szótár 1 - Lengyelország magyarul
Transkrypt
szótár 1 - Lengyelország magyarul
Polsko Węgierska Encyklopedia 580 blabla (bla bla bla) – (fr.) blabla; halandzsa, értelmetlen beszéd, mellébeszélés blacha [1. wyrób metalowy walcowany, w postaci prostokątnych arkuszy; też: arkusz takiego wyrobu; 2. metalowa płyta stanowiąca nakrycie pieca kuchennego; 3. płaskie naczynie z blachy służące do pieczenia ciast, mięsa itp.; też: zawartość takiego naczynia; 4. muz. instrumenty blaszane] – bádog, pléh; vaslemez, bádoglemez; bádogból készült edény v. eszköz v. hangszer, szerszám, lap; tűzhely lapja, sütő blacha cynkowa – horganylemez blacha dachowa – tetőfedő bádog; fedéllemez blacha do pieczenia; blacha do pieczenia ciast – tepsi blacha do tortu – tortalap, tortasütő lap blacha falista – hullámlemez, hullámbádog blacha metalowa – fémlemez; fémlap blacha na piersi – mellvért blacha pobielana – ónozott lemez blacha walcowana – hengerelt lemez blacha złocista [w ten sposób Adam Mickiewicz opisowo określił blaszane fragmenty umundurowania wojskowych. Dowódcy pochodzący z bogatych, możnych rodów miewali blachę wykonaną z metali szlachetnych takich jak złoto, czy srebro. Opisywana w "Panu Tadeuszu" "blacha złocista" była właściwie.] – aranyveretek; katonai díszítés Blaszane fragmenty umundurowania 14 pułku kirasjerów blacha żelazna – vasbádog blacharnia [warsztat, w którym się wyrabia, naprawia przedmioty z blachy] – bádogosműhely, horganyhengermű; bádograktár blacharski, -a, -ie – bádogosblacharstwo – bádogművesség, bádogosság - Wersja 01 01 2017. blacharz [1. rzemieślnik wyrabiający, naprawiający przedmioty z blachy, pokrywający dachy blachą; 2. reg. milicjant, policjant] – bádogos, tetőfedő munkás; (reg.) rendőr Blacherny [1. Blacherny (gr. Blachernai) dzielnica w północno-zachodniej części Konstantynopola, przy zatoce Złotego Rogu, w której znajdował się jeden z najwspanialszych w Bizancjum kościołów dedykowanych Bogurodzicy zbudowany przez cesarzową Pulcherię około 450 r. Za panowania cesarza Leona I (457-474) dobudowano do kościoła okrągłą kaplicę (soros) i umieszczono w niej maforion (szal Bogurodzicy), przywieziony z Ziemi Świętej. W kościele miały miejsce liczne cuda, a zwłaszcza objawienia świadczące o specjalnej opiece Bogurodzicy. Kościół spłonął doszczętnie w 1434 r. i nie został odbudowany. 2. Blacherny, to słynne sanktuarium maryjne w Konstantynopolu z Relikwiami szat NMP, oraz ikoną Matki Boskiej Blacherniotissa, które istniało od V w. do pożaru kościoła w 1434 roku. Budowę sanktuarium, rozpoczętą w połowie V wieku przez cesarzową Pulcherię, ukończył cesarz Leon I (457474); przebudowywane i restaurowane przez cesarzy Justyniana II, Romana I, Romana III, Michała VI, Romana IV. Sanktuarium składało się z 3 oddzielnych budowli: z kościoła o układzie bazylikowym (90 x 36 m), z bizantyjskiej kaplicy Relikwii MB wzniesionej przez cesarza Leona I, oraz z tzw. świętego źródła (hala, z basenem pośrodku, nad którą wznosiła się kopuła); od południowej strony sanktuarium zbudowano w epoce Komnenów kompleks gmachów pałacu cesarskiego, a sąsiadujący z kościołem mur obronny wzniósł cesarz Herakliusz I (610-641). W kaplicy Relikwii znajdował się srebrnozłoty relikwiarz, w którym złożono szatę NMP (tzw. maforion i część paska), wg legendy sprowadzoną z Palestyny przez Pulcherię za pośrednictwem bpa Juwenala, przybyłego na Sobór Chalcedcedoński; prawdopodobnie w prezbiterium kościoła umieszczona była ikona Blacherniotissy. Sanktuarium Blacherny, będące ośrodkiem życia kościelnego i politycznego Bizancjum, pełniło jednocześnie funkcje twierdzy obronnej, w której modlono się w czasie oblężeń Konstantynopola; było też miejscem synodów (1285 podpisano tu uchwały Soboru Lyońskiego II dotyczące Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia unii kościelnej), koronacji cesarzy, miało też przywileje i prawa azylu. Do 1204 w tu przechowywano całun turyński (por. Kuźmuk K., Blacherny,w: EK t. 2, Lublin 1985, kol. 649).] – Blachernae (gör: Βλαχέρναι) [Konstantinápoly, majd Isztambul városrésze volt] 581 Blachernitissa (gr: Βλαχερνίτισσα) (Blachernitissa) [nazwa nadawana różnym ikonom Bogurodzicy przechowywanym w kościele w Blachernai. Najprawdopodobniej najbardziej znanym przedstawieniem z Blachernai był wizerunek Bogurodzicy jako orantki znajdujący się w absydzie kościoła wspominany w źródłach od XI w. Inną popularną ikoną z Blachernai było przedstawienie Bogurodzicy zwane Platytera, ukazujące orantkę z popiersiem Chrystusa Emmanuela w medalionie na piersiach.] – Blachernitissza (gör: Βλαχερνίτισσα) [Szűz Máriát ábrázoló ikon] blachowy, -a, -e – bádogBlack hat (czarny kapelusz) [haker, który włamuje się do systemu komputerowego z zamiarem szkodzenia. W przeciwieństwie do białego kapelusza (white hat) czarny kapelusz korzysta z dostrzezonych słabości, niszcząc pliki lub kradnąc dane. Czarny kapelusz niejednokrotnie udostępnia też dane o słabościach innym hakerom, nie informując jednak ofiary ataku.] - „Black-hat hacker” [azok a hackerek, akik tudásukkal visszaélve, jogosulatlanul számítógépbe illetve számítógép-hálózatokba törnek be haszonszerzés, vagy károkozás céljából.] black tie (Smoking – męski strój wieczorowy, bardziej elegancki od garnituru, ale nie tak oficjalny jak frak.) – black tie [bizonyos alkalomra történő meghívás estenén felszólítás a szmoking viseletére] bladawy, -a, -e [trochę blady] – sápatag, kissé sápadt, halvány - Wersja 01 01 2017. bladawa cera – sápatag arcbőr bladawy kolor – halvány, sápadt szín bladnąć, blednąć, blednieć – sápadni, elsápadni; halványulni, elhalványulni; (arc) elfehéredni blado – sápadtan; gyengén bladolicy, -a, -e [poet. «mający bladą cerę, bez rumieńców] – sápadt arcú, fehér arcú bladoniebieski, -a, -ie (niebieskawy, jasnoniebieski) – halványkék bladoróżowy, -a, -e (różowawy, jasnoróżowy) – halvány rózsaszínű bladość – sápadtság, halványság bladość śmiertelna – halálsápadtság bladozielony, -a, -e – halványzöld blady, -a, -e [1. niemający rumieńców; 2. o barwie: mało intensywny; też: mający taką barwę; 3. o świetle: mało intensywny; też: dający takie światło; 4. mało wyrazisty; 5. nijaki, banalny] – sápadt, halvány; gyenge, nem tökéletes (a színtartalom szempontjából); homályos, nem világos; fakó; kifakult blada twarz – sápadt arc blade światło – gyenge fény blade wargi – vértelen ajkak blady i czerwony na przemian – hol elpirul, hol elsápad blady jak chusta – sápadt, mint a fal; falfehér blady jak opłatek – [fehér v. halvány, mint az ostya] fehér mint a fal blady jak płótno – fehér, mint a fal [vászon] blady, jak śmierć – halálsápadt blady jak trup – halálsápadt, halottsápadt, holtsápadt blady jak wosk – viaszfehér bladziuchny, -a, -e, bladziusieńki, -a, -ie, bladziuteńki, -a, -ie – sápadtka; gyengécske (a színtartalom szempontjából) blaga [zmyślenia, często obliczone na efekt], blagierstwo [kłamstwo] – (fr.) blague; kérkedés, dicsekvés; hazugság (kłamstwo); humbug, lódítás, ködösítés, nagyzás, hencegés, felületes tudás, tudás színlelés; tréfa blagier [oszust, łgarz], blagierka – szájhős, kérkedő; csaló, szélhámos, lódító, nagyzoló, hencegő, füllentő blagować (blaguje) [pot. zmyślać, kłamać] – szájhősködni, nagyzolni, hencegni, kérkedni; füllenteni, ködösíteni; hazudozni; lódítani blagowanie – hencegés, nagyzolás, lódítás, ködösítés blaj, blajsztift, blajszifta [ołówek] – ceruza blajkuli [długopis] – [Słowniczek języka śląskiego] golyóstoll Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 582 blajsztyft [ołówek] – (ném) Bleistift; ceruza blajzucht [anemia] – [Słowniczek języka śląskiego] anémia, vérszegénység blaknąć (blaknie) [1. tracić blask, intensywność barwy; płowieć; 2. przenośnie: stawać się nieważnym, nieistotnym] – fakulni, színét veszíteni blaknięcie – fakulás blamaż (kompromitacja, ośmieszenie się) – (fr.) [blamage, gáncsolás, feddés] blamázs, blama ; felsülés, szégyenvallás, baklövés; szégyen, gyalázat blamować – (fr.) blamálni, megszégyeníteni, vkire szégyent hozni, nevetségessé tenni blamować się (kompromitować się, ośmieszać się) – blamálja magát, megszégyenülni, szégyent vallani, felsülni; nevetségessé válni, nevetségessé tenni magát, kudarcot vallani, bakot lőni, baklövést elkövetni; felsülni Blandyn [imię męskie pochodzące od łacińskiego imienia, utworzonego od przymiotnika blandus (ż. blanda) - powabny, wdzięczny, czarujący, ew. uprzejmy, przyjacielski.] – Blandin (férfinév) Blandyna [imię żeńskie pochodzące od łacińskiego imienia, utworzonego od przymiotnika blandus (ż. blanda) powabny, wdzięczny, czarujący, ew. uprzejmy, przyjacielski. Imię to posiada męską wersję Blandyn.] – Blandina blank [całkiem, zupełnie, pusty, czysty] – [Słowniczek języka śląskiego] teljesen, tiszta, üres, puszta, sivár Blanka [imię żeńskie wywodzące się od hiszpańskiej wersji francuskiego imienia Blanche lub z germańskiego blankus, blanchus "biała". W niektórych językach występuje również w formie Bianka.] – Blanka [női név a középkori latin Blanca névből származik, ez viszont a germán blank szóból, amelynek jelentése tiszta, fényes. Rokon név: Bianka. Jelentése: fényes, ragyogó, tiszta] 1 blank [wyprawiona skóra, używana na wyroby rymarskie i siodlarskie] – kikészített bőr (nyeregkészítéshez) 2 blank , blanka [1. zębate zwieńczenie średniowiecznych murów obronnych i baszt, służące do osłony łuczników; krenelaż; 2. jeden z zębatych występów w zwieńczeniu murów obronnych i baszt] – lőrés, ablakmélyedés 3 blank [fragment pustej, nienaświetlonej taśmy filmowej] – üres filmkocka blanki, blankowanie [1. zwieńczenie murów obronnych i baszt średniowiecznych w kształcie szeregu zębatych, prostokątnych - Wersja 01 01 2017. występów z prześwitami; 2. W średniowieczu zakończenia szczytu murów fortecznych, w formie pełnych części muru naprzemian z pustemi otworami w rodzaju zębów, służącymi za strzelnice. Od strony fortecy towarzyszy blankom droga straży, ustęp na którym stoją obrońcy i rzucają przez otwory pociski.] – fogazat, pártázat (bástyán v. várfalon); lőrés blanki, -a, -ie – (fr.) blank; tiszta, üres, kitöltetlen, felesleges, nélkülözhető blankiet [formularz z wydrukowanymi rubrykami do wypełnienia albo arkusz z wydrukowanym nagłówkiem instytucji] – (fr. blanquet) blanketta, (kereskedelem) űrlap, nyomtatvány; űrlap (váltó) blankiet czekowy – csekkűrlap blankiet firmowy – cégűrlap blankiet na telegram – távirati űrlap blankiet telegraficzny – távirati űrlap v. blanketta blankiet wekslowy – váltóűrlap blankista – blankista ffi blankistowski, -a, -e – blankistablankizm [utopijna doktryna propagowana w XIX w.] – blanquismus, blankizmus; a forradalmi mozgalmat elsősorban puccsokra építő szocialista irányzat Franciaországban a XIX. sz. derekán (L. A. Blanqui nevéből) blanko (in blanko) – (ol.) bianco, biankó (pl. váltó), üres, fehér beíratlan, kitöltetlen (aláírt okirat, okmány, váltó); vmilyen színből egymagában lévő (kártyalap) blansz [daw. biały puder kosmetyczny] – fehérítő, fehér festék blanszować[daw. pudrować] – befehéríteni, fehérre festeni, púderezni blanszować [obgotowywać lub poddawać działaniu pary owoce i warzywa] – (fr.) blanchirozni; (zöldséget, gyümölcsöt) párolni; leforrázni, felforralni, előfőzni blasfemia [daw. rzecz uwłaczająca komuś] – (gör.) blaszfémia; istenkáromlás, káromkodás, (átv.) kegyeletsértés, magasztos dolog meggyalázása, kigúnyolása blask [1. jaskrawe, mocne światło; też: połysk, światło odbite; 2. świetność, wspaniałość; 3. przejaw, przebłysk; 4. zob. luminancja] – fény, csillogás, ragyogás; napsugár, visszaverődés, erős fény, fémes fény; villogás blask kobaltowy – kobaltfény blask księżyca – holdfény blaski i cienie – fény és árnyék blaszanka [pot. naczynie zrobione z blachy; też: zawartość takiego naczynia] – pléh-, Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 583 bádogdoboz, pléhdoboz; pálinkamérő (űrmérték) blaszany, -a, -e [1. zrobiony z blachy; 2. o dźwięku: podobny do odgłosu, jaki wydaje uderzona blacha] – bádog-, pléh-, bádoglemezből készült blaszka [1. mały, cienki kawałek blachy; 2. pot. mała blacha do pieczenia czegoś; też: zawartość takiego naczynia; 3. cienka warstwa zrogowaciałych komórek; 4. jedna z cienkich, podłużnych warstw komórek, tworzących spód kapelusza grzybów; 5. powierzchnia liścia; 6. cienka warstwa minerału] – kis bádog; vaslemezke, bádoglemezke; bádogedényke; fénylő, csillogó dísz, flitter; érem, plecsni, érdemrend; (növényzet) lemez, hártya blaszka (gwara warszawska) = ćwiartka wódki – egy negyed liter vodka blaszka liściowa – (növény) levéllemez blaszka srebra – ezüstlemezke, ezüstfüst blaszka złota – aranylemezke, aranyfüst; pikkelylemez blaszki dzwoniące – csörgők blaszkowaty, -a, -e [1. przypominający blaszkę; 2. zbudowany z cienkiej warstwy komórek] – bádogszerű, pléhszerű; lemezes blaszkowaty grzyb – lemezes gomba blaszkowy, -a, -e – lemez-, lemezes blat [płyta stanowiąca wierzchnią część stołu, biurka, komody itp.] – (ném.) blatt; asztallap; lapos tárgylap, levél; lap, kártya (kártyában) blat do pieczenia – sütőlap blat kuchenny – tűzhely lapja, munkalap blatować – (ném.) (zene) ismeretlen zenedarabotkottából első látásra eljátszani; kártyázni blaupałza [kalka] – [Słowniczek języka śląskiego] másolópapír, indigó, karbonpapír, pauzapapír blaza [pęcherz, odcisk] – [Słowniczek języka śląskiego] hólyag; (na ciele) bütyök, bőrkeményedés; (na nogach) tyúkszem Bleached denim – Bleached denim [Egyenletesen fehérített farmeranyag. A sötét, mosatlan farmerek (dark denim) ellenpontjaként van jelen a divatban.] - Wersja 01 01 2017. blech, blich, bielnik [miejsce bielenia płótna przez polewanie wodą na słońcu. Dawniej, gdy w każdym domu kmiecym i szlacheckim tkano płótna, bielenie na słońcu było ważnem zajęciem gospodyń. Właściwą porą do bielenia był czas, gdy drzewa kwitły, t. j. maj i pierwsza połowa czerwca. Blecharka była – to kobieta, przeznaczona po dworach w tej porze do polewania płótna wodą.] – (dawno) fehérítés; kifehérített hely vásznon blechować, blichować [wybielać płótno] – fehérre festeni (vásznat); meszelni (falat) blednąć (blednie), bladnąć, blednieć [stawać się bladym] – sápadni, elsápadni; halványulni, elhalványulni, fakulni, fehéredni, elfehéredni; (átv.) lealkonyulni, lehanyatlani bledną zielone gałęzie – a zöld ágak (lombok) elhervadnak blednąć ze strachu – a félelemtől elsápadni blednica [1. niedokrwistość występująca najczęściej u młodych dziewcząt w okresie dojrzewania płciowego; 2. blednica egipska - pasożytnicza choroba człowieka i zwierząt wywoływana przez nicienie tęgoryjce, objawiająca się m.in. niedokrwistością; ancylostomatoza; anemia górników] – vérszegénység; sápkór [csökken a vörös vérsejtek száma vagy a vörös vérsejtek festék anyaga, a hemoglobin] bledszy, -a, -e – sápadtabb, halványabb bledziutki, bladziutki, bledziuchny, bladziuchny, bledziuteńki, bladziuteńki, -a, -ie – sápadtka, halványka; gyengécske blef, bluff [wym. blef] [1. postępowanie obliczone na wprowadzenie kogoś w błąd; 2. w grze w karty: wywoływanie u partnera wrażenia, że się ma mocniejsze karty niż w rzeczywistości] – (ang.) bluff, blöff; elképesztést v. megfélemlítést szolgáló nagyzolás; meglepő, megdöbbentő, elképesztő, nagy garral készülő csekélység blefiarz, bluffiarz (ten, kto blefuje) – blöffölő ember blefować, bluffować [wprowadzać w błąd dla wywołania wrażenia o posiadaniu większych (niż rzeczywiste) możliwości] – (ang.) blöffölni; nagyzolni, felvágni; ügyesen elhitetni olyasmit, aminek semmi alapja nincs blejtram [rama na płótno malarskie] – vakkeret, blindráma blekot – beléndek; nadragulya; maszlag (plecie jakby się blekotu objadł: úgy fecseg v. jár a szája, mintha maszlagot evett volna Blekot pospolity (Aethusa cynapium L.) [1. gatunek rośliny jednorocznej należący do Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 584 rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl., dawna nazwa: baldaszkowate). Zwyczajowe nazwy: szaleń, psia pietruszka. Występuje w Europie Środkowej. Jest pospolity w całej Polsce, aż po niższe położenia górskie. 2. jest rośliną dorastającą do 50 cm wysokości, o łodydze dętej, nagiej, delikatnie kreskowanej. Liście 2-3-krotnie pierzaste, nagie. Płatki kwiatów zebranych w baldach są białe, od spodu zielonawe. Występuje na polach, ugorach i w pobliżu domów] – Ádáz v. Mérges ádáz (Aethusa cynapium L.); (Ádázó bürök, ebzeller, kerti ádáz, kicsiny bürök, kutya petrezselyem.) [Egyéves. 30-100 cm. Szára igen ágas.] blenda [1. wnęka w murze w formie arkady lub okna, stosowana jako motyw dekoracyjny; 2. minerał, dwuskładnikowy związek siarki z metalami; 3. a.) w fotografii: dawniej nazwa przysłony (niewłaściwa), dzisiaj tzw. ekran odblaskowy służący do odbijania światła i wypełniania cieni; b.) przysłona aparatu fotograficznego; c) ekran foliowy odbijający światło, używany na planie filmowym 4. ślepy otwór lub płytka wnęka w murze w formie arkady lub okna] – fényle (ásvány); fényképezőgép fényrekesze (blende); (ép) bemélyedés, fülke blenda cynkowa (zob. sfaleryt) – cinkszulfid, szfalerit (cinket tartalmazó érc) blenda rtęciowy – cinóber blenda smolista, blenda uranowa [1. minerał silnie promieniotwórczy; 1. Blenda smolista, blenda uranowa, pechblenda, smółka uranowa, UO2, minerał silnie promieniotwórczy, zawierający domieszki radu, toru, ołowiu, helu, ceru i innych metali ziem rzadkich. W odróżnieniu od innej odmiany UO2 - uraninitu – blenda - Wersja 01 01 2017. smolista jest odmianą zbitą, pozbawioną wyglądu krystalicznego. Zawiera do 4% uranu i 1,4·10-4% radu. Główne złoża blendy uranowej: Katanga (w Shinkolobwe), Kanada (nad Wielkim Jeziorem Niedźwiedzim), Czechy (w Jachymowie). Blenda uranowa jest głównym źródłem uranu, radu i niektórych innych pierwiastków promieniotwórczych. 2. Blenda uranowa (smółka uranowa, blenda smolista, nasturan) – smoliście czarna, skrytokrystaliczna lub kolomorficzna mająca postać twardych, naciekowych skupień o smolistym połysku, odmiana uraninitu. Ruda uranu.] – uránszurokérc más néven az uraninit ásvány, az urán-dioxid (UO2) és az urán-trioxid (UO3) 1:2 arányú sztöchiometrikus keveréke, képletét meg szokták adni U3O8 alakban is (Az uránszurokérc szennyezett más anyagokkal is.) blezer [1. długi, luźny żakiet, bez kołnierza i usztywnień; 2. rodzaj kurtki sportowej lub żakietu; 3. rodzaj kurtki sportowej lub żakietu; 4. damska, męska i dziecięca marynarka z dużymi aplikacyjnymi kieszeniami; na kieszeni znajdującej się na klatce piersiowej umieszczany jest emblemat klubu. Znakiem rozpoznawczym są guziki, które są w kolorze złotym lub srebrnym. Blezer jest produkowany w pojedynczych kolorach z materiału wykonanego z przędzy wełnianej czesankowej, takiej jak gabardyna, diagonalnai flanela), najpopularniejsza w ciemnych, głębokich kolorach; niektóre blezery mają paski lub kratkę. Kształtem odpowiada dominującej modzie. Czasami nie ma podszewki. Istnieje kilka teorii odnoszących się do tej nazwy: pierwsza twierdzi, że blezer pierwszy raz został tak nazwany w 1889 na Uniwersytecie Cambridge, gdzie był noszony w kolorze purpurowym, który wyglądał jakby się palił (od angielskiego słowa "to blaze – buchać płomieniem"). Druga teoria twierdzi, że kapitan angielskiego statku ubrał swoją załogę w niebieskie obszyte marynarki z metalowymi guzikami, i że nazwa marynarki pochodzi od nazwy statku (The Blazer). Francuzi twierdzą, że termin ten pochodzi od francuskiego "blason", które oznacza okrycie rąk. Ta sportowa (klubowa) marynarka zainspirowała blazerowy-styl na szeroką gamę ubiorów, szczególnie damskich kostiumów i odzieży sportowej.] – blézer [1. Csípőig érő, egy- Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 585 vagy kétsoros gombolású kiskabát gallérral és revers-rel. Klasszikus változatát arany gombok és rátett zsebek jellemzik. A legújabb divat szerint rövid és derékban karcsú. 2. Blézerkabát: Testhezálló kabát a női felsőruházatban. Jellegzetes a reversgallér, a szűk ujj és az egy- vagy kétsoros záródás. A férfi felsőruházatban ezt a formát paletot-nak nevezik. 3. Rövid kabát férfiak, nők vagy gyerekek számára, nagy rátett zsebekkel, amelyek közül a szivarzseb valamilyen klub emblémáját viseli. A gombok ezüst- vagy aranyszínűek. Magát a blézert egyszínű anyagból készítik, pl. gabardinból, flannelből), vagy sávolyszövetből, legtöbbször sötét színben, néha csíkos vagy kockás mintával. Formája a mindenkori divathoz igazodik. Nem mindig bélelik. Az elnevezés eredetére nézve többféle elmélet van, az egyik szerint először 1889-ben a cambridge-i egyetem evezősei viseltek ilyen kabátot, amelynek színe a tűzhöz hasonlított és angolul a "to blaze" egyik jelentése: lángol, lobog. Egy másik elmélet szerint egy "The Blazer" nevű angol hajó személyzete hordott ilyen, fémgombokkal ellátott, kék színű szerzs kabátot. Ismét mások szerint a szó a francia "blason" szóból ered, ami címert jelent. Ez a sportos, klubokhoz kapcsolódó kabátfajta inspirálta a blézer széleskörű elterjedését, különösen a női és a sportos öltözködésben. 4. Egy-vagy kétsororsan gombolt csípőig érő kabátka gallérral és szegéllyel, klasszikusan arany gombokkal és zsebekkel.], olaszka, kötött sportkabátka - Wersja 01 01 2017. bliaud [długie wierzchnie okrycie, zarówno męskie jak i kobiece w formie sukni przepasanej paskiem, noszone od XI do połowy XIII wieku. Długość ubrania mężczyzny różniła się w zależności od statusu – szlachcice nosili okrycie sięgające łydki, albo kostek, zdobione na brzegach i przy szyi. Pozostali zadowalali się okryciem do kolan. Czasem bliaud było rozcięte na przedzie, co ułatwiało jazdę konną. Wersja kobieca sięgała aż do samej ziemi, była bardzo dopasowana w biuście i talii. Różniła się również od wersji męskiej krojem rękawa – początkowo bardzo wąski, od łokcia rozszerzał się znacznie i mógł sięgać aż do podłogi.] – (daw) Bliaud. ófr. bliaut (ruhafazon a XI-XIII. sz. között) [1. A 10. századtól kezdve viselt ingszerű ruha francia elnevezése. 2. Ingszerű, bő, egybeszabott, ujjas, vagy ujjatlan ruha, melyet a XI-XV. században viseltek] blic [błyskawica] – [Słowniczek języka śląskiego] villám blicablajter [piorunochron] – [Słowniczek języka śląskiego] villámhárító blichtr [pozorna świetność, zewnętrzny polor czegoś] – csillogó-villogó vmi, műbriliáns; hamis csillogás, máz, külszín blin [(zazwyczaj w liczbie mnogiej - bliny) regionalne: placek z ciasta drożdżowego, smażony na tłuszczu; blina] – palacsintaszerű tészta (orosz módra) blina [placek drożdżowy smażony na tłuszczu; blin] – palacsintaszerű tészta (orosz módra) blind [płat drewna stosowany jako podkład pod okleinę; ślepy fornir] – (ném.) blind, vak; (ká) olyan játékmód, mikor a kártyát meg nem nézve játszik vki blindaż [1. stalowe opancerzenie okrętu lub samochodu; 2. daszek nad okopem, zabezpieczający żołnierzy przed Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 586 szrapnelami i odłamkami pocisków] – palánk, cölöpfal; harckocsipáncél, hajópáncél bliski, -a, -e [1. znajdujący się w niewielkiej odległości; 2. mający nastąpić w niedalekiej przyszłości; 3. niedawno przeszły; 4. bliższy: dokładny, szczegółowy, sprecyzowany; 5. spokrewniony z kimś bezpośrednio; też: wyrażający taki stosunek; 6. mający pewne cechy zbieżne z czymś; 7. ściśle złączony uczuciami, poglądami; też: będący wyrazem takiego złączenia] – közeli, közel, nem messzi; közelálló; kedves, rokonszenves, szoros, intim bliska znajomość – közeli ismeretség bliski [członek rodziny, krewny lub przyjaciel] – családtag; közelálló; közeli jóbarát; hozzátartozó bliski krewny – vérrokon bliski kuzyn – elsőfokú unokafivér bliski rozpaczy – a kétségbeesés szélén állni bliski ruiny – a végéhez közel, a tönk szélén (állni) bliski sąsiad – közeli szomszéd bliski sercu – drága, szeretett bliski śmierci – a halálhoz közel álló, halálos ágyán fekszik v. fekvő; halálán van v. lévő bliski upadku – a végéhez közel, a tönk szélén (állni) Bliski Wschód (arab. طسوألا قرشلا, hebr. חרזמה ,התיכוןprzestarzałe Lewant) [obszar geograficzny leżący na styku trzech kontynentów: Europy, Azji i Afryki.] – földr. Közel-Kelet bliskie pokrewieństwo – közeli rokonság v. vérrokonság bliskiego v. dalekiego zasięgu – rövid v. nagy hatótávolságú blisko + B. – közel, közelében [z bliska: közelről] blisko miasta – közel a városhoz, a város közelében bliskość – közelség, közellét bliskość Boga – isten közelsége, Isten közelléte bliskość końca czasów ( zob. Koniec czasów) – idők végének közelsége bliskowidz – közelálló, rövidlátó (krótkowidz) bliskowschodni, -a, -ie (przymiotnik od: Bliski Wschód) – közel-keleti bliskoznacznik [wyraz o znaczeniu bliskim znaczeniu innego wyrazu; wyraz bliskoznaczny] – rokonértelmű szó, szinonim szó, szinonima bliskoznaczny, -a, -e [taki, którego znaczenie jest bliskie innemu znaczeniu] – rokonértelmű, szinonim - Wersja 01 01 2017. blitzkrieg [doktryna wojenna wypracowana przez militarystów niemieckich; wojna błyskawiczna] – (ném.) blitzkrig; villámháború; az ellenséget nagymértékben gépesített hadsereggel és váratlan, gyors lerohanással legyőzni szándékozó taktika blizenka – kis sebhely bliziuchno, bliziuteńko, bliziutko – egészen közel levő bliziuchny, -a, -e; bliziuteńki; bliziutki, -a, -ie – egészen közeli; közelicske blizna [ślad pozostały po zagojeniu się rany; znamię] – sebhely, forradás, heg; nyom blizna po ospie – himlőhely bliźni, -ia, -ie [1. bliski, pokrewny; 2. dawniej: bliźniaczy; jednakowy] – közeli; felebarát, embertárs bliźniaczek (zdrobnienie od: bliźniak) – ikertestvérke (fiú) bliźniaczka (forma żeńska od: bliźniak) – ikernővér; ikertestvérke (lány) bliźniaczki – (lány) ikrek bliźniacy – (fiú) ikrek bliźniaczy, -a, -e – iker- Bliźniak (komplet 2-częściowy) bliźniak [1. jedno z dwojga dzieci urodzonych podczas jednego porodu; 2. komplet damski wykonany z dzianiny, składający się z dwóch elementów o tej samej barwie. Do kompletu należy bluzka, najczęściej z krótkim rękawem (lub bez rękawów), wkładana przez głowę i rozpinany (w wersji klasycznej) sweterek z długim rękawem. 