Interesująca flora na górze Grodzisko w Beskidzie Wyspowym

Interesująca flora na górze Grodzisko w Beskidzie Wyspowym

Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (4): 3–13, 2008.
Interesująca flora na górze Grodzisko
w Beskidzie Wyspowym (Karpaty Zachodnie)
WACŁAW BARTOSZEK, DONATA SIATKA
Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego
31-501 Kraków, ul. M. Kopernika 27
e-mail: [email protected]
Podczas badań florystycznych prowadzonych w beskidzkiej
części województwa małopolskiego pierwszy z autorów (WB) odnalazł w 2005 r. stanowiska interesujących i rzadkich w polskich
Karpatach gatunków roślin na górze Grodzisko k. Wiśniowej w
powiecie myślenickim (ok. 8 km na SE od Dobczyc; 49°49’ N,
20°09’ E; kwadrat EF-91 w siatce ATPOL). Góra Grodzisko jest
najbardziej na północ wysuniętym szczytem w paśmie Ciecienia
(Cietnia), zaliczanym do Beskidu Wyspowego (Czeppe,
German 1993). Ma kształt stożka o wysokości 618 m n.p.m.
Wzniesienie zaznacza się wybitnie w krajobrazie (ryc. 1), zamykając od północnego wschodu rozległe obniżenie – Kotlinę
Wiśniowej (Czeppe, German 1993). Stoki południowe i południowo-zachodnie należą administracyjnie do wsi Wiśniowa,
natomiast partie szczytowe oraz stoki północno-wschodnie do
Poznachowic Górnych.
Góra Grodzisko jest od dawna znana archeologom jako
ważny punkt osadniczy, gdzie wyróżniono warstwy kulturowe
trzech faz osadniczych. Najstarszą z nich datuje się na czasy kultury łużyckiej (okres halsztacki, wczesnolateński, tj. ok.
VII–VIII w. p.n.e.). Kolejna faza osadnicza pochodzi z okresu
późnolateńskiego i początku wpływów rzymskich. Natomiast
zachowane na szczycie pozostałości dawnego grodu mają niewątpliwie średniowieczne pochodzenie. Związane są z trzecią,
najmłodszą fazą osadniczą z drugiej połowy XII i XIII w. Gród
został zniszczony u schyłku XIII w. (Marszałek 1993; por. też:
Żaki 1957, 1966).
3
W. Bartoszek i D. Siatka
Ryc. 1. Widok na Grodzisko z Kotliny Wiśniowej (17.X 2007; fot. W.
Bartoszek ).
Fig. 1. The Grodzisko hill seen from the Kotlina Wiśniowej dell (17
October 2007; photo by W. Bartoszek).
Wyjątkowe położenie Grodziska w strefie występowania
utworów płaszczowiny podśląskiej i śląskiej, często zasobnych
w węglan wapnia (np. łupki cieszyńskie, warstwy grodziskie;
Burtan 1993), powoduje, że miejsce to jest ostoją interesującej
flory. Flora wzgórza nie była, jak dotąd, obiektem regularnych
badań. Raciborski (1883) podaje stąd zaledwie jeden gatunek
– pokrzyka wilczą jagodę Atropa belladonna, którego zresztą nie
udało się dotąd potwierdzić. W latach 60. i 70. XX w., na odcinku Pogórza między Krzyworzeką a Stradomką, prowadził badania florystyczne Adam Zając z Instytutu Botaniki UJ. Podał on
z Grodziska szereg gatunków, m.in. buławnika wielkokwiatowego Cephalanthera damasonium (A. Zając – mat. niepubl.).
