktycznej, ze względu na trudność w ograniczeniu działania czynników wywołujących. Największe jednak zmiany typu uszkodzenia organicznego dotyczą oczywiście narządu słuchu, doprowadzając do powstania tzw. urazu akustycznego, co jest tym groźniejsze, że w pierwszym okresie upośledzenia słuchu uszkodzenie dotyczy na ogół tylko jednego tonu C5 odpowiadającego częstotliwości 4096 Hz. Ten ton u człowieka z urazem akustycznym jest najgorzej słyszalny. Mechanizm słyszenia i znaczenie słuchu we współczesnym świecie istot żywych omawiano już wielokrotnie, tutaj chciałbym tylko zwrócić uwagę Czytelnika na fakt, że uraz akustyczny powstaje najczęściej proporcjonalnie do natężenia, częstotliwości i czasu trwania hałasu, choć należy podkreślić, że istnieje niewątpliwie pewna skłonność osobnicza, i że uszkodzenie takie może powstać przy ekspozycji na hałas przerywany, nawet o mniejszym natężeniu, jeżeli w jego widmie przeważają tony o wysokiej częstotliwości. Zagadnienie powstawania urazu akustycznego nie jest ani proste, ani do końca wyjaśnione. Jest ono nadal przedmiotem wielu prac badawczych audiologów i fizyków. Wiadomo tylko ponad wszelką wątpliwość, że hałas doprowadza w różnym czasie do trwałego upośledzenia słuchu. Niezmiernie ciekawym zjawiskiem w tym złożonym procesie jest fakt, że pierwszy okres upośledzenia słuchu dotyczy przede wszystkim tonu o częstotliwości 4096 Hz tj. częstotliwości „leżącej” poza widmem dźwięków, jakimi posługuje się człowiek w swej potocznej mowie. Stąd bezobjawowy, niejako, przebieg tego uszkodzenia w okresie początkowym, bowiem osoba dotknięta urazem akustycznym, w codziennym życiu „nie dostrzega” upośledzenia, z wyjątkiem może muzyków lub osób korzystających w swej pracy ze specyficznej aparatury dźwiękowej. Spośród licznych teorii próbujących wyjaśnić to zagadnienie podam jedną, najbardziej przekonującą: drga- nia błony bębenkowej pod wpływem hałasu przenoszone są przez złożony układ dźwigni, za jakie uważać należy kosteczki słuchowe w uchu środkowym, do płynnej zawartości ucha wewnętrznego, czyli tzw. ślimaka. Tutaj drgania te doprowadzają do powstania tzw. „fal wędrujących”, które uderzają zawsze w to samo miejsce, potem dopiero rozchodząc się do różnych okolic ślimaka i docierając do zróżnicowanych komórek narządu Cortiego, co pozwala nam słyszeć. To „bombardowane” dźwiękami miejsce odpowiada w narządzie Cortiego lokalizacji dla tonu 4096 Hz i dlatego prawdopodobnie komórki percepcyjne tej okolicy ulegają pierwsze uszkodzeniu. Ale winien jeszcze jestem cierpliwemu Czytelnikowi wyjaśnienie, w jaki sposób można np. u pracownika tkalni lub hali maszyn, określić czy wystąpiły już pierwsze symptomy urazu akustycznego. Celowi temu służy badanie audiometryczne, w którym przy pomocy audiometru, tj. aparatu zaopatrzonego w generator różnych częstotliwości, nadaje się badanemu, przez słuchawki, kolejno zmienione tony, zwiększając ich natężenie stopniowo aż do momentu, kiedy powie, Rys. 2. Zaawansowana faza urazu akustycznego – typowy audiogram 5 WYDAWCA: Warto słyszeć ROK ZAŁOŻENIA 1951 że podany ton słyszy. Natężenie tonu regulowane jest potencjometrem od zera do tzw. wartości progowej, za którą uważa się moment, kiedy ton jest już słyszalny przez badanego. W początkowym okresie urazu akustycznego, badany słyszy podawane tony już przy natężeniu 10-20 dB, co oczywiście jest także zależne od jego wieku, bowiem – jako ciekawostkę – podam, że „starzenie się” narządu słuchu znacznie wykracza poza pojęcie „starość”. Proces ten występować już może w pełni młodości, za jaką uważać chyba należy drugą połowę dwudziestych lat życia. W urazie akustycznym ton o częstotliwości 4096 Hz nie jest jednak słyszalny przy takim natężeniu i aby go badany słyszał, trzeba zwiększyć jego głośność o kilkadziesiąt decybeli, co na audiogramie przedstawione