Restytucje ryb wedrownych w Polsce

Restytucje ryb wędrownych w Polsce
Ryszard Bartel
Instytut Rybactwa Śródlądowego
Zakład Ryb Wędrownych
ul. Reduta Żbik 5,
80 – 761 Gdańsk
e-mail: [email protected]
Występowanie troci w polskich rzekach
–po II Wojnie Światowej
– niegdyś
– tama w 1968
Niszczenie środowiska powodowało zmniejszenie
liczebności ryb wędrownych:
•
•
•
•
•
Zanieczyszczenie
Kanalizacja rzek
Prostowanie rzek
Eksploatacja żwiru
Przełowienie
Najbardziej niebezpieczne jest przegradzanie rzeki.
Tarlaki nie mogą dojść do tarlisk.
Część tarlisk jest zniszczona.
Wędrówki tarlaków są krótsze.
Liczba tarlaków na tarliskach spada, liczba smoltów spada
Wpływ zapór na łososie, trocie i certy
Dunajec
•
•
Zapora - 1940 r.
Przepławka – 1942 r.
•
•
15.10.1948 r. – w przepławce 134 tarlaki troci
1952 r. – brak troci w przepławce
22 km tarlisk pokryte mułem i piaskiem
Ostatnie obserwowane trocie:
• - w Sole – 1946 r.
• - w Dunajcu i Rabie – 1968 r.
Ostatnie obserwowane łososie:
•
- w Skawie - 1952 r.
Ostatnie łososie obserwowano w Drawie w połowie lat 80. XX w.
Co przyspieszyło zniknięcie tej populacji?
Czyszczenie zbiornika w Kamiennej w 1982 r. i 1983 r.
Tarliska były pokryte pisakiem do 1985 r.
Spadek połowów troci
Średnie połowy roczne
przed
po
wybudowaniu
tamy
33,3
12,4
14,7
0,006
Wędrówka tarłowa
przed
po wybudowaniu
tamy
Spadek połowów certy w Wiśle
Restytucja łososia
• Pierwsze zarybienie łososiem w 1879 r.
• Zaoczkowana ikra łososia z Daugavy 1985 r. i 1987 r.
• Zarybienie smoltami:
– 1994
= 45 000 osobników (Wieprza)
– 1995 – 2006 = 111 000 do > 500 000 smoltów łososi
zarybiono rzeki pomorskie, ujście Wisły, Drwęcę, San,
Dunajec
• Pierwsze tarlaki w Wieprzy I Drwęcy w 1997 r.
• Zebrano 381 000 jaj.
• Liczba pozyskiwanych jaj w niektórych latach dochodziła do 2,5 mln.
• Łosoś zdjęty z listy gatunków chronionych.
• Połowy gospodarcze w rzekach do 10 t.
• Corocznie znakowane smolty - 7000 do 12 000 osobników.
Samce łososia złowione w Drawie w 1997 roku (15,5 i 11,5 kg)
Miejsca połowów znakowanych łososi w Morzu Bałtyckim
(number – pod-rejon ICES)
Wzrost restytuowanych łososi w morzu
• Rok w morzu
– I - 59,4 cm 2583 g
– II - 81,8 cm 6255 g
– III - 102,4 cm 11800 g
Największy znakowany łosoś 130 cm i 20 kg złowiony został po 3 latach
Tarlisko łososia na Drawie (1998 r.)
Troć wiślana (letnia) złowiona w ujściu Wisły w sierpniu w 1997 r.
Restytucja troci
• Zarybiano wylęgiem, narybkiem, presmoltami i smoltami.
• Pierwsze zarybienie Dunajec 1880 r.
• Zarybienie smoltami (preferowane) i wylęgiem / narybkiem letnim.
• Rocznie w Iatch 1972 – 2007 wypuszczano od 168 000
do ponad 1 500 000 smoltów do rzek pomorskich i Wisły z dopływami.
Wzrost troci w morzu
–
–
–
–
–
I
II
III
IV
V
- 39.1 - 58.2 cm
- 56.8 - 70.7 cm
- 58.6 - 89.7 cm
- 60.5 - 98.1 cm
- 87.3 – 130 cm
Miejsca zwrotów znaczków z troci wypuszczonych
do Wisły w Korzeniewie w latach 1972-1977:
(Bartel et al, 2005)
1 – miejsce wypuszczenia smoltów, 2 – zapora we Włocławku, 3 – miejsca złowienia pojedynczych osobników,
4, 5, 6, 7 – miejsca złowienia dużej liczby osobników (liczba ryb podana w nawiasie ), n – liczba zwrotów
Efektywność zarybień
Efektywność zarybiania ogółem i rzek smoltami troci hodowlanymi oraz dzikimi z zarybiania wylęgiem w latach 19742003, średnie liczby smoltów w okresach trzyletnich w latach 1974-2003, oraz masy odłowionych troci w Polsce w
latach 1972-2003.
1000
1600
1400
efektywność
efektywność - rzeki
800
1200
śr.liczby smoltów (hod.i dzikie)
1000
600
500
800
400
600
300
400
200
200
100
Lata
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
1985
1984
1983
1982
1981
1980
1979
1978
1977
1976
1975
1974
0
1973
0
1972
Odłowy ogółem (ton)
700
Efekt.og. (kg/1000szt) / efekt. rzek (kg/1000 szt)
/ śr. licz. smoltów dzikich i hod.(tys.szt.)
Odłowy ogółem
900
Odłowy troci
Liczby wypuszczonych smoltów oraz masa odłowionych troci w latach 1972 - 2003.
1000
1600
900
1400
Odłowy ogółem (ton)
800
1200
1000
600
500
800
400
600
300
400
200
200
100
0
Lata
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
1985
1984
1983
1982
1981
1980
1979
1978
1977
1976
1975
1974
1973
0
1972
Odłowy ogółem (ton)
700
Liczby smoltów wypuszczonych (tys. sz.)
Liczby smoltów ypuszczonych (tys.szt.)
Jesiotr
• Wędrówki dawniej
• Jaki był jesiotr?
• Skąd materiał do restytucji?
• Restytucja – współpraca z Niemcami
• Zarybienia:
– Drwęca,
– Drawa, Warta, Gwda
• Zwroty dotychczasowe
Certa
Restytucja w Odrze i Redze od 2004 r, w Inie od 2007 r
W dopływach środkowej Odry (Barycz) od 2000 r.,
a w Wiśle od 2007 r.
W 2007 r. wypuszczono ok. 2 mln narybku
Zarybianie – efekty są już widoczne
Uwagi końcowe
• Czy musimy zarybiać?
• Jak prowadzić restytucję?
– Wybór odpowiedniej populacji
– Ochrona bioróżnorodności
– Zapewnienie środków finansowanych
na restytucję