U podnóża i w dolnej części stoki są w większości odlesione. Dominują tu pola uprawne i łąki. Jedynie nad potokami,
4
Interesująca flora na górze Grodzisko w Beskidzie Wyspowym
w miejscach trudno dostępnych, zachowały się niewielkie
skrawki lasów lub zarośli. Znaleźć tu można rośliny charakterystyczne dla grądów (Tilio-Carpinetum) – lasów dębowo-grabowych piętra pogórza, np. gwiazdnicę wielkokwiatową Stellaria
holostea. Górne partie Grodziska (od ok. 450–500 m n.p.m. po
szczyt) pokrywa zwarty las, tworzący tutaj charakterystyczną
„czapę”. Na samym jego brzegu znaleźć można gatunki charakterystyczne dla mezofilnych, żyznych lasów liściastych
z klasy Querco-Fagetea i rzędu Fagetalia, takie jak zawilec
gajowy Anemone nemorosa, kłosownica leśna Brachypodium
sylvaticum, gajowiec żółty Galeobdolon luteum, turzyca leśna
Carex sylvatica, kopytnik pospolity Asarum europaeum, kokoryczka wielokwiatowa Polygonatum multiflorum, szczyr trwały
Mercurialis perennis, żankiel zwyczajny Sanicula europaea, turzyca palczasta Carex digitata, czy stosunkowo rzadki w tym rejonie groszek wiosenny Lathyrus vernus. Rosną tu także rośliny
grądowe, w tym charakterystyczne dla tzw. „ciepłych” grądów
(Tilio-Carpinetum melittetosum). Nieco wyżej, na stokach południowych i południowo-zachodnich dominuje zespół kwaśnej
buczyny Luzulo nemorosae-Fagetum. Płaty Luzulo-Fagetum są
bardzo ubogie florystycznie. W runie spotkać można kosmatkę
gajową Luzula luzuloides, kosmatkę orzęsioną L. pilosa, konwalijkę dwulistną Maianthemum bifolium, borówkę czernicę
Vaccinium myrtillus i in. Gleba jest tu bardzo płytka, miejscami
kamienista, ze względu na stromość stoków słabo zaopatrzona
w wodę. Stoki północno-wschodnie i częściowo partie szczytowe wzgórza pokrywają płaty żyznej buczyny karpackiej Dentario
glandulosae-Fagetum, z gatunkiem charakterystycznym – żywcem gruczołowatym Dentaria glandulosa.
Wśród zbiorowisk nieleśnych na szczególną uwagę zasługują
fragmenty muraw kserotermicznych z klasy Festuco-Brometea
oraz suchych łąk (związek Arrhenatherion) z interesującymi
i rzadkimi w polskich Karpatach gatunkami. Wykształciły się
one na stokach południowych oraz południowo-zachodnich. W
murawach tych dominują różne gatunki, np. kłosownica rozpierzchła Brachypodium pinnatum, sparceta siewna Onobrychis
viciifolia, chaber driakiewnik Centaurea scabiosa, lucerna sierpowata Medicago falcata. Niekiedy dość duży udział mają takie gatunki, jak szałwia okręgowa Salvia verticillata, lebiodka
pospolita Origanum vulgare, dziurawiec zwyczajny Hypericum
5
W. Bartoszek i D. Siatka
perforatum, krzyżownica czubata, Polygala comosa, koniczyna pagórkowa Trifolium montanum, wyżlina bezbronna Ononis
arvensis, jaskier wielokwiatowy Ranunculus polyanthemos, cieciorka pstra Coronilla varia, janowiec barwierski Genista tinctoria, rzepik pospolity Agrimonia eupatoria, czy babka średnia
Plantago media. Wiele spośród wymienionych gatunków „przechodzi” także do zbiorowisk „ciepłych zarośli” i okrajków (rząd
Quercetalia pubescentis, klasa Trifolio-Geranietea sanguinei).
Niestety, w związku z zaprzestaniem użytkowania (koszenia
i wypasu) wiele płatów opisywanych muraw zarasta.
W „ciepłych” zaroślach (na brzegu kompleksu leśnego pod
szczytem) spotyka się tarninę Prunus spinosa, dąb szypułkowy Quercus robur, leszczynę Corylus avellana, różę dziką Rosa
canina, dereń świdwa Cornus sanguinea, kruszynę Frangula alnus, kalinę koralową Viburnum opulus oraz szakłak pospolity
Rhamnus cathartica (pojedyncze krzewy). Z gatunków zielnych
„ciepłych” okrajków (klasa Trifolio-Geranietea sanguinei): dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifolia, groszek czerniejący Lathyrus niger, koniczynę pogiętą Trifolium medium,
traganka pospolitego Astragalus glycyphyllos, lepnicę zwisłą
Silene nutans czy pszeńca gajowego Melampyrum nemorosum.
Na szczególną uwagę zasługują gatunki kserotermiczne
i niektóre rzadkie w Karpatach gatunki leśne. Wiele spośród
nich to rośliny prawnie chronione (●). Poniżej wymieniamy je w
porządku systematycznym, z krótką charakterystyką siedlisk,
uwagami o wielkości populacji i lokalnym rozmieszczeniu.
