ŻEBRA U człowieka występuje 12 par żeber. Są to długie

ŚCIANY KLATKI PIERSIOWEJ
133
2.3.1.2
ŻEBRA
U człowieka występuje 12 par żeber. Są to długie, płaskie i wygięte listwy
kostne, zwane też kośćmi żebrowymi. Z przodu ich przedłużeniami są
chrząstki żebrowe.
Tylny koniec żebra (costa) łączy się stawowo z odcinkiem piersiowym
kręgosłupa. Na jego początku występuje głowa żebra (caput costae) i guzek
żebra (tuberculum costae), na których znajdują się powierzchnie stawowe.
Ponieważ głowy żeber II–X łączą się stawowo z trzonami dwu sąsiednich
kręgów, mają więc po dwie powierzchnie stawowe przedzielone grzebieniem (crista capitis costae). Na głowach żeber: I, XI i XII, które łączą się tylko z jednym kręgiem, nie ma grzebienia kostnego. Guzek żebra łączy się
z wyrostkiem poprzecznym kręgu i ma powierzchnię stawową pojedynczą. Na żebrach XI, XII, a niekiedy również X, nie ma guzka żebra. Część
żebra między głową a guzkiem nosi nazwę szyjki żebra (collum costae).
RYCINA 2.24
Żebro prawe. Widok od tyłu.
anatomia.indd 133
2010-06-10 13:45:39
134
ROZDZIAŁ 2
z
ŚCIANY TUŁOWIA
Trzon żebra (corpus costae), stanowiący większą część całego żebra,
kieruje się od końca tylnego początkowo ku przodowi i w dół, łukiem wypukłym na zewnątrz. W trzonie rozróżnia się powierzchnię wewnętrzną i powierzchnię zewnętrzną oraz brzeg górny (tępy) i brzeg dolny.
Powierzchnia zewnętrzna jest gładka i wypukła. Na powierzchni wewnętrznej znajduje się bruzda żebra (sulcus costae). Dwa pierwsze żebra
są ustawione bardziej poziomo, w związku z czym rozróżnia się na nich
powierzchnię górną i dolną. Na powierzchni górnej I żebra znajdują się
bruzdy dla naczyń podobojczykowych przedzielone guzkiem, do którego
przyczepia się mięsień pochyły przedni. Długość żeber zwiększa się od I
do VIII, aby niżej zmniejszać się; najkrótsze są zwykle żebra I i XII.
Chrząstka żebrowa (cartilago costalis) łączy bezpośrednio lub pośrednio większość żeber kostnych z mostkiem. Chrząstki żebrowe, które
zwiększają ruchomość i sprężystość klatki piersiowej, kostnieją już od 20.
roku życia; najwcześniej występuje kostnienie chrząstki I żebra.
Typy żeber. Zależnie od stosunku żeber do mostka rozróżnia się:
żebra prawdziwe (costae verae, I–VII) – 7 górnych par, które łączą się
bezpośrednio z mostkiem (żebra kręgowo-mostkowe);
żebra rzekome (costae spuriae, VIII–XII) – 5 dolnych par; chrząstki
trzech spośród nich dochodzą do chrząstek żebrowych żeber wyżej
położonych; VIII żebro łączy się z VII, IX z VIII, a X z IX (żebra kręgowo-chrząstkowe); w ten sposób żebra VIII–X łączą się pośrednio
z mostkiem i wytwarzają obustronnie łuk żebrowy (arcus costalis);
między łukami żebrowymi zawarty jest kąt podmostkowy (angulus
infrasternalis);
żebra wolne (costae fluctuantes) – to ostatnie dwie pary żeber rzekomych, które kończą się w mięśniach brzucha.
Wyczuwalność. Żebra można zbadać dotykiem przez części miękkie.
U osób szczupłych uwypuklają się one przez skórę.
2.3.1.3
OTWORY KLATKI PIERSIOWEJ
Kości klatki piersiowej ograniczają dwa jej duże otwory, górny i dolny.
Otwór górny klatki piersiowej (apertura thoracis superior) jest ograniczony rękojeścią mostka, pierwszą parą żeber i pierwszym kręgiem piersiowym. Przechodzą przez niego narządy z jamy klatki piersiowej na szyję
i w kierunku przeciwnym.
anatomia.indd 134
2010-06-10 13:45:39
ŚCIANY KLATKI PIERSIOWEJ
135
Otwór dolny klatki piersiowej (apertura thoracis inferior) ograniczają:
wyrostek mieczykowaty mostka, łuki żebrowe, żebra rzekome i XII kręg
piersiowy; do brzegów otworu przyczepia się przepona – mięsień oddechowy, który oddziela jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej.