zostaje w postaci charakterystycznego ubytku (Rys. 1). Dalsze narażenie na hałas takiej osoby doprowadza do uszkodzenia sąsiednich tonów; mówi się wówczas, że ubytek słuchu pogłębił się i rozszerzył, dając często w następstwie znaczne upośledzenie słuchu, obejmujące już także częstotliwości wchodzące w zakres widma mowy, co rzecz jasna utrudnia porozumiewanie się (Rys. 2). Oczywiście proces ten w klasycznej postaci występuje obustronnie i doprowadzić może do bardzo ciężkiego uszkodzenia słuchu, a co ciekawsze – może on wystąpić nawet u dzieci matek pracujących podczas ciąży w hałasie o dużym natężeniu. Po tym co powiedziałem nie zdziwi nikogo, że „inwazja decybeli” jest uważana za plagę współczesnej cywilizacji i że tej pladze wydano nieubłaganą walkę. n 6 Mgr inż. Tomasz Poremski Kierownik działu szkoleń i rozwoju firmy GEERS Co nowego na rynku aparatów słuchowych? D otychczas wada słuchu przekreślała szansę na uprawianie sportu, pracę w trudnych warunkach, utrudniała rekreację. Żadne aparaty nie wytrzymywały kontaktu z wodą, nadmiernym pyłem, działaniem promieni słonecznych, wstrzą- sami. Deszcz zmuszał osoby używające aparat do rezygnacji z wędrówki po górach czy nawet spaceru po parku. Nie było mowy o braniu prysznica. Tymczasem rośnie liczba osób mających problem ze słuchem, ocenia się, że dotyczy on co czwartego Polaka. Co gorsza, coraz więcej młodych ludzi skarży się na kłopoty ze słyszeniem. Właśnie im najtrudniej pogodzić się z koniecznością wyboru: słyszeć lub uprawiać sport. Dlatego Siemens opracował aparat Aquaris. Aparat wyposażony jest w technologię BestSound zapewniającą doskonałą jakość dźwięku. Aquaris Jest to prawdziwie wodoszczelny, odporny na zanieczyszczenia, zarysowania i wstrząsy cyfrowy aparat słuchowy. Kwartalnik Informacyjny i Popularno-Naukowy Systemy w nim użyte zapobiegają na przykład gwizdom czy automatycznie koncentrują się na sygnale mowy bez względu na to, skąd dochodzi. Aquaris ma jednoczęściową, pozbawioną śrubek i szczelin obudowę z materiału przypominającego gumę. Komora baterii posiada wodoszczelną, lecz przepuszczającą powietrze membranę. Zespolona metodą ultradźwiękową z obudową osłona wierzchnia chroni wodoszczelną membranę mikrofonu, zaś słuchawkę chroni specjalny filtr siatkowy pokryty nanopowłoką. Ponadto aparat ma specjalny wsuwany zaczep Sport Clip, który utrzymuje aparat bezpiecznie za uchem przy gwałtownych ruchach. Aquaris został zaprojektowany z myślą o osobach, które mając wadę słuchu nie chcą rezygnować z uprawiania sportu: pływania, żeglarstwa, surfingu, kolarstwa górskiego, joggingu czy siatkówki plażowej. Stworzono go, aby sprostał wszystkim tym warunkom i pozwolił cieszyć się życiem bez ograniczeń wynikających z wady słuchu. Znakomicie sprawdzi się na placu budowy czy nawet w pełnej mąki piekarni. Jako dodatkowe akcesorium dostępny jest wodoszczelny pojemnik Aquapac, który idealnie nadaje się do przechowywania pilotów zdalnej obsługi lub odtwarzaczy MP3, przebywając na basenie czy w ogrodzie. Ostatnia generacja aparatów słuchowych firmy Siemens bazujących na najnowszej platformie D7 wyposażona jest w technologię BestSound, która została opracowana, by zapewnić jak najlepszy komfort dźwięku i dobre zrozumienie mowy. Pilot mini TEK posiada nowe możliwości w stosunku do swojego poprzednika, m.in. pozwala na podłączenie do aparatów za jego pośrednictwem: do dwóch telefonów wyposażonych w łącze Bluetooth, dwóch niezależnych źródeł dźwięku, np. telewizora, odtwarzacza MP3, odbiornika Pilot mini Tek Używając pilotów zdalnego sterowania (np. „Tek” lub jego następcy „miniTek”) użytkownik może między innymi samodzielnie regulować głośność lub zmieniać programy akustyczne, jak również połączyć bezprzewodowo swój aparat z nowoczesnymi urządzeniami elektronicznymi. systemu FM (dzięki temu mamy