3. Dziewiarski komplet, „zespolony” rodzajem przędzy i kolorem: pulower plus blezer; albo bluzka z dekoltem owalnym lub w szpic plus rozpinany sweterek. Symbol uprzemysławiania mody w latach 60. – Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 587 mniej formalny, choć nadal elegancki, zamiennik „sztywnego”, krawieckiego żakietu z bluzką koszulową. Mały, obcisły golfik plus krótki sweterek to bliźniak na zawsze skojarzony z codzienną garderobą Audrey Hepburn.] – iker (gyerek), ikerfivér; (komplet) kétrészes kötöttáru (mellény és hossszú ujjú pulóver) Bliźniak [potocznie o osobie urodzonej pod znakiem Bliźniąt] – Ikrek (Ikrek jegyében született) bliźniaki – ikerpár, ikrek bliźniaki dwujajowe – kétpetéjű ikrek bliźniaki jednojajkowe – egypetéjű ikrek bliźnię – iker (gyermek) bliźnięcy, -a, -e – ikerbliźnięta – ikrek bliźnięta syjamskie [bliźnięta, które w wyniku zaburzeń rozwojowych rodzą się zrośnięte ze sobą różnymi częściami ciała] – sziámi ikrek Bliźnięta (łac. Gemini, dop. Geminorum, skrót Gem) [1. trzeci gwiazdozbiór zodiakalny; 2. znak zodiaku; 3. Bliźnięta jest jednym z bardziej charakterystycznych gwiazdozbiorów, znany od starożytności, przedstawia parę bliźniąt trzymających się za ręce, Kastora i Polluksa. Należeli oni do załogi statku Argonautów, byli synami Ledy, a ojcem każdego z nich był kto inny: Kastora – król Sparty Tyndareos, Polluksa – sam Zeus. Słońce przebywa na tle tego gwiazdozbioru od 21 maja do 20 czerwca. W pobliżu Kastora (α Gem) znajduje się radiant jednego z bogatszych rojów meteorów, znanego jako Geminidy. Jego największa aktywność przypada na 14 grudnia (do 60 meteorów na godzinę).] – Ikrek (lat. Gemini; csillagkép, állatöv) bliżej – közelebb, errébb; közelebbről bliżej (tu) – idébb bliższość – közelség, közeli rokonság bliższy, -a, -e [stopień wyższy od przymiotnika: bliski] – közelebbi, közelebb fekvő v. levő [po bliższe informacje należy się zwrócić do…: közelebbi felvilágosításért forduljon…] bliższa koszula ciała niż sukmana – (közm.) közelebb az ing a csuhánál; közelebb az ing mint a suba bliższe szczegóły – közelebbi részletek bliżsi krewni – közeli rokonok BLOB – Binary Large Object [w systemach zarządzania bazami danych: typ danych, który umożliwia przechowywanie dużych ilości danych binarnych jako pojedynczy - Wersja 01 01 2017. obiekt w bazie danych, stosowany w szczególności do przechowywania danych multimedialnych, takich jak grafika, muzyka czy filmy.] – (ang., inf.) Binary Large Object (Nagy Bináris Objektum) bloczek [1. zdrobnienie od "blok" (gł. jako mały blok - zeszycik z kartkami do wyrywania); 2. techn. maszyna prosta, umożliwiająca podnoszenie ciężarów; krążek linowy; blok] – kis blokk, kis papírtömb, jegyzettömb, jegyzetfüzet; (műszaki) kis csiga bloczek listowy – (kis alakú) levéltömb bloczek na obiad – ebédjegy (tömbszerű jegyek) bloczek z biletami – jegyzetfüzet blog (ang. web log - dziennik sieciowy) , ang. blog, weblog, web-log [1. dziennik prowadzony przez internautę na stronach WWW; 2. rodzaj strony internetowej zawierającej odrębne, samodzielne, uporządkowane chronologicznie wpisy, których twórcą jest właściciel bloga. Blogi umożliwiają zazwyczaj archiwizację oraz kategoryzację i tagowanie wpisów, a także komentowanie notatek przez czytelników danego dziennika sieciowego. Ogół blogów traktowany jako medium komunikacyjne nosi nazwę blogosfery. 3. strona internetowa złożona z datowanych wpisów, zazwyczaj wyświetlanych od najnowszego do najstarszego; blogi są najczęściej stosowane jako osobiste pamiętniki, mogą też jednak służyć wymianie wiedzy, komunikacji marketingowej lub politycznej] – (ang.) blog, internetes napló [egy olyan periodikusan újabb bejegyzésekkel bővülő weboldal, amely ezek sorozatából áll, függetlenül attól, hogy mi az oldal témája, formája és hogy nyilvánosan elérhető-e. A bejegyzések leggyakrabban – de nem szükségszerűen – fordított időrendi sorrendben vannak. A blogok többsége nyilvános weblapként működik bármely internethasználó által elérhetően. Az eredeti „weblog” kifejezés a „web” és „log” (napló) szavak összetételéből keletkezett, ebből rövidült a mára bevetté vált blog avagy "binarylog" alak.] blok [I. 1. duża, foremna bryła kamienia; 2. zob. krążek w zn. 6; II. 1. związek państw, partii, ugrupowań politycznych; 2. kilka audycji radiowych lub punktów programu telewizyjnego; też: kilka referatów, artykułów itp., tworzących pewną całość; 3. podstawowy element blokady kolejowej; III. 1. wielopiętrowy budynek o powtarzalnych segmentach; 2. barak dla Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 588 więźniów w obozach koncentracyjnych w czasie II wojny światowej; 3. inform. wyróżniona część programu, zawierająca deklaracje zmiennych lub instrukcje, traktowana przez komputer jako odrębna całość; 4. med. przeszkoda w przewodzeniu bodźców nerwowych w układzie przewodzącym serca; 5. w siatkówce: wystawienie rąk przez wszystkich graczy ponad siatkę, w celu zatrzymania piłki uderzanej przez przeciwnika; 6. zespół urządzeń przeznaczony do spełniania określonych funkcji] – (ném.-fr.) blokk, tuskó, tömb; nagy darab súlyos test; háztömb, panelház; szövetség, (kereskedelem) árujegyzék; (nyomda) blokk, dúc; csörlő, vitla, emelőcsiga; csoport, csoportosulás; (műszaki) vasúti térközbiztosító berendezés szelvénye; (fiz.) csiga; (sp) labdablokkolás; (informatyka) blokk (block) [A hagyományos mágneses adathordozókkal szemben az ISO-9660 CD-ROM-okon a a logikai blokkok egy sáv szektorainak a kisebb részei. A legtöbb CD-ROM alkalmazás esetén azonban logikai blokk mérete ugyanakkora (2 KB), mint a szektoré – ezért többnyire azt mondják, hogy a blokk és a szektor ugyanaz a dolog, ez azonban nem minden esetben igaz.] blok budynków – épülettömb blok do pisania – jegyzettömb blok do podnoszenia ciężaeów – emelőcsiga, csigasor blok dolarowy – dollárblokk blok energetyczny [zespół urządzeń elektrowni cieplnej służących do przetwarzania energii] – energetikai blokk blok granitu – gránittömb blok kasowy – pénztárblokk blok lewicowy – baloldali pártok csoportja; baloldali blokk blok listowy – levél- v. írótömb blok marmuru – márványtömb Blok mieszkalny na os. Kopernika w Legnicy - Wersja 01 01 2017. blok mieszkalny [potoczna nazwa wielokondygnacyjnego budynku mieszkalnego wielorodzinnego o powtarzalnych segmentach, wyróżniającego się wybitnie prostą formą. Pierwsze w historii bloki mieszkalne powstawały przed II wojną światową w Europie czego przykładem jest osiedle bloków mieszkalnych z prefabrykatów żelbetowych La Muette zbudowane w 1934 roku w Drancy we Francji. Określenie swój sens pejoratywny uzyskało w okresie PRL, gdzie budynki wielorodzinne miały zaspokoić wyłącznie podstawowe potrzeby mieszkańca, pomijając wszystkie elementy uznane za zbytek.]; blok mieszkaniowy – háztömb, panelház blok państw – államcsoport blok polityczny – politikai (választási) csoport, blokk blok północno-atlantycki – észak-atlanti szövetség blok prawicowy – jobboldali pártok csoportja; jobboldali blokk v. tömörülés blok rysunkowy – rajztömb blok operacyjny – műtő blok śmierci [blok w hitlerowskim obozie koncentracyjnym, w którym grupowani byli więźniowie przeznaczeni na śmierć] – halálblokk (koncentrávióstáborban) blok walutowy – valutablokk blok wschodni [po II wojnie światowej: państwa Europy Środkowo-Wschodniej, pozostające pod dominacją ZSRR] – (pol) keleti tömb blok wyborczy – választási blokk blok zachodni – nyugati blokk blok złota – aranytömb blokada [1. utrudnienie dostępu do czegoś; 2. system środków zmierzających do izolacji jakiegoś państwa, obiektu, miasta itp. w celu wymuszenia jakichś ustępstw lub kapitulacji; 3. zespół urządzeń mechanicznych uruchamiający zwrotnice, semafory i sygnały; 4. metoda leczenia polegająca na wstrzykiwaniu środków znieczulających; 5. zob. blok; 6. zabezpieczenie urządzenia za pomocą urządzeń blokujących; 7. urządzenie blokujące] – (fr.-ném.) blokád, zárlat, zárolás; vesztegzár; ostromzár (oblężenie); határzár, vmely államnak v. egy részének erőszakos elszigetelése a külvilágtól, hogy bizonyos követelések teljesítésére jényszerítsék blokada ekonomiczna – gazdasági blokád Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 589 blokada etatów [wstrzymanie przyjęć nowych pracowników] – létszámstopp blokada finansowa – pénzügyi blokád blokada handlowa – kereskdelmi blokád blokada kasowania (magnetofon) – törlészár (megnatofonon) blokada kredytowa – hitelzárlat blokada portu – kikötőzár, blokád blokaż – (fr.) blocage; hézagtöltő kövek blokhauz [schron bojowy lub ufortyfikowany budynek przystosowany do samodzielnej obrony] – (dawno) blockhaus; blokkház; gerendákból összerótt ház, kunyhó; (wojsko) kiserőd, tábori erőd, őrtorony, sáncház blokowa – tömbparancsnoknő, tömbbizalmi nő blokować (blokuje) [1. utrudniać przejście, dostęp do czegoś; 2. zajmować niepotrzebnie miejsce; 3. utrudniać czyjąś działalność, przebieg jakiegoś zjawiska, procesu; 4. izolować państwo, miasto itp. w celu wymuszenia ustępstw; 5. wstrzymywać wypłatę pieniędzy; 6. w siatkówce: stosować blok; 7. zabezpieczać urządzenia techniczne] – I. blokkolni, zárolni, elzárni, lezárni, körülzárni, zár alá venni, nem engedni át; lefoglalni, eltorlaszolni; (kereskedelem) pénztári ellenőrző jegyet kiállítani; II. (fr.) blokál; (wojsko) ostromzár alá venni; blokád alá helyezni, ostromzár alatt tartani; elszigetelni; leszorítani, fékezni, lezárni, erősen csillapítani; lezárni (területet);(műszaki) megállítani, lezárni (gépet, készüléket); (műszaki) tilosra állítani, lezárni (vonalszakaszt), (ovosi) rögzíteni (sérült testrészt) blokować część toru pociągiem – pályaszakaszt blokkolni v. elzárni (szerelvénnyel) blokować kapitały – vagyonzárt elrendelni, tőkét blokírozni blokować kraj – blokád alá helyezni egy országot blokować sumę – összeget zárolni blokować się [1. stawać się niemożliwym do przebycia; 2. o urządzeniu technicznym: być blokowanym; 3. mieć zahamowania uniemożliwiające porozumiewanie się] – leblokkolni; blokolódni blokowanie – (fr.-ném.) blokád; ostromzár, zárolás, blokírozás; lezárás, blokálás, biztosító kapcsolás v. berendezés; blokkolás blokowanie dopozytów – letétek zárolása blokowanie rachunków – számlák zárolása blokowisko [osiedle wielkich bloków mieszkalnych] – lakótelep blokowy, -a, -e [1. związany z blokiem; 2. więzień obozu koncentracyjnego pełniący funkcję - Wersja 01 01 2017. nadzorcy w baraku dla więźniów] – tömb-; tömbhöz tartozó, blokk-, jelző-, (koncentrációs tábor) tömbparancsnok; tömbmegbízott, tömbbizalmi blokowy współczynnik błędów (współczynnik błędów oparty na proporcji liczby bloków z błędami w stosunku do całkowitej liczby bloków) – (kat.: informatyka) BLER (BLock Error Rate, blokkhiba gyakoriság) [A BLER azon blokkok számát adja meg, melyek a CD-ről történő olvasás során az első dekóder (C1) által jelzett hibás byte-ot tartalmaznak. A Vörös Könyv szerint az átlagos BLER másodpercenként nem lehet több 220-nál. Az adat CD-ROM-ok gyártásánál az ipar a másodpercenkénti 50-nél kevesebb hibát tartja elfogadhatónak.] blotka [karta o małej wartości w grze] – alacsony kártya, kis lap blomba [plomba] – [Słowniczek języka śląskiego] plomba, ólomzár, ólomjegy blond [I. o włosach, zaroście: jasny, złotawy, płowy; też o osobie: mający takie włosy, taki zarost; II. kolor blond] – (fr.) blonde; szőkeség; (włosy) szőke blond włosy odziedziczyło a. ma po matce – a szőke haját az anyjától örökölte blonda [1. koronka klockowa, jedwabna w kolorze kremowym. Produkowana jako koronka brzeżna – do obszyć, a także w formie owalnych szali. Znana od pierwszej połowy XVIII wieku, popularna w Polsce w drugiej połowie stulecia. Była dosyć tania, w zależności od szerokości i wykończenia kosztowała od 8-50 gr. za łokieć (ok. 59 cm). W XIX wieku, jako przeciwwaga dla masowej produkcji maszynowej, powraca moda na koronki robione ręcznie w tym na blondę. 2. rodzaj koronki klockowej z przędzy jedwabnej w kolorze naturalnym lub czarnym.] – krémszínű v. fekete, selyem vert csipke blondyn [mężczyzna o blond włosach] – szőke férfi blondyna – (fr.) blonde, selyemcsipke; csipkefajta blondyna – szőke hajú, szőke nő, szőke lány Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 590 blondyneczka – szöszke blondynek [chłopiec o blond włosach] – szőke hajú gyermek (fiú) blondynka [mająca jasne włosy] – szőke hajú nő, szőke lány Blowfish [szyfr blokowy stworzony przez Bruce'a Schneier'a w 1993 roku jako szybka i bezpłatna alternatywa dla istniejących ówcześnie algorytmów. Algorytm operuje na 64-bitowych blokach i używa kluczy od 32 do 448 bitów. Algorytm ma postać szyfru Feistela z 16 rundami z SBOXami zależnymi od klucza. Każda zmiana klucza wymaga dość sporej ilości wstępnych obliczeń, żeby ustalić SBOXy. Z tego powodu atak brute-force trwa znacznie dłużej niż możnaby się spodziewać.] – Blowfish (titkosítási algoritmus) [Bruce Schneier talán a legnépszerűbb író és előadó az informatikai biztonság-technika világában. Hírnevét annak köszönheti, hogy nem csupán remek szakíró, de a terület aktív kutatója is; Schneier nevéhez fűződik például a Blowfish algoritmus kifejlesztése] blue – (ang.) blue; táncfaj blue box [wym. blu boks] [technika realizacji obrazu filmowego lub telewizyjnego] – (műsz.) blue box (kék doboz) blue chip [wym. blu czip] [1. spółka, której akcje osiągają na giełdzie wysoką cenę; też: akcje takiej spółki; 2. lokata o niskim stopniu ryzyka] – blue chip [A legnagyobb, a legjobb, a legismertebb cégek részvényeit nevezik blue chip részvényeknek. Eredetileg az IBM (innen a Blue) részvényeit hívták így, ma a tőzsdék leglikvidebb (mindig nagy forgalmú), és legnagyobb kapitalizációjú papírjainak gyűjtőneve.] blue movie [wym. blu muwi] [film erotyczny] – blue movie; erotikus film Blue black denim – (ang.) Blue black denim; Feketére felülfestett kék denim. - Wersja 01 01 2017. blues [wym. blus] [wokalno-instrumentalny styl muzyki rozrywkowej wywodzący się z ludowej pieśni Murzynów północnoamerykańskich; też: utwór w tym stylu] – (ang.) blues; (zene) amerika néger eredetű lassú tánc bluesowy, -a, -e – bluesBluetooth [technologia bezprzewodowej komunikacji krótkiego zasięgu pomiędzy różnymi urządzeniami elektronicznymi, takimi jak klawiatura, komputer, laptop, palmtop, telefon komórkowy i wieloma innymi. Jest to darmowy standard opisany w specyfikacji IEEE 802.15.1. Jego specyfikacja obejmuje trzy klasy mocy nadawczej 1-3 o zasięgu 100, 10 oraz 1 metra w otwartej przestrzeni. Najczęściej spotykaną klasą jest klasa druga. Technologia korzysta z fal radiowych w paśmie ISM 2,4 GHz. Urządzenie umożliwiające wykorzystanie tej technologii to adapter Bluetooth.] – (ang.) Bluetooth - vezetéknélküli kommunikáció (szószerint = "Kékfogú" -viking király) [1. rövid hatótávolságú, adatcseréhez használt, nyílt, vezetéknélküli szabvány. Alkalmazásával számítógépek, mobiltelefonok (telefonkihangosítók) és egyéb készülékek között automatikusan létesíthetünk kis hatótávolságú rádiós kapcsolatot. 2. Interfész specifikáció mobiltelefonok, számítógépek, stb. rövid távú vezeték nélküli összekapcsolására. Hatótáv 10 m, sebesség 721 kB/s. 3. hordozható gépek környezetében használt kommunikációs és számítástechnikai szabvány; egy vezetéknélküli helyi hálózat (Wireless Local Area Network) ipari szabványa, mely pl. hordozható kamerák, mobiltelefonok, PDA-k, noteszgépek, stb. között tud kapcsolatot fenntartani; a technológiát Ericson fejlesztette ki, a rádiófrekvenckás adatfeldolgozást (Frequency Hopping Spread Spectrum) egy Bluetooth adó-vevő (transceiver) chip végzi; utóbbi olcsó kivitelezésű áramkör a készülék árfekvése miatt döntő; az adatátvitel a 2,45 GHz-es rádiófrekvencia-sávban történik és két eltérő frekvencián működve, 100 vagy 10 méteres körzetben használható; a kisebb távolság esetén 1 Mbps-es adatátvitel is lehetséges; a szabváyjavaslat elfogadása érdekében Ericson a technológiát a csatlakozó cégeknek (IBM, Intel, Nokia, Toshiba, Lucent, Microsoft) ingyen rendelkezésükre bocsátotta; az IEEE 802.11b szabvány szerinti vezetéknélküli helyi hálózatok (W-LAN) ugyanezt a frekvenciasávot használják, de eltérő Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 591 technika szerint; a Bluetooth helyi hálózat nem tévesztendő össze a szintén vezetéknélküli, de széles kiterjedésű, mobiltelefon-hálózatokkal (WAN = Wide Area Network), mint pl. a GSM, GPRS, UMTS, melyek szintén rádióösszeköttetés alapján működnek (0,9 és 1,8 GHZ), de nagyobb mozgástéren belül használhatók] blumerki [rodzaj damskich spodni za kolano, z nogawkami ściąganymi gumką, podobnych nieco do pump, choć nieco węższych. Popularne szczególnie w XIX wieku wśród ówczesnych cyklistek oraz kobiet uprawiających inne sporty. Nazwa wywodzi się od nazwiska Amerykanki Amelii Jenks Bloomer – reformatorki kobiecego stroju.] – (daw) bloomer; női kerékpáros ruha (Amelia Jenks Bloomer (1818–1894) neve után) [A nők csak a XIX. század vége felé kezdtek sportolni. Mivel azonban meg voltak arról győződve, hogy a rövid szoknya illetlen és a könnyű ruha egészségtelen, a női sportruhák csak jóval később jelentek meg. Az 1880-as években a merészebb nők rövid ruhát hordtak a „bloomer” fölött, harisnyával, kamásnival és magas szárú fűzős cipővel. Magyarországon az 1880-as évek első felében kezdett elterjedni a kerékpár, 1882-ben megalakult az első magyar kerékpáros egylet is, a Budapesti Kerékpár Egyesület. Az egyre népszerűbb kerékpár (a századfordulóig több mint 150 kerékpáros kör alakult) eleinte csak a férfiakat hódította meg. A női kerékpáros még az 1890-es évek első felében is nagy feltűnést keltett.] blumery [1. Bloomery, albo blumery to pierwsze damskie spodnie. Bufiaste, sięgające kostek, pojawiły się w Ameryce w połowie XIX wieku. 2. Pierwsze damskie spodnie, propozycja jednej z reformatorek damskiego ubioru miażdżąco skrytykowana przez kobiety, wyśmiana w rysunkach satyrycznych przez mężczyzn. Szerokie pantalony, ściągnięte w kostkach, zestawione z luźnymi sukniami do kolan, zaproponowane w połowie XIX wieku przez Amelię Bloomer, zostały odrzucone jako „szpetota i obraza boska”. Pięćdziesiąt lat później, skrócone do połowy łydki, zostały zaakceptowane przez cyklistki i od tamtej pory, co jakiś czas moda obwołuje pumpy przebojem sezonu.] – (ang.) bloomery; női alsónadrág; első női nadrág - Wersja 01 01 2017. blumkol [kalafior] – [Słowniczek języka śląskiego] karfiol blumnwaza [wazon] – [Słowniczek języka śląskiego] váza, virágváza blumsztynder [kwietnik] – [Słowniczek języka śląskiego] virágállvány; virágágy, virágoskert Blu-ray Disc (BD) [konkurencyjny dla HD DVD format zapisu optycznego, opracowany przez Blu-ray Disc Association (BDA). Następca formatu DVD. Wyróżnia się większą pojemnością od płyt DVD, co jest możliwe dzięki zastosowaniu niebieskiego lasera.] – Blu-ray Disc (röviden: BD vagy BR) [1. nagy tároló kapacitású digitális optikai tárolóeszköz-formátum; 2. A Blueray disc videó rögzítő formátum nagykapacitású optikai lemezre, amely kékibolya (405 nm) lézert használva több mint két óra (50 GB) high definition (HD) digitális videó felvételét teszi lehetővé, 12 cm átmérőjű fázis váltásos optikai lemezen. (Sony, Hitachi, HP, JVC, Philips, Samsung).] bluszcz [pnącze lub płożący się krzew] – borostyán (Hedera) [az aráliafélék (Araliaceae) családjába tartozó növénynemzetség. Fő elterjedési területük Dél-Európa, Észak-Afrika, Közép- és KeletÁzsia. Fás szárú, örökzöld kúszónövények; virágzatuk ernyős. Nem élősködők: rövid kapaszkodógyökereik táplálék-, vagy folyadékfelvételre nem alkalmasak. Jellemző rájuk a heterofillia, vagyis a csak vegetatív kúszóhajtások levelei más alakúak, mint a napos, magasabbra felkapaszkodott, virágzó hajtásokon növők.], repkény; (építészet) dísz; (átv.) gyenge lény (támaszra szoruló) bluszcz okręcił się w koło tyczki – a borostyán körülfutotta a karót Bluszcz pospolity (Hedera helix) [zwany też hedera jest zawsze zieloną, zdrewniałą rośliną, pnącą się za pomocą korzeni czepnych. Występuje w kmienistych lasach, przy skałach, starych drzewach, w zaroślach, przy ruinach i murach starych budowli, w parkach i na cmentarzach. Bywa hodowany w ogrodach i Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia mieszkaniach. Owoce jak i pozostałe częsci rośliny są trujące.] – (közönséges) borostyán (Hedera helix) [a közönsége borostyán (Hedera helix), ami Európa nagy része mellett Délnyugat-Ázsiában terjedt el. Kedvező környezetben (fákon, kőszirteken, falakon) 20–30 méteresre is megnő, de függőleges felület híján a talajt is beterítheti.] 592 - Wersja 01 01 2017. nazywano tak luźne okrycie wierzchnie o kroju koszuli. Noszona zarówno przez mężczyzn jak i kobiety. 3. zobacz T-shirt] – (fr.) blúz; felső testhez kazán simuló, derékig érő ruhadarab, női ruhaderék; zubbony; (hosszú ujjú) póló, trikó; Bauernblúz (parasztblúz) [Folklór stílusú blúzok pamutból és lenből. Jellegzetes a pántos, zsinóros, kapcsos/szemes záródás. Bebújós forma behúzással vagy smokkolással rugalmassá tett kivágás. Egyszínű vagy színes folklór hímzés és nagyléptékű horgolt csipke díszítés.]; sweatshirt [A T-ing egy fajtája; a szó szó szerinti jelentése: „izzasztó ing”, arra utalva, hogy a lezser, hosszú ujjú, esetleg galléros, de vastagabb, belül esetleg bolyhos ing jó melegtartó. Eredetileg a jogging öltözék felső részét jelentette, de ma már önállóan is hordják] bluszcz wspiął się po ścianie aż do okien – repkény a falon az ablakig húzódott fel bluszczowy, -a, -e – borostyánbluszczyk – kerek repkény, földi borostyán Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea L.) [zwany też zwyczajowo bluszczykiem ziemnym, kurdybankiem, obłożnikiem gatunek byliny należący do rodziny jasnotowatych] – kerekrepkény v. földi borostyán (Glechoma hederacea) [az ajakosvirágúak rendjébe, ezen belül az árvacsalánfélék családjába tartozó növényfaj] bluza [1. luźna, górna część ubrania; 2. luźna, nie krępująca ruchów część garderoby. Sięga do talii lub linii bioder. Wykończona ściągaczem u dołu oraz przy szyi i rękawach. Często posiada kaptur, czasem kieszenie. Wykonana z dzianiny. Obecnie mianem tym określa się przede wszystkim odzież w stylu sportowym, dawniej bluza dresowa [luźna, lekka, sportowa kurtka, która ma zapięcie na zamek błyskawiczny lub jest zakładana przez głowę. Zwykle jej krawędź dolna i rękawy mogą być zwężone. Część stroju sportowego.] - Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia tréningruha-felső, melegítő-felső [Könnyű, bő, hosszú ujjú, kabátszerű ruhadarab, ami elöl végig húzózárral záródik, vagy pulóverszerű és ekkor nem végig nyitható, a fejen át kell belebújni. A derekán és az ujjak végén rugalmas szegély van, vagy esetleg zsinórral húzhatók össze. A tréningruha egyik alkotóeleme.] 593 bluza marynarska [ma szeroki, wykładany kołnierz, który ma kształt kwadratu lub prostokąta i sięga ramion. Przednia część kołnierza łączy się w ciasny marynarski krawat.] – matrózblúz [Nagy, téglalap alakú, hátul a lapockáig lehajló gallérral (lásd: matrózgallér) készült blúz, a gallér csúcsát elöl egy csokornyakkendő-szalag zárja le.] bluza zachodząca na spodnie [damska górna część garderoby z lekkiej dzianiny lub tkaniny, okrywająca tułów. Sięga do bioder i jest noszona do spodni.] – ingblúz [Könnyű szövetből vagy kötött kelméből készülő, a felsőtestet takaró női felsőruházati termék. A csípőig érő ruhadarabot a nadrág felett viselik.] - Wersja 01 01 2017. bluzeczka – blúzka bluzg [1. wytrysk, chlupnięcie; 2. pot. przekleństwo, wyzwisko] – befröcskölés, beszennyezés bluzganie – pacskolás, gázolás bluzka [1. górna część ubrania kobiet lub dzieci; 2. górna część garderoby kobiecej uszyta z lekkiego materiału, pojawiła się w ubiorze pod koniec XIX wieku. Noszona do spódnicy albo do spodni. W zależności od kroju kołnierzyka i dekoltu, wykończenia, zdobienia czy rodzaju materiału wyróżnia się kilka rodzajów tego elementu odzieży, takie jak: bluzka koszulowa, bluzka z wyłogami, z zapięciem polo, wiązana pod szyją, wkładana przez głowę, długa, top, kasak, bluzon, z baskinką, z zakładanymi przodami, w stylu ludowym, romantycznym, safari; carmen czy koszulka. 3. jako luźna z lekkiego materiału zrobiona górna część stroju kobiecego, zjawiła się na stale w ubiorze pod koniec XIX wieku i interesująca jest z wielu powodów: przedewszystkim oznaczała ona zupełne usamodzielnienie górnej części stroju i odłączenie good spódnicy, a tym samym zerwanie z systemem jednolitej sukni, szytej przeważnie na miarę. Przypomnieć tu trzeba, że po próbach sięgających XVIII wieku, szycia różnego rodzaju stroików dwuczęściowych, jak karako czy bolero, pojawiły się znowu w pierwszej połowie XIX stulecia gorseciki i staniczki oddzielone od spódnicy. Ale uległy one jednolitej krynolinie. I potem dopiero rozwój przemysłu konfekcyjnego, emancypacja kobiet i sport, złączyły się we wspólnym dziele, którego wynikiem była bluzka, bardzo podobna w kroju do męskiej koszuli, tym bardziej, że na bluzkę wkładały kobiety żakiet, też zasadniczo męski. I tak powstał kostium konfekcyjny, praktyczny, pozbawiony ozdób, raczej ciemnego koloru, albo elegantszy uszyty przez krawca, ale zawsze podobny do męskiego. Bluzka związana zwykle z kostiumem, przetrwała do dzisiaj, zachowując najczęściej tradycyjną formę, a więc męski kołnierz, męskie mankiety, nawet krawat. Czasem ma również swe nieśmiałe, staroświeckie, secesyjne ozdoby. 4. lekka, oddzielna część damskiej odzieży, która okrywa górną część ciała; przedmiot dyktowany bieżącą modą. Noszony ze spódnicą, spodniami i garniturem. Produkowany z lekkich, gładkich lub drukowanych tkanin.] – blúz [Könnyű női ruhadarab, amely a felső testet Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia borítja. Kialakítása a mindenkori divatnak felel meg. Szoknyához, nadrághoz, kosztümhöz hordják. Könnyű, sima vagy mintázott kelmékből készítik.], kis blúz; pulóver; dawn. pruszlik 594 bluzka dzianinowa; bluzka dzianiny – kötött pulóver bluzka haftowana – hímzett blúz bluzka koronkowa, koronkowa bluzka – csipkés blúz bluzka koszulowa [bluzka przypominająca koszulę męską] – ingblúz bluzka marynarska – matrózblúz bluzka wizytowa – alkalmi blúz bluzka wyszywana – hímzett blúz - Wersja 01 01 2017. bluzka z dekoltem [sportowa koszulkaz dekoltem. Rękawy mogą być krótkie lub długie i zakończone mankietami. Mogą mieć zapięcie na całej lub części długości. Noszona w środek spodni i na zewnątrz. Jej kołnierzyk i mankiety mogą być wzmocnione.] – Apacs ing [Kihajtott galléros, sportos ing. Az ujja lehet rövid vagy hosszú, utóbbi esetben kézelőben végződik. Csak a nyakán vagy végig gombolós kivitelben készülhet. A nadrágba betűrve vagy kívül hordható. A gallér és a kézelő többnyire keményített.] bluzka z długimi rękawami – hosszú ujjú blúz bluzka z falbanami a. falbankami – fordos blúz bluzka z szerokimi bufiastymi rękawami wyszywana na ramionach – ingváll bluzka zawiązywana – áthajtós, megkötös blúz bluzkowy, -a, -e – blúzbluzon (Sportowa kurtka do talii) [Długa do bioder, obszerna kurtka wszyta w pasek albo wykończona ściągaczem, najczęściej zasuwana na zamek błyskawiczny. Począwszy od lat pięćdziesiątych popularny, ponadczasowy fason sportowej kurtki.] – bluzon [Kényelmes, sportos kabát, gombolással vagy húzózárral záródik. A nadrágon vagy szoknyán kívül hordják. Különböző hosszúságú lehet, érhet a derékig vagy a csípőig. Alul övszalagban, kötött szegélyben vagy gumizásban végződik. Rátett zsebek díszítik. Pamut- vagy gyapjúszövetből készül, gyakran bélelik is. Az 1960-as években különösen nagy divat volt.] Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 595 bluznąć, bluzgnąć — bluzgać [1. o płynie: wylać się skądś gwałtownie, obfitym strumieniem; 2. spowodować rozpryśnięcie się czegoś; 3. wyrzucić z siebie gwałtownie jakiś płyn; 4. wykrzyczeć przekleństwa, wyzwiska] – kidobni, kivetni vmit magából; kifröccsenni; kipacskolni, kilöttyinteni, kiönteni; bemocskolni, befröcskölni; (dawno) szidni vkit, rosszat mondani vkiről; szidni, megszólni, szapulni, csépelni vkit bluznąć błotem – sárral bemocskolni v. beszennyezni bluznąć przekleństwem – átkot szórni vkire bluźnić [przeklinać, głównie w znaczeniu przeklinać boga] – káromkodni, káromolni, megcsúfolni, meggyalázni, kegyeletet sérteni, ellenkezni bluźnić komu/czemu – megcsúfolni v. meggyalázni vkit/vmit bluźnić przeciwko komu/czemu – ellenkezni vkivel/vmivel bluźnić rozumowi – ellenkezni a józan ésszel bluźnienie – káromlás, káromkodás bluźnić przeciwko komu/czemu – káromolni (vkit/vmit) bluźnienie przeciwko Duchowi Świętemu (bluźnierstwo) [Bluźnienie przeciw Duchowi Świętemu jest rozmyślnym obrażaniem Boga i drwieniem z Jego dzieła w całej znajomości rzeczy i w świadomości. Tego dopuścili się faryzeusze, którzy wiedzieli, że cuda Jezusa były prawdziwe i dla pogniewania Go, zarzucali Mu, że czynił je przy pomocy szatana, czyli przypisywali to dzieło szatanowi. Taki grzech nie będzie odpuszczony. Specjalistą od tego grzechu jest szatan, ponieważ on się zna na sprawach duchowych, on zna Boga i wierzy w Niego. On także wie, że Jezus jest Chrystusem, że Jezus mówił prawdę, że nie był szarlatanem. Naturalny człowiek (cielesny) grzeszy w ślepocie (zaćmieniu), bo on nie może rozsądzać duchowo, ale za tę ślepotę jest odpowiedzialny, ponieważ nie chce się z niej wydostać, gdy nie przyjmuje zbawienia. Przeciwko Duchowi Świętemu grzeszyć będą także antychryst i fałszywy prorok.] – káromlás, szentségtörés, istenkáromlás bluźnierca [człowiek, który bluźni] – káromló, istenkáromló, szentségtörő bluźnierczo – káromolva, istenkáromlóan, szentségtörően - Wersja 01 01 2017. bluźnierczy, -a, -e – káromló, istenkáromló, szentségtörő bluźniercza mowa – istenkáromló beszéd bluźnierstwo (z grec. blasfemia, od blasfemeo mówić źle o Bogu, obrażać Go) [1. słowa uwłaczające temu, co jest ogólnie poważane lub co jest przez religię uznane za święte; 2. można obrażać Boga w nieznajomości rzeczy i to bluźnienie może być wybaczone drogą szczerze wyrażonego żalu (pokuty). Apostoł Paweł żałował, że prześladował Kościół Chrystusa. W Starym Testamencie za bluźnierstwo była kara śmierci. Słowo Boże nie powinno być bluźnione, nie powinno się urągać Słowu Bożemu. 3. złe, w tym obraźliwe lub nieprzyzwoite mówienie o Bogu, bogach, świętych rzeczach, świętych ludziach, świętych osobach, świętych imionach. Bluźnierstwo jest krzywdzącą wypowiedzią wobec osoby nią znieważanej ze względu na jej wiarę, tym bardziej, jeśli jest to osoba o szczególnej czci. W katolicyzmie zakaz bluźnierstwa ma swoje źródło w drugim przykazaniu (Wj 20,7), a jego podstawą jest uznanie świętości Boga, którego imię należy bezwzględnie szanować i czcić. Rozciągnięcie tego szacunku na Maryję i innych świętych jest konsekwencją ich bliskości z Bogiem na mocy specjalnego uczestnictwa w łasce Bożej. 3. znieważanie mową lub czynem kogoś lub czegoś uznanego przez daną religię za święte (sacrum) (np. boga, świętych rzeczy itp.).] – (gör.) blasphemia, blaszfémia; szidalmazás, gyalázás; káromkodás, szentségtörés, istenkáromlás, sértés; az Isten és a vallási tisztelet tárgyainak sértő szándékkal történt lealacsonyítása bluźnierstwo przeciw Duchowi Świętemu – Istenkáromlás; szentségtörés; a Szentlélek elleni káromlás [ennek esete az Újszövetségben van megemlítve a Márk 3:22-30 és a Máté 12:22-32 szakaszokban. Maga a káromlás kifejezés “dacos tiszteletlenség”-ként definiálható. Egyrészt arra alkalmazhatnánk e kifejezést, amikor valaki Istent átkozza, vagy szándékosan ledegradálja az Istenhez kötődő tevékenységeket. Másrészt jelenthetné azt is, ha valaki gonoszságot tulajdonít Istennek, vagy épp megtagad valami jót, amit egyébként Neki kellene tulajdonítani. Azonban a káromlás itteni esete igen speciális, melyet “a Szentlélek elleni káromlásnak” nevez a Máté 12:31. A Máté 12: 31-32-ben a farizeusok, miután látták a kikezdhetetlen buzonyítékokat arra, hogy Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 596 Jézus a Szentlélek erejével tesz csodákat, azt állították, hogy Jézust a “Belzebúb” nevezetű démon szállta meg (Máté 12:24). Figyeljük meg, Jézus milyen pontosan rámutat, hogy amit elkövettek, a a Szentlélek elleni káromlás.] blyndować, blindować [świecić w oczy] – (po oczach) [Słowniczek języka śląskiego] vkinek a szemébe világítani błagać (błaga) [prosić o coś usilnie, pokornie] – rimánkodni, könyörögni, esdekelni, kérlelni; engesztelni błagać na wszystko – kérve kérni; könyörögni; az egekre v. az ég szerelmére kérni błagać o coś – könyörögni vmiért błagać o powrót (czego) – viszasírni (vmit) błagać przebaczenia litości – bocsánatot, könyörületet kérni; bocsánatért könyörögni v. esdekelni błagać ze łzami – könnyes szemmel nézni, könyörögni błagająco – könyörgőn, kérlelően, rimánkodva błagający, -a, -e – könyörgő, rimánkodó błagalnie – rimánkodás, könyörgés, esdeklés, kérlelés błagalny, -a, -e [wyrażający błaganie] – esdeklő, könyörgő błagalne spojrzenie – könyörgő tekintet v. nézés błaganie – könyörgés; esdeklés błahostka [1. rzecz o małej wartości, drobnostka, drobiazg; 2. sprawa lub rzecz błaha] – csekélység, semmiség; haszontalanság; kicsiség błahość – csekélység, semmiség, jelentéktelenség, szürkeség, gyengeség błahy, -a, -e [niemający istotnego znaczenia lub wartości] – jelentéktelen, csekély, gyenge, bizonytalan, nem megbízható; apró, csipcsup; lényegtelen błaha nadzieje – gyenge remény błahy powód – jelentéktelen ok (indok) błam [zszyte skóry futerkowe, służące np. do podszycia płaszcza lub uszycia futra] – bőr, irha, szőrme (bizonyos nagyságban); bundabélés błam futrzany – szőrmecsíkokból összevart szőrmedarab, szőrmebélés błam z lisów – (több) rókaszőrme (egy csomóba összevarrva) bławat [bławatek, kwiat bławy, błękitny, modrak, modrzeniec, inaczej chaber, chaberek, wasilek, centaurea cyanus, rosnący w zbożu. Bławatem nazywa się także materja jedwabna, zwłaszcza bława - Wersja 01 01 2017. czyli błękitna, niebieska.] – kékszínű selyemszövet; búzavirág bławatek [chaber] – búzavirág (chaber) bławatkowy, -a, -e – búzavirág színű bławatnik [1. mały barwny ptak; 2. drobny ptak o barwnym upierzeniu] – (dawno) textilgyári munkás; rőfös, textilkereskedő Bławatnik purpurowy (Cotinga cotinga) [Średniej wielkości bławatnik z krótkim, czarnym dziobem. Samiec ciemnoniebieski z czarnymi skrzydłami i ogonem oraz ciemnopurpurowym gardłem i piersią. Samica - brązowa, jasnopłowo łuskowana. Zwykle spotkać można go pojedynczo, ale występują także małe grupy gromadzące się na owocujących drzewach. Czatuje przez długi czas na gałęzi, po czym wykonuje krótki lot po owoce. Często przesiaduje na wierzchołkach drzew. Milczy, tylko podczas lotu słychać furkot skrzydeł (tak jak u bławatnika skromnego).] – bíborosmellű kotinga (Cotinga cotinga) [a madarak (Aves) osztályának a verébalakúak (Passeriformes) rendjéhez, ezen belül a kotingafélék (Cotingidae) családjához tartozó faj. Előfordulása: Brazília, Kolumbia, Francia Guyana, Guyana, Peru, Suriname és Venezuela területén honos. Természetes élőhelye a síkvidéki párás erdők, esőerdők.] Bławatnik śliwogardły (Cotinga maynana) [gatunek średniego ptaka z rodziny bławatników (Cotingidae)] – Cotinga cayana [a madarak (Aves) osztályának a verébalakúak (Passeriformes) rendjéhez, ezen belül a kotingafélék (Cotingidae) családjához tartozó faj] bławatny, -a, -e – búzavirágkék, kék-; textil-, selyem[sklep bławatny: textilbolt, textilüzlet] bławaty [1. jedwab w kolorze błękitnym. Początkowo noszony tylko przez zamożne kobiety; w XVI wieku wszedł jako materiał wielce popularny również do mody męskiej i klas niższych. Termin ten rozpowszechnił się w końcu na wszystkie tkaniny jedwabne a także inne, stąd wzięła się nazwa, skądinąd już nie używana, Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia „sklepów bławatnych” czyli oferujących tkaniny. 2. niegdyś materie błękitne, niebieskie z jedwabiu, początkowo noszone tylko przez kobiety z wyższego stanu, przeszły już w XVI wieku do ubioru mężczyzn i klas niższych.] – kék színű selyemszövet 597 Bławaty [wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie mogileńskim, w gminie Strzelno] – Bławaty (lengyel falu) bławy, -a, -e (bladoniebieski, modrawy) – halvány-, fakókék błazen [1. artysta cyrkowy występujący w roli komicznej; 2. człowiek ośmieszający się; 3. na dworach królewskich i wielkopańskich: osoba mająca zabawiać, rozweselać; 4. trefniś, naśmiewca] – bohóc; bolond, ostoba, sületlen, kótyagos błazen dworski – udvari bolond, bohóc błazeński, -a, -ie – bolondos, kótyagos; buta, ostoba, esztelen (po błazeńsku: bohócosan, mint a bohóc, ostobán) błazeńska czapka – csörgősapka, bohóc sipka błazeństwo, błazenada [niepoważne zachowanie się] – bohócság, bolondság; ostobaság, csekélység błaznować (okpiwać, wygłupiać się) – bolondozni, bohóckodni, mókázni błaznować z kogo/czego – bolondot űzni, gúnyt űzni (vmiből/vkiből) błaznowanie – bohóckodás, bolondozás, tréfálkozás Błażej [imię męskie pochodzenia łacińskiego. Wywodzi się od słowa oznaczającego "seplenić".] – Balázs [a magyar-latin eredetű latin Blasio családnévből származó férfinév. A nevet sokan - helytelenül - a görög Basileos (Bazileosz) névvel azonosították, melynek szó szerinti jelentése: királyi. Ezzel szemben a név valójában az ókori Rómából ered, a híres és előkelő Cornelius nemzetség egyik ága a Blasio névvel különböztette meg magát a család többi ágától. A Blasio (és így a Balázs) név eredete, jelentése máig megfejtetlen maradt.] - Wersja 01 01 2017. Błażej z Sebasty, Święty Błażej, cs. Swiaszczennomuczenik Własij, jepiskop Siewastijskij (ur. w Sebaście, zm. ok. 316) [biskup, męczennik, jeden z Czternastu Świętych Wspomożycieli, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego] – Szent Balázs (születési helye ismeretlen – meghalt 316. február 3-án) [orvos és püspök volt az örmény Sivas városban (ma Törökországban fekszik). Életéről nagyon keveset tudni. Szent Balázs ünnepét február 3-án tartják, a katolikus egyházban ekkor végzik a balázsolást.] Błażek – Balu, a Balázs beceneve błażnić – kompromitálni błażnić się – kompromitálja magát; úgy viselkedik, mint a bolond błąd [1. niezgodność z obowiązującymi regułami pisania, liczenia, wymowy itp.; 2. niewłaściwe posunięcie; 3. fałszywe mniemanie o czymś] – hiba, tévedés (2/3/4 błędy, 5-21 błędów, 22-24 błędy, 25- błędów) – hibák [bez błędu: hibátlanul]; elnézés, elírás, ballépés, bűn, félrevezetés; félrelépés błąd bitowy (bit error) – bithiba [Az adatátvitel és a kommunikáció fontos kérdése az átvitel során fellépő hibák kezelése. A rétegfelosztást figyelembe véve ezt az alsó három rétegben kell megoldani. Az első hibakezelést a rétegben, a bitek és karakterek átvitelénél kell megoldani. A vonalakon fellépő hibákat különböző fizikai jelenségek okozzák: termikus zaj, a vonalakat kapcsoló berendezések impulzus zaja, a légköri jelenségek (villámlás) okozta zajok. A zajok időtartamából következően lehetnek egyedi és csoportos bithibák. A gyakoribb esetben a hibák fennállási ideje általában egy bit átviteli idejének a többszöröse, ezért ezek a hibák csoportosan, hibacsomók formájában jelentkeznek. Mivel az adatátvitel blokkos (keretes) formában történik, ezért az eredmény egy-egy blokk tönkremenése.] błąd cyfrowy – számhiba błąd czeski – betűfelcserélés (gépírásnál) błąd dopuszczalny – megengedett hiba błąd drukarski – sajtóhiba; nyomdahiba błąd faktyczny – valódi hiba, tényleges tévedés błąd formalny – alaki hiba v. tévedés; formahiba błąd gramatyczny – nyelvtani hiba; nyelvhiba [a nyelvszokás ellen elkövetett vétség] błąd jak byk – szarvas hiba; óriási hiba błąd korektorski – korrektori hiba błąd księgowy – könyvelési hiba błąd literowy – betűhiba błąd maszynowy – elütés; géphiba Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 598 błąd młodości – az ifjúság bűne błąd odzieżowy [Najczęściej występują następujące błędy w odzieży: Marszczenie się szwu – błąd spowodowany marszczeniwm się materiału w okolicach ściegu Błąd szwu – niepożądana dziura wynikająca z nieprawidłowego sciegu Część ubioru skrojona wdłuż nitki osnowy w przeciwieństwie do części ubioru skrojonej w poprzek nitki. Przeskok ściegu – nie związany ścieg, jego długość jest większ niż dlugość pozostałych sciegów Krzywy ścieg – ścieg nierównomierny, nie biegnacy wzdłuż zwykle prostej linii. Krzywy ścieg – ścieg nie biegnący równolegle w stosunku do wyznaczonej linii np. linii krawędzi Brak ściegu – ścieg, w którym nie występuje wymagana gęstość. Przesunięty szew – szew, który z jakieś przyczyny nie biegnie wzdłuż lini szwu. Wyciągnięty szew – szew którego długość uległa powiększeniu podczas prasowania lub podczas rozciągania . Spalona część – część odzieży zniszczonej przez spalenie części koloru, okrywy włosowej lub innych poprzez zastosowanie wysokiej temperatury przy prasowaniu. Wystający dodatek na szew – defekt wynikajacy z pocienienia materiału podczas prasowania, wystaje z prawej strony Zagniecenie – mała pionowa faładka z przodu spodni Mankiet wywijany – pionowo wywijany do góry mankiet Mankiet wywijany nad kieszenią Marszczenie się spodni w kroczu – błąd polegający na marszczeniu się materiału w kroczu lub w części poniżej bioder. Pionowe marszczenia pod kołnierzykiem – błąd najczęsciej występujący w marynarkach lub innyc częściach garderoby. Marszczenie to przechodzi przez centralną część plecow. Marszczenie tylnich częsci garderoby – występuje na lini poniżej ramion, do łopatek. Marszenie się odzieży w części, w której przyszyte są guziki – najczęsciej występuje w odzieży przylegającej do ciała na biodrach i brzuchu. Zagnieciona fałda rękawa – błąd rękawa polegający na zagniecionej fałdzie pod pachą. Odstający kołnierz – błąd kołnierza płaszcza, który opada na szyję, podczas gdy powinien leżeć na lini ramion. Przechylenie rękawa do przodu – błąd odzieży, w której rękaw odstaje tworząc zmarszczoną fałdę z przodu. Przechylenie rękawa do tyłu – błąd rękawa odzieży, który powoduje marszczenie. Otwarcie fałdy – błąd polegający na odchylaniu i otwieraniu się fałd.] – készáru-hibák [A - Wersja 01 01 2017. konfekcionált készárukban leggyakrabban előforduló hibák: Hullámos varrat: hullámos kelmefelület a varrat mentén. Öltéshiány: a varrócérna elszakadása nélküli öltéskihagyás. Öltésszakadás: szakadt varrócérna a varratban. Görbe varrat: a varrat vonala nyugtalan, vagy iránya eltér a szerkesztési vonaltól. Egyenetlen varrásszélesség: a varratnak a kelmeszéltől való távolsága ingadozik. Egyenetlen öltéssűrűség: az öltéssűrűség változik a varrat hosszában. Varratcsúszás: a varrat szélei az egyesítés helyén meghúzáskor eltolódnak. Varratfejtődés: a varrócérna elszakadása nélkül vagy elszakadásából eredő varratbomlás. Varratkitörés: a szemszerkezet károsodása következtében a varrat mentén a kötött kelmében apró lyukak keletkeznek. Irányítottsági hiba: irányított mintázatú kelméből kiszabott alkatrész, amelynek irányítottsága eltér a ruhadarab többi részének mintájáétól. Perzselődés: hő (hibásan beállított vasaló-hőmérséklet) hatására bekövetkezett változás a kelme színében, bolyhosságában, vastagságában stb. Vasalatlan hely: a késztermék vasalásakor vasalatlanul maradt vagy nem kellően vasalt terület. Átnyomódott varrat: a levasalt varrat nyoma fényes csík vagy kidomborodás formájában láthatóvá válik a kelme színoldalán. Hibás nadrágszegés: a nadrág szegésénél függőleges ráncok vannak. Hullámos kézelő-szegés: a kézelő alól függőleges ráncok indulnak ki. Hullámos kelme a zseb fölött: ferde ráncok a zseb fölött. Szétálló nadrág-szűkítő: a nadrág elején készített szűkítések szétállnak. Összetartó nadrág-szűkítő: a nadrág elején készített szűkítések összetartanak. A nadrág lépésben ráncos: hibás a nadrág, ha a csípő alatt a lépésből ráncok indulnak ki. Függőleges ráncok a gallér alatt: hibás a zakó vagy ruha, ha a gallér alatt a háta közepe felé futó ráncok keletkeznek. Ráncok a hónaljnál hátul: hibás a ruhadarab, ha a váll alatt az alsó ujjától ráncok indulnak ki a lapocka felé. Ráncok a hónaljnál elöl: hibás a ruhadarab, ha a hónaljtól ráncok indulnak ki az eleje felé. Ráncok az elején a gombolásnál: a szorosan testre simuló ruhadarabnál hiba, ha a gombok környékéről oldal irányban ráncok indulnak ki. Hibás gallér: hibás a ruhadarab, ha a gallér a nyaknál rosszul fekszik ki. Az ujja előre áll: hibás a ruhadarab, ha az ujja előre áll és emiatt a felső része ráncot vet, ami esetleg a ruhadarab elejére is kiterjed. Az ujja hátra áll: hibás a ruhadarab, ha az ujja hátrafelé áll Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 599 és emiatt a felső része ráncot vet, ami esetleg a ruhadarab hátára is kiterjed.] błąd obliczeniowy – számítási hiba błąd oprogramowania lub w żargonie informatycznym bug (czytaj bag) [usterka programu komputerowego powodująca jego nieprawidłowe działanie, wynikająca z błędu człowieka na jednym z etapów tworzenia oprogramowania, zwykle podczas tworzenia kodu źródłowego, lecz niekiedy także na etapie projektowania.] – – (ang.) bug - szoftver hiba, ritkábban: hardver hiba (szószerint: tetü, bogár) błąd ortograficzny – helyesírási hiba błąd rachunkowy – számadási v. számítási hiba błąd rzeczowy [błąd dotyczący treści, istoty czegoś] – tárgyi tévedés błąd statystyczny – statisztikai hiba błąd taktyczny – harcászati v. taktikai tévedés v. hiba błąd w obliczeniu – számítási hiba; téves számítás błąd w rozumieniu – értelmezésbeli hiba błąd w tkaninie a. błąd w tkaniu – szövéshiba błąd w wyglądzie materiału [Błąd w wyglądzie płaskiej materiału włókienniczego, powstały podczas produkcji materiału lub podczas wykończania materiału. W celu sklasyfikowania błędu posłużyć się normami.] – külső képi hibák [A gyártási folyamatban (a kelmeképzés ill. a színezéskikészítés során) keletkező, látható hibák a kelmében. A kelmék osztályba sorolhatósága érdekében ezeket szabványokba foglalták.] błąd zecerski – (nyomd.) szedési hiba błądzący, -a, -e – szabálytalan, egyenetlen, rendszertelen, ugrásszerű błądzenie – tévelygés; eltévedés, eltévelyedés; céltévesztés błądzić (błądzi), błąkać się [1. chodzić, jeździć, szukając określonego celu, właściwej drogi, wyjścia skądś; 2. chodzić bez celu; 3. postępować niewłaściwie, mieć mylne pojęcie o czymś] – hibázni, hibát elkövetni, tévedni; tévelyegni, bolyongani, kószálni; célt téveszteni; ődöngeni błądzić po okolicy – csatalngolni v. kószálni a környéken błądzić rzecz ludzka – tévedni emberi dolog błąkać (błąka) się – tévelyegni, bolyongani, kószálni błąkać się [1. chodzić z miejsca na miejsce, nie mając określonego celu lub nie mając się gdzie podziać; 2. chodzić, nie mogąc znaleźć właściwej drogi, wyjścia skądś] – bolyongani, kószálni, tévelyegni, eltévelyedni; ténferegni, csavarogni - Wersja 01 01 2017. błąkanie się – tévelygés, bolyongás, kószálás, ténfergés, kóborlás, csavargás błąkanina [błąkanie się; chodzenie bez celu; włóczęga] – állandó ténfergés, csavargás, kószálás błecha [pchła] – [Słowniczek języka śląskiego] (áll.) bolha błędnie – tévesen, hibásan; helytelenül błędnie coś sobie tłumaczyć – tévesen értelmezni, rosszul magyarázni vmit magának błędnik [1. część wewnętrzna ucha mieszcząca receptory zmysłu słuchu i równowagi; 2. zob. labirynt w zn. 4.] – útvesztő, labirintus; (labyrinthus) belső füljárat błędnikowy, -a, -e – labirintszerű błędność – tévedés, hibás értelmezés błędny, -a, -e [1. zawierający błąd; 2. nieprzytomny, obłąkany, zdezorientowany; 3. daw. błądzący, błąkający się] – tév-, (wadliwy) hibás, (mylny) téves; helytelen (niepoprawny); sok hibával teli, félrevezető; réveteg; (átv.) eszméletlen; kóbor, kósza błędna droga – tévút błędna idea – téveszme błędna informacja – téves felvilágosítás błędna nauka – tévtan błędna owca/zbłąkana owieczka [ktoś, kto się zgubił, nie wie gdzie jest; ktoś kto błądzi (Ps 119 (118),176; Iz 53,6)] – elveszett bárány (Mt 18,12 - 14; Lk 15,1 - 7) [A száz juhból egy eltévedt, gazdája az egy keresésére indult, hagyván a többit. Amikor megtalálja jobban örül az egynek, mint a hátrahagyott kilencvenkilencnek, amint a mennyben is jobban örülnek egy megtérő bűnösnek, mint kilencvenkilenc igaznak.] błędne koło [błąd polegający na definiowaniu jakiegoś wyrażenia za pomocą niego samego lub na przyjęciu zdania dowodzonego za jedną z przesłanek dowodu] – körben forgó hibás okoskodás, zsákutca, kilátástalan helyzet, circulus vitiosus (hibás kör); hasztalan próbálkozás vmely helyzet, kérdés megoldására; csöbörből vödörbe jutás; hibás következtetés, amikor a bizonyítandóval akarunk bizonyítani; helyzet, amelyből nincs kivezető út błędne mniemanie – tévhit, téves nézet błędne przekonanie – téves felfogás błędny ognik – lidércfény; kiút nélküli błędny rycerz [wędrowny rycerz średniowieczny szukający niezwykłych przygód] – kóbor lovag; kóborlovag Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 600 błędy drukarskie [Wadliwy raport splotu – defekt polegający na tym, że powtórzenia – raporty nadrukowanych wzorów, kolorów, linii nachodzą na siebie Niedodrukowane miejsce – spowodowane na przykład podczas drukowania materiału wskutek powstawania pęcherzy powietrznych w nanoszonej na materiał paście Odbicie – spowodowane dotknięciem niedostatecznie suchej strony zadrukowanej Zafarbowanie – spowodowane zabrudzeniem białych i jasnych miejsc niedostatecznie związanym barwnikiem, powstałe podczas nieodpowiedniego procesu prania lub prasowania. Nieprawidłowe kontury nadrukowanego wzoru.] – nyomáshibák [A textília olyan hibái, melyek a nyomás művelete során keletkezhetnek. Néhány példa: Átfedés: a szomszédos mintaelemek átfedik egymást. Nyomatlan foltok: okozhatják például a kelme felületére került pihék, amelyek miatt a színezék nem éri el a kelmét. Ujjnyom: akkor keletkezik, ha a még meg nem száradt színezéket kézzel megérintették. Levérzés: fehér vagy világos foltok, ami a - nem megfelelő mosás és rögzítés következtében - rögzítetlen színezék leválásával jön létre. Elkenődés: több színű nyomásnál valamelyik színezék elkeni a világosabb kelme felületét. Vízfolt: a még nem rögzített színezékre került nedvesség által kioldott színezék okozta folt.] błędy korekty – javítási hibák błękit [1. poet. niebieska przestrzeń nieba; 3. barwnik niebieskiego koloru] – kék, azúr; kékség; kék tárgy (főleg tenger v. ég, égbolt); kék festék v. szín błękit królewski (zob. smalta) – smalte (kobaltoxid fajta) błękit pruski, paryski, berliński [ciemnobłękitny pigment, stosowany do produkcji farb malarskich i drukarskich] – párisi kék błękitnawo – kékesen błękitnawy, -a, -e [mający nieintensywną barwę błękitną] – kékes błękitnieć [1. ukazywać się w barwie błękitnej, wydawać się błękitnym; 2. stawać się błękitnym] – kékleni, kékülni, kék színt ölteni Błękitnik rudogardły (Sialia sialis) [ptak z rodziny drozdowatych. Przesiaduje przycupnięty w pionowej postawie. Zlatuje na ziemię, by schwytać owady, po czym wraca na czatownię.] – vörösbegyű kékmadár v. más néven keleti kékmadár (Sialia sialis) [a madarak osztályának - Wersja 01 01 2017. verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és a rigófélék (Turdidae) családjába tartozó faj] błękitnooki, -a, -ie [mający oczy koloru błękitnego] – kék szemű błękitny, –a, -e [intensywnie niebieski] – égszínkék, kék błękitna farba kobaltowa – kobaltkék, középkék błękitna krew – kék vér błękitny oczy – kék szem błękitny walc – hölgyválasz (keringőnél) błękitny z domieszką czerwonego – kék, pirosasal keverve błocić [brudzić, pokrywać coś błotem] – sározni, besározni błocić się [1. błocić samego siebie; 2. być błoconym] – besározza magát, besározódni, sáros błocisko – sár, nagy sár, sártenger błocisty, -a, -e – sáros, iszapos błocko – nyakigsár (błoto) błogi, -ia, -ie [1. sprawiający zadowolenie, przyjemność; 2. świadczący o zadowoleniu, przyjemności] – boldog, szerencsés, áldott, mennyei, kellemes błogi sen – szép álom, kellemes álom błogi wpływ – kedvező befolyás, jó behatás błogie uczucie – jó érzés błogo – boldogan, áldottan, mennyei módon, szerencsésen, kellemesen błogosławić, pobłogosławić [1. rel. udzielać błogosławieństwa; 2. wyrażać wdzięczność za coś; 3. aprobować coś, życzyć komuś w czymś szczęścia — Biblia Warszawska: I pobłogosławił Bóg dzień siódmy, i poświęcił go, bo w nim odpoczął od wszelkiego dzieła swego, którego Bóg dokonał w stworzeniu; Biblia Tysiąclecia: Wtedy Bóg pobłogosławił ów siódmy dzień i uczynił go świętym; w tym bowiem dniu odpoczął po całej swej pracy, którą wykonał stwarzając. Biblia Gdańska: I błogosławił Bóg dniowi siódmemu, i poświęcił go; iż weń odpoczął od wszelkiego dzieła swego, które był stworzył Bóg, aby uczynione było. (1 Moj. 2.3)] – áldani, megáldani [Valakinek az Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 601 isteni üdvöt közvetíteni, vagy valakinek az igazi boldogságáért imádkozni, amely kizárólag a Jézus Krisztussal való mély közösségben található meg. Jelenti még: valakit tisztelni, azt védelmezni és megbecsülni. Isten megáld (1Móz 1,22.28; 2,3; Zsolt 33,12; 2Kor 13,13). A legismertebb az "Ároni áldás" (4Móz 6,22-27); 1 Móz. 2,3. „És megáldá Isten a hetedik napot, és megszentelé azt; mivelhogy azon szûnt vala meg minden munkájától, melyet teremtve szerzett vala Isten.”]; magasztalni; áldást osztani, megáldani błogosławić coś – áldani vmit błogosławić kogo/co – magasztalni vkit/vmit; megáldani vkit/vmit; áldást osztani vkinek/vmire błogosławić lud, błogosławić ludowi – megáldani a népet błogosławienie – káromkodás, szentségtörés, istenkáromlás błogosławieństwa [wypowiedziane przez Pana w kazaniu na górze. Przedstawiają udział tych, co wstępują w Królestwo Boże. Kontrastem są przekleństwa w Starym Testamencie.] – az Úr akaratának kifejezései a hegyen błogosławieństwa ewangeliczne – (osiem bogosławieństw) nyolc áldás błogosławieństwo (hebr. beraka; grec. eulogia dawanie za kogoś dobrego słowa) [1. oznacza dawanie lub życzenie czegoś dobrego, wychwalanie. Izaak, błogosławiąc Jakubowi powiedział 'niechżeć da'. Dawid i Salomon błogosławili ludowi. 