Wskazania do pracy z dzieckiem niedosłyszącym

Wskazania do pracy z dzieckiem niedosłyszącym
Uczeń z dysfunkcją słuchu wymaga odmiennego traktowania w procesie dydaktycznowychowawczym. Ma to związek zarówno pod względem doboru odpowiednich środków
zaradczych, jak i dostosowania wymagań oraz sposobu oceniania do intelektualnych
możliwości ucznia i jego ograniczeń percepcyjnych. W procesie nauczania należy
uwzględniać ograniczenia wynikające z dysfunkcji słuchu (wyraźne obniżenie funkcji
opartych na tzw. inteligencji słownej) i traktować ucznia niedosłyszącego w sposób
zindywidualizowany.
Nauczyciel ( przede wszystkim wychowawca) powinien dowiedzieć się od rodziców, w jakim
stopniu uszkodzony jest słuch ucznia, z jakiej odległości rozumie on mowę za pomocą
aparatu słuchowego (lub bez).
Należy ciągle pamiętać o tym, że aparat słuchowy nie czyni z ucznia osoby normalnie
słyszącej.
Jak słyszą dzieci w aparatach słuchowych?
Dobrodziejstwem naszych czasów jest fakt, że dzieci z wadami słuchu mają możliwość
korzystania z aparatów słuchowych wysokiej jakości. Aparaty te otrzymują ma wniosek
lekarza laryngologa.
Jednym z największych osiągnięć elektroniki w zakresie wzmacniania słuchu są implanty
ślimakowe. Implanty ślimakowe pełnią taką samą rolę jak tradycyjne aparaty słuchowe, zatem
problemy związane z korzystaniem z aparatów słuchowych dotyczą również dzieci
z implantami słuchowymi.
Jeżeli dziecko z wadą słuchu siedzi w pierwszej lub drugiej ławce, nauczyciel może być
pewny, że dziecko ma możliwość usłyszenia i przynajmniej częściowego zrozumienia jego
wypowiedzi. Jeżeli więc dziecko wyraźnie nie reaguje na polecenia nauczyciela, należy
sprawdzić, czy aparat jest włączony bądź poszukać innej przyczyny braku uwagi słuchowej.
Współczesne aparaty słuchowe i implanty ślimakowe są doskonałymi urządzeniami. Wciąż
jednak są to tylko protezy, które nigdy nie zastąpią normalnego słyszenia. Maksymalne
wzmocnienie dźwięku w aparacie słuchowym nie przekracza 60 dB. Jeżeli więc ubytek
słuchu naszego ucznia wynosi 100 i więcej dB, to nawet, gdy korzysta on z najmocniejszych
aparatów słuchowych, wciąż nie będzie słyszał wielu dźwięków.
Rodzaje niedosłuchu
Niedosłuch przewodzeniowy
Występuje, gdy ucho zewnętrzne i środkowe nie mogą przekazywać dźwięków do ucha
wewnętrznego. Do najczęstszych przyczyn niedosłuchu przewodzeniowego należy zatkanie
kanału ucha zewnętrznego, zwykle spowodowane odkładaniem się woskowiny lub infekcją.
W większości przypadków jest to stan przejściowy i można go zlikwidować stosując
odpowiednie leczenie.
Niedosłuch odbiorczy
Ten rodzaj niedosłuchu, często z powodzeniem leczony za pomocą aparatów słuchowych,
może być skutkiem przebywania w hałasie, głośnego słuchania muzyki, obciążeń
genetycznych, różnych chorób( np. przebytej różyczki przez matkę podczas ciąż) lub leczenia
farmakologicznego środkami o silnym działaniu toksycznym(np.chinina antybiotyki:
streptomycyna i gentamicyna)
Niedosłuch mieszany
Połączenie elementów niedosłuchu przewodzeniowego i odbiorczego. Ten rodzaj
niedosłuchu, można z powodzeniem leczyć stosując odpowiednią terapię i aparat słuchowy.
Konkretne wskazówki do pracy z uczniem niedosłyszącym