W latach 2006–2007 badania nad florą były kontynuowane
przez drugiego z autorów (DS) w ramach pracy magisterskiej
wykonywanej w Instytucie Botaniki UJ. Pozwoli to w przyszłości na zestawienie pełnej listy gatunków roślin naczyniowych
występujących na Grodzisku.
Paprotnik kolczysty Polystichum aculeatum (L.) Roth (P. lobatum) – ● – W płatach buczyn, np. pod szczytem u podnóża „wałów” grodziska; pojedyncze okazy. Gatunek górski (reglowy).
Paprotka zwyczajna Polypodium vulgare L. – ● – Bardzo nielicznie na „wałach” grodziska na szczycie.
Skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia Ehrh. (E. maximum).
– ● – Wilgotne łąki i zarośla; licznie. Gatunek górski (podgórski).
6
Interesująca flora na górze Grodzisko w Beskidzie Wyspowym
Goździk kosmaty Dianthus armeria L. – ● – Pojedyncze okazy
na suchych łąkach.
Lepnica zwisła Silene nutans L. – Gatunek stosunkowo rzadki
w Beskidach. Na Grodzisku występuje w „ciepłych” zaroślach
na brzegu lasu oraz (masowo) na suchych łąkach od strony
południowej.
Kopytnik pospolity Asarum europaeum L. – ● – Licznie w żyźniejszych partiach lasów i w zaroślach.
Jaskier polny Ranunculus arvensis L. – Nieliczne okazy na
polu. Ustępujący chwast segetalny; archeofit.
Kokorycz pusta Corydalis cava Schweigg. & Körte – Nielicznie
w płacie buczyny karpackiej na stoku północnym.
Wiązówka bulwkowa Filipendula vulgaris Moench (F. hexapetala) – Licznie w murawach kserotermicznych, na suchych łąkach i „ciepłych” miedzach. Gatunek lokalnie rzadki w polskich
Karpatach.
Róża francuska Rosa gallica L. – ● – Na miedzy od strony południowej, dość licznie. Gatunek bardzo rzadki w Karpatach, ustępujący (por. Zieliński 2001, Zarzycki, Szeląg 2006). Z okolic
Wiśniowej podany już wcześniej przez Bartoszka (1997).
Róża rolna Rosa agrestis Savi – Pojedyncze krzewy na miedzach i brzegach „ciepłych” zarośli. Gatunek stosunkowo rzadki w Karpatach.
Poziomka twardawa Fragaria viridis Duchesne – W murawach
kserotermicznych na stokach południowych i południowo-zachodnich. Gatunek rzadki w Beskidach.
Przywrotnik kosmaty Alchemilla glaucescens Wallr. – Nielicznie
na suchej miedzy od strony południowej. Gatunek górski, reglowy.
Koniczyna żółtobiała Trifolium ochroleucon Huds. (T. ochroleucum) – Nieliczne kępy w murawach na brzegu lasu przy polnej drodze i szlaku niebieskim z Poznachowic. Gatunek rzadki
w polskich Karpatach, związany z „ciepłymi” łąkami; najprawdopodobniej ustępujący.
Traganek pęcherzykowaty Astragalus cicer L. – Pojedyncze
okazy u podnóża wysokiej miedzy od strony Wiśniowej. Gatunek
kserotermiczny, rzadko spotykany w Karpatach.
Sparceta siewna Onobrychis viciifolia Scop. – Status tej rośliny w Polsce jest niejasny. Być może jest antropofitem. Na
7
W. Bartoszek i D. Siatka
Grodzisku występuje bardzo obficie na suchych łąkach i w murawach pod lasem (stoki południowe i południowo-zachodnie).
Wyka zaroślowa Vicia dumetorum L. – Nielicznie w prześwietlonych miejscach w lasach. Gatunek rzadki w Beskidach.
Groszek czerniejący Lathyrus niger (L.) Bernh. – „Ciepłe” brzegi lasów i murawy kserotermiczne w ich sąsiedztwie; licznie.
Bardzo rzadki w Beskidach Zachodnich.
Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum L. – ● – Pojedyncze
krzewy w żyźniejszych partiach lasu i na jego brzegu.
Bluszcz pospolity Hedera helix L. – ● – Rozproszony w lasach.
Pierwiosnka wyniosła P. elatior (L.) Hill – ● – Licznie w lasach
i zaroślach oraz na wilgotnych łąkach.