2. w szczególnym (idiomatycznym) znaczeniu oznacza sowity dar materialny] – áldás [1. az isteni erő és ajándék továbbadása, közlése, többnyire a hagyományban rögzített módon (pl. “ároni áldás”: 4Móz 6,22-26; az apostoli köszöntés: lKor 1,3, kitárt kezekkel vagy kézmozdulattal); — 2. személyek, tárgyak, az úrvacsorai bor és kenyér megáldása; 3. meghatározott szavaknak, cselekedeteknek együtt v. külön történő alkalmazása azzal a céllal, hogy rajtuk keresztül valaki v. valami természetfölötti hatásban részesüljün, elnyerje az istenség jóindulatát — 3. szentelmény, melyben lehívja az Egyház Isten kegyelmét valakire, vagy valamire], megáldás, megdicsérés, jókívánság nyilvánítása błogosławieństwo na drogę [Wierząc głęboko, że „bez Boga ani do proga”, przodkowie nasi, udając się na każdą wyprawę wojenną i przed każdą większą podróżą, brali błogosławieństwo na drogę: dzieci i - Wersja 01 01 2017. nowożeńcy od rodziców i dziadków, starsi od proboszczów lub kapelanów domowych. Pontyfikalne błogosławieństwo było dla krolów, albo takich osób, którym tę cześć uczynić chciano.] – úti áldás błogosławieństwo Ojca Świętego – pápai áldás błogosławieństwo z Ojca; błogosławieństwo ojcowe – atyai áldás [Az ÓSZ-i korban nagyon lényeges; gyakran prófétai szó a gyermek jövőjét illetően (1Móz 27,4.12.2729; 49,1-28).] błogosławionej pamięci [określenie używane w odniesieniu do osób zmarłych wyznania żydowskiego] – boldog emlékezetű (ember) błogosławiony, -a, -e [nieoceniony, pomyślny, chwalebny, zbawienny] – (egyházi) boldog, boldoggá avatott; áldott, megáldott; terhes, áldott állapotban lévő [w stanie błogosławionym: áldott állapotban] błogosławiony [w Kościele katolickim: osoba zmarła, beatyfikowana przez papieża ]; błogosławiona – (egyházi) boldog, boldoggá avatott Bł. Matka Teresa z Kalkuty (właśc. Agnesë Gonxhe Bojaxhiu, imię zakonne Maria Teresa od Dzieciątka Jezus, ur. 26 sierpnia 1910 w Skopje, zm. 5 września 1997 w Kalkucie) [katolicka siostra zakonna, prowadząca w Indiach działalność humanitarną. Laureatka Pokojowej Nagrody Nobla. Od 2003 błogosławiona.] - Kalkuttai Boldog Teréz, közismert nevén Teréz anya (sz. albán: Agnes Gonxha Bojaxhiu,, aromán: Agnesa (Antigona) Gongea Boiagi, Szkopje, 1910. augusztus 27. – Kalkutta, 1997. szeptember 5.) albán, pontosabban a mai Albániában és Macedóniában is kisebbségben élő aromán nemzetséghez tartozó, római katolikus apáca, a Szeretet Misszionáriusai szerzetesrend alapítója, a Nobel-békedíj (1979) és számos magas kitüntetés tulajdonosa, aki Kalkutta szegényei között végzett áldozatos munkájával az egész emberiség elismerését kiváltotta. błogostan – boldog, szerencsés állapot błogość – boldog érzés, a belső megelégedettség érzése błona [1. cienka, elastyczna tkanka spełniająca określone funkcje w żywych organizmach; 2. cienka, elastyczna, sprężysta taśma, powłoka itp.; 3. tak zwano w dawnej polszczyźnie szyby w oknach, co pochodziło stąd, że pierwotnie używano do okien błon pęcherzowych, lub papierów tłuszczem napuszczonych] – hártya, burok Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 602 błona (membrana) bębna – dobbőr, membrán (zene) błona bębenka (w uchu) – dobhártya błona bębenkowa (łac. membrana tympani; tympanon - bęben; typto - biję lub myrinx) [błona zamykająca od zewnątrz ucho środkowe] – dobhártya błona brzuszna – hashártya błona dziewicza (grec. hymen) [1. fałd błony śluzowej osłaniający ujście pochwy u kobiet przed pierwszym stosunkiem płciowym; 2. cienki fałd błony śluzowej u wejścia do pochwy; 3. Błona dziewicza (łac. hymen) to cienki fałd skórny u wejścia do pochwy. Pośrodku błony dziewiczej znajduje się mały, rozciągliwy otwór. U większości dziewcząt błona dziewicza pozostaje nienaruszona aż do pierwszego stosunku, lecz czasem może nie być w pełni wykształcona lub zostać uszkodzona jeszcze przed podjęciem życia płciowego, np. wskutek użycia nieodpowiednich tamponów, przez masturbację lub uprawianie wyczerpujących dyscyplin sportowych. W momencie rozerwania błony (czyli defloracji) może dojść do niewielkiego krwawienia.] – szűzhártya błona fotograficzna [«taśma celuloidowa pokryta materiałem światłoczułym, służąca do wykonywania zdjęć] – (fotográfiai) hártya błona klejowa [zestalony klej] – ragasztós felület; enyvezett felület błona komórkowa [błona ograniczająca powierzchnię komórek] – sejthártya; sejtmembrán (más néven sejthártya, plazmamembrán vagy plazmalemma) błona lotna u nietoperza – a denevér repülőhártyája błona mózgowa – agyhártya błona odwracalna [1. błona fot., na której po naświetleniu i specjalnej obróbce otrzymuje się obraz pozytywowy; 2. błona dająca po naświetlaniu i obróbce chemicznej bezpośredni obraz pozytywny] – fotóhártya (diapozitív készítéséhez) błona pławna, pływna [błona łącząca palce kończyn niektórych zwierząt, pomagająca im przy pływaniu] – úszóhártya błona podstawna (ucha wewnętrznego) – membrana basiliris; alaphártya błona półprzepuszczalna [błona przepuszczająca ciecz, a nieprzepuszczająca ciał w niej rozpuszczonych] – folyadékot áteresztő és benne feloldódott anyagokat át nem eresztő hártya błona siatkowa (siatkówka) – recehártya - Wersja 01 01 2017. błona śluzowa [1. pokryta śluzem, unaczyniona błona, wyściełająca np. przewód pokarmowy, drogi oddechowe, rodne; 2. Błona śluzowa, śluzówka (gr. mucosa) wyściółka przewodów i jamistych narządów wewnętrznych mających kontakt ze środowiskiem zewnętrznym organizmu kręgowca. Składa się z dwóch zasadniczych warstw: nabłonka i pokrytej przezeń tkanki łącznej zwanej blaszką właściwą zawierającej naczynia krwionośne i limfatyczne, nerwy, często różne receptory, gruczoły czy mięśnie gładkie.] – nyálkahártya (tunica mucosa) [az üreges szerveket bélelő védőréteg] błona surowicza [błona wyściełająca ściany klatki piersiowej i jamy brzusznej, pokrywająca narządy wewnętrzne] – szérumos hártya błona zasłonowa (membrana obturatoria) – (bonc.) védőhártya błoniasty, -a, -e [mający cechy błony, zrobiony z błony] – hártyás błoniaste skrzydło – hártyás szárny błonica (dyfteryt) [1. ostra choroba zakaźna wywołana zarazkiem maczugowca; dyfteria; dyfteryt; 2. glon morski z gromady zielenic, o plesze dochodzącej niejednokrotnie do 1 m długości, przytwierdzony do podłoża; ulwa, watka] – diftéria, difteritisz, torokgyík błonie [duża przestrzeń, równina pokryte trawą] – (dawno) rét, legelő, nagy füves terület błonka – hártyácska, kis burok; vékony hártya, bőrhártya błonka kiszkowata – bélhártya błonkoskrzydły, -a, -e – hártyásszárnyú Błonkoskrzydłe, błonkówki (Hymenoptera) [rząd owadów obejmujący ponad 110 tys. gatunków występujących na całym świecie, z wyjątkiem rejonów polarnych. Najwięcej gatunków spotyka się w krajach tropikalnych. Do błonkówek należą m.in. pszczoły, osy, mrówki, pilarzowate, gąsieniczniki, bleskotki i trzpiennikowate.] – hártyásszárnyúak (Hymenoptera) [a rovarok osztályának (Insecta), a felsőrendű vagy szárnyas rovarok (Pterygota) alosztályának egyik rendje. Az egyik legfejlettebb rovarcsoportnak tekinthető, mivel a bogarak (Coleoptera) után a legnagyobb fajszámú rend: ismert fajaik száma kb. 280−300 000, de folyamatosan fedeznek fel újabb és újabb, eddig nem ismert, főképp parazita életmódú fajokat, így ez a szám folyamatosan növekszik.] Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 603 błonnik [zob. celuloza] – farost, cellulóz (celuloza); rostanyag błonnikowy, -a, -e – cellulózbłony płodowe, jajowe (membranae fetales) [1. błony otaczające płód, zawierające wody płodowe; 2. błony otaczające zarodek gadów, ptaków, ssaków w tym człowieka (owodnia, omocznia, kosmówka, pęcherzyk żółtkowy), połączone z zarodkiem pępowiną. Łożysko tworzy kosmówka kosmata z doczesna podstawną. Błony powstają z zygoty, ale nie stanowią cześci składowych zarodka.] – magzatburok, tojáshéj błota poleskie – polesiei mocsarak błotniak – réti héja Błotniak łąkowy (błotniak popielaty) (Circus pygargus) [duży, wędrowny ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych, zamieszkujący niemal całą Europę, Afrykę Północną oraz zachodnią i środkową Azję. W Polsce bardzo nieliczny ptak lęgowy niżu, liczniejszy na wschodzie kraju. Wędrowny, przeloty IV-V i VIII-X. Populacja polska ma zimowiska w Afryce na południe od Sahary.] – hamvas rétihéja (Circus pygargus) [a madarak osztályának a sólyomalakúak (Falconiformes) rendjébe, ezen belül a vágómadárfélék (Accipitridae) családjába tartozó faj] Błotniak stawowy (Circus aeruginosus) [gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae)] - barna rétihéja (Circus aeruginosus) [a madarak osztályának a vágómadár-alakúak (Accipitriformes) rendjébe, ezen belül a vágómadárfélék (Accipitridae) családjába tartozó faj] błotniarka – édesvizű tüdős csiga Błotniarka stawowa (Lymnaea stagnalis) [ślimak z rodziny błotniarkowatych] - nagy mocsáricsiga (Lymnaea stagnalis) [a csigák (Gastropoda) osztályának a tüdős csigák (Pulmonata) rendjéhez, ezen belül a Lymnaeidae családhoz tartozó faj] Błotniarka moczarowa, Błotniarka stawowa (Galba truncatula syn. Lymnaea truncatula) [ślimak z rodziny błotniarkowatych. Muszla o wysokości 510 mm i szerokości 2,5-6 mm, na muszli 55,5 skrętów. Ślimak zamieszkujący małe, płytkie zbiorniki wód słodkich, stojące lub o słabym prądzie. Pośredni żywiciel motylicy wątrobowej.] – törpe iszapcsiga v. májmételyes csiga (Galba truncatula) [májmételycsiga (Lymnaea truncatula)] błotnica – porhanyós föld, (növény) békanyál - Wersja 01 01 2017. błotnik [osłona przed błotem] – sárhányó, sárvédő; (bányászat) sáros (zöld, iszapos) só błotnik przedni – első sárvédő błotnik tylny – hátsó sárhányó błotnisty, -a, -e [pełen błota, rozmokły i grząski po deszczu] – sáros, iszapos, mocsaras, lápos, lucskos błotnista droga – sáros út błotnista okolica – iszapos vidék błotny, -a, -e – sáros, iszapos; sárban, mocsárban élő, mocsári, mocsár-; (ił) iszap błotne ptactwo – mocsári szárnyasok, mocsári madarak błoto [1. rozmokła ziemia, tworząca gęstą, lepką masę; 2. obszar grząski, zarosły trzciną, trawą itp.; 3. sytuacja lub środowisko dwuznaczne moralnie; 4. osady strącone w procesie produkcji cukru w błotniarkach] – lucsok, sár, szenny, latyak, iszap; mocsár; (átv.) fertő, sár, szenny błoto po kolana – térdig érő sár błoto zamuliło źródła – a sár eliszaposította a forrást błysk [1. nagłe, krótkie, silne światło; 2. nagły przejaw czegoś; 3. zob. błystka] – csillogás, villogás, villanás, villámlás (piorunu); fény błysk oczu – szemvillanás błysk strzału – torkolattűz, puskatűz, ágyútűz fénye błysk sekundy – egy röpke pillanat, villanó perc błyskać (błyska) (zob. błysnąć) [1. świecić czymś krótko, z przerwami; 2. jaśnieć, lśnić, wydając błysk; 3. przenośnie: olśniewać, wyróżniać się czymś; 4. przenośnie: uzewnętrzniać się, zjawiać się nagle] – csillogni, villogni; villanni błyskać (błyska) się, błysnąć się – villanni (światlo), villámlani; villogni błyska się – villámlik błyskać dowcipem – sziporkázni a szellemességtől błyskać kłami jak wilk – fogát vicsorgatja, mint a farkas błyskanie się – villámlás błyskawica [silny błysk towarzyszący wyładowaniom elektrycznym w atmosferze ziemskiej] – villám, villámlás (piorun) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 604 błyskawice migają mu/jej w oczach – átv. villámokat lövell a szeme błyskawicznie – villámgyorsan błyskawiczny, -a, -e (niezwykle szybki) – villámgyors, villámbłyskawiczna wojna – villámháború błyskawiczne tempo – villámgyors ütem v. tempó błyski kagańców – a fáklyák fénye, fáklyafény; mécsvilág błyskotać – villogtatni, megvillogtatni, csillogtatni błyskotka [1. drobna, świecąca ozdoba; 2. biżuteria, zwłaszcza sztuczna] – flitter, fénylő csecsebecse, rézcsillám błyskotliwość – felfelragyogás, felcsillanás, felvillanás błyskotliwy, -a, -e [1. efektowny, olśniewający, dowcipny; 2. daw. połyskujący, mieniący się, świecący] – csillogó, villogó, fényes, fénylő, ragyogó, váltakozó; gyors błyskotliwa rozmowa – szemfényvesztő beszélgetés błyskowy, -a, -e – villanó błysnąć (błyśnie) — błyskać [1. zaświecić czymś krótko, z przerwami; 2. zalśnić, wydając błysk, ukazać się jako błysk; 3. wyróżnić się czymś; 4. uzewnętrznić się, zjawić się nagle] – villanni, felvillanni, megvillanni; csillanni; csillogtatni, villogtatni, megvillantani; felragyogni błysnąć dowcipem – (átv.) ragyogóan tréfálkozni, ragyogó tréfát mondani, sziporkázni błysnąć mieczem – kardját csillogtatja błysnąć oczyma – megvillantja a szemét błysnąć się — błyskać się [ukazać się na niebie jako błyskawica] – villámlani; (egyet) villámlik [błysnęło się, za chwilę uderzył piorun: egyet villámlott, kis idő múlva becsapott a villám] błyszcz [1. minerał odznaczający się połyskiem metalicznym; 2. zob. błystka; 3. roztwór stosowany w garbarstwie do apreturowania skór] – fényle błyszcz miedzi – rézkovand błyszcz żelaza – vaskovand; pirit (FeS2) (aranysárga színű kénes vasérc) błyszcz żelazny – (ásv.) vasfény błyszcz ołowiu – ólomfényle, galenit; sötétszürke kristályos ólomszulfid (fontos ólomérc) błyszcz srebra – pirargitit, proustit błyszcząco – fénylően, csillogóan błyszczący, -a, -e [taki, który się błyszczy] – fénylő, csillogó, ragyogó, tündöklő, villogó błyszcząca nędza – cifra nyomorúság błyszczeć (błyszczy) [1. jaśnieć blaskiem; 2. wywoływać zachwyt, olśniewać] – - Wersja 01 01 2017. fényleni, csillogni, ragyogni, tűndökölni, villódzani, villogni, fényleni; felragyogni błyszczeć się – csillámlik, csillan, csillogtatja magát; fényleni błyszczenie – villogás błyszczka – fémcsali Błyszczka jarzynówka, błyszczka gamma (Autographa gamma) [1. owad z rzędu motyli, z rodziny sówkowatych (Noctuidae); 2. drobny motyl z jasnym znakiem gamma na przednich skrzydłach] – Gammalepke (Autographa gamma) Błyszcze włoskowate (Tomentypnum nitens (Hedw.) Loeske) [gatunek mchu należący do rzędu rokietowców] – (lombosmoha) Tomentypnum nitens (Hedw.) Loeske bm; bieżącego miesiąca – f.h. = folyó havi; f.hó = folyó hó BMP (Bit-Map format) [format pliku z grafiką bitmapową. Opracowany pierwotnie dla systemu OS/2, wykorzystywany później także w interfejsach systemów z rodziny Microsoft Windows™, jednak jako wolny od patentów jest dostępny i – mimo dużych rozmiarów – popularny jako format przechowywania danych również na wszystkich pozostałych platformach. Zawiera w sobie prostą kompresję bezstratną RLE (która nie musi być użyta), informację o użytych kolorach. Obsługuje tryby RGB oraz RGBA.] – BMP (Bit-Map format) - 'BMP' képformátum (bittérkép formátum) [1. Microsoft Windows rendszereknél használt bittérkép alapú képkódolási eljárása; a Windows grafikus felhasználói felület képeit pl. BMP formátumban tárolják; az állomány agy, mert a BMP tömörítést nem használ; előnye, hogy parancsra gyorsan megjelenik, mert nem kell a képet használat előtt 'kibontani', mint pl. a GIF vagy JPEG esetében; 2. 2. képek tárolására használt fájlformátum. Angol szóösszetétel, melynek jelentése bittérkép. Ugyanerre a formátumra esetlegesen mint DIB (Device Independent Bitmap, eszközfüggetlen bittérkép) is hivatkozhatnak. Mind a két formátumot a Microsoft dolgozta ki. 3. A Microsoft Windows által használt Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 605 tömörítetlen formátum. A színmélység áltlában 1, 4 vagy 8 bit, bár a formátum támogatja a nagyobb színmélységeket is.] BNC (ang. Bayonet Neill-Concelman) [złącze stosowane do łączenia sieci komputerowych zbudowanych z kabli koncentrycznych (np. 10BASE2), a także w aparaturze pomiarowej, systemach telewizji przemysłowej i radiotelekomunikacji. W przypadku sieci komputerowych nie jest już stosowane, gdyż ten typ sieci został wyparty przez strukturę 10BASE-T, opartą na przewodach równoległych zwanych popularnie skrętką (ang. twisted-pair), jednakże znajduje dalsze szerokie zastosowanie w elektronicznej aparaturze pomiarowej m.in. ze względu na swoją trwałość i odporność na zakłócenia. Złącza BNC występują w wersjach 50- i 75-omowej.] – BNC (connector) (Bayonet Neil Concelman connector) - BNC (Bayonet Neill-Concelman) - 'BNC' konnektor (Bayonet Neil Concelman konnektor) [1. Koaxiális bajonettzáras kábel csatlakozó; 2. Vékony koax kábelezés esetén a jelek visszaverődésének megakadályozására a végpontokat a kábel hullámellenállásával megegyező értékű 50 W-os ellenállással kell lezárni. Mivel a számítógépek sorosan fel vannak fűzve a kábelre, a csatlakoztatást oly módon lehet megvalósítani, hogy a koaxiális kábelt egyszerűen kettévágják, a két végére ún. BNC csatlakozót szerelnek, és egy ún. Tcsatolót illesztenek be, ez csatlakozik a számítógép hálózati kártyájára. 3. t.k. (10Base-2) Ethernet hálózatoknál használt koaxiális konnektor (50 ohm); 10 MHz-es bázissávban kb. 200 méteres vezetékhosszig külön erősítők nélkül használható] bo [I. spójnik wprowadzający zdanie wyjaśniające wcześniejszą informację lub ostrzegające przed konsekwencjami niewykonania tego, o czym była mowa wcześniej; II. partykuła mająca charakter wzmacniający, zwykle w zwrotach przeciwstawnych, np. Ładna, bo ładna, ale głupia, lub wprowadzająca pytanie retoryczne, zaprzeczająca komunikowanej w nim treści, np. Bo to prawda?, Bo ja wiem?] – (az ok kifejezésére) mert, mivel, minthogy [jem, bo jestem - Wersja 01 01 2017. głodny: eszem, mert éhes vagyok]; (módosító szó) igazán, csakugyan, hiszen [głupi on, bo głupi: valóban nagyon buta; csakugyan buta]; vajon, hát bo ja wiem? – hát tudom én?, honnan tudjam?, tudom is én? bo ja wiem! – tudom is én! mit tudom én! bo zaraz dam ci w mordę! – beverem v. betöröm a pofádat! bo zaraz kopnę cię dupę v. tyłek v. zadek! – majd jól fenékbe v. seggbe rúglak! boa [1. duży, niejadowity wąż; 2. długi szal z futra, strusich piór itp. 3. okrycie szyi podobne w kształcie do węża. Sto lat temu nawlekano na sznur pierścienie z cienko krajanych skórek futrzanych i nazywano to boa. Walec taki o końcach luźno opadających lub złączonych, otaczał szyję w niegroźnym, ale ciepłym uścisku. W secesji gdy szczególnie była modna długa szyja i nawet ptaki na szyjach o takich szyjach, jak flamingi i łabędzie, boa były bardzo noszone, z tym, że zamiast futer używano lekkich i puszystych piór strusich. 4. szal zrobiony z ptasich piór. Do produkcji boa używa się piór strusich, indyczych lub piór marabuta. Są one wybielane i farbowane a potem sklejane i zszywane w warstwy. Im więcej warstw, tym bardziej puchaty i gęsty otrzymamy szal. Rodzaj boa określa się mierząc jego ciężar (w gramach) ewentualnie długość i ilość warstw. Zależnie od epoki boa uważane było za dodatek albo bardzo elegancki i wyrafinowany, albo wulgarny a przynajmniej w złym guście. Znane prawdopodobnie już w XVIII wieku, największą popularność zyskały w okresie secesji (przełom XIX/XX wieku), potem w latach 20 oraz w epoce glam rock’a i muzyki disco. Obecnie najczęściej kojarzone jako akcesorium erotyczne, często wykorzystywane przez striptizerki. Spotyka się również boa robione z innego materiału (np. futrzane) ale nie są one tak popularne jak boa z piór. 5. dodatek odzieżowy, który przybiera formę długiego, wąskiego szala wykonanego z futra; jest on owinięty wokół szyi lub opuszczony na ramiona. Najwspanialsze lata świętował w czasach Romantyzmu pod koniec XIX wieku i na początku XX. Nazwa pochodzi od węża – boa.] – boa; 1. dél-amerikai, nem mérges óriáskígyó; 2. nyakprém, nyak körül viselt toll- v. prémdísz, boa [Nagyon hosszú, keskeny, szőrméből készült sál, amit a nyak köré tekernek vagy átvetnek a vállakon. A Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia romantika korában, a 19. század végén és a 20. század elején volt nagyon divatos. A "boa constrictor" rendszertani nevű óriáskígyóról kapta a nevét.] 606 Kristina With boával Boa constrictor, boa dusiciel (zob. boa w zn. 1.) – Boa constrictor; óriáskígyó boa dusiciel (Boa constrictor) [gatunek węża z rodziny dusicieli, jeden z przedstawicieli podrodziny boa. (zob. boa w zn. 1.)] – közönséges óriáskígyó, más néven bálványkígyó (Boa constrictor) [a kígyók alrendjébe és az óriáskígyófélék (Boidae) családjába tartozó szárazföldi kígyófaj. A legismertebb és legelterjedtebb óriáskígyófaj, nem csak természetes élőhelyén, hanem hobbiállatként is.] - Wersja 01 01 2017. "Jakuba, syna Zebedeusza, i Jana, brata Jakubowego, nadając im imię Boanerges, to znaczy: Synowie Gromu." (Mk 3:17 BWP} Jakabot, a Zebedeus fiát és Jánost, a Jakab testvérét, akiknek a Boanerges nevet adta, ami azt jelenti, mennydörgés fiai (Mk 3,17) "Wyprawił tedy przed sobą posłańców, a ci udali się do pewnego miasta w Samarii, aby Mu tam przygotować miejsce. Lecz nie przyjęto Go tam, jako że kierował się ku Jerozolimie. Wówczas Jakub i Jan, uczniowie Jego, widząc to, powiedzieli: Panie; jeśli chcesz, to powiemy, żeby ogień zstąpił z nieba i pochłonął ich." (Łk 9:52-54 BWP) – 49János vette át a szót: "Mester - mondta -, láttunk egy embert, aki ördögöt űzött a nevedben, de megtiltottuk neki, mert nem követ téged velünk." 50Jézus így válaszolt: "Ne tiltsátok meg! Mert aki nincs ellenetek, az veletek van." 51 Amikor már közeledtek szenvedésének és megdicsőülésének napjai, szilárdan elhatározta, hogy Jeruzsálembe megy. 52 Követeket küldött maga előtt. Ezek elindultak, s eljutottak a szamariaiak egyik falujába, hogy szállást készítsenek neki. 53 De nem fogadták be, mert meglátszott rajta, hogy Jeruzsálembe megy. 54 Ennek láttán a tanítványok, Jakab és János felháborodtak: "Uram, ha akarod, lehívjuk az égből a tüzet, hadd pusztítsa el őket!" (Lk 9,4954) board – (ang.) board; asztal, tábla, ellátás [Boardinghouse: vendéglő] Boat shoe (buty) – Boat shoe; A vitorlázáskor használt félcipő „utódja”, ezért vitorlás cipőnek is nevezik. Gyakran oldalt behúzott bőrzsinórokkal készül, amelyeket a nyelv felett megcsomóznak. Boaz Boanerges (hebr. /Bene-Regesz/, gr. Βοανηργες) [synowie Gromu. Tak Jezus nazwał synów Zebedeusza, apostołów: Jakuba i Jana.] – Boanergész (“dörgés fiai”) [a Márkevangélium szerint (Mk 3,17) Jézus ezen a néven nevezi Jakabot és Jánost, Zebedeus két fiát. (Lk 9,49-54)] Synowie Gromu, termin jakim Jezus Chrystus określił dwóch z dwunastu apostołów Jakuba i Jana: (szybkość, rączość) [betlejemita z pokolenia Judy, syn Salomona i Rachab, pojął za żonę Rut - Moabitkę. Był pradziadem Dawida. Boaz jest typem Chrystusa, bo jego oblubienica, podobnie jak Kościół, nie pochodziła z Izraelitów; on odrestaurował swój naród ze zrujnowanej reszty, podobnie Chrystus odrestauruje imię Izraela w przyszłości (po pochwyceniu Kościoła).] – Boáz [héber eredetű férfinév, jelentése: erős, erő van benne; (biblia) Előkelő ember Betlehemben, Salamon és Rácháb fia, Rut második férje. A Rut-könyve szerint Dávid közvetlen őse.] Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 607 boazeria [drewniana okładzina ścian wewnętrznych] – faburkolat, falborítás fából v. gipszből; lambéria boazeryjny, -a, -e – faburkolati bob [czy też fryzura na boba; włosy ścięte do linii brody i wycieniowane, proste. W formie klasycznej bob posiada również prostą grzywkę. Historia tego uczesania sięga lat 20 ubiegłego stulecia, obecnie znów powraca zarówno w swej klasycznej, jak i zmodyfikowanej formie] – bob, bubi frizura [A bubifrizura lépcsőzetes hajvágással készül, általában arc felé hosszabbodik. A hajak hátul, középen rövidebbek, elől hosszabbak, de természetesen arcba rövidülhet is.] boba [rodzaj czapki] – sapka fajta bobak (Marmota bobak) [1. gryzoń z rodziny wiewiórkowatych, spokrewniony ze świstakiem; zamieszkuje stepy i górskie łąki we wsch. Europie i płn.-zach. Azji; dł. ciała ok. 55 cm, ogona do 14 cm; futro gęste, miękkie, żółtawe, głowa ciemniejsza, spód jasny; żyje gromadnie w norach, zapada w sześciomiesięczny sen zimowy; samica rodzi 4 – 5 młodych; naturalny roznosiciel zarazków dżumy; zabijany dla cennego futra i sadła, obecnie gatunek zagrożony. 2. gryzoń, blisko spokrewniony ze świstakiem] – bobak; szármáti mormota v. pusztai mormota (Marmota bobak) [az emlősök (Mammalia) osztályának a rágcsálók (Rodentia) rendjéhez, ezen belül a mókusfélék (Sciuridae) családjához és a földimókusformák (Xerinae) alcsaládjához tartozó faj.] bobas (małe dziecko) – kis gyerek, poronty, pulya - Wersja 01 01 2017. bobasek – kisgyerek bobek [1. ekskrement zbliżony kształtem do ziarna bobu; 2. grudka odchodów owiec, kóz i zwierzyny płowej] – babér, babérfa; babérbogyó; bogyó (alakú trágya), állati ürülék bobik [odmiana bobu o drobniejszych nasionach] – lóbab bobina [1. zwój wąskiej wstęgi papieru; 2. zob. cewa w zn. 1.] – bonina; (papír) legfeljebb 200 mm széles papírtekercs folyamatosan működő feldolgozógépek ellátására; kötél v. dróttekercs bobkowy, -a, -e – babérbobkowy list, bobkowe liście – babérlevél bobo [pieszcz. małe dziecko, niemowlę] – kis gyerek, baba bobok [duch, potwór] – [Słowniczek języka śląskiego] lélek; szörny, szörnyeteg; szörnyszülött bobowy, -a, -e [odnoszący się do bobu] – babos, bab-, babból készített, babból való Bobrek trójlistkowy, b. trójlistny (Menyanthes trifoliata L.) [gatunek rośliny z monotypowego rodzaju bobrek należącego do rodziny bobrkowatych. Jest szeroko rozprzestrzeniony na całej półkuli północnej; występuje w Azji, Europie, Ameryce Północnej i w Maroku. W Polsce występuje na terenie całego niżu, niezbyt pospolicie.] – vidrafű (Menyanthes trifoliata) [a fészekvirágzatúak közé tartozó vidrafűfélék családján belül a Menyanthes nemzetség egyetlen faja.] bobroszczur (Hydromys chrysogaster) [to jest australijskim, rodzimym gryzoniem] – Sárgahasú uszópatkány (Hydromys chrysogaster); hódpatkány; ausztráliai uszó egér (Hydromys chrysogaster Geoffr.) bobrować [1. grzebać gdzieś, przewracać coś w poszukiwaniu czegoś; 2. o łosiu i o psie myśliwskim: brodzić w wodzie, w błocie] – hód módjára a vízben úszni; (átv.) úszni, besüllyedni vmibe bobrowisko [1. bagnisty las, w którym często bobrują łosie; 2. zob. bobrownia] – mocsári erdő Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 608 bobrownia [osada bobrów zbudowana na rozlewiskach wód] – hódtelep, hódvár bobrowy, -a, -e – hódbobry [1. bobrownictwo, bobrowniczy, bobrownik. W ubiorach przodków naszych futra bobrowe były wysoko cenione i powszechnie przez możnych na kołnierze i kołpaki używane; 2. skóra, futro z bobra; też: okrycie podbite skórkami z bobra] – hódprém bobsleista – bobos, bobversenyző bobslej, bobsleje (z angielskiego bobsleigh) [1. sanki sportowe z kierownicą i hamulcem, przeznaczone do zjazdów torowych; 2. bobsleje: dyscyplina sportowa obejmująca wyścigi na tych sankach, rozgrywana na lodowych torach] – (ang.) bob, bobsleigh; alacsony, kormányozható többszemélyes sportszán; fékkel ellátott ródli; versenyszánkó; kormányozható lesiklószán [két részből áll, az első forgatható, evvel kormányoznak] boblejowy, -a, -e – bob-, bobsleighboby i ropuchy kamieniem nie dobijesz – a vénasszonyt és a varangyos békát sem vered agyon boche, bosche – (fr.) boche; a németek gúnyneve a francia nyelvben bochen [nazwa, jaką określa się bryłę chleba, najczęściej okrągłą lub podłużną. Bochny mają różną wielkość, miewają także skórkę zdobioną wzorem] – nagy, gömbölyű cipó v. kenyér - Wersja 01 01 2017. Bochnarem, poszła podobno nazwa monety, tak jak później w wieku XVIII „tymfy” i „boratynki” od toruńczyka Tympfa i włocha Boratyniego, zarządzających mennicami.] – (hist.) régi lengyel pénznem bocian [1. duży ptak przelotny, brodzący, o długich nogach i długim dziobie; 2. duży ptak należący do rodzaju brodzących, częsty w Polsce] – gólya (Ciconia) Bocian biały (Ciconia ciconia) [gatunek bociana o upierzeniu białym z czarnymi lotkami — ukr. Леле́ка бі́лий (лат. Ciconia ciconia, у народі: чорногуз, бусол, бузько, бусьок, боцюн, гайстер)] – fehér gólya (Ciconia ciconia) [a gólyaalakúak (Ciconiiformes) rendjébe, ezen belül a gólyafélék (Ciconiidae) családjába tartozó faj. A köznyelvben ő a közismert gólya. Népi elnevezései a gilice és az eszterág.] Bocian biały (Ciconia ciconia) bochen, bochenek – cipó, vekni bochen chleba – hatalmas nagy kenyér bocheneczek – cipó, vekni bochenek [uformowana bryła chleba] – cipó bochenek chleba – cipó; egy vekni kenyér bochnar [gatunek monety. Fryderyk Boner z rodziny alzackiej, osiadłej w Polsce w wieku XV i nazywanej u nas Bonarami, był od r. 1504 do 1506 rządcą mennicy głogowskiej w czasie, kiedy Głogów i Opawę na Szląsku trzymał królewicz Zygmunt (I), późniejszy król polski, jako księstwa lenne od brata swego Władysława, króla czeskiego. Od tego to Bonera, zwanego potocznie przez Polaków Bocian czarny, hajstra (Ciconia nigra) [1. gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny bocianowatych (Ciconiidae). 