należy zapewnić dobre oświetlenie klasy oraz miejsce w pierwszej ławce w rzędzie
od okna. Uczeń będąc blisko nauczyciela (od 0,5 – 1.5 m.) którego twarz jest dobrze
oświetlona, może słuchać jego wypowiedzi i jednocześnie odczytywać mowę z ust.
Należy też, umożliwić uczniowi odwracanie się w kierunku innych kolegów
odpowiadających na lekcji – co ułatwi lepsze zrozumienie ich wypowiedzi,

nauczyciel mówiąc do całej klasy, powinien stać w pobliżu ucznia, zwrócony twarzą
w jego stronę - nie powinien chodzić po klasie, czy być odwrócony twarzą do tablicy
– to utrudnia odczytywanie mowy z ust nauczyciela,

podobnie też strój i wygląd nauczyciela m.in. broda czy wąsy zasłaniające usta,
ciemne okulary, długie kolczyki w uszach pani – rozpraszają uwagę,

należy mówić do ucznia wyraźnie używając normalnego głosu i intonacji, unikać
gwałtownych ruchów głową czy nadmiernej gestykulacji,

trzeba zadbać o spokój i ciszę w klasie – eliminować zbędny hałas m.in. zamykać
okna przy ruchliwej ulicy, unikać szeleszczenia kartkami papieru, szurania krzesłami
– to utrudnia rozumienie poleceń nauczyciela

nauczyciel powinien mieć świadomość czy polecenia kierowane do całej klasy są
właściwie rozumiane przez ucznia niedosłyszącego. W przypadku trudności zapewnić
mu dodatkowe wyjaśnienia, sformułować inaczej polecenie, używając prostego,
znanego uczniowi słownictwa,

należy pozostawiać uczniowi większą ilość czasu na sformułowanie odpowiedzi,

uczeń z wadą słuchu ma trudności z równoczesnym wykonywaniem kilku czynności
w tym samym czasie, nie jest w stanie słuchać nauczyciela – co wymaga obserwacji
jego twarzy – jednocześnie otworzyć książkę na odpowiedniej stronie i odnaleźć
wskazane ćwiczenie. Dlatego często nie nadąża za tempem pracy pozostałych uczniów
w klasie,

zaleca się aby uczeń niedosłyszący siedział w ławce ze zdolnym uczniem, który
chętnie dodatkowo będzie pomagał np. szybciej otworzy książkę, wskaże ćwiczenie,
pozwoli przepisać notatkę z zeszytu itp.

w czasie lekcji wskazane jest używanie jak najczęściej pomocy wizualnych i tablicy
(m.in. zapisanie nowego tematu, nowych i ważniejszych słów związanych z tematem,
dat na lekcji historii), aby uczniowi ułatwić zrozumienie nowego tematu,

należy umożliwić uczniowi przemieszczanie się w klasie tam, gdzie dzieją się ważne
doświadczenia. Poprzez bliższą obserwację zapewnić poznanie wielozmysłowe
(wzrok, dotyk i słuch),

do zadań rodziców i nauczyciela należy przełamywanie dużego stresu i napięcia
emocjonalnego, jaki towarzyszy uczniowi przy nawiązywaniu kontaktów z osobami
dorosłymi i rówieśnikami

konieczne jest aktywizowanie ucznia do rozmowy poprzez zadawanie prostych pytań,
podtrzymywanie jego odpowiedzi przez dopowiadanie pojedynczych słów, umowne
gesty, mimiką twarzy,

należy unikać pytań – „czy rozumiesz?” bo najczęściej kiwnie głową potakująco.
Podobnie też pytania w formie intonacji np. „pada śnieg?” czy „odrobiłeś zadanie
domowe?” – uczeń odbiera jak twierdzenie – nie odczytując formy pytającej. Dlatego
też, ucznia należy zapytać: „czy pada śnieg?” albo „czy odrobiłeś zadanie domowe?”