Pierwiosnka lekarska Primula veris L. (P. officinalis) – ● – Dość
licznie na „ciepłych” łąkach i w murawach kserotermicznych.
Ośmiał mniejszy Cerinthe minor L. – Pojedyncze okazy u podnóża wysokiej miedzy od strony Wiśniowej. Rzadki w górach
gatunek kserotermiczny.
Miodunka miękkowłosa Pulmonaria mollis Wulfen ex A. Kern.
(P. mollissima) – Murawy kserotermiczne, miedze; dość licznie.
Gatunek rzadki w Polsce; stanowisko leży na zachodniej granicy zasięgu (por. Pawłowski 1963).
Trędownik skrzydlaty Scrophularia umbrosa Dumort. (S. alata) – Licznie w rowie przy dróżce asfaltowej na stoku od strony
Wiśniowej. Gatunek rzadki w Beskidach.
Przetacznik pagórkowy Veronica teucrium L. – Na Grodzisku
występuje bardzo licznie w murawach pod lasem od strony
południowej i południowo-zachodniej. Bardzo rzadki gatunek
kserotermiczny w polskich Karpatach; w Beskidach tylko pojedyncze stanowiska (por. Zając A., Zając M. 2001).
Naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora Mill. – ● – Zbierana
na Grodzisku przez Kazimierza Roupperta w 1913 r. (okazy w
Zielniku Instytutu Botaniki PAN w Krakowie), utrzymuje się do
dziś. Pojedyncze okazy na „wałach” grodziska na szczycie.
Pszeniec różowy Melampyrum arvense L. – Dość licznie w murawce z dziewięćsiłem pospolitym Carlina vulgaris, na „ciepłych”
brzegach lasu i (pojedynczo) na miedzach. Archeofit.
Dąbrówka kosmata Ajuga genevensis L. – Nieliczne okazy w
suchych murawkach od strony Wiśniowej. Ustępujący gatunek
kserotermiczny.
8
Interesująca flora na górze Grodzisko w Beskidzie Wyspowym
Kocimiętka pannońska Nepeta pannonica L. (N. nuda) – Dość
licznie na wysokich miedzach śródpolnych od strony Wiśniowej.
Gatunek kserotermiczny, rzadki w polskich Karpatach, występujący przede wszystkim w dolinie Dunajca. Ostatnio podany
przez Bartoszka (2004) z Ochojna koło Wieliczki.
Miodownik melisowaty Melittis melissophyllum L. – ● – „Ciepłe”
brzegi lasu i murawy kserotermiczne w ich sąsiedztwie; dość
licznie.
Szałwia lepka Salvia glutinosa L. – ● – W wilgotniejszych płatach zbiorowisk leśnych; licznie. Gatunek górski (reglowy).
Centuria pospolita Centaurium erythraea Rafn subsp. erythraea (C. umbellatum) – ● – Nielicznie na suchych łąkach.
Goryczuszka (goryczka) orzęsiona Gentianella ciliata (L.)
Borkh. (Gentiana ciliata) – ● – Pojedyncze okazy w suchych murawach.
Marzanka wonna Galium odoratum (L.) Scop. (Asperula odorata) – ● – Licznie w żyznych lasach liściastych, np. w buczynie
pod szczytem.
Dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis L. – ● – Nielicznie
w płacie ze skrzypem olbrzymim (!) na stoku od strony
Wiśniowej.
Czosnek wężowy Allium scorodoprasum L. – Niewielkie skupienia na „ciepłych” łąkach i miedzach od strony południowej.
Gatunek bardzo rzadki w polskich Karpatach.
Lilia złotogłów Lilium martagon L. – ● – Bardzo licznie w żyznych
lasach oraz w murawach kserotermicznych na brzegach lasu.
Konwalia majowa Convallaria majalis L. – ● – Niewielkie skupienie w kwaśnej buczynie (Luzulo-Fagetum).
Mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus L. – ● – Pojedyncze
okazy na porzuconej, wilgotnej łące powyżej osiedla domków
letniskowych w Poznachowicach Górnych.
Turzyca pagórkowa Carex montana L. – Dość licznie w murawach. Rzadki w górach gatunek kserotermiczny.
Turzyca zwisła Carex pendula Huds. – Pojedyncze kępy nad
małym potoczkiem na stoku północnym. Gatunek podgórski.