możliwość zastosowania systemu FM również w aparatach wewnątrzusznych) oraz ma wbudowaną cewkę telefoniczną, która umożliwia np. odsłuch komunikatów na lotnisku czy dworcu pod warunkiem, że jest wyposażony w system pętli indukcyjnej. Pure Carat to mały aparat słuchowy Siemensa o dużej mocy. Pomimo że zawiera większą baterię rozmiaru 13, ofe ruje więcej funkcji i dłuższą żywotność baterii niż występujący w ofercie firmy aparat Pure. W połączeniu z nową słuchawką HP Pure Carat stanowi dyskretne rozwiązanie dla osób z dużymi ubytkami słuchu. Osiągnięto to dzięki połączeniu technologii wewnątrzusznych aparatów słuchowych z technologią słuchawki zewnętrznej umieszczonej w przewo- dzie słuchowym, tzw. RIC. Mały i lekki aparat chowa się za małżowiną uszną, a jego obudowę można łatwo wymienić dopasowując jej kolor tak, by wtapiała się w kolor włosów lub skóry. Pure Carat jest równie wygodny jak dyskretny. Pure Carat wyposażony w technologię BestSound, jest ładowalny oraz kompatybilny z systemami Nowa słuchawka HP aparatu, dzięki rozwiązaniu RIC, zapewnia wzmocnienie szczytowe o wartości 75 dB, co czyni ten aparat porównywalnym z wieloma dostępnymi na rynku produktami klasy HP i SP przy zachowaniu jego niewielkich rozmiarów. Pure Carat 7 WYDAWCA: Warto słyszeć ROK ZAŁOŻENIA 1951 łączności bezprzewodowej miniTek i Tek. Aparaty dostępne są w klasach od Średniej do Premium. Najlepszym produktem firmy Oticon oferowanym na naszym rynku jest aparat Agil Pro. Jest to bezprzewodowy aparat nowej generacji, oparty na zupełnie nowej platformie RISE 2 zapewniającej użytkownikom naturalny odbiór dźwięków. Agil Pro Pełna rodzina Oticon Agil wprowadza nowe koncepcje audiologiczne, które pomagają użytkownikowi rozumieć więcej przy mniejszym wysiłku. Nowy system przetwarzania sygnału wspiera zdolność łatwiejszej organizacji środowiska otaczających dźwięków, gdyż wybiera źródło pożądanego dźwięku i następnie go śledzi. Zastosowane rozwiązania to: Dźwięk Przestrzenny 2.0 i Ochrona mowy, która zachowuje informacje o dźwięku i jego przestrzeni, redukując przy tym dźwięki zakłócające, by zapewnić lepsze rozumienie mowy, oraz Connect[+], którego zadaniem jest stworzenie wrażenia naturalnego dźwięku przy przesyłaniu sygnałów dźwiękowych do aparatów. Firma Rexton wprowadziła do swojej oferty nowe aparaty, które są następcami dotychczasowych aparatów serii Day i Bridge. Cztery nowe aparaty Day 4+, Day 6+, Bridge 8+ oraz Bridge 12+ opracowanie zostały na najnowszej platformie D7. Najlepsze z nich są wyposażone w nowe rozwiązania, m.in. jeszcze bardziej skuteczny system redukcji sprzężeń zwrotnych, Sound Radiance, który z wielokanałowym mikrofonem kierunkowym zapewnia dobry odbiór dźwięków mowy nawet, gdy docierają z różnych kierunków. Ponadto zawierają system automatycznej aklimatyzacji, który zmienia ustawienia aparatów adekwatnie do czasu ich noszenia, a co za tym idzie zmniejsza konieczność korekt ustawień aparatów związanych z czasową adaptacją użytkownika. Na zlecenie koncernu AudioNova, do którego należy firma GEERS, powstała marka aparatów o nazwie NovaSense, które są dostępne we wszystkich klasach od Socjalnej do klasy Premium. Większość z nich jest produkowana na najnowszej platformie D7 firmy Siemens. Najlepszy z nich, tzn. aparat NovaSense 701 posiada rzadko spotykaną możliwość nakierowywania się na najbardziej dominującego rozmówce w towarzystwie lub w hałasie. Dzięki temu umożliwia komfortowe prowadzenie rozmowy nawet z osobą, która znajduje się z tyłu. Z taką sytuacją mamy do czynienia np. w samochodzie, gdzie największy poziom hałasu jest generowany przez silnik znajdujący się z przodu kierowcy, przez co normalnie utrudnia rozumienie rozmówcy siedzącego na tylnej kanapie samochodu. Najnowszej generacji system redukcji sprzężeń zwrotnych oraz możliwość uczenia się aparatu najbardziej pożądanych ustawień użytkownika sprawiają, że aparaty te nie ustępują najnowszym i najlepszym rozwiązaniom spotykanym na rynku. O jakości tych aparatów świadczy fakt, że są oferowane z 4-letnią gwarancją. n Ciekawe informacje Na Wschodzie jest komu pomagać. Ukraińskie szpitale potrzebują pomocy jak w mało którym państwie Europy. W ukraińskich szpitalach dla dzieci brakuje wszystkiego – od igieł i strzykawek, poprzez lekarstwa po aparaturę, która w przeciętnym szpitalu na Zachodzie należy do podstawowego wyposażenia – mówiła Oksana Wasyłenko. 