2.3.2
POŁĄCZENIA KOŚCI KLATKI PIERSIOWEJ
Między kośćmi klatki piersiowej występują połączenia trzech zasadniczych typów: maziowe, chrzęstne i włókniste. Z punktu widzenia topograficznego są to: połączenia żeber z kręgosłupem, połączenia między
żebrami oraz połączenia mostka.
POŁĄCZENIA ŻEBER Z KRĘGOSŁUPEM
Wszystkie żebra łączą się z kręgosłupem stawami żebrowo-kręgowymi.
Są to stawy głów żeber i stawy żebrowo-poprzeczne.
RYCINA 2.25
Stawy żebrowo-kręgowe.
anatomia.indd 135
2010-06-10 13:45:39
136
ROZDZIAŁ 2
z
ŚCIANY TUŁOWIA
Staw głowy żebra (articulatio capitis costae) jest utworzony przez płaską
powierzchnię głowy żebra oraz powierzchnie stawowe na trzonach dwóch
sąsiednich kręgów i leżącego między nimi krążka międzykręgowego.
Staw żebrowo-poprzeczny (articulatio costotransversaria) zawarty
jest między guzkiem żebra a dołkiem żebrowym wyrostka poprzecznego. Każde żebro, z wyjątkiem dwóch ostatnich, połączone jest zatem
z kręgosłupem dwoma oddzielnymi stawami, które mają własne torebki
i wzmacniające je więzadła, biegnące od żebra do kręgosłupa, lecz pod
względem czynnościowym stanowią one jedną całość.
Czynność. Ruchy żeber zachodzą wokół wspólnej osi łączącej powyższe stawy, czyli wokół osi szyjki żebra. Dzięki tym ruchom odbywa się
unoszenie i opuszczanie żeber, niezwykle ważne dla mechaniki oddychania. W następstwie uniesienia żeber zwiększa się szerokość
i głębokość klatki piersiowej i odbywa się wdech. Opuszczenie żeber powoduje zmniejszanie obu wymiarów klatki piersiowej i w następstwie
wydech.
Ruchomość oddechowa żeber wzrasta od góry do dołu; żebro I jest
najmniej ruchome, XII najbardziej.
POŁĄCZENIA MIĘDZY ŻEBRAMI
Kość żebrowa przechodzi bezpośrednio w chrząstkę żebrową. Natomiast
między sąsiednimi żebrami znajdują się połączenia maziowe (stawy) lub
połączenia włókniste. Chrząstki tworzące łuk żebrowy łączą się ze sobą
za pośrednictwem stawów międzychrząstkowych (articulationes interchondrales).
Między żebrami przebiegają w przestrzeniach międzyżebrowych
usztywniające je błony międzyżebrowe, zewnętrzna i wewnętrzna (membranae intercostales, externa et interna) (p. rozdz. 2.3.3.2).
POŁĄCZENIA MOSTKA
Mostek łączy się bezpośrednio z żebrami prawdziwymi i z obojczykiem,
a ponadto istnieją połączenia między jego częściami.
Mostek łączą z siedmioma górnymi żebrami, a ściślej z ich chrząstkami, stawy mostkowo-żebrowe (articulationes sternocostales). Stawy te są
wzmocnione przez silne więzadła mostkowo-żebrowe. Połączenie między rękojeścią mostka a I żebrem nie jest zazwyczaj stawem, lecz chrząstkozrostem włóknistym.
Staw mostkowo-obojczykowy (articulatio sternoclavicularis) odgrywa
ważną rolę przy ruchach obręczy kończyny górnej.
anatomia.indd 136
2010-06-10 13:45:39
ŚCIANY KLATKI PIERSIOWEJ
137
RYCINA 2.26
Połączenia mostka.
Połączenia między częściami mostka utworzone są za pomocą chrząstkozrostów mostkowych (synchondroses sternales) – górnego (między rękojeścią a trzonem) i dolnego (między trzonem a wyrostkiem mieczykowatym). W ruchach oddechowych cały mostek przesuwa się do przodu
(wdech) i do tyłu (wydech). Zachodzi przy tym ruch wokół osi poprzecznej w górnym chrząstkozroście.
anatomia.indd 137
2010-06-10 13:45:39