2. gatunek bociana o upierzeniu czarnym z wyjątkiem białej piersi i brzucha] – fekete gólya (Ciconia nigra) [a gólyaalakúak (Ciconiiformes) rendjébe, ezen belül a gólyafélék (Ciconiidae) családjába tartozó faj] bocian klapie – a gólya kelepel Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 609 bocian ma lotki czarne – a gólyának fekete evezőtolla van bocian, zwiastun wiosny – gólya, a tavasz előhírnöke bociani, -ia, -ie [należący do bociana, podobny do bociana] – gólyabociani nos; bociane noski – (növény) gólyaorr bocianie gniazdo, bocianiec [1. na dawnych żaglowcach: kosz lub platforma umieszczone wysoko na maszcie statku, służące za punkt obserwacyjny; 2. platforma lub kosz umieszczony w górnej części grotmasztu okrętu. W dawnych statkach pełniło funkcję pozycji obserwacyjnej] – árbóckosár (vitorláshajón); „gólyafészek” bocianie nogi – gólyaláb bocianica – gólyamadár, (nőstény) gólya bocianie – gólyafióka, fiatal gólya bocianowate – gázlómadár bociany klekocą – a gólyák kelepelnek bociek (pot. bocian) – gólya boczek [1. mięso z boku wieprza; 2. zdr. od bok w zn. 1.; 3. tytuł podrozdziału książki drukowany na marginesie z boku kolumny; 4. w tabelach: boczna rubryka pionowa zawierająca pozycje, do których się odnoszą dane w kolejnych rubrykach poziomych; 5. naszyta od zewnątrz skórzana część cholewki z tkaniny] – kis oldal, oldalacska, félváll; (hús) oldalas, császárhús, szalonna boczek wędzony – füstölt oldalas boczek wierpzowy – császárhús boczkiem [pot. skradając się] – oldalazva, sompolyogva, lopakodva, lopózva, lopózkodva, osonva, somfordálva bocznia pilkowana (Serenoa repens), inaczej Palma sabalowa – Fűrészpálma (Serenoa repens) bocznica [1. boczny tor kolejowy; 2. odgałęzienie włókna nerwowego lub naczynia krwionośnego; 3. boczna ulica] – mellékvágány, mellékutca bocznica kolejowa – mellékvágány - Wersja 01 01 2017. boczny, -a, -e [znajdujący się na boku w stosunku do czegoś, kierujący się, skierowany w bok] – mellék-, oldalt levő, oldal-, szélső, félreeső, oldalsó boczna droga – mellékút boczna kieszeń – oldalzseb boczna linia – melllkvágány boczna siatka bramki – oldalháló boczna ulica – mellékutca boczne schody – melléklépcső boczne rozcięcie – oldalsó hasíték boczne skrzywienie kręgosłupa a. skolioza (scoliosis) [Jest to schorzenie rozwijające się u dzieci i młodzieży, częściej występujące u dziewcząt, polegające na wygięciu i skręceniu kręgosłupa. Skrzywienia zlokalizowane są przeważnie w odcinku piersiowym i lędźwiowym. Deformacji kręgosłupa towarzyszy często zniekształcenie klatki piersiowej. W części przypadków wada ma tendencję do progresji, to znaczy do powiększania się skrzywień. Zazwyczaj nie powoduje dolegliwości bólowych.] – (gör.) skoliózis (scoliosis); a gerincoszlopnak frontális síkban való elferdülése; a gerinc oldalirányú görbülése boczny tor [tor służący jako tor awaryjny] – mellékvágány boczoń [bocian, ktoś obrażony ('boczy się')] – [Słowniczek języka śląskiego] az, aki húzza az orrát; sértődött ember boczyć się [okazywać komuś niechęć, stronić od kogoś] – húzódozni, orrolni, kerülni vkit, neheztelni vkire boczyć się na kogo – orrolni vkire, húzódozni vkitől boć (daw.; zob. I bo w zn. 1.) – mert; mert hiszen Boćkowiec [monitor boćkowski, bizun rzemienny, z byczej skóry, a jak niektórzy utrzymują – z żubrzych ogonów wyrabiany. Nazwa ta pochodzi od miasteczka podlaskiego Boćki (nad rz. Nurcem), słynnego z wyrobów rymarskich, a zwłaszcza bizunów i dyscyplin, w wychowaniu młodzieży szkolnej powszechne mających niegdyś zastosowanie.] – (dawno) korbács, ostor Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 610 boćwina (zob. botwina) – répa, cékla; céklaleves, céklalevél boćwinka – répácska, céklácska; kis céklalevél bod (ang. baud) [1. jednostka pomiarowa szybkości nadawania jednostkowych impulsów telegraficznych; baud; 2. miara szybkości zmian w ośrodku przenoszącym informacje; 3. w telekomunikacji i elektronice miara określająca prędkość transmisji sygnału (ilość zmian medium transmisyjnego na sekundę) w zmodulowanym sygnale. Nazwa pochodzi od nazwiska Émile Baudot - twórcy telegraficznego kodu Baudot. Przykład: 250 bodów oznacza, że w ciągu sekundy sygnał może zmienić się 250 razy. Jeżeli każda zmiana sygnału niesie z sobą informację o 4 bitach, oznacza to, że w ciągu każdej sekundy przesyłanych jest 1000 bitów.] – baud (ejtsd: bód) [1. a telekommunikációban és az elektronika területén a „jelarány” mértéke, amely megmutatja, hogy egy adott átviteli media esetén hány modulált jelet továbbítottak 1 másodperc alatt. A névadó a francia Émile Baudot, a távírótechnikában használt Baudot-kód kidolgozója volt. 2. a hálózatok átviteli sebességének mértékegysége: a jelszint modulálásának száma másodpercenként; amennyiben egy jelváltás egy bitet jelent, akkor megegyezik a másodpercenként átvitt bitek számával (vagyis a bps értékkel); 2. A modemek azon mûködési folyamatának gyorsaságát jellemzõ mértékegység, amely során a modem a számítógép digitális jeleit a telefonvonal számára értelmes analóg jelekké alakítja, modulálja. Mivel léteznek olyan modemek, amelyek minden modulációval egynél több bitet tudnak küldeni, ezért a baud számszerûleg sem feltétlenül azonos az adatátvitel sebességével, amelynek a mértékegysége a bps. 1 baud a modulációsebesség akkor, ha a kommunikációs csatornán másodpercenként 1 jelváltás történik. Egy jel állhat egy bitbõl, de lehetséges olyan kódrendszer is, ahol egy jel több bitbõl áll. Ennek következtében a baud a másodpercenként átvitt hasznos jelek, míg a bps a másodpercenként átvitt összes jel számát adja meg. A kereskedelemben kapható modemeket az adatátviteli sebességükkel jellemzik. 10 baud a moduláció sebessége akkor, ha másodpercenként 10 jelváltás történik. A bináris, azaz két jelbõl álló jelrendszer (például a 0 és az 1 számjegy) esetében a baudot szokták a bit/s mértékegységgel együtt is használni, mivel itt a kettõ számszerûleg megegyezik. Az elõzõ példánál - Wersja 01 01 2017. maradva, a 0, 1 jelek esetén a 10 baud 10 bit/s-nek felel meg (számszerûleg). 3. a telekommunikációban és az elektronika területén a „jelarány” mértéke, amely megmutatja, hogy egy adott átviteli media esetén hány modulált jelet továbbítottak 1 másodperc alatt. A névadó a francia Émile Baudot, a távírótechnikában használt Baudot-kód kidolgozója volt. Például: 250 baud azt jelenti, hogy 250 jelet továbbítottak 1 másodperc alatt. Ha minden jel 4 bit információt hordozott, akkor egy másodperc alatt 1000 bitet vittek át. Ezt röviden 1000 bit/s-mal jelölhetjük.] bodaj [I. 1. partykuła wyrażająca przypuszczenie mówiącego, że komunikowany w zdaniu sąd jest prawdziwy, a niekiedy wątpliwość co do prawdziwości powtarzanego za kimś sądu, np. To bodaj ich jedyne dziecko.; 2. partykuła wyrażająca przekonanie mówiącego, że skoro spełnienie jego oczekiwań jest nierealne, trzeba je ograniczyć do minimum, np. Pożycz bodaj sto złotych.; 3. partykuła wyrażająca życzenie lub przekleństwo, np. Bodaj kark skręcił.»; II. spójnik wyrażający obojętność mówiącego wobec wyboru, jaki przed kimś stoi, i zarazem sugestię, jakiego wyboru można dokonać, np. Odwiedź mnie kiedyś, bodaj jutro.], bodajże (zob. I bodaj w zn. 1) – alkalmasint, állítólag, úgylátszik, lehet; hadd, bárcsak, adná az ég; legalább, hogy bodaj by go szlag trafił!... – a guta ütne meg! bodaj cię szlag trafił! – (közm.) üssön meg a guta! a mennykő csapjon beléd! bodaj go choroba! – az ördög vigye el!, (hogy) a nyavalya törje ki! bodaj że cię! – hogy a… (szitkozódásnál) bodajby, bodajże – bárcsak, bár bodajbym był falszywym prorokiem! – bár ne lenne igazam! bár rosszul jósoltam volna! bodajże pękł! – pukkadj meg! egyen meg a fene! bodega [1. piwnica winiarska; 2. portowy magazyn składowy] – (sp.) bodega; kikötői áruraktár; borospince, kocsma bodiak (reg. oset) – (növényzet) tüske, tövis bodliwy, -a, -e – döfő, döfős, szúró, szúrós bodnąć — bóść [uderzyć czymś ostrym, spiczastym] – megdöfni, megszúrni, döfni, öklelni; érinteni, hozzáérni vmihez (fájdalmat okoz) bodmeria [pożyczka zaciągnięta przez kapitana w obcym porcie pod zastaw statku, części jego wyposażenia lub przewożonego ładunku] – hajón biztosított pénzkölcsön Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia body 611 [1. część kobiecego ubrania przypominająca jednoczęściowy kostium kąpielowy; 2. korpus aparatu fotograficznego bez obiektywu; 3. rodzaj elastycznej, obcisłej bielizny kobiecej o kroju jednoczęściowym, czasem z rozpięciem na zatrzaski w kroku; zarówno z, jak i bez rękawów. Noszone również jako bluzka albo część stroju do aerobiku. Zaprojektowano także wersję body dla mężczyzn, lecz nie zyskała aż takiej popularności, jak wśród kobiet. Szyte z różnych materiałów, może być elastyczne, bawełniane czy koronkowe. Stosowane również jako część garderoby korygująca sylwetkę. Rozkwit popularności body przypadł na lata 80 XX wieku.] – kombinédressz, body [Angolul test. A divatban testre simuló, lábrész nélküli öltözék, kötött kelméből. A kivágás és az ujjforma változó.] - Wersja 01 01 2017. intimitás jelenik meg a művész és néző közötti viszonyban. Sokszor az erotikum felé halad, sokszor a megbotránkoztatás a célja. Sohasem semleges ez a viszony. A body art mindig is dramatizálja a művészi nárcizmust, és egyben az eredetiség élményével lép fel.] body building [wym. body bilding] [kulturystyka] – body bilding; testépítés body z długimi rękawami – hosszú ujjú body body z krtótkimi rękawami – rövid ujjú body bodystocking [Kombinezon typu „druga skóra” z pończochowej dzianiny, zaproponowany u schyłku lat sześćdziesiątych przez Courreges’a, jako element futurystycznej, kosmicznej mody. Pod koniec lat siedemdziesiątych – z błyszczących, nieprzezroczystych, sprężystych materiałów – wrócił w strojach disco. Obecnie ma stałą pozycję w kolekcjach bielizny glamour i sportowej. Zależnie od charakteru bywa z siatki, koronki, dzianiny, zawsze z dodatkiem elastanu.] – (ang.) bodystocking (testharisnya) body bez rękawów – ujjatlan body body art body art [prąd artystyczny, w którym artysta używa swojego ciała jako medium] – body art (testfestészet, tetoválás stb.) [a performansz művészet egyik ága, illetve előzménye. A body artban nagyon erőltetett bodystocking Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 612 bodziec (oścień) [1. (fizjologia) - uczucie, czynnik fizyczny lub biochemiczny powodujący specyficzną reakcję receptorów nerwowych lub innej komórki; bądź rozpoczynający ciąg reakcji w układach: nerwowym lub hormonalnym; zmiana środowiska zewnętrznego w którym znajduje się dana komórka lub narząd. 2. (w psychologii) - jakiekolwiek zdarzenie, które może spowodować za pośrednictwem układu nerwowego jakąkolwiek reakcję (ruchową lub emocjonalną). Bodziec może mieć charakter prosty, odpowiadający rozumieniu bodźca w fizjologii albo złożony z wielu bodźców prostych. W tym sensie bodźcem może być percepowane zachowanie innej osoby, słowo lub dłuższa wypowiedź, cała sytuacja wyróżniona ze względu na istotne dla jednostki czynniki etc. 3. czynnik wywołujący reakcję organizmu; 4. okoliczność, zdarzenie, czynnik zachęcające do działania] – (lat.) stimulus, (él) inger (a szervezetet kívülről ért s visszahatást kiváltó hatás), ösztökélő vágy, kívánság; ösztönzés, ösztökélés, buzdítás, nógatás inger, hajtóerő, hatóerő [dodać komu bodźca: ösztökélni]; (ekénél) ösztöke; (műsz.) gerjesztés; hatóanyag bodziec akustyczny (dźwiękowy) – hanginger bodziec bezwarunkowy [czynnik działający bezpośrednio na zmysły] – feltétel nélküli inger bodziec kumulujący – inger-felhalmozódás bodziec podprogowy [bodziec tak słaby, że nie wystarcza do wywołania reakcji] – küszöb feletti inger bodziec progowy [bodziec o najmniejszej intensywności niezbędnej do wywołania reakcji] – ingerküszöb bodziec warunkowy [czynnik działający pobudzająco przez skojarzenie] – feltételes inger bodziszek (Geranium L.) [rodzaj bylin lub roślin jednorocznych z rodziny bodziszkowatych. Rodzaj liczy ok. 300 gatunków występujących na półkuli północnej na obszarach o klimacie umiarkowanym. W Polsce występuje około 15 gatunków, kilka jest też uprawianych jako rośliny ozdobne.] – gólyaorr, gólyahír; mocsári gólyahír bodziszek cuchnący (Geranium robertianum) – Nehézszagú gólyaorr v. szent Róbert fűve (Geranium Robertianum) [csinos egynyári növény, amely a legsilányabb talajon is elterjed, viszont hasznos rovarokat csalogat és szerves anyagával gazdagítja a talajt.] - Wersja 01 01 2017. Bodziszek czerwony, Bodziszek krwisty (Geranium sanguineum L.) [gatunek rośliny wieloletniej z rodziny bodziszkowatych. Występuje w Europie, Azji Mniejszej i na Kaukazie, jest też uprawiany w wielu krajach. W Polsce występuje na całym niżu, ale nie jest zbyt pospolity. W górach jest bardzo rzadki.] – piros gólyaorr (Geranium sanguineum) [a gólyaorrfélék egyik faja] Piros gólyaorr (Geranium sanguineum) bodziszek korzeniasty (Geranium macrorrhizum) – Illatos gólyaorr (Geranium macrorrhizum) Bodziszek porozcinany (Geranium dissectum L.) [gatunek rośliny jednorocznej z rodziny bodziszkowatych] – sallangos gólyaorr (Geranium dissectum) [a kétszikűek (Magnoliopsida) osztályának a gólyaorrtermésűek (Geraniales) rendjéhez, ezen belül a gólyaorrfélék (Geraniaceae) családjához tartozó faj] bodźce – ösztönzők bodźce ekonomiczne – gazdasági ösztönzők bodźce materialne – anyagi ösztönzők Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 613 bodźcemoralne – morális ösztönzők bodźce społeczne – társdalmi ösztönzők bodźce zespołowe – kollektív ösztönzők bodźcowy, -a, -e – ösztökélő, ingerlő Boga na języku, a diabła w sercu; Boga na języku, a diabła ma w sercu – (közm.) [Isten a nyelvén, ördög a szívében] kívül bárány, belül farkas boga [arkusz] – [Słowniczek języka śląskiego] árkus; lap, lemez; ív bogacenie – gazdagítás, gazdagodás bogacić [1. czynić bogatym; 2. czynić doskonalszym, bardziej różnorodnym lub wszechstronnym] – gazdagítani, gazdaggá tenni bogacić się [1. stawać się bogatym; 2. stawać się doskonalszym, lepszym] – vagyonosodni, tollasodni, gazdaggá lenni; gazdagodni (gazdagodik, gazdagszik); meggazdagodik, meggazdagszik bogacieć – meggazdagodni, gazdaggá lenni, tollasodni bogactwa kopalniane – ásványkincsek bogactwa naturalne [złoża rud, minerałów, zasoby roślinne i inne, które mogą być wykorzystane w gospodarce] – természeti gazdagság (ásványvagyon, növényzet stb.) bogactwo (majątek) [1. ogół dóbr mających dużą wartość materialną; też: zasobność w te dobra; 2. wielka ilość, różnorodność czegoś] – gazdagság, jómód (vagyoni); kincs (skarby), bőség bogactwo Boże (zob. doskonałość Boga) – Isten gazdagsága bogactwo kolorów – színpompa bogactwo kolorytu – színgazdagság bogactwo materialne – anyagi gazdagság bogactwo narodowe – nemzeti gazdagság bogactwo pieniężne – pénzgazdagság bogactwo ruchome – vagyoni gazdagság bogacz (człowiek bogaty) – gazdag, jómódú, módos ember; pénzember; dúsgazdag ember bogacz wiejski – gazdag paraszt; (dawno) zsíros paraszt, kulák bogaczka – gazdag, jómódú nő bogata klientela – gazdag vevőkör v. kliensek sokasága bogata wystawa – gazdag kiállítás bogatka (sikora bogatka) (Parus major L., 1758) [niewielki ptak, częściowo wędrowny, z rodziny sikor] – széncinege (Parus major L., 1758) bogato – gazdagon, jómódúan bogato dekorowany – gazdagon díszítve; gazdag díszítésű - Wersja 01 01 2017. bogaty, -a, -e [1. posiadający duży majątek, duże dochody; 2. świadczący o zamożności; 3. obfitujący w coś] – gazdag, jómódú, pénzes, vagyonos; nagyszerű, drága, pazar; dús, bő, bőséges; tehetős bogaty (człowiek zamożny) – tehetős, jómódú, gazdag ember bogaty dom – gazdag ház bogaty język – gazdag (szókincsű) nyelv; tartalmas stílus bogaty kraj – gazdag ország bogaty kupiec – gazdag v. dúsgazdag kereskedő bogaty powóz – pompás fogat bogaty sortiment towarów – dús választék az áruban; bőséges áruválaszték bogaty strój – pazar ruha, drága viselet bogaty w treść – tartalmas, velős, értékes bogaty w pieniądze ale w rozum ubogi – pénze sok van, de esze kevés; pénzben gazdag, de észben szegény bogaty wybór – gazdag választék, (w co) gazdag (vmiben), bővelkedik (vmiben) bogdaj! bodaj – hadd, bárcsak, adná az ég; legalább, hogy Bogdan, Bogudan, Bogodan, Bohdan, Bodan [imię męskie pochodzenia słowiańskiego. Wywodzi się od wyrazów Bóg i dan (czyli dany), tak więc imię to można objaśnić jako "dany przez Boga"] – Bogdán (Isten adta) [szláv eredetű férfinév, jelentése: Isten ajándéka. A Bóg (Isten) és a Dan (ajándék) szavak összetételére vezethető vissza. Női párja: Bogdána. Rokon (és azonos jelentésű) nevek: Theodorusz és női párja, a Theodóra (magyarul elterjedt formája a Dóra), és a szláv Fjodor.]; Tivadar, Tódor bogdanka (daw. ukochana) – (dawno) a szeretett, imádott nő, kedves bogini [1. w religiach politeistycznych: istota rodzaju żeńskiego będąca przedmiotem kultu; 2. czarująca, piękna, uwielbiana kobieta] – istennő, nimfa; szerető, imádott, kedves [to jego bogini: ez az ő imádottja, kedvese] boginie gór – hegyi nimfák, oreádák boginie lasów – driádok, erdei nimfák boginie morza – nereidák, tengeri nimfák boginie wód – najádok, vízi nimfák boginka [w przedchrześcijańskich wierzeniach Słowian demon żeński będący personifikacją sił przyrody, wrogi wobec ludzi. Boginki zamieszkiwały bagna, jeziora, rzeki, lasy i góry. Boginkami miały stawać się kobiety zmarłe przy porodzie, samobójczynie i morderczynie Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 614 dzieci. Wyobrażano je sobie jako szkaradne kobiety o obwisłych piersiach, dużych głowach i krzywych nogach, bądź jako piękne młode dziewczyny. Boginki napadały na położnice, podmieniały dzieci, płoszyły konie przy wodopoju i bydło na polu, niszczyły sieci rybackie. Z czasem pojęcie boginki zostało zastąpione zapożyczonym terminem rusałka, zaczęto też utożsamiać je z dziwożonami, topielicami bądź mamunami. Według teorii Henryka Łowmiańskiego było to spowodowane ewolucją archaicznego terminu, który pierwotnie stanowił ogólne określenie demonów żeńskich.] – istennő, nimfa, tündér Bogna [imię żeńskie stanowiące formę pochodną (zdrobniałą) od imion rozpoczynających się na Bog-, początkowo zarówno męską, jak i żeńską. Istnieją również hipotezy, że imię to mogło być wymyślone przez kronikarza Jana Długosza, w którego pismach pojawia się po raz pierwszy, lub służyć jako zdrobnienie od imienia Benigna.] – (Isten (Bóg) nevét tartalmazza) bogobojność – istenfélelem, jámborság, vallásosság bogobojny, -a, -e [żyjący zgodnie z przepisami wyznawanej religii, zgodny z tymi przepisami] – istenfélő, jámbor, vallásos; istenes Bogomili, bogomiłowie lub bogomilcy ]wyznawcy synkretycznej sekty chrześcijańskiej, łączącej zaratustriański dualizm z chrześcijaństwem. Nazwa bogomił oznacza w języku bułgarskim miły Bogu.] – bogomilok, bogumilok [1. dualista felfogást hirdető szekta a középkorban, főként a Balkánon; Bulgáriából a X. században elindult, látszólag keresztény, lényegében eretnek vallásfelekezet, mely még a XV. században is fenntartotta magát, tagjai végül a mohamedán hitre tértek át; 2. Kis-Ázsiából kiinduló eretnekmozgalom Bulgáriában és a Balkán-félsziget északi részén a 10–12. sz.-ban. Mozgalmuk Franciaországban, Itáliában és a Németrómai Birodalomban is elterjedt. A jelenségeket Isten két fiának, a jónak és a rossznak a küzdelméből vezették le. A korabeli társadalmi rendet és intézményeket a sátán művének tartották. Tanításaik a 13.sz.-ban központjukká lett Boszniából terjedtek el Magyarország déli részére. Több magyar király (I. Lajos, Zsigmond, I. Mátyás) vezetett hadjáratokat ellenük.] bogowie olimpijscy [mit. gr. bogowie zasiadający na Olimpie] – (gör.) olipmpiai istenek - Wersja 01 01 2017. Bogu ducha winien – teljesen ártatlan Bogu dzięki! – hála istennek! Bogumił, Bogomił, Bogmił, Bogomieł, Bogmieł, Bogumieł [starosłowiańskie imię męskie złożone z członów Bog- ("Bóg", ale pierwotnie "los, dola, szczęście") i -mił ("mił"). Znaczenie imienia "miły Bogu", lecz pierwotnie mogło ono oznaczać "ten, któremu los sprzyja". Odpowiednik żeński: Bogumiła, Bogmiła.] – Bogumil (Istennek kedves); szláv eredetű férfinév, jelentése: Isten barátja; Jeremiás Bogumiła, Bogmiła – Bogumila Bogurodzica; (dawno) Bogarodzica [1. najstarsza utrwalona polska pieśń religijna i najstarszy zachowany polski tekst poetycki. Utwór powstał w średniowieczu, najprawdopodobniej na przełomie XIII i XIV wieku. Pierwszy zapis tekstu jest późny, bo z początku XV wieku, wcześniejsze zapisy mogły zaginąć, ale też tekst mógł krążyć w obiegu ustnym. Bogurodzica pełniła – według współczesnych pojęć – rolę hymnu państwowego. W 1506 roku tekst pieśni został dołączony do Statutów Jana Łaskiego z informacją, że jej autorem jest św. Wojciech. Większość współczesnych badaczy odrzuca jednak jego autorstwo. 2. Pod taką nazwą znana jest najstarsza religijna pieśń polska, będąca zarazem najdawniejszym zabytkiem poezyi i muzyki polskiej i wymownem świadectwem szczególnej czci narodu polskiego ku Najświętszej Pannie od czasu rozkrzewienia chrześcjaństwa. Kto tę pieśń ułożył niewiadomo.] – Bogurodzica; a legrégibb lengyel vallási ének Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja, U twego syna Gospodzina Matko zwolena, Maryja! Zyszczy nam, spuści nam. Kyrieleison! Twego dziela Krzciciela, bożycze, Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze. Słysz modlitwę, jąż nosimy, A dać raczy, jegoż prosimy: A na świecie zbożny pobyt, Po żywocie rajski przebyt. Kyrieleison! Bogusław, Bogosław, Bohusław, Bogsław [staropolskie imię męskie złożone z członów Bogu- ("Bóg", "Boga", ale pierwotnie "los, dola, szczęście") i -sław ("sława"). Być może znaczyło pierwotnie "ten, który sławi los", a później "sławiący Boga".] – Boguszláv (Istent dicsőítő) Bogusława – (Istent dicsőítő) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 615 Bogusia, Bogunia – Bogumila és a Bogusława beceneve Boguś – a Bogdan és a Bogumił neceneve Boh (ukr. Південний Буг, Piwdennyj Buh czyli Południowy Bug) [rzeka na Ukrainie] Déli-Bug (ukránul Південний Буг, oroszul Южный Буг, ógörögül Hypanis) [folyó Ukrajnában] bohater [1. osoba, która odznaczyła się męstwem; 2. główna postać w utworze literackim, filmie, operze itp.; też: postać reprezentatywna dla danego utworu, okresu; 3. osoba chwilowo skupiająca na sobie uwagę otoczenia; 4. mit. gr. postać o nadludzkich cechach; 5. dawniej bohatyr, wyraz wzięty z języków wschodnich. Po persku behadyr znaczy mężny. W mongolskim baghatur, w tatarskim bahadyr był tytułem honorowym, nadawanym przez panujących ludziom zasłużonym, odważnym. Wyraz baghatur skrócono w jezyku węgierskim na bator, od którego poszło imię Batory, t. j. odważny, śmiały.] – hős, dalia, vitéz; főhős; az érdeklődés középpontjában álló személy bohater dnia – a nap hőse bohater dramatu – a dráma hőse; bohater drugoplanowa – mellékszereplő, epizódszereplő bohater filmu – filmhős bohater główny – főhős bohater narodowy – nemzeti hős bohater pierwszoplanowy – főhős bohater powieści – regényhős, a regény főhőse bohater pozytywny [bohater utworu literackiego, filmu, sztuki teatralnej będący uosobieniem cech dodatnich] – pozitív hős bohater pracy – a munka hőse bohater walk wolnościowych – szabadsághős bohaterka – hősnő; (irodalom) nőalak bohaterowie z Westerplatte – a Westerplatte hősei - Wersja 01 01 2017. bohaterski czyn – hőstett bohatersko – hősiesen bohaterskość – hősiesség, vitézség, elszántság bohaterstwo – hősiesség, vitézség, bátorság bohaterstwo pracy – (pol.) munkagyőzelem bohem (fr. bohème) – (fr. bohème) bohém; cseh, cigány; csavargó, könnyelmű; (átv.) rendezetlen életviszonyok közt könnyed és könnyelmű optimizmussal élő, a társadalmi formákkal nem törődő (főleg művész) ember [eredetileg francia kifejezés, jelentése a 15. századtól: „cigány”. Valószínűleg a NyugatEurópában vándorló életformát folytató roma (cigány) népcsoportokra utalt, amelyekről helytelenül azt hitték, hogy Bohémiából, azaz Csehország egyik tartományából származnak. A bohém kifejezés aztán Henri Murger 1845-ben megjelent Scenes de la Vie de Boheme (A bohémek életének jelenetei) című műve alapján vált népszerűvé, amelyet Puccini Bohémélet című operájában is felhasznált.] bohema (grupa artystów żyjąca według własnych zasad; zob. cyganeria) [Bohema, cyganeria artystyczna (nie mylić z Bohemia)] – bohém társaság, művészcsoport bohemarz – mázolmány, rossz kép, giccs; giccsfestő, mázoló Bohemia (Czehy) – (lat.) Bohemia; (hist) történelmi Csehország bohemista, bohemistka – bohemista; cseh filológus (ffi/nő) bohemistyczny, -a, -e – csehbohemistyka [1. nauka o języku czeskim, historii i kulturze czeskiej; 2. kierunek na uniwersytecie obejmujący studia w tej dziedzinie] – bohemisztika; cseh nyelv- és irodalomtudomány boher – (héber) bóher, bócher, bokher v. bochur; zsidó hittudományi tanuló, rabbinövendék; talmudi tanulmányokat folytató ifjú, rabbi jelölt 25 sierpnia 1939 – przybycie z rzekomo kurtuazyjną wizytą niemieckiego pancernika szkolnego Schleswig-Holstein do Gdańska (w rzeczywistości dobrze uzbrojonego okrętu przygotowanego do ataku na Westerplatte). 1-7 września 1939 – obrona pod dowództwem mjr. Henryka Sucharskiego (od 2 do 7 września dowodził zastępca kpt. Franciszek Dąbrowski). 10 października 1939 – przewiezienie przez hitlerowców na Westerplatte polskich więźniów w celu uporządkowania terenu po walkach. bohaterski, -a, -ie – hősi, hősies, hős-; vitéz, elszánt (po bohatersku: hősiesen, hősi módon, virézül, elszántan) bohaterska ofiara – hősi áldozat Boho Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 616 Boho [Styl boho jest synonimem lekkości. Korzenie jego sięgają w dalekie czasy hippisów i nie tylko. Przeczytaj o tym w artykule o stylu boho.] – Boho [„boho chic“, vagyis a bohém stílus, a bohém és a hippi keveréke. Bohém stílus: lezser megjelenés lendületes vonalú ruhákkal, trapéznadrágokkal, szőrmedzsekikkel. Jellegzetességei a virágminták, az etnó és hippi hatások.] bois (drewno) [surowiec drzewny otrzymywany ze ściętych drzew i formowany przez obróbkę w różnego rodzaju sortymenty. Zajmuje przestrzeń pomiędzy rdzeniem, a warstwą łyka i kory.] – (fr.) bois; fa, erdő [fr. Bois de Boulogne, Bois Méan itd.] boisko [1. teren przystosowany do ćwiczeń, zawodów i gier sportowych; 2. reg. środkowa część stodoły] – pálya, sportpálya, sporttelep; versenypálya; (pálya) mezőny; játszótér, játszóudvar; átv. cséplés helye, szérűskert boisko do bejsbola – baseballpálya boisko do siatkówki – röplabdapálya boisko sportowe – sportpálya, sporttelep Nazwa boisko pochodzi od ludowego określenia płaskiej przestrzeni w środkowej części stodoły położonej między dwoma sąsiekami, miejsca młocki zboża, zwanego także bojewica, bojewisko, klepisko. Dziś boisko to miejsce przeznaczone do ćwiczeń gimnastycznych, gier, rozgrywek i zawodów sportowych. ― Boisko to wydzielony, równy i utwardzony teren, porośnięty trawą, czasami pokryty nawierzchnią tartanową lub sztuczną trawą. Może być wyposażone w bieżnie, skocznie lekkoatletyczne (boisko lekkoatletyczne) lub bramki piłkarskie (boisko piłkarskie). Zazwyczaj otoczone trybunami dla widzów, tworzy stadion. boisko piłkarskie: labdarúgó pálya boisko lekkoatletyczne: atlétikai pálya boisko szkolne: iskolai sportpálya boisko (koszykówka): kosárlabda pálya boisko piłki nożnej, boisko piłkarskie – futballpálya, focipálya boja [pływający znak nawigacyjny] – (holland) bója; lehorgonyzott, a víz színén úszó jelzőtest boja akustyczna – hangbója; hangjelző (bója) boja świetlna – világítóbója bojar, bojarzyn [1. na Rusi i Wołoszczyźnie: wielki właściciel ziemski; w Wielkim Księstwie Litewskim też: szlachcic posiadający ziemię; 2. wielki właściciel - Wersja 01 01 2017. ziemski na Rusi i Wołoszczyźnie] – (orosz: bojarin) bojár (orosz v. román); főnemes, nagybirtokos; [Bojárnak nevezték Oroszországban, Bulgáriában, Moldvában és Havasalföldön a földesurakat, nemes embereket. A szó szláv eredeű és a boj vagyis harc szóból származik, eredetileg harcost jelentett. Oroszországban a cár környezetéhez tartozó előkelő, polgári és katonai méltóságot viselő nemesség; Romániában az előkelő osztály neve] Bojarzy (z bułgarskiego boliare, boliarin) [w średniowiecznej Bułgarii (do XIV wieku), Wołoszczyźnie, Mołdawii i później na Rusi - wyższa szlachta feudalna, magnaci, wielcy właściciele ziemscy. W Księstwie Moskiewskim, w ramach Dumy Bojarskiej, współuczestniczyli w rządzeniu państwem. W Rosji tytuły bojarskie stosowano do czasów Piotra I Wielkiego, który je zniósł. Na terytoriach Wielkiego Księstwa Litewskiego niższa warstwa szlachty sytuująca się poniżej kniaziów i panów. Po prawnym zrównaniu szlachty litewskiej i ruskiej na wzór Polski, na wschodnich terenach Rzeczypospolitej bojarami (bojarzynami) zaczęto nazywać wolnych chłopów. Bojarzy ubierali się w długie szaty i nosili prawie nigdy niegolone brody.] – bojárok [Oroszországban a bojárok képezték az uralkodó fejedelmek közvetlen környezetét, de emellett bizonyos független állásuk is volt: ők viselték a főbb polgári és katonai méltóságokat.] bojarski, -a, -ie – bojár-, főnemesi, nagybirtokosi bojarstwo – bojári méltóság, bojárság, nemesség Bojarzy [1. (z bułgarskiego boliare, boliarin) – w średniowiecznej Bułgarii (do XIV wieku), Wołoszczyźnie, Mołdawii i później na Rusi - wyższa szlachta feudalna, magnaci, wielcy właściciele ziemscy. W Księstwie Moskiewskim, w ramach Dumy Bojarskiej, współuczestniczyli w rządzeniu państwem. W Rosji tytuły bojarskie stosowano do czasów Piotra I Wielkiego, który je zniósł. 