8 I nicjatorką powstania ukraińskiej fundacji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy jest Oksana Wasyłenko, która jest ukraińskim Jurkiem Owsiakiem. W akcję zaangażowali się także polscy biznesmeni inwestujący na Ukrainie. Wśród sponsorów fundacji z Ukrainy jest m.in. firma Ukraflora, należąca do polskiego biznesmena Jerzego Konika oraz PZU. Ukraina Pierwsze na Ukrainie aparaty do przesiewowych badań słuchu u noworodków Kwartalnik Informacyjny i Popularno-Naukowy Fot. wosp.org.pl/Ziaba & Jacek Topolski W ramach tej akcji, tak jak w Polwolontariuszy. Aby uniknąć zarzutów sce, ma miejsce rozdawanie czerwoo nieuczciwość, wolontariusze odnonych serduszek (identycznych z polsili puszki z pieniędzmi do oddziaskimi), zbiórki pieniędzy do puszek, łów ukraińskiego Kredo-Banku. Efekt: koncerty i happeningi. ok. 35 tys. dol. W 2008 było to już 24 września 2006 r. wprowadzono ok. 220 tys. w 2009 r. – 350 tys. po raz pierwszy tę inicjatywę w życie. A 2010 r. – 420 tys. Oczywiście, biorąc Trzeba było pokonać barierę w postanieco inny kurs hrywny do dolara wyci przekonania Ukraińców, czy aby na nik ten będzie nieco inny. pewno warto poświecić swój czas na Ukraińska Fundacja „Serce do wolontariat – pracę bez wynagrodze- Ukraińska akcja Serce do Serca serca” nie zapomniała o Orkiestrze nia, za to z myślą o dobroczynności. i Owsiaku. 19 lutego 2010 r. zaproszoZa zebrane wówczas środki zakupione zostały no go na uroczystość przekazywania sprzętu medycznego pierwsze na Ukrainie aparaty do przesiewowych ba- ukraińskim szpitalom. Sfinansowano je ze zbiórki podczas dań słuchu u noworodków. W kolejnym roku (finał nr 2 finału ukraińskiej akcji. n w kwietniu 2007 r.) w zbiórce udział wzięło ok. 10 tys. Źródło: http://m.onet.pl/wiadomosci/4990655,detal.html USA, sierpień 2011 Liczba osób z utratą słuchu jest duża – nawet osoby w wieku średnim są nim dotknięte W badaniach przeprowadzonych w USA wykazano, że co dziewiąta osoba między 45 a 54 rokiem życia wykazuje już objawy uszkodzenia słuchu. Przeciętnie, co siódma osoba wykazuje częściową utratę swoich możliwości percepcji słuchowej. B adania przeprowadzone na wydziale Medycyny Zdrowia na Uniwersytecie Wisconsin, Madison, wykazały, że 6% procent osób uczestniczących w badaniach w wieku od 35 do 44 lat, 11% osób dorosłych w wieku między 45 a 54 lat, 25% osób dorosłych w wieku między 55 i 64 lat cierpiało na utratę słuchu. Dla grupy wiekowej 65-latków i starszych ubytek słuchu mieścił się w obrębie 40%, zaś w grupie wiekowej 80-latków i starszych nawet w 90% – wszystkie te osoby w jakiejś formie utraciły swoje możliwości słuchowe. Czynniki rozstrzygające Dalej autorzy tego studium dowodzą, że grupy mężczyzn – osób z niskim poziomem wykształcenia oraz osoby, które pracują w warunkach obciążającego hałasu, lub też które w swej historii życiowej były poddane interwencji chirurgicz- nej w obrębie ucha, najczęściej cierpią na utratę słuchu. Do czynników, które przyczyniają się do utraty słuchu należą między innymi praca w hałasie, utrata słuchu uwarunkowana dziedzicznie, a także prawdopodobnie choroby serca. Utrata słuchu wiąże się częstokroć z pogorszeniem w porozumiewaniu się, gorszą jakością życia, demencją i problemami poznawczymi – dodają autorzy