Perłówka jednokwiatowa Melica uniflora Retz. – Gatunek podany przez Guzikową i Kornasia (1969) na podstawie zbioru
A. Zająca. Utrzymuje się nadal w runie żyznych lasów bukowych, tworząc skupienia.
9
W. Bartoszek i D. Siatka
Stokłosa Benekena Bromus benekenii (Lange) Trimen
– Nielicznie w żyznych, wilgotniejszych partiach lasu (na wypłaszczeniach terenu) od strony południowo-zachodniej.
Stokłosa żytnia Bromus secalinus L. – Dość licznie jako chwast
w uprawach zbożowych; archeofit. Według Zarzyckiego
i Szeląga (2006) gatunek zagrożony (kategoria V – narażone)
w Polsce, ale na badanym terenie i w okolicy jeszcze dość często
spotykany.
Storczyk męski Orchis mascula (L.) L. subsp. signifera (Vest)
Soó – ● – Pojedyncze okazy na zarastającej łące pod lasem.
Gatunek ustępujący w Polsce; w Beskidach jeszcze dość często
spotykany (por. Bernacki 1999).
Kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis (Rchb.) P.F. Hunt
& Summerh. (Orchis latifolia) – ● – Nielicznie na mokrej łące
(zespół ostrożenia łąkowego – Cirsietum rivularis) i przy wysięku
wodnym na brzegu lasu.
Kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine (L.) Crantz (E.
latifolia) – ● – Pojedyncze okazy w lasach.
Buławnik wielkokwiatowy Cephalantera damasonium (Mill.)
Druce (C. alba) – ● – Pojedyncze okazy w brzeżnych partiach
lasu. Duże skupienie w odroślowym (lekko prześwietlonym) lasku grabowym na brzegu kwaśnej buczyny (Luzulo-Fagetum)
w pobliżu starej, zarastającej drogi wozowej. W czerwcu
2006 r. obserwowano tu ok. 150 kwitnących pędów buławnika. W runie, o bardzo niewielkim pokryciu (10–15%),
współwystępowały: kopytnik Asarum europaeum, lilia złotogłów Lilium martagon, wilczomlecz migdałolistny Euphorbia
amygdaloides, miodunka ćma Pulmonaria obscura i gnieźnik leśny Neottia nidus-avis. Lasek grabowy z buławnikiem
zajmuje najprawdopodobniej dawno opuszczone pole (widoczne jeszcze ślady miedz) i sąsiaduje od południa z „ciepłymi” zaroślami tarniny Prunus spinosa, głogów Crataegus
sp. div., derenia świdwy Cornus sanguinea, trześni Cerasus
avium i dzikiej róży Rosa canina. Jest to jedna z najbogatszych populacji buławnika wielkokwiatowego w polskich
Karpatach.
Buławnik mieczolistny Cephalanthera longifolia (L.) Fritsch –
● – Dość licznie, ale w rozproszeniu; w lasach liściastych (fragmenty grądów i płaty przejściowe do kwaśnych buczyn).
10
Interesująca flora na górze Grodzisko w Beskidzie Wyspowym
Gnieźnik leśny Neottia nidus-avis (L.) Rich. – ● – Rozproszony
w żyźniejszych płatach lasów liściastych (przy brzegu) z udziałem gatunków grądowych.
Wysokie walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe
(stanowisko archeologiczne) wzgórza Grodzisko przemawiają
za jego włączeniem do projektowanego Parku Krajobrazowego
Beskidu Myślenickiego (Dyląg 2006). Prowadzone od kilkunastu lat badania terenowe (W. Bartoszek, mat. niepubl.) wskazują, że w granicach Parku powinny się znaleźć także sąsiadujące z Grodziskiem obszary Pogórza i Beskidów (pasmo Ostrysza,
Kotlina Wiśniowej, pasmo Lubomira i Łysiny, pozostała część pasma Ciecienia), posiadające również duże walory przyrodnicze.
SUMMARY
Bartoszek W., Siatka D. Interesting flora of the Grodzisko hill
in the Beskid Wyspowy mountain range (Western Carpathians,
S Poland).
Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (4): 3–13, 2008.