2. Na terytoriach Wielkiego Księstwa Litewskiego niższa warstwa szlachty sytuująca się poniżej kniaziów i panów. Po prawnym zrównaniu szlachty litewskiej i ruskiej na wzór Polski, na wschodnich terenach Rzeczypospolitej bojarami (bojarzynami) zaczęto nazywać wolnych chłopów. Bojarzy ubierali się w długie szaty i nosili prawie nigdy niegolone brody. 3. Bojarowie – powiada Czacki – Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 617 byli w Litwie pośrednim stanem między szlachtą a chłopami; jedni byli „putni” – ci z gruntu na wojnę służyli, drudzy – służkowie – do usług zamkowych, posyłek, egzekwowania podatków i t. d.] – bojárok bojarzyn – bojár [Bojárnak nevezték Oroszországban, Bulgáriában, Moldvában és Havasalföldön a földesurakat, nemes embereket. A szó szláv eredeű és a boj vagyis harc szóból származik, eredetileg harcost jelentett.] bojaźliwie – félénken, bátortalanul bojaźliwość – félénkség, ijedősség, bátortalanság bojaźliwy, -a, -e [lękliwy, tchórzliwy, trwożliwy; też: świadczący o czyimś strachu] – félénk, félős, ijedős, bátortalan; tartózkodó bojaźliwy z natury – természeténél fogva félénk bojaźń [1. uczucie strachu; 2. człowiek boi się zbójców, złego psa, wilka, wojny, burzy, pożaru, trzęsienia ziemi itd. ta bojaźń jest naturalna, nadana przez Stwórcę. Pismo Święte mówi o bojaźni Boga, która jest właściwie szacunkiem dla Boga i dowodem miłości do Niego. Bojaźń jest początkiem mądrości. Bojaźń przed karą nie jest z miłości. Kto się boi powtórnego przyjścia Pana i sądu ostatecznego, ten nie jest w miłości. Kto miłuje Chrystusa, ten z radością wygląda drugiego Jego przyjścia. Do tego Pan nie przyjdzie jak złodziej w nocy.] – félelem, ijedelem Bojaźń Boża [w religii chrześcijańskiej towarzyszy ona doświadczeniu misterium Boga - tajemnicy fascynującej i strasznej zarazem. Pojęcie strachu przed przerażającą mocą Bożą ustępuje miejsca bojaźni, rozumianej jako pełna szacunku i ufna wdzięczność. Bojaźń Boża jest jednym z siedmiu darów Ducha Świętego.] – Isten félelme v. Úr félelme [Aki Istent féli, annak semmi mástól nem kell félnie Aki Isten félelmében élt, az abban is hal meg.] bojaźń przestrzeni – tériszony bojer [sportowy jacht na trzech płozach, z dużym żaglem, poruszający się po lodzie] – egyárbócos hajó; jégvitorlás, vitorlásszán bojerowy, -a, -e – vitorlásbojka – kis bója bojki [bajki] – [Słowniczek języka śląskiego] mesék bojkot [zerwanie stosunków z jakimś państwem, organizacją czy osobą w celu wywarcia nacisku lub wyrażenia protestu] – bojkott; kiközösítés, zárlat; politikai és gazdasági harc egyik módszere: a kapcsolatok teljes v. részleges megszüntetése vmely személlyel, szervezettel, állammal v. tartózkodás - Wersja 01 01 2017. bizonyos áruk vásárlásától; a munkások közös harca vmely tőkés üzem ellen úgy, hogy követeléseik teljesítéséig ott nem vállalnak munkát (egy angol lord írországi jószágkormányzója, Ch. Boycott nevéből alakult ki, akivel az írek mindennemű magán- v. üzleti érintkezést megszakítottak) bojkot finansowy – pénzügyi zárlat bojkot handlowy – kereskedelmi bojkott bojkot towarów zagranicznych – külföldi áru kizárása v. bojkottálása bojkotować – bojkottálni, bojkott alá venni; kiközösíteni, kizárni bojkotować wybory – választást bojkottálni bojkotowanie – bojkottálás, kizárás bojler [zbiornik do podgrzewania wody na użytek domowy, połączony z instalacją wodną] – (lat.-ang.) boiler, bojler (boyler), vízmelegítő és víztároló készülék bojler elektryczny – villanybojler bojować [przestarzale lub regionalnie (od boju): wojować, walczyć] – harcolni, hadakozni, csatázni, háborúskodni, küzdeni, verekedni (wojować) bojowanie – harciaskodás, háborúskodás, küzdelem, verekedés bojowiec (bojownik) [1. członek organizacji bojowej; 2. kura rasy malajskiej, której samce używane są do walk kogutów] – harcos, küzdő (ember) bojowisko – harc-, csata-, küzdőtér bojownicy o pokój – békeharcosok bojowniczka – harcos nő bojowniczy, -a, -e – harcias (wojowniczy) bojowniczy świat – harcias v. küzdelmes világ bojownik [człowiek walczący o coś słowem, czynem lub bronią] – harcos, küzdő, katona, hős bojownik – (ryba) harcoshal Bojownik wspaniały, bojownik syjamski (Betta splendens) [gatunek słodkowodnej ryby labiryntowej z rodziny guramiowatych. Bywa hodowany w akwariach.] – sziámi harcoshal (Betta splendens) [a csontos halak (Osteichthyes) osztályába, a sügéralakúak (Perciformes) rendjébe és a gurámifélék (Osphronemidae) családjába tartozó faj. Az egyik legkedveltebb édesvízi akváriumi hal.] Sziámi harcoshal (Betta splendens) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 618 bojownik czołowy – előharcos Bojownik syjamski, bojownik wspaniały (Betta splendens) [słodkowodna ryba akwariowa z rodziny guramiowatych] – sziámi harcoshal (Betta splendens) [a csontos halak (Osteichthyes) osztályába, a sügéralakúak (Perciformes) rendjébe és a gurámifélék (Osphronemidae) családjába tartozó faj] bojownik pokoju – békeharcos bojownik o wolność – szabadságharcos bojownik partii – a párt harcosa, pártharcos bojowo – harciasan bojowość – harciasság, erő (vmilyen ügy védelmében) bojowy, -a, -e [1. związany z walką zbrojną; 2. skłonny do boju] – harc-, harci, csata-; harcias bojowe środki trujące, chemiczne [substancje chemiczne, które użyte w walce zbrojnej porażają ludzi] – harcigázok bojowy okrzyk – csatakiáltás; harci kiáltás bojówka [grupa osób działająca z użyciem siły, tworzona i kierowana przez jakąś organizację polityczną] – (politika) harcoló v. harcos csapat v. csoport bojówkarski, -a, -ie – harci bojówkarz – harcos, fegyveres (ember) bojówki [rodzaj bardzo wygodnych spodni, noszonych zarówno przez mężczyzn (częściej) jak i kobiety. Charakteryzują się one dość szerokimi nogawkami ściąganymi u dołu sznurkiem. Bojówki posiadają również dużą liczbę kieszeni (nawet do 12), m.in. kieszenie boczne naszywane na nogawce nieco powyżej kolana. Zwykle występują w kolorach khaki lub moro.] – kényelmes nadrág fazon (militari stílus) bojówkowy, -a, -e – harcos, harcolóbojtel, bojtlik [worek, portfel] – [Słowniczek języka śląskiego] zacskó; (większy) zsák, - Wersja 01 01 2017. terményzsák; tarisznya; tárca, levéltárca, irattárca bok [1. prawa albo lewa strona tułowia człowieka lub zwierzęcia; 2. prawa albo lewa strona przedmiotu lub określonej przestrzeni; 3. mat. odcinek łączący dwa sąsiednie wierzchołki wielokąta] – oldal [to mu wyszło bokiem: ez már a könyökén jött ki; csordultig volt már vele]; szél, perem, oldal, fél [na bok! – félre!; z boku: oldalt, féloldalt]; tompor bok kogoś boli – fáj v. nyilallik vkinek az oldala bok przeciwległy – szembenlévő oldal; szemközti oldal bok trójkąta – a háromszög oldala bok wielokąta – a sokszög oldala bok wozu – szekéroldal, lajtorja [a szekér két oldala, melyet a lőcs tart. A szekéroldal főbb alkotórészei: a két bűrfa, a bürfákat összekötő zápok vagy kázlák (Szatmár vidékén: in; Erdélyben: fog vagy csütke a neve; ez utóbbi nevet gyakran a szélső zápokra értik) és a közfa vagy középkötés.] boki [pot. dodatkowe zarobki, często nielegalne] – (átv.) titokban, illegálisan boki pozrywać od śmiechu – (átv.) hasát fogja a nevetéstől bokiem, bokami [w pewnej odległości na prawo albo na lewo] – oldalt, oldalvást; féloldalt bokiem wyłazić – könyökén jön ki bokobrody [zarost po obu stronach twarzy sięgający ust; baki; faworyty; baczki] – oldalszakáll, pofaszakáll, barkó bokówka [daw. boczny pokój, do którego wejście prowadzi przez inny pokój] – mellékszoba, hálófülke, alkóv; fülke, kis szoba boks [sportowa walka na pięści] – (ang.) boksz, ökölvívás (pięściarstwo) boks [wydzielona część większego pomieszczenia, np. w garażach, szatniach, stajniach] – boksz, box (przegródka), istállófülke, istállórekesz (főleg ló számára); doboz, rekesz, fülke, páholy; elkerített kisebb rész a nagyobb helyiségben boks dla cieląt – borjúrekesz boks [skóra bydlęca lub świńska, używana na cholewki obuwia] – (ang.) boxbőr, bokszbőr; krómmal cserzett bőrfajta, lábbeli készítésére; cipőkrém Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 619 bokser [1. samica psa boksera; 2. zawodniczka uprawiająca boks; 3. środowiskowo o prasie bokserskiej; 4. pies obronny, charakteryzujący się masywną budową i kwadratową głową] – (ang.) bokszer, boxer (lapos fémdarabból készült, négy ujjra húzható és fogóval marokra szorítható, bütykös öklöző eszköz); (pies) boxer; (sp) ökölvívó, bokszoló bokser [1. pies obronny, charakteryzujący się masywną budową i kwadratową głową; 2. jedna z ras psów, należąca, wg klasyfikacji Międzynarodowej Federacji Kynologicznej (FCI) do grupy II pinczerów, sznaucerów, molosów, szwajcarskich psów pasterskich, psów do bydła oraz innych ras. Zaklasyfikowana do sekcji psów molosowatych w typie mastifa. Należy do ras podlegających próbom pracy] – (ang.) bokszer, boxer (pies); a bulldoggal rokon, zömök, erős kutyafajta bokserki [element bielizny męskiej. Są to majtki przypominające krojem spodenki bokserskie, z tą tylko różnicą, iż nie mają podszycia siatkowego. Szyte z przewiewnych materiałów, bardzo wygodne. Mogą być albo szerokie – najczęściej wykonane z tkaniny, bądź opinające – z dodatkiem sztucznych tkanin elastycznych.] – boxer alsó - Wersja 01 01 2017. boksowanie – ökölvívás, bokszolás boksyt [fr. bauxite 'jw.' od nazwy miejscowości Les Beaux w płd. Francji, gdzie po raz pierwszy odkryto złoża boksytu; osadowa skała ilasta, najważniejsza ruda aluminium (glinu)] – bauxit (a franciaországi Baux helység nevéről) bola, bolas [długi rzemień z przywiązanymi na końcu owiniętymi w skórę kamieniami, używany do chwytania zwierząt] – (sp.) bola; dél-amerika hajítófegyver; két bőrbe varrt kőgolyó szíjjal összekötve (a menekülő állatok után dobják) bolą mię zęby (uszy, oczy, nogi, ręce) – fáj a fogam (fülem, szemem, lábam, kezem) bolący, -a, -e – sajgó, fájó, fájós; beteg, szenvedő, érzékeny bolące miejsce – érzékeny v. fájós hely; érzékeny v. fájós. pont; fájó pont bolączka [to, co utrudnia życie] – fájás, fájdalom; betegség; fájó pont, fájós hely, fájós pont; érzékeny pont bolączka (czego) – vminek a rákfenéje bold [czcionka półgruba] – bold; félkövér betű Boldo (Peumus boldus Mol.) [Jest to krzew , którego wysokość może dochodzić do 5 - 6 metrów . Rośnie w Peru i w Chile w klimacie umiarkowanym . Jego właściwości lecznicze były już znane przez Indian jeszcze przed przybyciem Hiszpan do Ameryki Pd. Boldo pobudza wydzielanie kwasów żołądkowych i żółciowych .Ma zastosowanie w chorobach wątroby i pęcherzyka żółciowego . Stosowany jest również jako środek uśmierzający bóle głowy. Boldo działa też jako łagodny środek przeczyszczający. Wskazany jest również w chorobach układu nerwowego. Jak z powyższego materiału wynika można za pomocą ziół z Peru, leczyć takie schorzenia jak : migrena , stresy i okres menopauzy. Osoby zainteresowane leczeniem tych schorzeń,prosimy o zgłoszenie się do niżej podanego lekarza w celu zapisania bezpłatnej kuracji ziołami.] – Boldó (fa) (Peumus boldus MoL.) bokserski, -a, -ie – ökölvívó, bokszboksować [1. uprawiać boks; 2. bić kogoś pięściami] – bokszolni; öklözni boksować się [1. zob. boksować w zn. 1.; 2. «bić pięściami jeden drugiego] – öklözni, bokszolni; ököllel küzdeni v. megbírkózni vkivel Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 620 bolec (zob. sworzeń) – csap, csapszeg; csavar boleć (boli) + B. [1. sprawiać ból fizyczny lub psychiczny; 2. martwić się z jakiegoś powodu] – fájni, fájdalmat okozni; fájlalni vmit, bánkódni, szenvedni; fáj vmije boleć coś kogoś – fáj vmi vkinek boli głowa kogoś – fáj a feje vkinek boli gardło kogoś – fáj a torka vkinek boli kogo w dołku – vkinek fáj a véknya, a hasa boli mię głowa (gardło, brzuch, serce) – fáj a fejem (torkom, hasam, szívem) boli mnie gardło i mam chrypkę – fáj a torkom és rekedt vagyok boli mnie i swędzi – fáj és viszket boli mnie serce – fáj a szívem boli mnie ząb – fáj a fogam boli mnie żołądek – fáj a gyomrom bołą mnie palce z powodu dawnych odmrożeń – fájnak az ujjaim a régi fagyás miatt boleć nad kim/czym – bánkódni, szenvedni, búsulni (vki/vmi miatt) boleć nad stratą – a veszteség v. kár miatt szenvedni; fájdalmas veszteséget érezni bolejący, -a, -e [wyrażający smutek, cierpienie] – fájdalmat mutató, fájdalmas; beteg, panaszkodó, szerencsétlen Bolek – Bolka, a Boleszláv beceneve Boleń pospolity, boleń, rap, rapa (Leuciscus aspius) [gatunek ryby z rodziny karpiowatych (Cyprinidae).] – balin (Aspius aspius) [a csontos halak (Osteichthyes) főosztályába a sugarasúszójú halak (Actinopterygii) osztályába a pontyalakúak (Cypriniformes) rendjébe és a pontyfélék (Cyprinidae) családjába tartozó faj. Egyéb nevei fenekeszeg, kapókeszeg, őnhal, ragadozó őn, villámkeszeg.] bolero [1. taniec hiszpański; też: muzyka do tego tańca; muzyczna forma taneczna i hiszpański taniec ludowy; 2. kamizelka męska w ludowych ubiorach hiszpańskich; 3. kapelusz o podniesionych brzegach] – (sp.) bolero; lassú, hármas ütemű spanyol néptánc (lassú 364-es régi spanyol népi tánc, amely stilizált formában a műzenében is előfordul; Zezero nevű táncostól ered); bolero [női ruhadarab, rövid - Wersja 01 01 2017. ujjatlan női kabátka; kiskabát, amely nem sokkal a mellvonal alatt ér véget) bolerko [1. w modzie kobiecej jest to krótki strój wierzchni, nakładany jako uzupełnienie sukni lub bluzki. Ma on formę sięgającej powyżej linii talii kamizelki z rękawami (długimi lub krótkimi). Zwykle nie ma zapięcia, choć występują również modele związywane na tasiemki pod biustem. 2. w ubiorze kobiet to albo kamizelka krótka z rękawami, noszona na bluzce lub na gorseciku, sięgająca do połowy piersi i umożliwiająca swobodę ruchów, albo krótki podobnego kroju płaszczyk, lub mały okrągły kapelusik damski z pomponami. Stroje pochodzenia hiszpańskiego, tak samo jak taniec bolero. W stroju męskim bolero oznacza kapelusz z podwiniętymi brzegami, zwykle czarny. 3. Żakiecik lub bezrękawnik przysłaniający biust, zwykle bez zapięcia, z ledwie „dochodzącymi” polami. Od zawsze rutynowe uzupełnienie wieczorowych sukien z balkonowym dekoltem. Ostatnio spopularyzowane w formie króciuteńkiego sweterka z długimi rękawami.] – bolero (női felső) [1. Rövid, elöl nyitott, gombolás néküli női kabátka, leghosszabb változatában is csak derékig ér. 2. Rövid, egyszerű, nyitott kabátka, kar résszel, vagy anélkül] Bolesław [(bole(j) + sław - bardziej sławny, por. Więcesław, Wacław) - stare imię męskie pochodzenia słowiańskiego. Także Bolko. Dawniej zapisywane również w formie skróconej Bosław.] – Bolesław, Boleszláv, Boleszló (nagyobb dicsőséget elérő) Bolesław I Chrobry (Wielki) (ur. 967 w Poznaniu, zm. 17 czerwca 1025) [książę Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 621 Polski od 992 roku, pierwszy koronowany król Polski (od 1025 roku) z dynastii Piastów, w latach 1003-1004 był także księciem Czech jako Bolesław IV.] – I. Boleszláv, „Vitéz” Boleszláv (lengyelül: Bolesław I Chrobry (Wielki)) (967. – 1025. június 17.) [lengyel uralkodó a Piast-házból. 992. május 25-étől 1025 húsvétjáig fejedelemként, élete utolsó hónapjaiban királyként uralkodott. Elsőszülött fia I. Mieszko lengyel fejedelemnek és Dobrawa Przemyśl, a cseh I. Kegyetlen Boleszláv herceg és Adiva, angol hercegnő lányának.] Bolesław IV Kędzierzawy (1120 lub 1121-1173) [książę mazowiecki od 1138, w Krakowie, na Kujawach, Gnieźnie i Kaliszu od 1146, w Sandomierzu od 1166, książę zwierzchni Polski w latach 1146-1173.] – IV. Boleszláv lengyel fejedelem (Göndörhajú Boleszláv, (1120 vagy 1121 – 1173. január 5.) – [Mazóviai herceg 1138-tól, Krakkóban, Kujaviában és Gnieznoban 1146-tól, Lengyelország nagyhercege 1146-1173 között. Apja III. Ferdeszájú Boleszláv, anyja bergi Salome.] Bolesław III. Krzywousty [Urodzony 20 sierpnia 1086 r., zmarł 28 października 1138 r.; syn Władysława I Hermana i czeskiej księżniczki Judyty; 1102-1138 r. książę polski; od 1103 r. żonaty z córką księcia kijowskiego Świętopełka II, Zbysławą, a potem (1113 r.) z córką hrabiego Henryka z Bergu, Salomeą; w latach 10971107 panował na Śląsku, w Małopolsce i ziemi lubuskiej, podczas gdy jego brat Zbigniew w Wielkopolsce, a po śmierci ich ojca Władysława I Hermana w 1102 również na Mazowszu] – (tört.) Ferde v. Görbeszájú Boleszláv [III. Ferdeszájú Boleszláv (lengyelül: Bolesław III Krzywousty) (1085-1138) Lengyelország fejedelme 1102-1138. között, 1097-1107. között Sziléziában, Kis-Lengyelországban és a Lublini földeken uralkodott, miközben bátyja, Zbigniew Nagy-Lengyelországban uralkodott, apjuk, I. Ulászló Herman 1102ben bekövetkezett halála után Bolesław Mazovia uralkodója is lett.] Bolesław II Szczody (Śmiały) (ur. ok. 1042, zm. 2 lub 3 kwietnia 1081 lub 1082) [król Polski 1076-1079, książę Polski w latach 1058 - 1076.] – II. Boleszláv (lengyelül: Bolesław Śmiały vagyis "Merész Boleszláv", vagy Szczodry, "a Jólelkű," vagy Okrutny, "a Kegyetlen") (1042-81/82/89) [1058 és 1076 között lengyel herceg, 1076 és 1079 között Lengyelország királya] - Wersja 01 01 2017. Bolesław V Wstydliwy (ur. 21 czerwca 1226 w Korczynie, zm. 7 grudnia 1279) [książę krakowski (od 1243) i sandomierski (od 1232), ostatni przedstawiciel małopolskiej linii Piastów] - V. Boleszláv lengyel fejedelem (Szemérmes Boleszláv, lengyelül Bolesław V Wstydliwy) [született 1226. június 21-én, meghalt 1279. december 7-én. Fehér Leszek és Grzymisława fia, Igazságos Kázmér unokája, krakkói és sandomierzi herceg (1233-tól).] Bolesława – Boleszlava bolesny, -a, -e [1. sprawiający ból fizyczny lub psychiczny; 2. wyrażający ból] – fájó, fájdalmas, fájdalmat okozó; kínos (przykry), gyötrelmes; kellemetlen, kellemetlenül érintő, érzékeny bolesna strata – fájdalmas veszteség bolesne miejsce – fájó pont bolesny zawód – fájdalmas csalódás boleści [gwałtowne, silne bóle w jamie brzusznej] – hasüregi fájdalmak boleść [wielki smutek, żal] – fájdalom, kín, szenvedés, leki fájdalom; gyász, bánat; betegség; betegágy boleść malowała się na jego obliczu – a fájdalom kiült az arcára boleśnie – fájdalmasan; keservesen boleśnie stlukł kolano – fájdalmasan beütötte a térdét boleśnie płakać – keservesen, fájdalmasan sírni boleta [sp. 1. w znaczeniu ogólnym: karta wstępu; bilet wstępu; karta wstępu; bilet wstępu; zlecenie (na pobranie czegoś); zaświadczenie; kwit; 2. Nauki ścisłe i techniczne: skierowanie na kwaterę; nakaz kwaterunkowy (kat.: wojskowość); przepustka (kat.: wojskowość); 3. Prawo i ekonomia: czek (kat.: ekonomika); bon (kat.: ekonomika)] – (ol.) boletta; értékjegy, bárca, szelvény; igazolójegyek, melyek pénzértékkel is bírnak (használatos a vámszolgálatban) [bolettát v. gabonajegyet a magyar kormány 1930-ban vezette be a nagy gazdasági világválság miatt súlyos helyzetbe került gabonatermelők helyzetének segítésére. A boletta adófizetésre felhasználható szelvény volt, esetleges maradékát készpénzre lehetett váltani.] bolid [1. meteor o znacznych rozmiarach i bardzo dużej jasności; 2. szybki samochód wyścigowy] – (gör.) bolida; kis tömegű égitest, meteor, mely néha földünk légrétegén is áthalad, esetleg lehull bolimuszka, bolimuszka kleparka (Slomyoxys calcitrans) [1. boleśnie kłująca mucha (długości 5 mm), żywiąca się krwią ssaków Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia (głównie koni i bydła). Występuje w Eurazji, przenosi liczne choroby. 2. owad zaliczany do rodziny muchowatych z rzędu muchówek, kosmopolityczny] – istállólégy; szuronyos istállólégy (Stomoxys calcitrans) [a rovarok (Insecta) osztályának a kétszárnyúak (Diptera) rendjéhez, ezen belül a rövidcsápú kétszárnyúak (Brachycera) alrendjéhez és az igazi legyek (Muscidae) családjához tartozó faj] 622 boliwar [1. kapelusz wysoki, sztywny z wywiniętym rondem. Nazwa pochodzi od generała Bilivara, bohatera walk o wyzwlenie Ameryki Południowej. Także cylinder o główce szerszej u góry, modny w latach dwudziestych XIX wieku. 2. rodzaj wysokiego kapelusza, w wyglądzie bardzo przypominającego cylinder. Różnił się od niego jednak sposobem konstrukcji główki, która była u góry szersza niż przy rondzie. Rondo tego kapelusza było lekko wywinięte do góry. Popularny w XIX wieku.] – Bolivar-kalap [Bolivár dél-amerikai eredetű férfinév, Simón Bolívar latin-amerikai forradalmár, Nagy-Kolumbia első elnökének családnevéből származik] Boliwia, Republika Boliwii (hiszp. Bolivia, República de Bolivia) [państwo na kontynencie południowoamerykańskim. Graniczy z Brazylią na północy i wschodzie, Paragwajem i Argentyną na południu oraz z Chile i Peru na zachodzie. Państwo nie posiada dostępu do morza.] – Bolívia [(spanyolul: República de Bolivia, kecsua: Wuliwya Suyu, ajmara: Wuliwya Llaqta) Dél-Amerikában elhelyezkedő ország, északon és keleten Brazíliával, délen Paraguay-jal és Argentínával, nyugaton Chilével és Peruval határos.] Boliwijczyk, Boliwijka – bolíviai (ffi/nő) Bolka – a Bolesława beceneve BOLO TIE [1. albo bola tie – rodzaj krawata składającego się z kawałka sznura lub plecionej skóry z ozdobnymi metalowymi końcówkami, spinany metalową spinką lub suwakiem; 2. wywodzący się z tradycji kowbojskiej rodzaj krawata. Ma on formę sznura albo plecionej skóry zakończony - Wersja 01 01 2017. ozdobnymi metalowymi końcówkami i spinany suwakiem lub spinką. Spinki i końcówki bola często są bardzo dekoracyjne i wykonane ze srebra.] – (ang.) bolo tie; cowboy nyakkendő bolok, bolawe [siniec, miejsce bolesne od uderzenia; zob. → ała] – [Słowniczek języka śląskiego] vérömleny (haematoma); kék folt a testen (ütéstől); véraláfutás bolometr [przyrząd służący do pomiaru energii promieniowania] – (gör.) bolométer; a fény és a hősugárzás mérésére szolgáló készülék Bolonia (wł. Bologna) [miasto w północnych Włoszech, położona jest między Padem a Apeninami na wysokości 54 metrów n.p.m. Stolica regionu Emilia-Romania.] – Bologna (ejtsd: bolonya) (a Latin Bononia szóból származik, a helyi kiejtés szerint Bulåggna) [Olaszország egyik híres északi városa, egyben Emilia-Romagna központja. A Pó folyó és Appenninek szomszédságában, pontosabban a Reno folyó és Sàvena folyó között terül el a Pó-síkság (olaszul: Pianura Padana) területén.] bolszewicki, -a, -ie – bolsevik; (többség): az orosz szociáldemokrácia radikális irányzata [Az elnevezés az Oroszországi Szociáldemokrata Párt brüsszeli kongresszusán (1903) keletkezett, ahol a mérsékelt álláspontot képviselő csoport kisebbségben (menysinsztvo=kisebbség) maradt, míg a Lenint (1870–1924) követő radikális szárny többséget kapott. Ettől kezdve Lenin hívei bolsevikoknak nevezték magukat, annak ellenére, hogy a bolsevik forradalom győzelméig (1917) az orosz szociáldemokrata párton belül lényegében kisebbségben voltak. A bolsevik elnevezés 1952-ig szerepelt a Szovjetunió Kommunista Pártja nevében.] bolszewik, bolszewiczka – bolsevik (az Oroszországi Szociáldemokrata Pártnak Lenin vezette, következetesen marxista többségi részének tagja), kommunista bolszewizm [stworzona przez W.I. Lenina filozofia działania politycznego oraz przejmowania i sprawowania władzy] – bolsevizmus; az orosz kommunistáknál a kisebbségi (menseviki) párttal szemben uralomra jutó többségi (bolsevik) párt politikájának a megjelölése Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 623 bolus [1. glinka biała, czerwonobrązowa lub żółtawa stosowana jako zaprawa malarska; pulment; 2. medycyna: szybkie wstrzyknięcie dożylne leku] – (lat.) bolus; fehéres, zsíros ásvány, festékgyártáshoz és gyógyszernek is használják bom [1. poziome ruchome drzewce służące do mocowania dolnego liku żagla; gik; 2. urządzenie przeładunkowe w porcie; żuraw przymasztowy; 3. drewniany przyrząd gimnastyczny do wykonywania zwisów i ćwiczeń równoważnych; bum; tram] – rúd, korlát bom [wyraz nazywający dźwięk bicia dzwonu lub zegara] – ütés; (harang) bim-bam; (óra) tik-tak bomba [1. rodzaj pocisku z mechanizmem zapłonowym; 2. przenośnie: coś efektownego; sensacyjna wiadomość; 3. przedmiot kulisty; 4. w sporcie: mocne uderzenie (np. w siatkówce) lub kopnięcie piłki (np. w piłce nożnej)] – bomba [robbanó v. gyújtóanyaggal töltött üreges, a használat céljának és módjának megfelelő, különböző alakú fémhüvely]; (átv.) meglepetés, újság, váratlan esemény; korsó sör; labdaszerű v. alakú (sütemény, fagylalt) bomba atomowa – atombomba; az atommag hasadásakor keletkező óriási energia pusztító erején alapuló bomba bomba czekoladowa – csokoládébomba bomba gazowa – gázbomba bomba kalorymetryczna – kaloriméter-bomba, kalorimetriás v. kalorimetrikus bomba bomba kobaltowa [aparat służący do napromieniowania materiałów lub organizmów żywych promieniami gamma] – kobalt bomba; (wojsk) sugárhatás fokozására radioaktívvá váló kobaltot is tartalmazó hidrogénbomba Bomba logiczna (ang. logic bomb) [fragment kodu programu komputerowego umieszczony w nim bez wiedzy użytkownika i wykonujący pewne instrukcje po spełnieniu określonych warunków. Głównym zagrożeniem związanym z bombami logicznymi jest ich nieaktywność, a co za tym idzie - trudna wykrywalność do czasu zaktywizowania, kiedy mogą już znajdować się na setkach milionów komputerów.] - (ang. logic bomb) logikai bomba [Egy olyan, az informatikai rendszerben elhelyezett destruktív szoftverkód, amely meghatározott feltételek mellett lép működésbe.] bomba łzawiąca – könnyfakasztó bomba bomba napalmowa – napalmbomba - Wersja 01 01 2017. Bomba napalmowa: Cienkościenny zbiornik metalowy lub z tworzywa sztucznego z ładunkiem. napalmu o masie co najmniej kilkaset kilogramów zaopatrzony w zapalnik uderzeniowy. Taktyka stosowania bomby napalmowej przez Amerykanów w działaniach wojennych w Korei i Wietnamie polegała na bombardowaniu kolumn wojsk lub obiektów z nisko lecących (do 100 m) samolotów. Po zderzeniu z ziemią zbiornik pęka, napalm zapala się od impulsu ognia i rozlewa na powierzchni w kształcie elipsy o wymiarach ok. 30 * 100 m. Obiekty znajdujące się w płonącej plamie napalmu ulegają zniszczeniu. Bomby napalmowe są bardzo skuteczną bronią przeciwko sile żywej oraz środkom transportu (samochody, pociągi itp.). Napalm płonie również na powierzchni wody, dlatego bomby napalmowe można stosować w celu dezorganizacji przepraw wodnych. bomba o opóżnionym (powolnym) działaniu a. bomba o opóżnionym zapłonie – időzített bomba bomba plastikowa – plasztikbomba; bárhol észrevétlenül elhelyezhető képlékeny, erősen tapadóképes, szilárd burkolat nélküli bomba bomba rakietowa [bomba lotnicza wyposażona w silnik rakietowy, dzięki któremu może rozwijać duże prędkości przy zrzucaniu jej z małej wysokości. Bomby rakietowe stosuje się przeważnie do zwalczania czołgów, transporterów opancerzonych i wszelkiego rodzaju umocnień fortyfikacyjnych.] – rakétabomba bomba rozniosła dom – a bomba szétvetette a házat bomba wodorowa – hidrogénbomba; a hidrogénatomok egyesítésekor keletkező energián alapuló, rendkívül pusztító erejű atombomba bomba zapalająca [1. bomba używana w czasie działań wojennych do wzniecania pożarów; 2. bomba lotnicza mająca na celu po wybuchu spowodować zapalenie się budynków. Bomby te są wypełniane środkami zapalającymi (głównie białym fosforem lub odmianami napalmu)] – gyújtóbomba [Bomba, amely romboló hatását heves égés révén és azáltal fejti ki, hogy mindent felgyújt, amit ér. " Nagy hatékonysággal" alkalmazták a szövetségesek a II. világháborúban német és japán városok "tűzeső"-szerű bombatámadásaikor. A II. világháborúban használt egyik gyújtó alapanyag klórtrifluorid (ClF3) volt. Leginkább a vietnami háború idején használták gyújtóbombaként a napalmot.] Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 624 bomba zegarowa a. bomba zegarkowa – pokolgép, időzített bomba bombajka – fehér, rövidujjú férfikabát, ingkabát; rövidujjú csipkeing bombajka (mieszkanka Bombaju, miasta w Indiach) – bombeji nő bombardier [I 1. stopień wojskowy w wojskach rakietowych i artylerii Wojska Polskiego; żołnierz noszący ten stopień; 2. żołnierz obsługujący bombardę; II drapieżny chrząszcz z rodziny biegaczy; strzel] – (dawno, wojsko) tüzér; (állat) pöfögő futrinka bombardon [1. blaszany instrument dęty o niskim tonie; 2. niski rejestr dźwięku w piszczałkach stroikowych] – (ol.) bombardon; mély hangú réz fúvós hangszer, hajlított rézkürt bombardować [1. zrzucać bomby z samolotu lub silnie ostrzeliwać obiekty pociskami artyleryjskimi; 2. silnie, gwałtownie obrzucać kogoś czymś; 3. natarczywie niepokoić kogoś czymś; 4. poddawać działaniu strumienia cząstek elementarnych lub jonów] – (fr.) bombardírozni; bombázni, összebombázni (repülőgépről); (átv.) dobálni, lőni, repíteni bombardować coś – bombázni vmit bombardowanie [zrzucanie bomb lotniczych różnego przeznaczenia z samolotów lub innych statków powietrznych na naziemne i morskie obiekty (cele).] – bombázás, ágyuzás bombardowanie Drezna [przeprowadzone 13-14 lutego 1945 przez lotnictwo brytyjskie (RAF) i amerykańskie (USAAF) naloty dywanowe na Drezno] – Drezda bombázása (1945) bombardowanie elektronów – elektronbombázás bombardowanie obiektów wojskowych – katonai célpontok bombázása bombardowanie nurkowe – zuhanóbombázás bombast [nienaturalność, przesadny patos w języku i stylu] – (gör.-ang.) bombaszt [gyapottal kitömött]; dagályos, fellengős, üres beszéd, nagyhangú szólam bombardon (instrument muzyczny) [1. blaszany instrument dęty o niskim tonie; 2. niski rejestr dźwięku w piszczałkach stroikowych] – bombardon bombardowiec – bombázógép (bombowiec) bombastycznie – felfújtan, túlzottan bombastyczność – felfújtság, túlzás bombastyczny, -a, -e [o języku, stylu, utworze itp.: przesadnie patetyczny] – (ang.-lat.) bombasztikus, üres, nagyhangú, dagályos; - Wersja 01 01 2017. felfújt, túlzott, emfatikus; érzelmileg színezett, nyomatékos; fellengzős bombastyczne przemówienie – bombasztikus beszéd; dagályos, fellengős, üres beszéd, nagyhangú szólam bombel [pompon] (ziemia lubliniecka ) – [Słowniczek języka śląskiego] pompon; bojt, sallang, paszomány, gömbbojt bombka [1. ozdoba choinkowa; 2. zdr. od I bomba w zn. 1., 2., 3.; 3. sukienka, spódnica o kroju przypominającym kulę; 4. krój spódnicy albo dolnej części sukienki, marszczonej lub z zakładkami przy linii talii, często wszywanymi w pasek i ściąganej u dołu tasiemkami, lub wszytą taśmą elastyczną. Ściągnięcie to zwykle jest ukryte pod fałdami spódnicy, tak iż widoczny kształt przypomina bombkę. Sięga zwykle najdalej do wysokości kolana. 5. Nowoczesny model, dół spódnicy jest upięty i uniesiony dzięki specjalnemu szyciu które tworzy bombkę . Fason dla pań o szczupłej lini bioder, model delikanie drapowany pozwoli zatuszować niedoskonałości dolnej części ciała. 6. Żakiecik lub bezrękawnik przysłaniający biust, zwykle bez zapięcia, z ledwie „dochodzącymi” polami. Od zawsze rutynowe uzupełnienie wieczorowych sukien z balkonowym dekoltem. Ostatnio spopularyzowane w formie króciuteńkiego sweterka z długimi rękawami.] – kis bomba, karácsonyfadísz; szoknya v. ruha fazon bombka bomblować, bumblować [1. pot. spędzać czas bezczynnie; 2. daw. spędzać czas na pijatykach i hulankach] – kóborolni, csavarogni, mulatni, „zülleni” bombon [cukierek] – [Słowniczek języka śląskiego] bonbon, desszert; cukorka bomboniera – bombonier; bonbon, desszert bombonierka [ozdobne pudełko z czekoladkami; też: samo pudełko] – bombonier (bonbonière), cukortartó, cukorkásdoboz, bonbonos doboz; bonbon, desszert Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 625 bombowiec [samolot wojskowy, przeznaczony do niszczenia obiektów za pomocą bomb] – bombavető repülő, bombázó repülőgép bombowo – bombázóan, bombaként bombowy, -a, -e [1. odnoszący się do bomby – pocisku lub ładunku wybuchowego; 2. odnoszący się do bombowca; 3. pot. robiący duże wrażenie, wywołujący sensację] – bomba, bombával kapcsolatos bon [1. dowód uprawniający do otrzymania w oznaczonym terminie pewnych towarów, sumy pieniędzy lub usług; 2. papier wartościowy] – (fr.) bon [jó], (kereskedelem) a bemutatóra szóló kötelezvény, amely ellenében a rajta feltüntetett tartozást, követelést kifizetik v. kiszolgáltatják; utalvány, ideiglenes nyugta, elismervény, nyugta, csekk, jegy; szükségpénz, átmeneti papírpénz bon depozytowy – letéti jegy bon inwestycyjny – befektetési jegy bon na posiłek – étkezési jegy bon jour [bon żur] = dzień dobry – (fr.) bon jour; jó napot! bon soir [bon słar] = dobry wieczór – (fr.) bon soir; jó estét! bon oszczędnościowy – takarékjegy bon rekompensacyjny – kárpótlási jegy bon prywatyzacyjny – vagyonjegy bon skarbowy – kincstárjegy bon ton [wym. bą tą] [nienaganny sposób bycia] – (fr.) bon ton, bonton; jómodor, illem, jólneveltség; divat, közszokás bon towarowy – áruutalvány bon vivant [fr., wym. bą wiwã] [przest. człowiek umiejący i lubiący używać życia i bawić się; smakosz; por. epikurejczyk] – (szính.) szndarabokban, filmeken az elegáns világfi, a gavallér szerepét játszó színész; világfi, gavallér bon viveur [fr., wym. bą wiwö:r] [przest. hulaka, szaławiła, letkiewicz; lew salonowy] dőzsölő, korhely, kicsapongó, könnyelmű, ingatag, állhatatlan ember; szalonlovag, piperkőc, világfi bona [1. dawniej: domowa wychowawczyni dzieci; 2. wychowawczyni małych dzieci w dawnych zamożnych rodzinach] – (fr.) bonne; gyerek mellé fogadott lány; nevelőnő, gyerekgondozónő, dajka, óvónő, gyereklány, babysitter Bona diagnosis, bona curatio [dobra diagnoza, dobre leczenie; dobre rozpoznanie, dobre leczenie] - Bona diagnosis, bona curatio; jó diagnózis, jó gyógykezelés - Wersja 01 01 2017. bona ecclesiastica (majątek kościelny) – (lat.) bona ecclesiastica; egyházi javak bona fides (dobra wiara; w dobrej wierze) – (lat.) bona fide; jóhiszemű; jóhiszeműen, jóhiszeműleg, tehát meggyőződésből, jó lelkiismerettel (ex animi sententia, fraus és dolus nélkül) tenni v. mondani valamit Bona fides non patitur, ut semel exactum iterum exigatur. – Dobra wiara nie pozwala domagać się tej samej rzeczy dwa razy. – (lat.) Bona fides non patitur, ut semel exactum iterum exigatur. (Reg. iuris 83.); Az egyszer teljesített dolgot még egyszer igényelni rosszhiszeműségre vall. Bona valetudo melior est quam maximae divitiae Dobry stan zdrowia jest lepszy niż największe bogactwo] – Bona valetudo melior est quam maximae divitiae; a jó egészségi állapot jobb, mint a legnagyobb gazdagság bona voluntas [(łac.) dobra wola] – bona voluntas; jóakarat bonapartysta [zwolennik kierunku politycznego we Francji w XIX w. dążącego do przywrócenia rządów dynastii Bonaparte] – (történelmi) bonapartista bonapartyzm [kierunek polityczny we Francji w XIX w. dążący do przywrócenia rządów dynastii Bonaparte] – (fr.-lat.) bonapartizmus (polgári politikai rendszer); polgári politikai rendszer; a katonaság erejére támaszkodó államhatalom látszólag közvetít az ellenséges osztályok és erők között, a valóságban azonban a kizsákmányoló osztályok érdekeit védi; (dawno) a Bonaparte-család franciaországi uralmának helyreállítására törekvő politikai áramlat bonbon [cukierek (czekoladowy)] – (fr.) bonbon; (dawno) illatos cukor neve; csokoládécukorka bonclok [kamionkowe naczynie do kiszonej kapusty lub ogórków, zob. → bunclok] – [Słowniczek języka śląskiego] agyagedény savanyúkáposztához v. uborkához bonda [kurtka (ziemia rybnicko-raciborska)] – [Słowniczek języka śląskiego] bunda, zeke, félkabát bonet (z ang. bonnet - cap) [1. rodzaj beretu lub czapki bez daszka; 2. ozdobny czepek z miękkiej tkaniny, noszony przez kobiety w XVIII w.] – sapka fajta; baret, barett, sapka, süveg, svájci sapka; svájci baszksapka; lapos, kerek, ellenző nélküli sapka Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 626 bonet Bongo, antylopa bongo (Tragelaphus eurycerus) [największa spośród afrykańskich leśnych antylop zamieszkująca afrykańskie lasy tropikalne i góry w Dolinie Konga.] bongó (Tragelaphus eurycerus) [az emlősök osztályának a párosujjú patások (Artiodactyla) rendjébe, ezen belül a tülkösszarvúak (Bovidae) családjába tartozó faj] Boni mores [dobre obyczaje] – (lat.) Boni mores; jó erkölcsök Bonifacy [imię męskie pochodzenia łacińskiego. Wywodzi się od łacińskich słów bonum dobro i facere - czynić, czyli oznacza czyniącego dobro.] – Bonifác [férfinév a latin homo boni fati, azaz a jó sors embere jelentésű kifejezésből eredő Bonifatius férfinévre vezethető vissza, amelyet tévesen jótevőként is szoktak értelmezni. A magyar népi hagyományban a fagyosszentek egyike] Bonifacy Winfrid, Święty Bonifacy, właśc. Wynfryd, cs. Swiaszczennomuczenik Wonifatij, archijepiskop Kreditonskij (ur. między 672 a 675 w Crediton lub Devon, w Wessex, zm. 5 czerwca 754 w Dokkum) [biskup obrządku łacińskiego, benedyktyn, misjonarz, męczennik i święty Kościoła katolickiego] – Bonifatius Wynfrith, Szent Bonifác (Crediton, Wessex, Britannia, 672 körül – Dokkum, Hollandia, 754 vagy 755) [angol származású szerzetes, hittérítő, vértanú, Germánia apostola. Családi neve Wynfrith (Winfrid) volt. Az exeteri és a nhutschellei kolostorokban nevelkedett; ez utóbbiban kezdett tanítani. 30 éves korában lett pap.] Bonifacy z Tarsu, Bonifacy Rzymski (Tarski), cs. Muczenik Bonifatij (zm. ok. 290, wg innych źródeł ok. 305-307) [męczennik chrześcijański, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego, jeden z tzw. trzech zimnych ogrodników] – Szent Bonifác (Bonifatius) [Diocletianus és Maximianus császárok idején Tarsus városában szenvedett vértanúhalált, és Rómában, a Latinnak nevezett út mentén temettek el. Egy Aglaes nevű nemes hölgy vagyonának volt a sáfára, akivel paráznaságba keveredett. Később isteni intésre töredelmesen megbánták bűnüket, és - Wersja 01 01 2017. elhatározták, hogy Bonifác a vértanúk holttesteinek megkeresésére indul, hátha ily módon, engedelmesen szolgálván, imáik révén üdvöt nyerhetnek. Néhány nap múlva megérkezett Bonifác Tarsus városába, és azt mondta társainak: „Menjetek és kerítsetek szállást, én pedig megkeresem azokat, akik után nagyon vágyódom: a küzdő vértanúkat.”] bonifikacja [zmniejszenie ustalonej ceny usługi lub towaru; bonifikata, skonto] – (lat.) bonifikáció; visszatérítés, kártérítés, jóvátétel bonifikata [1. zmniejszenie ustalonej ceny towaru lub usługi; 2. w niektórych konkurencjach sportowych: odliczenie czasu lub dodanie punktów] – bonifikáció; kártérítés, jóvátétel bonifikata eksportowa – export-bonifikáció bonifikować – (lat.) bonifikálni; árengedményt adni v. tenni, jóváírni; kártalanítani bonifrater [1. członek zgromadzenia zakonnego założonego w celu opiekowania się chorymi] – irgalmasrendi barát; bolondok háza bonifraterski, -a, -ie – irgalmasrendi boniowanie [1. ozdabiać lico muru poprzez wyraźne zaznaczenie krawędzi poszczególnych ciosów kamiennych lub płyt okładzinowych; 2. wykonywać imitację takiego muru w tynku] – érdessé tevés, érdesítés boniowany, -a, -e – érdesített Bonis nocet, si quis malis preparat [Dobrym schodzi, kto złym pobłaża (średniowieczne)] – (lat.) Bonis nocet, si quis malis preparat. bonitowanie, bonitowość – (lat.) bonitás; hitelképesség; vmely áru jósága, teljes értékűsége, vmely kereskedőcég fizetőképessége bonkawa [kawa naturalna; kawa parzona (napój)] – (ziemia lubliniecka ) [Słowniczek języka śląskiego] forrázott kávé; természetes kávé bonmot, bon mot [wym. bą mo] [zwięzłe, trafne, często dowcipne powiedzenie] – (fr.) bon mot [jó szó], bonmot; elmés mondás, élc; adoma Bono domino quot servi tot amici, malo domino quot servi tot inimici [1. dobry pan ilu ma niewolników, tylu też przyjaciół, zły zaś pan ilu ma niewolników, tylu wrogów; 2. dobry pan ma tylu przyjaciół, ilu niewolników; zły pam ma tylu nieprzyjaciół, ilu niewolników] - Bono domino quot servi tot amici, malo domino quot servi tot inimici; jó úrnak amennyi Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 627 rabszolgája, annyi barátja, rossz úrnak amennyi rabszolgája, annyi ellensége Bono fide [w dobrej wierze] – (lat.) bona fide; jóhiszeműen, jóhiszeműleg bonończyk bolończyk (zob. maltańczyk) – (kutyafajta) bon ton [wym. bą tą] [nienaganny sposób bycia] – (fr.) bon ton, bonton; jómodor, illem, jólneveltség; divat, közszokás bontek [rozporek] (ziemia rybnicko-raciborska) – [Słowniczek języka śląskiego] vágás, hasítás, hasíték (női ruhán); slicc Bonum est, quod omnes appetunt [Dobro jest tym, czego wszyscy pragną.] – Bonum est, quod omnes appetunt; a jó az, amit mindenki óhajt bonum ex malo non fit [dobro nie rodzi się ze zła. Seneka.] – bonum ex malo non fit; jó nem születik rosszból Bonum vinum laetificat cor hominis [dobre wino raduje serce człowieka] – Bonum vinum laetificat cor hominis; a jó bor megörvendezteti az ember szívét Bonum faciendo neminem timeas [Czyniąc dobro, nie lękaj się nikogo.] – (lat.) Bonum faciendo neminem timeas; csól cselekedve, senkit se félts. Bonus iudex damnat improbanda, non odit [Dobry sędzia karze występki, jednak bez nienawiści] – (lat.) Bonus iudex damnat improbanda, non odit; A jó bíró elítéli, de nem gyűlöli azt, amit helytelenít (Seneca) bonza [1. o człowieku zajmującym wysokie stanowisko, niedostępnym, wyniosłym; 2. buddyjski duchowny w Chinach i Japonii] – (jap.-portug.) bonc; buddhista pap v. szerzetes; (átv.) fennkölt, beképzelt; (dawno) a munkásosztálytól elszakadt, elpolgárosodott politikai, főleg szakszervezeti vezető bonżurka [1. męskie ubranie podobne krojem do marynarki, noszone dawniej w godzinach rannych i w domu, i poza domem, obecnie strój wyłącznie domowy; 2. krótki, wygodny surdut domowy na "dzień dobry" czyli na miłe przedpołudnie. 3. rodzaj domowego ubioru męskiego popularnego w XIX wieku. Był to rodzaj wygodnej, szytej z tkaniny wełnianej marynarki z kołnierzem i wykładanymi mankietami. Czasem przepasana wiązanym na węzeł paskiem. Nazwa wywodzi się od francuskiego „dzień dobry” czyli bon jour. Dziś wykonywane są bonżurki z lżejszych materiałów – np. jedwabiu, przez co przypominają bardziej - Wersja 01 01 2017. skrócony szlafrok.] házikabát, köntös – (dawno) férfi boogie-woogie [ang., [wym. bu:gi uugi] zapoczątkowany przez Murzynów Ameryki Płn. perkusyjny styl wykonywania bluesów na fortepianie, odznaczający się mocną, uporczywą figuracją basów i żywym, pełnym ozdobników prowadzeniem prostej melodii; rodzaj tańca towarzyskiego] – (ang.) boogie-woogie, bugi-vugi; amerikai eredetű társasági tánc bookmaker, bukmacher (ang. Bookmaker, od book - zakład i make - robić) [osoba lub instytucja zajmująca się przyjmowaniem zakładów pieniężnych przed lub w trakcie zawodów wielu dyscyplin sportowych takich jak piłka nożna, hokej, koszykówka, siatkówka, tenis ziemny, tenis stołowy, boks, szachy, skoki narciarskie, wyścigi samochodowe, kolarstwo, wyścigi konne, biegi, snooker, baseball, itd.] – (ang.) bookmaker, bukméker, könyves; a lóversenyek indulóira leadott fogadásokat intéző alkalmazott boom [wym. bum] [1. szybki, ale nietrwały rozkwit życia gospodarczego; 2. krótkotrwała, sztuczna podwyżka kursów papierów wartościowych na giełdzie oraz cen towarów; 3. szybki, ale nietrwały rozkwit czegoś, nagły wzrost zainteresowania czymś] – (ang.) boom; (közgazdaságtan) rendkívüli áremelkedés, fellendülés; hirtelen, de rövid ideig tartó gazdasági fellendülés a tőkés országokban; hirtelen, de rövid ideig tartó gazdasági fellendülés boom gospodarczy – gazdasági megélénkülés boot (niem. łódź) – (ném.) boot; hajó [u-boot, UBoot: niemiecka łódź podwodna z czasów II wojny światowej = tengeralattjáró] Boot legs (bootcut) – Boot legs [Olyan aljabőséggel kialakított nadrágok, amelyeknél a csizmaszár elfér a nadrágszár alatt. Más elnevezése boot cuts.] Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 628 bootcut [rodzaj kroju spodni, których nogawki rozszerzają się na lekko dole od wysokości kolana, tak że zakrywają but przynajmniej w części stopy. Wywodzi się od modnych w latach 70 „dzwonów”. Obecnie w tym kroju najczęściej produkowane są jeansy.] – boot-cut (ang. „boot cut” v. "bootcut") „bootcut” stílusú nadrág; Bootcut farmernadrág [1. Térd alatt enyhén bővülő farmer szabásvonal. Eredetileg a cowboyok viselték, akik vászonnadrágjukat a bővebb szár miatt ráhúzhatták a csizmára. 2. Széles szárú nadrág, ami alatt elfér a csizma. Gyakran Boot leg-ként is emlegetik] BOOTP (ang. BOOTstrap Protocol – protokół początkowego ładowania systemu) [protokół komunikacyjny typu UDP umożliwiający komputerom w sieci uzyskanie od serwera danych konfiguracyjnych, np. adresu IP. Rozwinięciem i następcą protokołu BOOTP jest DHCP. BOOTP jest zdefiniowany w RFC 951.] –BOOTP, BOOTstrap Protocol (üzembeállító protokol; rendszerindító protokoll) Boots (ang. buty) – (ang.) boots, csizma [A biker boots (ejtsd bájker bútsz) divatos csizmákat jelent, a motoros csizmák stílusában, vastag talppal. A boxer boots vékony talpú és zsinóros vagy tépőzáras záródású. A chelsea boots (ejtsd cselszi bútsz) bokáig érő férficsizma elasztikus oldalsó betétekkel – ezt a stílust újabban a női divat is átvette.] bootstrap (od ang. "pull oneself up by one`s bootstraps" [1. pomagać sobie samemu) to idea rozwiązania układowego stosowana w elektronice analogowej do zwiększenia - Wersja 01 01 2017. impedancji wejściowej układu. Realizowana jest poprzez wprowadzenie dodatniego sprzężenia zwrotnego, na tyle słabego, by układ zachował stabilność.; 2. (ruszać ciągnąc własne sznurowadła) to idea rozwiązania systemowego w informatyce obrazująca samorozruch komputera. Pierwotnie (np. EXEC) bootstrap polegał na manualnym wpisaniu (wypalcowaniu "bit by bit") z pulpitu technologicznego komputera komendy "ładuj i wykonaj z urządzenia" na którym załadowany był OS, interpreter komend lub inny program. Później proces ten został zaszyty sprzętowo jako koniec skutecznie zakończonego przebiegu BIOSa i w kooperacji z interpreterem komend systemu nadrzędnego takiego jak DOS, UNIX czy Windows i nazwany potocznie programem rozruchowym. 3. (z ang. pull oneself up by one's bootstraps – wydobyć się z opresji własnymi siłami) w statystyce opracowana przez Bradleya Efrona metoda szacowania rozkładu błędów estymacji, za pomocą wielokrotnego losowania ze zwracaniem z próby. Jest przydatna szczególnie, gdy nie jest znana postać rozkładu zmiennej w populacji. Ponieważ bootstrap w podstawowej wersji nie czyni założeń co do rozkładu w populacji, może być zaliczony do metod nieparametrycznych.] – (ang.) bootstrap; (inf.) önbetöltő program; (mt.) Bradley Efron becslésére szolgáló eljárása bootstrap loading – (ang.) bootstrap loading – (informatika) önműködő programbeolvasás, üzemfelkészítés [a számítógép bekapcsolásával beinduló mű- velet, melynél a gép megkeresi az operációs rendszert, majd betáplálja azt a központi (operatív) tárolóba; az operációs rendszer lehet egy floppyn, a merev- lemezen vagy egy CD-ROM-on; a "reboot" felszólítás azt jelenti, hogy a műveletet valami okból meg kell ismételni] bootleger; bootlegger [przemytnik, nielegalny producent alkoholu w Ameryce Północnej w czasach prohibicji] – (ang.) bootleger; szesztilalom idejében az alkoholcsempészek amerikai neve bor (pierwiastek chemiczny, niemetal o właściwościach kwasowych) – (perzsa) bór (B); kristályos sötétszürke v. poralakban barnásfekete színű vegyi elem; nemfémes elem; kristályai a gyémánt után a legkeményebbek bor (daw. wiertło) – fúrás; kőzetfúró bora [zimny, suchy, gwałtowny wiatr wiejący zimą od gór w kierunku morza lub Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 629 jeziora] – bóra (Bernus, Barnus, Borino, horvátul bura.) [Az isztriai és dalmát tengerparton, legtöbbször a téli évszakban fújó száraz, hideg szél, időnként rendkivül erős rohamokkal.] boraks [związek chemiczny stosowany m.in. w kosmetyce, lecznictwie i w przemyśle szklarskim] – (pezsa) bórax; tisztító és enyhe fertőtlenítő hatású színtelen, kemény kristályos vegyület bordero bordereau [wym. bordero:] [fr., notatka, zapisek dla pamięci; wykaz.; zazw. w odniesieniu do zdradzieckiej notatki, która doprowadziła do skazania niewinnego - kapitana Alfreda Dreyfusa] – (fr.) bordereau; jegyzék, kísérőjegyzék, lajtstrom, kísérőlevél, fuvarlevél bordiura (fr. bordure) [dekoracyjne obramowanie tkaniny, płaskorzeźby, kompozycji malarskiej lub graficznej]; bordiurka – (fr.) bordure, bordűr [mintás csíkok, amelyek a ruhadarabnak csak egy részét díszítik (pl. a nadrág vagy ujja alját)]; keretléc, ráma (képre); vmilyen tárgy szélét díszítő sáv; eltérő színű csíkozás, a falfelület, szövet stb. szélén; szélszegély, szegőzsinór, paszomány; a nyomtatott szöveg bekeretezésére szolgáló díszítés; szegély, szegélyezés bordiurowy, -a, -e – (fr.) bordure-, bordűrbordo [bodowy; ciemnowiśniowy] – bordó-, borpiros-, bordó színű bordo [kolor bodowy] – bordó, borpiros, bordó szín bordo [ciemnowiśniowo] – bordóan bordo, bordeaux [wym. bordo] [1. [czytaj: borDO] wino produkowane w rejonie Bordeaux; wino bordoskie; 2. wysokiej jakości wino czerwone lub białe] – bordói bor; vörösbor bordowy, -a -e – bordó borealny, -a, -e – északi Boreasz [mit. gr. bóg wiatru północnego; bóstwo greckie, jeden z wiatrów - wiatr północny, zimny, burzliwy i najbardziej groźny. Syn Eos i Astrajosa. Porwał Orejtyję, z którą miał dwóch synów: Kalaisa i Zetesa - Wersja 01 01 2017. (Boreadzi), oraz córki Kleopatrę i Chione.] – (gör.) boreas: a görögöknél az északi szél neve és megszemélyesítője [görög mitológiai alak. Neve északot jelent. A szelek királyaként ismerték, aki főként az északi és északkeleti szeleken uralkodott. Trákiában lakott egy barlangban zsákjával, amelyben a szeleket féken tartotta. Éósz és Asztraiosz fia volt, és Zephírusz, Eurosz és Nótusz testvére.] boreasz (bora) – (ol.) bóra; viharos északi szél az Adriai-tenger északi részén; hideg, száraz északkeleti szél neve a dalmát tengerparton borek – fúrószerszám, fúró, fúrókészülék; fogfúrógép borg (daw. kredyt) – (dawno) hitel, kölcsön, hitelkölcsön borgis [stopień pisma, najczęściej spotykany w wydawnictwach gazetowych] – (fr.) borgisz; 9 pontos betűnagyság borgować [daw. sprzedawać coś na kredyt] – kölcsönözni, kölcsönkérni borgować co komu – hitelre adni vkinek vmit borgować od kogo – hitelre vásárolni vkitől vmit borgować u kogo – hitelre vásárolni vkinél vmit bormaszyna (daw. wiertarka) – fúró, fúrógép borne – (fr.-ném.) bornírt; korlátolt, ostoba; szűk látókörű borny, -a, -e (borowy, -a, -e) – bórborok [biedak, nieudacznik, nieborak] – [Słowniczek języka śląskiego] szegény, koldús; sikertelen ember, szerencsétlen flótás borować [1. oczyszczać spróchniały ząb lub usuwać plombę za pomocą wiertarki dentystycznej; 2. wiercić otwór] – fúrni borowanie – fúrás borowiczka [Jałowcówka (Borowiczka)] – borovicska (szlovákul: borovička) egy szeszes ital, amit a közönséges boróka tobozbogyójából készítenek, borókapálinka; fenyőpálinka borowik (Boletus) [rodzaj grzybów z rodziny borowikowatych obejmujący około 130 gatunków] – vargánya (gomba); úrigomba, közönséges tinorú Gatunki borowik brzozowy¹ (Boletus betulicola) borowik ceglastopory (Boletus luridiformis) borowik ciemnobrązowy (Boletus aereus) borowik gładkotrzonowy (Boletus queletii) borowik klinowotrzonowy (Boletus pulverulentus), borowik omglony (Teodorowicz 1936) borowik korzeniasty (Boletus radicans) borowik królewski (Boletus regius) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 630 borowik kruchy (Boletus suspectus) CHECKLIST OF POLISH LARGER BASIDIOMYCETES W. Wojewoda 2003 borowik LeGalovej (Boletus legaliae) borowik płowy (Boletus impolitus) borowik ponury (Boletus luridus) borowik purpurowy (Boletus rhodoxanthus) borowik sosnowy (Boletus pinophilus) borowik szatański (Boletus satanas) – sátántinorú borowik szlachetny (Boletus edulis) - ízletes vargánya (Boletus edulis) borowik usiatkowany (Boletus reticulatus) borowik wilczy (Boletus lupinus) borowik żonkilowy (Boletus junquilleus) borowik żółtobrązowy (Boletus appendiculatus), borowik przyczepkowy (Zaleski 1948) borowik żółtopory (Boletus calopus), borowik grubotrzonowy (Skiergiełło 1960) Boletus carpinaceus Boletus fragrans Boletus rhodopurpureus Boletus speciosus Borowik żółtobrązowy (Butyriboletus appendiculatus (Schaeff.) D. Arora & J.L. Frank) [gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)] – Sárgahúsú tinórú (Butyriboletus appendiculatus) borowina1 [nieodwodniony torf leczniczy, odznaczający się wysokim stopniem rozkładu roślinności bagiennej, stosowany w formie kąpieli leczniczych w chorobach gośćcowych, kobiecych i naczyń krwionośnych] – iszap, gyógyiszap borowina2 - krzewy borówek – áfonyacserjék Borowina - wieś w woj. lubelskim, w pow. biłgorajskim, w gminie Józefów Borowina - wieś w woj. lubelskim, w pow. łukowskim, w gminie Stanin o Borowina - przystanek kolejowy w ww. wsi Borowina - wieś w woj. lubelskim, w pow. puławskim, w gminie Puławy Borowina - wieś w woj. lubelskim, w pow. zamojskim, w gminie Stary Zamość Borowina - wieś w woj. lubuskim, w pow. żagańskim, w gminie Szprotawa Borowina - wieś w woj. mazowieckim, w pow. grójeckim, w gminie Nowe Miasto nad Pilicą Borowina - wieś w woj. mazowieckim, w pow. piaseczyńskim, w gminie KonstancinJeziorna Borowina - osada w woj. podkarpackim, w pow. mieleckim, w gminie Wadowice Górne Borowina - wieś w woj. pomorskim, w pow. gdańskim, w gminie Przywidz - Wersja 01 01 2017. Borowina - rzeka, lewy dopływ Tanwi – Borowina (lengyel folyó) borowinowy, -a, -e – gyógyiszap-, gyógyiszapos borowiny [gleby kredowe, występujące np. na Lubelszczyźnie] – krétaföldek borowy, -a, -e– erdei, erdőborowy [dozorca pilnujący niewielkiej przestrzeni lasu] – erdőőr, erdész borówczany, -a, -e – áfonyaborówka [roślina o zimotrwałych liściach i jagodowych czerwonych owocach; też: owoc tej rośliny] – áfonya borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea L.) [1. nazywana także borówką czerwoną – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Występuje w umiarkowanej i chłodnej strefie całej półkuli północnej. W Polsce jest pospolita zarówno na niżu, jak i w górach. 