badań. Zdrowszy styl życia „Utrata słuchu nie może być nieuniknioną częścią procesu starzenia się. Nasze wyniki, które korespondują z innymi badaniami, wskazują na możliwość, że w przypadku zdrowego stylu życia, inaczej mówiąc stylu życia, w którym np. ograniczamy możliwość powstawania sercowych chorób krążeniowych, można zapobiec utracie słuchu, względnie opóźnić jego początek”, oświadczył czołowy badacz Scott D. Nash z wydziału Medycyny Zdrowia na Uniwersytecie Wisconsin, Madison. Scott D. Nash wraz z kolegami dokonał analizy zebranych danych, które są częścią badań Beaver Dam Offspring – epidemiologicznych badań poświęconych procesowi starzenia się. W badaniach tych wzięło udział 3285 uczestników w wieku od 21 do 84 roku życia, przy czym przeciętna wieku mieściła się w granicach 49 lat. Badacze dokonali oceny uszkodzenia słuchu na podstawie przeciętnego czystego tonu 25 dB każdego ucha. Poza tym mierzono rozpoznawanie słów głosów damskich i męskich o różnej głośności. Sprawozdanie zostało opublikowane online w Archives of Otolaryngology – Head & Neck Surgery. n Źródła: http://www.german.hear-it.org/Die-Anzahl-der-Menschen-mit-Horverlust-istgro-sogar-Menschen-mittleren-Alters-sind-betroffen, www.reuters.com, www.businessweek.com i www.eurekalert.org 9 WYDAWCA: Warto słyszeć ROK ZAŁOŻENIA 1951 Niemcy, grudzień 2011 Osoby zestresowane chorują ponad dwa razy częściej na tinnitus Naukowcy przypuszczają, że zachodzi bezpośredni związek między zachorowaniem na tinnitus a stresem. T Fot. PhotoDisc innitus występuje ponad dwa razy częściej wśród osób zestresowanych i cierpiących na syndrom Burn out (wypalenia zawodowego), niż wśród innych ludzi. Wykazały to badania przeprowadzone w Karolinska Institutet w Szwecji. W przeprowadzonych badaniach osoby poddane badaniom testowym wystawiano na stresujące sytuacje. Na przykład musiały one odpowiedzieć na pytania, w trakcie których przerywano im. Następnie pobierano próbki krwi i przeprowadzano ponowne badanie słuchu. Eksperymentatorzy badali poziom kortyzonu we krwi. Kortyzol jest hormonem, który w sytuacjach stresowych wywołuje w organizmie wstrząs. U zwierząt można było już wykazać, że kortyzol wpływa na słuch. „Stwierdziliśmy, że osoby cierpiące w wyniku stresu są ponad dwa razy częściej narażone na ryzyko zachorowania na tinnitus” powiada kierująca badaniami prof. Barbara Canlon. Nieprzyjemne efekty dźwiękowe Prof. Barbara Canlon stwierdziła, iż „było zauważalne, że grupa badanych, zestresowanych osób miała trudności z rozpoznawaniem i zrozumieniem w hałasie szumów i liczb niż inni ludzie”. W konsekwencji prof. Canlon mogła po raz pierwszy wykazać, że długotrwały stres wpływa na słuch. Prof. Canlon dodaje, że „W przypadku leczenia tinnitus i nadmiernej wrażliwości na dźwięki jest ważne, aby pacjent był zbadany pod kątem syndromu Burn out oraz długotrwałego stresu”. Badacze przypuszczają, że zachodzi wzajemne oddziaływanie między tinnitusem a stresem. Skrupulatne badania Eksperymentatorzy przeprowadzili badania wśród 348 osób, które zostały podzielone, w zależności od poziomu zestresowania, na 3 grupy. Badane osoby zostały poddane kompleksowemu badaniu stanu zdrowia wraz z badaniem słuchu. 31% osób uczestniczących w badaniach twierdziło, że cierpią na tinnitus. Jedna trzecia badanych twierdziła nawet, iż cierpią na szumy w uszach o znacznym natężeniu. n Źródło: Auris Nr. 6, 2011 http://www.german.hear-it.org/Gestresste-Menschen-bekommen-mehr-als-doppelt-so-haufig-Tinnitus 10 ABC Audioprotetyka* Chorobowa męczliwość słuchu Przez męczliwość słuchu rozumie się zwracającą uwagę, obniżoną zdolność percepcji słuchowej w sytuacji akustycznego obciążenia. Po dłuższym obciążeniu dźwiękami (tonami) lub szumami, stają się one subiektywnie coraz cichsze, i często mogą po pewnym czasie stawać się ledwo lub wcale