chcąc
bardziej
doskonalić
umiejętności
językowe
ucznia,
należy najpierw
skoncentrować się na wzbogaceniu zasobu słownictwa biernego i czynnego

samo rozumienie zwykle wyprzedza mówienie, oznacza to, że uczeń znacznie więcej
rozumie – posiada więcej wiadomości, niż potrafi przekazać w sposób werbalny,

nauczyciel znając poziom rozwoju mowy ucznia i specyficzne problemy językowe –
powinien indywidualizować zadania na lekcji i dostosować wymagania edukacyjne do
jego możliwości. Pracując z uczniem niedosłyszącym należy pamiętać, że nadrzędnym
celem jest rozwijanie funkcji komunikacyjnej –potrzebnej aby prawidłowo
porozumiewać się np. w sklepie, u fryzjera, u lekarza, w autobusie itp.

uczeń powinien uczestniczyć aktywnie w różnych formach zajęć szkolnych
doskonalących koncentrację uwagi, pamięć, spostrzegawczość wzrokową a także
umiejętności kojarzenia sytuacyjnego i zapamiętywania pewnych wiadomości.

omawiamy z uczniem istotne pojęcia – wyjaśniamy nowe słownictwo – wykorzystując
dotychczasowy zasób słownictwa i doświadczeń życiowych, odwołujemy się do
wyobrażeń,

uczeń niedosłyszący jest w stanie opanować konieczne i podstawowe wiadomości
zawarte w programie nauczania ale wymaga na to znacznie więcej czasu i wkładu
pracy, w porównaniu z uczniem słyszącym. Przy ocenie osiągnięć ucznia z wadą
słuchu należy bardziej docenić własną aktywność i wkład pracy, a także jego stosunek
do obowiązków szkolnych (systematyczność, obowiązkowość, dokładność),

przy ocenie samodzielnych prac pisemnych ucznia niedosłyszącego należy
uwzględnić zasób słownictwa, poziom wiadomości, samodzielny wysiłek i wkład
pracy z pominięciem błędów artykulacyjnych i spowodowanych niedosłuchem.
W przypadku dużej ilości błędów różnego typu, stosować ocenę opisową. Udzielić
wskazówek jak uczeń może je poprawić w domu ( z pomocą rodziców),

w ocenach ucznia niepełnosprawnego powinny przeważać oceny pozytywne,
pochwały, nagrody, gdyż one spełniają funkcję rewalidacyjną. Ocena negatywna
bardziej onieśmiela dziecko niesłyszące, pogłębia jego bierność i brak wiary we
własne możliwości. Nasila się kompleks niepełnosprawności.

ocena w przypadku ucznia niedosłyszącego ma przede wszystkim spełnić funkcję
wychowawczą i rewalidacyjną a w mniejszym zakresie dydaktyczną.
Ważne jest aby:
 Oceniając ucznia z wadą słuchu należy brać pod uwagę przede wszystkim aktywność
ucznia, wkład pracy, zainteresowanie przedmiotem, systematyczność, pilność (czyli
jego stosunek do nauki) oraz uwzględniać obiektywne ograniczenia wynikające
niedosłuchu. Zadaniem nauczyciela jest więc ocenić ogrom wysiłku, jaki uczeń
musiał włożyć, by panować to, co było przewidziane programem nauczania.
 Na bieżąco
przekazywać
rodzicom informacje o
postępach dziecka oraz
występujących trudnościach w nauce, wskazywać, które partie materiału wymagają
utrwalenia w domu.
 Dokonywać selekcji materiału nauczania, wybrać podstawowe zagadnienia, które
dziecko powinno opanować.
 Czuwać, aby dziecko przebywało pod stałą kontrola specjalistów, współpracować
z nimi w organizowaniu systematycznej pomocy.
 Włączyć dziecko do zespołu klasowego w miarę możliwości najmniej licznego.
Ilona Draczyńska-Kubera