The Grodzisko hill near Wiśniowa, in the Beskid Wyspowy range
(ca. 8 km to SE of Dobczyce; lat. 49˚ 49’ N, long. 20˚ 09’ E; square
EF-91 of the ATPOL grid) is a well-known settlement site in the Polish
Carpathians (traces of the Lusatian culture, remnants of a stronghold
dating from the second half of the 12th or the 13th century). The
unique situation of the hill between the Beskidy Mountains and the
Pogórze Karpackie foothills as well as the favourable conditions, both
orographic (vast areas exposed towards the S and SW) and geological
(calcium carbonate-rich formations), has resulted in the occurrence
of rare and interesting vascular plant species. The most interesting
among the species found in the area in 2005–2007 include: Allium
scorodoprasum, Astragalus cicer, Carex montana, Cephalanthera
damasonium (very abundant population), Melittis melissophyllum,
Nepeta pannonica, Pulmonaria mollis, Rosa gallica, Trifolium ochroleucon
and Veronica teucrium. The total number of species discovered to
date stands at 25 protected species, 9 species vulnerable in Poland
(according to the ‘Red List’ compiled by Zarzycki and Szeląg, 2006,
and the ‘Red Data Book’, Kaźmierczakowa and Zarzycki, 2001). The
11
W. Bartoszek i D. Siatka
authors postulate that protection should be extended to include the
unique nature, landscape and cultural values of the hill by adding it,
together with the adjacent areas, to the area of the designed Beskid
Myślenicki Landscape Park.
PIŚMIENNICTWO
Bartoszek W. 1997. Stanowisko Rosa gallica (Rosaceae) w okolicach
Wiśniowej na Pogórzu Wielickim. Fragm. Flor. Geobot. Polonica 4:
380–382.
Bartoszek W. 2004. Notatki florystyczne z Pogórza Wielickiego
(Karpaty Zachodnie). Fragm. Flor. Geobot. Polonica 11: 41–46.
Bernacki
L. 1999. Storczyki zachodniej części polskich
Beskidów. Colgraf-Press, Zespół Zachodniobeskidzkich Parków
Krajobrazowych, Poznań.
Burtan J. 1993. Budowa geologiczna Ziemi Myślenickiej. W: German
K. (red.). Monografia Ziemi Myślenickiej 3. Universitas, Kraków:
11–35.
Czeppe Z., German K. 1993. Regiony fizycznogeograficzne i typy
środowiska przyrodniczego Ziemi Myślenickiej. W: German K. (red.).
Monografia Ziemi Myślenickiej 3. Universitas, Kraków: 107–116.
Dyląg D. 2006. Park Krajobrazowy Beskidu Myślenickiego szansą
na zrównoważony rozwój dorzecza górnej Raby i regionu. Ochr.
Beskidów Zach. 1: 195–200.
Guzikowa M., Kornaś J. 1969. Materiały do atlasu rozmieszczenia
roślin naczyniowych w Karpatach polskich. 2. Melica uniflora Retz.
Fragm. Flor. Geobot. 15(2): 131–145.
Kaźmierczakowa R., Zarzycki K. (red.). 2001. Polska Czerwona
Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Instytut Botaniki im.
W. Szafera i Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków.
Marszałek J. 1993. Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach.
Wydawnictwo Stanisław Kryciński, Warszawa: 176–178.
Pawłowski B. 1963. Pulmonaria. W: Pawłowski B. (red.). Flora Polska.
Rośliny naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. X. PWN, Warszawa
– Kraków: 189–198.
Raciborski M. 1883. Przyczynek do flory roślin naczyniowych
wadowickiego i myślenickiego obwodu. Spraw. Kom. Fizj. 17: 239–
243.
12
Interesująca flora na górze Grodzisko w Beskidzie Wyspowym
Zając A., Zając M. (red.). 2001. Atlas rozmieszczenia roślin
naczyniowych w Polsce. Nakł. Prac. Chorol. Komp., Kraków.
Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Red list of the vascular plants in
Poland [Czerwona lista roślin naczyniowych w Polsce]. W: Mirek Z.,
Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.). Red list of plants and
fungi in Poland: 10–20.
Zieliński J. 2001. Rosa gallica. W: Zarzycki K., Kaźmierczakowa
R. (red.). Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny
kwiatowe. Wyd. Instytutu Botaniki im. W. Szafera i Instytutu
Ochrony Przyrody PAN, Kraków: 195–196.
Żaki A. 1957. Zespół osadniczy Poznachowice Grn., pow. Myślenice
w świetle badań wstępnych. Sprawozdania Archeologiczne 4: 107–
130.
Żaki A. 1966. Starożytne i średniowieczne warownie karpackie. Acta
Archaeologica Carpathica 8: 5–54.
13