niesłyszane. Postrzegana mowa staje się nie tylko bardziej cicha, ale jest także coraz mniej zrozumiała. Męczliwość słuchu jest chorobowym symptomem występującym u osób z niedosłuchem, u których przyczyna niedosłuchu przeważnie ma miejsce w wyniku chorobowych zmianach nerwu słuchowego, dróg słuchowych lub centrów słuchowych w mózgu. Chorobowa męczliwość mózgu staje się szczególnie widoczna w przypadku zaburzeń dopływu krwi do mózgu, po udarach, lub po degeneracyjnych schorzeniach mózgu. Jest ona wtedy często powiązana z ogólnymi symptomami zmęczenia. Badanie chorobliwej męczliwości słuchu dokonuje się pomocą pomiarów audiometrycznych testami próby obciążeniowej, w toku której sprawdza się w jakim stopniu ulega zmianie zdolność słyszenia, gdy na słuch oddziaływuje się przez dłuższy czas tonami lub szumami (Test Carharta, Test Feldmana). Przy chorobowej (= patologicznej) męczliwości słuchu korzystanie z aparatu słuchowego może być ograniczone, gdyż przy silniejszym nagłaśnianiu efekt męczliwości w tych okolicznościach występuję prędzej i mowa po krótkim okresie czasu, mimo niezmienionego wzmocnienia, nie jest już dobrze rozumiana. Patrz także → adaptacja. (P) Kwartalnik Informacyjny i Popularno-Naukowy Pomiar in-situ (ang. także Real Ear Measurement, REM). Korzystając z bardzo małej sondy mikrofonowej można dokonywać pomiarów dźwięku w przewodzie słuchowym także wtedy, gdy jednocześnie noszony jest aparat słuchowy. W ten sposób można mierzyć dźwięk, który rzeczywiście wydobywa się z aparatu słuchowego i jest przenoszony do ucha osoby niedosłyszącej. Jest to ważne z tego względu, że przewód słuchowy zwykle jest częściowo (przyp. red.) lub całkowicie zamknięty przez → wkładkę uszną, która jednocześnie wypełnia w mniejszym lub większym stopniu przewód słuchowy. Obecność wkładki usznej w przewodzie słuchowym wpływa wyraźnie na parametry akustyczne aparatu słuchowego, zaś wprowadzane przez to zmiany są u każdego człowieka inne. Indywidualny wpływ objętości resztkowej (czyli pozostałej części powietrza w przewodzie pomniejszonej na skutek zastosowania wkładki usznej – przyp. red.) na przenoszony przez aparat słuchowy dźwięk mierzy się «in situ», to znaczy przy ciele osoby niedosłyszącej. Dzięki tej technice możliwe jest dokonanie porównania pomiędzy dźwiękiem, który dociera do ucha, gdy brak jest w nim aparatu słuchowego oraz tym, który jest generowany przez aparat słuchowy. Dalej, można zbadać, czy dźwięk wysyłany przez aparat słuchowy spełnia oczekiwania, które wynikają z akustycznych właściwości aparatu słuchowego i regulacji aparatu słuchowego wymaganych przez pacjenta – np. na podstawie wyniku krzywych charakterystycznych. (patrz → izofona). (P) ści dźwięku (rycina). Jeżeli dokonamy między sobą porównania tonów o różnej wysokości, tzn. częstotliwości dźwięku (→ częstotliwość) ustawiając jednocześnie ich natężenie tak by osiągnąć wrażenie tej samej głośności dźwięku, można wówczas wyznaczyć dla wszystkich dźwięków słyszalnych punkty w → polu słuchowym o tej samej głośności. Jeżeli połączymy ze sobą te punkty to otrzymamy krzywą jednakowej głośności = izofona. Dla takiego porównania, jako wartości odniesienia, przyjmuje się tony o częstotliwości 1000 Hz (= 1 kHz). Dla każdego poziomu ciśnienia dźwięku o częstotliwości 1000 Hz można zatem tym sposobem ustalić izofony. Tym samym możemy dla całego pola słuchowego otrzymać tego rodzaju izofony (rycina). Każda krzywa izofoniczna jest wyznaczana poprzez przyporządkowanie głośności danego dźwięku do tonu 1000 Hz, jednostką poziomu głośności jest fon. Podobnie jak tony czyste, można porównywać szumy i hałas używając tonu 1000 Hz, i tą drogą otrzymać miarę głośności dla hałasu, którą także określano mianem fonu. W międzynarodowej standa- ryzacji zrezygnowano z miary fonu i zarówno izofony jak również hałas mierzy się za pomocą → decybeli. Izofony odgrywają ważną rolę w toku dopasowywania aparatów słuchowych – można bowiem u każdego niedosłyszącego ustalić, jaki poziom głośności odbiera on jako przyjemny i w ten sposób określić izofony → przyjemnego słyszenia, które służą jako miernik do ustawienia aparatu słuchowego. Tego rodzaju izofony można obliczyć na podstawie → progu słyszenia oraz → progu nieprzyjemnego słyszenia (używając różnych metod dopasowania Keller, POGO, Berger, NAL itd.; przyp. red.: obecnie najczęściej stosowanymi są NAL NL1, NAL NL2, DSL, DSL v.5.0), lub także poprzez metodę skalowania głośności dokonywanej na podstawie indywidualnego określania subiektywnych wrażeń słuchowych osoby niedosłyszącej (patrz → pomiar pola słyszenia). (P) n *Lexikon der Hörschäden, Peter Plath (red.) przy współpracy: Herbert Bonsel, Claus Harmsen, Werner Saltz, Wyd. 2 poprawione, Gustav Fischer Verlag, Stuttgart · Jena · New York 1995 Izofona (krzywa izofoniczna) (od gr. ísos = równy i gr. phōnē = ton, głos). Izofona (l. mnoga: izofony) = krzywa jednakowej głośno- Ryc. Krzywe tego samego natężenia dźwięku według ISO 226. Przerywana linia całkiem na dole odpowiada normalnemu progowi słyszenia 11 ADRESY ODDZIAŁÓW ZAJMUJĄCYCH SIĘ DOPASOWYWANIEM I SPRZEDAŻĄ APARATÓW SŁUCHOWYCH Bełchatów Biała Podlaska Białystok Bielsko-Biała Bochnia Brzeg Brzesko Bydgoszcz Bytom Chełm Chojnice Cieszyn Częstochowa Chełmno Chorzów Chrzanów Dąbrowa Górnicza Dębica Elbląg Ełk Gdańsk Gdańsk Gdynia Gdynia Gliwice Gorlice Gorzów Wielkopolski Gostynin Grodzisk Maz. Grudziądz Jarosław Jastrzębie Zdrój Jaworzno Jelenia Góra Kalisz Katowice Kępno Kętrzyn Kielce Kluczbork Kłodzko Koło Kołobrzeg Konin Koszalin Kozienice Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Krosno Krotoszyn Kutno Kwidzyn Leżajsk Lidzbark Warmiński Limanowa Lublin Lublin Łańcut Łomża Łowicz Łódź Łódź Łódź Malbork Mielec Mrągowo Myślenice Nowy Sącz ul. 9 Maja 1/3, /44/ 632 81 63 Plac Rubina 1, /83/ 343 69 17 ul. Stołeczna 25, /85/ 742 43 57 pl. Wolności 1, /33/ 822 06 45 ul. Kazimierza Wielkiego 13, /14/ 612 35 40 ul. Mleczna 3, /77/ 416 45 03 ul. Zielona 4, /14/ 663 20 23 ul. Gimnazjalna 8, /52/ 321 47 80 ul. Chrobrego 5, /32/ 282 65 19 ul. Pijarska 3, /82/ 565 67 64 pl. Niepodległości 1-2, lok. nr 1, /52/ 397 01 98 ul. Bielska 37, /33/ 858 23 34 al. Kościuszki 14a, /34/ 368 10 98 ul. Grudziądzka 25, /56/ 686 39 96 ul. Dąbrowskiego 52, /32/ 241 30 35 ul. Sokoła 19, /32/ 623 00 38 ul. Królowej Jadwigi 23, /32/ 262 85 23 ul. Rynek 50, /14/ 670 30 07 ul. Stary Rynek 48a, /55/ 232 41 21 ul. Chopina 4/1, /87/ 610 13 06 ul. Bora Komorowskiego 43, /58/ 346 11 44 ul. Stągiewna 1, /58/ 305 41 40 ul. Kartuska 14a, /58/ 663 00 09 ul. Zygmunta Augusta 6/50, /58/ 620 98 09 ul. Dubois 2, /32/ 230 84 29 ul. Stróżowska 55, /18/ 353 53 61 ul. Wł. Łokietka 31, /95/ 720 32 62 ul. Wojska Polskiego 35, tel. 024/ 235 05 23 ul. Kościelna 9, tel. /22/ 724 28 35 ul. Wybickiego 5, /56/ 462 18 29 ul. Słowackiego 26a, 500 242 978 ul. Wielkopolska 1Ł, /32/ 476 40 85 Rynek Główny 10, /32/ 222 05 24 ul. 1 Maja 55, /75/ 752 20 58 ul. Złota 1, /62/ 766 44 21 ul. Wojewódzka 50, /32/ 255 50 12 ul. Kilińskiego 8, /62/ 782 11 04 ul. Daszyńskiego 31, /89/ 751 07 25 ul. Paderewskiego 33, /41/ 345 43 02 ul. Podwale 12, /77/ 418 24 19 ul. Łąkowa 5, /74/ 867 23 06 ul. Toruńska 46, /63/ 272 40 45 ul. Dubois 27/1, /94/ 355 44 55 al. 1 Maja 12/18, /63/ 242 33 41 ul. Dworcowa 12, /94/ 342 32 55 ul. Sienkiewicza 28, /48/ 614 52 10 ul. Dietla 46, /12/ 429 14 20 al. Słowackiego 58, /12/ 633 09 39 ul. Św. Marka 11, /12/ 423 12 65 ul. Bohaterów Września 1b, /12/ 645 70 12 os. Handlowe 8, /12/ 643 78 24 ul. Kalwaryjska 60, /12/ 656 71 61 ul. Pawła z Krosna 2, /13/ 431 25 60 ul. Zdunowska 9, /62/ 722 63 52 ul. Barlickiego 28, /24/ 254 15 05 ul. Piłsudskiego 48, /55/ 279 50 71 ul. Leśna 22, /17/ 242 67 89 ul. 11 listopada 15 (przychodnia), /89/ 767 00 07 ul. Kościuszki 19, /18/ 337 10 10 ul. Narutowicza 83, /81/ 538 24 35 ul. Kowalska 4, /81/ 532 26 54 ul. Rynek 32, /17/ 22 55 414 al. Legionów 27, /86/ 215 00 19 ul. Stanisławskiego 25B, /46/ 830 03 62 ul. Piotrkowska 289, /42/ 682 81 92 ul. Więckowskiego 6, /42/ 630 32 44 ul. Narutowicza 84, /42/ 213 42 27 ul. Kotarbińskiego 10, /55/ 272 45 25 ul. Żeromskiego 17, /17/ 585 43 23 ul. Królewiecka 58, /89/ 741 36 76 ul. Słowackiego 37e, /12/ 272 19 19 ul. Hoffmanowej 3, /18/ 443 54 74 Nowy Targ Olkusz Olsztyn Opole Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Oświęcim Oświęcim Pabianice Piła Pionki Piotrków Trybunalski Płock Police Poznań Poznań Poznań Poznań Poznań Przemyśl Pszczyna Puławy Pyskowice Racibórz Radom Radomsko Rybnik Rzeszów Rzeszów Sandomierz Sanok Siedlce Sieradz Skawina Słupsk Sosnowiec Stalowa Wola Stargard Szczeciński Starogard Gdański Strzelce Opolskie Strzyżów Suwałki Swarzędz Szczecin Szczecin Szczecin Świnoujście Tarnobrzeg Tarnowskie Góry Tarnów Tczew Tomaszów Mazowiecki Toruń Turek Tychy Wałbrzych Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa Wieluń Włocławek Wodzisław Śląski Wrocław Wrocław Września Zabrze Zamość Zduńska Wola Zgierz Żory Żywiec ul. Długa 84, /18/ 266 44 50 ul. Króla K. Wielkiego 48, /32/ 641 16 96 ul. Kościuszki 13, /89/ 534 56 45 ul. Wł. Reymonta 45/3, /77/ 454 23 42 ul. Kolejowa 26, /62/ 736 14 89 ul. Piekary 9, /62/ 730 09 62 ul. Dąbrowskiego 13a, /33/ 842 38 67 ul. Wysokie Brzegi 4, /33/ 844 83 79 ul. Reymonta 2, /42/ 212 11 99 ul. Bydgoska 34E /67/ 212 47 38 ul. Legionistów 38, /48/ 612 51 76 ul. Kościelna 5, /44/ 646 00 27 ul. Nowy Rynek 11, /24/ 264 45 46 ul. Wróblewskiego 1, /91/ 317 72 21 ul. Głogowska 87, /61/ 866 59 28 ul. Półwiejska 30, /61/ 853 48 68 ul. Prusa 1, /61/ 843 50 93 os. Rzeczypospolitej 6, /61/ 877 10 26 os. Marysieńki 25, /61/ 823 42 11 ul. Plac na Bramie 10, /16/ 675 11 24 ul. Piastowska 3, /32/ 447 01 53 ul. Centralna 18B, /81/ 888 32 85 ul. Wojska Polskiego 10, 519 340 326 ul. Browarna 16/2, /32/ 418 15 44 ul. Wyszyńskiego 15, /48/ 363 30 62 ul. Żeromskiego 9, /44/ 683 50 97 ul. Staszica 1a, /32/ 423 30 30 ul. 3 Maja 20, /17/ 853 88 48 ul. Batorego 18/9, /17/ 862 00 53 ul. Schinzla 13, /15/ 833 30 25 ul. Kościuszki 31, /13/ 463 04 20 ul. 3 Maja 28, tel. /25/ 632 21 79 ul. Sarańska 6f, /43/ 822 30 58 ul. 29 Listopada 9, /12/ 276 01 12 ul. Filmowa 4, /59/ 843 24 50 ul. Modrzejowska 20, /32/ 269 47 80 ul. Komisji Edukacji Narodowej 13, /15/ 842 71 37 ul. Słowackiego 2, /91/ 578 08 98 os. Kopernika 21, /58/ 563 30 95 ul. Dąbrowskiego 12, /77/ 451 01 13 ul. Słowackiego 26a, /17/ 276 50 05 ul. Noniewicza 93, /87/ 565 00 37 ul. Cieszkowskiego 100/102, /61/ 817 41 59 al. Wyzwolenia 5, /91/ 433 93 47 ul. Bolesława Śmiałego 22, /91/ 484 11 89 ul. Leszczynowa 18-19, /91/ 461 31 40 ul. Dąbrowskiego 1d, /91/ 321 27 76 ul. Mickiewicza 4/1, /15/ 823 50 10 ul. Piastowska 13, 501 951 808 ul. Goldhammera 7/2, /14/ 621 75 98 ul. Jana III Sobieskiego 40, /58/ 532 08 09 ul. Jana Pawła II 6, /44/ 724 34 56 ul. Szczytna 8, /56/ 621 08 62 ul. Łąkowa 4a, /63/ 278 00 01 ul. Czarnieckiego 6, /32/ 217 66 08 ul. Konopnickiej 10, /74/ 842 50 19 ul. Hoża 40, /22/ 629 18 24 al. KEN 96, /22/ 644 31 37 ul. Senatorska 22, /22/ 826 12 03 ul. Targowa 37, /22/ 619 39 90 Plac Legionów 5, /43/ 843 34 02 ul. Polskiej Organizacji Wojskowej 22a, /54/ 232 32 76 ul. Powstańców Śląskich 1, /32/ 455 65 17 ul. Św. Antoniego 21, /71/ 343 31 69 ul. Piłsudskiego 66, /71/ 781 54 10 ul. Fabryczna 11, /61/ 436 51 79 ul. Goethego 30, /32/ 370 16 51 ul. Staszica 35, /84/ 638 45 68 ul. Łaska 43, /43/ 824 79 05 ul. Narutowicza 21, tel. /42/ 715 12 67 ul. Moniuszki 28c/16 tel. /32/ 469 63 10 ul. Dworcowa 36, /33/ 867 46 08