2. Krzewinka o płożących się rozłogach pokrytych łuskami i wzniesionych łodygach. Liście zimotrwałe, odwrotnie jajowate lub eliptyczne, skórzaste, spodem brunatno punktowane, niewyraźnie podwinięte; korona dzwonkowata, biała do czerwonawej; kwiaty w szczytowych gronach; jagody czerwone. U nas pospolita na całym niżu i w górach po piętro alpejskie; rośnie w lasach iglastych oraz na wrzosowiskach na podłożu kwaśnym. Kwitnie V-VII.] – vörös áfonya (Vaccinium vitis-idaea) [hegyvidéki faj, és az erdei fenyvesek jellegzetes örökzöld törpecserjéje, népies nevén: havasi meggy, kövi málna. A fekete áfonyához hasonlóan közkedvelt, de savanyú íze miatt csak feldolgozott formában fogyasztják.] borówka czarna (Vaccinium myrtillus L.) [1. gatunek rośliny wieloletniej z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Ma wiele zwyczajowych nazw: jagoda, czernica, czarna jagoda, czarna borówka. Występuje w Europie i Azji, powszechnie w Polsce. 2. Gęsto rozgałęziona krzewinka wysokości do 50 cm, o gałązkach zielonych, kanciastych, wzniesionych. Liście na zimę opadają; kwiaty jednolicie Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia zielone lub czerwonawe, o szyputkach długości 3-5 mm; jagody czarne z niebieskawym nalotem. U nas pospolita w lasach, zwłaszcza iglastych na niżu i w górach po piętro alpejskie. Kwitnie IVVI.] – fekete áfonya (latinul: Vaccinium myrtillus) [egy gyümölcstermő növény; termését és levelét a népi gyógyászat is felhasználja. Népies nevei: havasi meggy, havasi meggykoró, kukajsza, kukujza, molabogyó, afinya.] 631 Borówka wysoka (Vaccinium corymbosum) [znana jest u nas głównie pod nazwą borówka amerykańska. Gatunek Vaccinium obejmuje około 450 odmian na całym świecie. Borówka wywodzi się ze Stanów Zjednoczonych, w Europie wyhodowano tylko cztery jej odmiany.] – Óriás áfonya (Vaccinium corymbosum Blue Jay v. Blue Ray fürtös kék áfonya.) borówki – vörös áfonya borówkowy, -a, -e – áfonya-, áfonyás borsuczy, -a, -e – borzborsuczyca – nőstény borz borsuk (jaźwiec, Meles meles) [1. ssak drapieżny z rodziny łasicowatych; 2. ssak drapieżny, prowadzący nocny tryb życia; 3. człowiek ponury, skryty, lubiący samotność] – borz (Meles meles) [a ragadozók (Carnivora) rendjén belül a menyétfélék (Mustelidae) családjába tartozó faj. Ez a faj a borzformák (Melinae) alcsaládjának névadó tagja és egyben az alcsalád legismertebb faja is. Hogy alcsaládbeli rokonaitól elkülöníthető legyen gyakran használják rá az európai borz v. az eurázsiai borz elnevezést is.]; (átv.) komor, magányos ember borsukowy, -a, -e – borz- - Wersja 01 01 2017. borsztajn [niem. Bordstein; krawężnik] – [Słowniczek języka śląskiego] szegélykő; járdaszegély bort [daw. bort z niem. Bord, hol. boord, franc. bord; niem. Bort], burta – hajóoldal, hajópárkány, hajóperem, hajófal Boruta [1. Z wyrazu bór powstało imię polskosłowiańskie Borysław, Borys, Borek i Boruta. Że zaś w dawnych pojęciach narodu, przechowanych dotąd przez lud wiejski, istniał zły duch czyli czart borowy, leśny, borowiec, borowik, skutkiem więc podobieństwa w brzmieniu i związku z pojęciem boru, lud przeniósł nazwisko ludzkie Boruta (jak to potwierdza i Karłowicz) na djabła, zwanego także borowym, rokitą, rokickim, wierzbickim, łożińskim, jako na ducha, mieszkającego w boru, rokitach, łozach i suchych wierzbach. 2. diabeł występujący w polskim stroju szlacheckim, strzegący skarbów na zamku w Łęczycy; 3. „Dość pokuty dla Boruty” wypowiada te słowa pewnego razu najsłynniejszy polski diabeł o imieniu Boruta. To zabawny czart, który tak bardzo chciał się bratać z ludźmi i bawić ze szlachcicami, że wymykał się z lochów łęczyckiego zamku, gdzie do dziś przebywa, na organizowane w okolicy wesela. Podczas kontaktów z ludźmi miewał różne przygody… ] – ördög, fene (aki a néphit szerint a mocsarakban él) Borussia [Prusy [(łac. Borussia, Prutenia, Prussia, niem. Preußen)] – (újlatin) Borussia; Poroszország borykać się [pokonywać jakieś trudności] – küzdeni, harcolni, bírkózni, küszködni borykać się z losem – küzdeni a sorssal v. sors ellen, harcolni a sorssal; tengődni borykanie; borykanie się – küzdelem, tengődés Borys [imię męskie pochodzenia protobułgarskiego. W języku protobułgarskim imię to oznaczało, według jednych opracowań, 'wilk', 'pantera', według innych 'mały', 'niski', lub 'waleczny'.] – Borisz (orosz, bolgár eredetű férfinév, jelentése: harcos.) borysz [daw. podarek pieniężny lub poczęstunek przy sprzedaży albo kupnie] – ráadás v. áldomás bosak [długi drąg zakończony stalowym hakiem i ostrzem] – mezítlábas [na bosaka: mezítláb]; szandál; kampóvégű dorong, csáklya; kampós bot bosch [czytaj: bosz] (produkt marki Bosch) – Bosch termék v. gyártmány Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 632 Bosfor [(tur. Bogaziçi, İstanbul Boğazı; gr. Βόσπορος, bosporos – przejście, przeprawa dla bydła) – cieśnina łączącą Morze Czarne z Morzem Marmara, położona między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą, oddziela Europę od Azji. Wraz z cieśniną Dardanele łączy Morze Czarne z Morzem Śródziemnym. Obie cieśniny stanowią szlak morski o międzynarodowym znaczeniu.] – Boszporusz [(görögül: Βόσπορος, törökül: Boğaziçi vagy İstanbul Boğazı) Európát Ázsiától elválasztó tengerszoros, amely a Fekete-tengert (törökül: Karadeniz, görögül: Μαύρη Θάλασσα) a Márvány-tengerrel (törökül: Marmara Denizi, görögül: Θάλασσα του Μαρμαρά) köti össze.] boski, -a, -ie [1. dotyczący Boga; 2. wspaniały, cudowny, piękny] – isteni, istenes, istentől eredő, istenhez tartozó; elragadó, tökéletes boska gra! – csodálatos játék bosko – istenien boskość – istenség boskość Ducha Świętego – a Szentlélek isteni volta bosman [1. przełożony załogi pokładowej odpowiadający za utrzymanie porządku i dyscypliny na statku; 2. wyższy stopień podoficerski w marynarce wojennej; też: podoficer mający ten stopień; 3. pracownik urzędu morskiego zarządzający małym portem lub przystanią jachtową] – fedélzetmester, csónakmester, hajómester bosmanka [1. kurtka przypominająca krojem strój oficerów marynarki wojennej i handlowej. W klasycznej formie jest nieco podobna do marynarki dwurzędowej z trzema parami guzików. Posiada szerokie wyłogi oraz kołnierz. Kieszenie wszywane ukośnie przykryte są klapami. Najczęściej ozdobiona również naramiennikami i patkami na rękawach. 2. ] – tengerészkabát [Az amerikai haditengerészetnél használt kabát mintájára készült, steppelt bélésű, elegáns télikabát. Anyaga: 65% gyapjú, 35% viszkóz] - Wersja 01 01 2017. bosmański, -a, -ie – fedélzetmesteri, csónakmesteri, hajómesteri boso – mezítláb bosonogi, -ia, -ie (mający bose nogi) – mezítlábas bosonóżka – mezítláb járó leány Bosra lub Bocra [1. Utożsamiana ze jordańską Busajrą, leżącą ok. 50 km na północny wschód od Petry, ok. 1 km na zachód od drogi nr 35 (starożytnej Drogi Królewskiej). Ruiny w Busajrze potwierdzają, że Bosra była warownym miastem wzniesionym nad głębokimi wąwozami na wąskiej odnodze góry Dżabal asz-Szara, strzegąc dostępów do kopalń miedzi w całej Arabie. 2. miasto biblijne w Edomie. Z miasta pochodził Zerach – ojciec edomskiego króla Jobaba. Prorok Izajasz, oraz Jeremiasz i Amos uznali je za głównego przedstawiciela całego Edomu, który miał zostać zasługującego na spustoszenie.] – Boszra (arabul ب صرى, egyes átíratokban Bosra, Bostra, Busrana, Bozrah, Bozra, Busra Eski Şam, Busra ash-Sham, Nova Trajana Bostra — mai nevén Buszra as-Sám) [Római fürdőt tártak fel Szíriában, a Damaszkusztól 117 kilométerre lévő Boszra romvárosban.] boss [kierownik, szef] – (ang.) boss, főnök, üzem v. intézmény vezetője; helyi pártvezető az Amerikai Egyesült Államokban Boss lassus fortius figit pedem [zmęczony wół szybciej pracuje.] – Boss lassus fortius figit pedem; a fáradt ökör gyorsabban dolgozik bossa nova (port. "nowa fala") [1. kierunek w muzyce jazzowej wykorzystujący elementy muzyki ludowej Ameryki Południowej; 2. taniec lub piosenka skomponowane w tym stylu] – bossa nova (táncfajta) bostandzi – (török) bosztandzsi, kertész, szultáni testőr [a szultáni palota kertjének őre (a török császári testőrség egy csapattestének tagja)] boston [tkanina ubraniowa z wełny czesankowej o splocie skośnym] – (zene) boszton; a keringő egyik amerikai változata; egyfajta kártyajáték (Boston észak-amerikai város nevéből); gyapjúszövet fajta Boswellia Serrata [jest to drzewo, które można spotkać w suchych lasach w niektórych Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 633 częściach Indii. Jego oleisto-gumiaste rodzynkowate owoce są delikatne, w kolorze brązowawo-żółtym, i mają one niezwykle silne działanie przeciwzapalne, które zostało potwierdzone przez badania kliniczne.] – Indiai tömjénfa (Boswellia glabra v. Boswellia serrata) bosy, -a, -e [o nogach, stopach: niemający na sobie obuwia oraz skarpet, pończoch; też: o człowieku: taki, który ma nagie stopy] – mezítlábas, cipőtlen; nem patkolt, nem vasalt (pl. szán) bose nogi – meztelen láb bose sanie – vasalatlan szán Bośnia – (hist.) Bosznia Bośnia i Hercegowina (BiH, bośniacki i chorwacki: Bosna i Hercegovina, serbski: Босна и Херцеговина) [państwo w południowo-wschodniej Europie, na Bałkanach, powstałe po rozpadzie Jugosławii. Graniczy od zachodu i północy z Chorwacją, a z Serbią i Czarnogórą od wschodu. Składa się z dwóch organizmów: Bośniacko-Chorwackiej Federacji Bośni i Hercegowiny oraz Republiki Serbskiej.] Bosznia-Hercegovina (bosnyákul, horvátul és szerbül Bosna i Hercegovina, cirill írással Босна и Херцеговина, szó szerinti fordításban Bosznia és Hercegovina) [Délkelet-Európában, a Balkán-félsziget nyugati felén fekszik.] (w Bośnii i Hercegowinie: Bosznia-Hercegovinában) bośniacki, -a, -ie [przymiotnik od: Bośnia] – bosnyák, boszniai Bośniaczka [1. mieszkanka Bośni i Hercegowiny; 2. członkini narodu mieszkającego w Bośni i Hercegowinie; muzułmanka bośniacka] – bosnyák nő; bosnyák sapka Bośniak [1. mieszkaniec Bośni i Hercegowiny; 2. członek narodu mieszkającego w Bośni i Hercegowinie; muzułmanin bośniacki] – bosnyák férfi bot - Wersja 01 01 2017. bot [1. łódź 2. zwykle w liczbie mnogiej: obuwie damskie; botek; 3. wirtualny przeciwnik w grach komputerowych] – csónak; női cipő; a számítógépes játékban virtuális ellenfél bot {rzecz.}; autonomiczny agent internetowy {m.} [komp.] [zł.] – (ang.) bot [az IRC-nél használható parancsfile, ami automatikusan küld válaszokat vagy állományokat a csatornára, így tartva fenn a kapcsolatot vagy a csatornát a felhasználó távollétében is; sok IRC rendszergazda nem engedi meg a használatát] botaniczka – botanikus (nő) botaniczny, -a, -e – botanikus, botanikai, fűvészeti; növénytani (ogród botaniczny: botanikuskert) botanik [specjalista w dziedzinie botaniki] – (gör.) botanikus, a növénytan tudósa, kuttója; növénygyűjtő, fűvész, botanika [1. gr. botanikós 'zielarski' z botánē 'pastwisko; ziele', od bóskein '(wy)pasać; żywić'; nauka o roślinach; 2. gałąź biologii badająca rośliny] – botanika, növénytan, fűvészet botanizować – (gör.) botanizálni; tanulmányozás végett növényeket gyűjteni botek, bot damski lub dziecięcy [but z wysoką cholewką] – magas szárú cipő botki – női csizma, magas szárú cipő Botnet (roBOT NETwork) [żargonowa nazwa: armia zombie; sieć złożona z wielkiej liczby zaatakowanych komputerów, do których udało się wprowadzić konia trojańskiego, służąca do przeprowadzenia ataku DoS albo wysyłania spamu. Istnieje nieoficjalny biznes botnetowy, operujący listami zarażonych komputerów, które są sprzedawane włamywaczom i spamerom.] – Botnet [A botnet szó a „roBOT NETwork” angol kifejezésből származik. Az első robotnak nevezett programok az Internet ún. IRC (Internet Relay Chat), Internetes beszélgetési szolgáltatásához kapcsolódóan jöttek létre, és olyan feladatokat láttak el, mint üzenetek átadása, üdvözlés, bizonyos jogosultságok biztosítása stb. Ezeket a távirányítható, illetve programozott Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 634 robotokat kezdték el röviden „bot” néven említeni. Később jelentek meg a rosszindulatú céllal létrehozott „botok”, sokszor továbbra is az IRC hálózaton át koordinált szoftverek, amelyek összehangolt támadásokat tudtak indítani. A „botok” előre programozott feladatot hajtanak végre, például kéretlen reklámleveleket (spam) generálnak és továbbítanak, vírusokat terjesztenek vagy DoS (Denial-of-Service – szolgáltatás megtagadásos) támadásokat visznek véghez. A botnet kifejezésben a „network” fogalom azért jelent meg, mert ezek a robotok hálózatba vannak szervezve: az egyes robotok vagy egymással, vagy kevés számú (tipikusan 1-2) vezérlővel (controller) állnak kapcsolatban. Magukat az értelem nélküli robotokat zombiknak, a hálózatot pedig zombi hadseregnek is - Wersja 01 01 2017. niejadalnym korzeniu, uprawiany ze względu na liście – répa, cékla; céklalevél, céklaleves boty – női (magas) sárcipő; rövid csizma boucla [lekka lub ciężka wełniana tkanina, powierzchnia której ma charakterystyczne odstające łukowate odcinki przędzy; tworzone przy użyciu skręconej fantazyjnej nici, najczęściej w wątku. Tkana płóciennym lub wątkowym splotem; wykorzystywana w damskich kostiumach lub płaszczach.] – buklé szövet [Közepes súlyú vagy nehéz gyapjúszövet, amelynek jellegzetes hurkos felülete van, amit buklé cérna többnyire vetülékként való alkalmazásával érnek el. Vászon- vagy tört sávolykötésben szövik. Női ruhákat és kabátokat készítenek belőle.] hívják.] bottom-up (oddolnie) – (ang.) “bottom-up” (alulról felfelé irányuló) botulizm [zob. zatrucie jadem kiełbasianym] – botulizmus (a latin botulus, "kolbász" szóból) [egy ritka, de veszélyes paralitikus (bénulásos) betegség. A botulin nevű idegméreg okozza, amelyet a Clostridium botulinum nevű baktérium termel. A botulin a legmérgezőbb ismert toxin. Blokkolja az idegrendszert, a légzési- és a mozgatóizmok bénulását okozza. Ritkán használatos magyar elnevezése: kolbászmérgezés.] botulizm przyranny do zatrucia dochodzi drogą pokarmową (spożycie pokarmów zawierających toksynę), a w wyjątkowych przypadkach także w przebiegu zakażenia bakteryjnego rany] – sebbotulizmus [ezt sérülés során szerzik, ilyenkor a seb Clostridium botulinum baktériummal fertőződik] botulizm dziecięcy [Spożycie występującej naturalnie np. w miodzie bakterii Clostridium botulinum może w bardzo rzadkich przypadkach spowodować u niemowląt poniżej pierwszego roku życia ciężką chorobę zwaną botulizmem dziecięcym, dlatego nie należy podawać miodu dzieciom poniżej 12 miesiąca życia. W tym przypadku choroba rozwija się nie na skutek działania toksyny botulinowej, ale z powodu namnażania się bakterii w ustroju.] – gyermekbotulizmus [ezt a baktérium spórájának elfogyasztása okozza, amely azután tenyészni kezd a belekben és toxint termel] botwina, botwinka, boćwina [1. młode liście i łodygi buraków ćwikłowych; 2. zupa z młodych buraków ćwikłowych; 3. burak o bouclé, boucle (bukle) [1. fr. 'pierścieniowaty; kędzierzawy; pętelkowy' od boucle 'sprzączka, klamra'; wzorzysta tkanina wełniana z nierównej przędzy pętelkowej a. węzełkowej; dywan pętelkowy; 2. rodzaj tkaniny o splocie płóciennym albo dzianiny z przędzy ozdobnie skręconej. Materiał ten charakteryzuje się powierzchnią z widocznymi na niej pętelkami lub węzełkami, które grupują się w warstwę o różnym rodzaju skupienia (w zależności od sposobu produkcji). 3. tkanina o wątku z nitek ozdobnych Boucle, wskutek czego powierzchnia tkaniny jest pokryta pętelkami. Używana na płaszcze damskie, sukienki itp.] – (fr.) boucle, buklé; állatok szőréből készült erős fonal; az ebből készült rücskös női kabátszövet, ill. hurokcsomós szőnyeg Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 635 boucle [ciężka jedwabna tkanina, najczęściej jednokolorowa, tkana splotem płóciennym z przędzą typu boucle w wątku.] – buklé selyem [Nehéz, többnyire egyszínű, vászonkötésű selyem típusú szövet, amelynek vetülékfonalát buklé cérna alkotja.] bourrée [1. muzyczna forma taneczna oparta na tańcu bourrée. Zwykle w formie pieśni, o tempie szybkim. Metrum parzyste 2/4 lub 4/4. Opcjonalnie element suity barokowej lub niezależny utwór. 2. jest to ludowy taniec starofrancuski, który jest w dość szybkim tempie, w takcie parzystym, zwykle z odbitką ćwierćnutową] – Bourrée (v. bourée franc., ol. borea) [1. élénk, páros ütemű francia tánc; a barokk szvitzenében gyakori; 2. A gavottehoz hasonló ó-francia tánc, melynek minőségéről és használatáról csak annyit tudnak, hogy vig jellegü volt; még eredete sincsen kikutatva; némelyek Auvergnet, mások pedig Biscayát nevezik hazájának.] boutique lub butik [mały, detaliczny sklep z odzieżą lub galanterią, w którym sprzedawane są krótkie serie ubiorów, dostosowane do indywidualnych potrzeb klientów. Butiki mogą również sprzedawać odzież w nietypowych rozmiarach lub szytą na miarę.] – (fr.) boutique, butik - Wersja 01 01 2017. Boyfriend cut (spodnie) – (ang.) Boyfriend cut [Lezser nadrágszabásvonal nőknek, amely kissé nagynak hat, olyan, mintha az ember a barátja nadrágját viselné. Főként farmereknél jellemző.] Boyish (moda) – (ang.) Boyish; fiatalos karakterű divat bowiem [spójnik przyłączający zdanie wyjaśniające przekazaną wcześniej informację, np. Nie kupił książki, zapomniał bowiem pieniędzy.] – ugyanis, mert, mivel, minthogy; hiszen bowling [odmiana gry w kręgle] – bowling, tekézés boy [wym. boj] [chłopiec do posług i na posyłki, zwłaszcza w hotelach] – (ang.) boy; kifutó, küldönc, inas Boyfriend (styl) – (ang.) Boyfriend stílus [Angol kifejezés a lezser, fiatalos megjelenésre a női felsőruházatban. Jellemzője a farmer, amely viselőjén kissé nagynak tűnik, olyannak hat, mintha a barátja nadrágját csente volna el.] boys band, boysband [wym. bojsbend] [młodzieżowy, męski zespół wokalny wykonujący muzykę pop] – (ang.) boys band, fiúcsapat bozen [błazen, niy rób mje za bozna – nie nabieraj mnie, nie rób ze mnie głupiego] – [Słowniczek języka śląskiego] bohóc; bolond, ostoba, sületlen, kótyagos Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 636 bozia [1. Bozia pot. zob. Bóg w zn. 1.; 2. pot. medalik, krzyżyk, obrazek z wizerunkiem Chrystusa, Matki Boskiej lub świętego]– isten, istenke; kegytárgy (medál, kép stb.) boży, -a, -e – isteni, isten- (z bożej łaski: isteni kegyelemből; botcsinálta) boża krówka (biedronka siedmiokropkowa) – [isten tehénkéje] katicabogár Boże Ciało [1. Wianków święcenie; 2. rel. w Kościele katolickim: święto obchodzone dla uczczenia Chrystusa w sakramencie Eucharystii] – Úrnapja (Úr teste) (több más nyelven Corpus Christi) [katolikus főünnep az eukarisztia tiszteletére, teljes nevén az Úr Testének és Vérének ünnepe. Magyarországon és több más országban (pl. Angliában és Walesben) a húsvéti időt lezáró pünkösd vasárnap után két héttel tartják. Jellemzően körmenet kapcsolódik hozzá.Napja eredetileg a Szentháromság vasárnapja utáni csütörtök volt és sok helyen ma is akkor ünneplik. Általános szokás a körmenet és a sok virágdísz: az úrnapja idejére már teljes virágdíszbe öltözteti a tavaszt vagy a kora nyarat a természet. Az úrnapi körmenettel Magyarországon és másutt is összeforrt a virágszőnyegek, a falusi virágsátrak, a virágokkal díszített oltárok képe.] boże drzewko [krzew, hodowany także jako roślina ozdobna] – karácsonyfa Boża-męka [1. Staropolska nazwa krzyża przydrożnego; 2. w mowie potocznej oznacza krzyż czyli figurę z wyobrażeniem ukrzyżowanego Chrystusa Pana. Symbol ten chrześcjański ofiary życia dla cierpiącej ludzkości stawiany był w Polsce przez ludzi pobożnych, ze wszystkich zarówno stanów, w miejscu dawnych kościołów i kaplic, przy drogach rozstajnych, w miejscu bitew, potyczek i mogił.] – (dawno) útszéli, útmenti, útmelletti kereszt v. feszület Boże Narodzenie [1. święto obchodzone przez chrześcijan na pamiątkę narodzenia Chrystusa; 2. Wigilja Bożego Narodzenia; to w tradycji chrześcijańskiej święto upamiętniające narodziny Jezusa Chrystusa. Jest to liturgiczne święto stałe, przypadające na 25 grudnia (w niektórych Kościołach, głównie prawosławnych - 7 stycznia). Poprzedzone jest okresem czterotygodniowego oczekiwania (dokładnie czterech niedziel), zwanego Adwentem.] – Karácsony [a kereszténység egyik legfontosabb ünnepe, amelyen Jézus születésére emlékeznek. Időpontja a nyugati kereszténységben december 25-e, a keleti - Wersja 01 01 2017. keresztények egy részénél január 7-e (bár dátum szerint itt is december 25-e); az örmény kereszténységben január 6.] Boże, dopomóż mojej biednej duszy. [Autor: Edgar Allan Poe] – „Istenem mentsd meg szegény lelkem” (Edgar Allan Poe) Boże, mój Boże, czemuś mnie opuścił? Eli, Eli, lema sabachthani? (Mt 27, 46; grecka transkrypcja słów aramejskich) Eloi, Eloi, lema sabachthani., Mk 15,34 – "Istenem, Istenem, miért hagytál el?" (Mk 15,34) (vö. Zsolt 22,2); „Én Istenem, én Istenem, miért hagytál el engemet?” (Jézus Krisztus) Boże Narodzenie [Uroczystość Narodzenia Pańskiego – w tradycji chrześcijańskiej to święto upamiętniające narodziny Jezusa Chrystusa. Jest to liturgiczne święto stałe, przypadające na 25 grudnia (wg kalendarza gregoriańskiego). Boże Narodzenie poprzedzone jest okresem trzytygodniowego oczekiwania (dokładnie czterech niedziel), zwanego adwentem.] – karácsony [egy keresztény ünnep, amelyen Jézus Krisztus születésére emlékeznek. Minden év december 25-én tartják világszerte, habár nem ezt a dátumot tartják számon Jézus születésének.] Boże Narodzenie ze śniegiem – havas karácsony Boże Święty! – Szent Isten! Boże uchowaj! – Isten ments! Bożodrzew gruczołowaty, znany również jako ajlant gruczołowaty, bożodrzew gruczołkowaty lub bożodrzew chiński (Ailanthus altissima (Mill.) Swingle) [gatunek roślin z rodziny biegunecznikowatych (Simarubaceae). Roślina pochodzi z Chin, ale pierwsze egzemplarze sprowadzono do Europy już w 1751 r. Obecnie rozpowszechniona zarówno w Europie jak i Ameryce Północnej. W Polsce dość często uprawiana, szczególnie w zachodniej części kraju. Drzewo zaliczane do gatunków inwazyjnych, szkodliwych dla rodzimych gatunków flory.] – Bálványfa (Ailanthus altissima) [kínai eredetű díszfa] Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 637 bożonarodzeniowy, -a, -e – karácsonyi bożek [1. w religiach politeistycznych: istota lub jej wyobrażenie będące przedmiotem kultu; 2. mniej ważne bóstwo panteonu; 3. o bezkrytycznie uwielbianym człowieku, przedmiocie] – bálvány; pogány isten Bożena [imię żeńskie pochodzenia słowiańskiego, utworzone poprzez dodanie do rdzenia boż- (od "Bóg") przyrostek zdrabniający ana lub -ena. Imię to zanotowano w dawnych dokumentach w formach Bożana i Bożechna, natomiast forma Bożena była znana w języku czeskim, a w Polsce zaczęła się pojawiać regularnie dopiero w XIX wieku.], Bożenna [Występuje także mniej popularny wariant tego imienia Bożenna, który posiada negatywną opinię Rady Języka Polskiego i został uznany za błędny przez Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN z 1999 roku.] – Bozsena Bożenka – Bozsenka bożyszcze [1. człowiek bezkrytycznie uwielbiany; 2. zob. bożek w zn. 1.] – bálvány; eszménykép bób [roślina o mięsistych strąkach i jadalnych nasionach; też: nasiona tej rośliny] – bab; (átv.) figyelmeztetés, kellemetlen cselekedet Bób (Vicia faba L.) [gatunek jednorocznej rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.). Jest uprawiany jako warzywo. Na dziko rósnie w północnej Afryce i w Iranie.] – Lóbab (Vicia faba L.) bób koński (zob. bobik) – lóbab Bób ogorodwy (Vicia faba L.) [Roślina jednoletnia, która należy do najstarszych warzyw. Nasiona mają wysoką zawartość ważnych substancji i aminokwasy. Najbardziej odowiada mu głeboka, urodzajna gleba z zawartością substancji odżywczych i dostateczną wilgocią, przedewszystkim w okresie kwitnięcia i rośnięciu strączków. Nasiona jako warzywa zbieramy w okresie doj] lóbab (Vicia faba L., pôl) [a bükkönyfélék (Vicia) nemzettségbe tartozik. Egyéves, tavaszi vetésű növény. Több változata és alakja van. Ismerték és fogyasztották, de kisebb jelentőségű a lencséhez képest (2 Sám 17,27—28 és Ez 4,9).] - Wersja 01 01 2017. bóbr [gryzoń budujący tamy] – hód (Castor); rágcsáló emlős állat bóbr europejski (Castor fiber) [ssak z rzędu gryzoni; gatunek ziemnowodnego gryzonia z rodziny bobrowatych (Castoridae)] – eurázsiai v. európai v. közönséges hód (Castor fiber) [Eurázsia legnagyobb, jellegzetes rágcsálófaja. Állománya a 19. században jelentősen megfogyatkozott, jelenleg Európában a védelmi intézkedéseknek köszönhetően állományszáma növekvőben van, az ázsiai populációk azonban továbbra is veszélynek vannak kitéve.] bóbr kanadyjski (Castor canadensis) [1. ssak z rzędu gryzoni, blisko spokrewniony z bobrem europejskim Bóbr kanadyjski, zwany niekiedy także bobrem amerykańskim 2. gatunek dużego gryzonia z rodziny bobrowatych (Castoridae), blisko spokrewniony z bobrem europejskim (Castor fiber). Jest jednym z dwóch współcześnie żyjących gatunków bobrów. Dawniej bóbr europejski i bóbr kanadyjski uważane były za jeden gatunek.] – kanadai hód (Castor canadensis) [a rágcsálók (Rodentia) rendjébe és a hódfélék (Castoridae) családjába tartozó faj, kulcsfaj] bóbr olbrzymi (Castoroides ohioensis) – wymarły ssak z rzędu gryzoni, największy gryzoń w historii ewolucji – óriáshód (Castoroides ohioensis) [a legnagyobb ismert rágcsáló Észak-Amerikában. A pleisztocén során élt. Maradványait először Ohio államban találták meg, a fajt S. R. Hildreth írta le 1837-ben.] bóbr nadłabski; Nutria (Myocastor coypus) [gryzoń, jedyny przedstawiciel rodzaju Myocastor zaliczanego do rodziny nutriowatych (Myocastoridae) lub włączanego jako podrodzina Myocastorinae do kolczakowatych (Echimyidae).] – nutria v. hódpatkány (Myocastor coypus) [a rágcsálók (Rodentia) rendjébe és a nutriafélék (Myocastoridae) családjába tartozó egyetlen faj] Bóbr (rzeka w Polsce) – rzeka na Śląsku, lewy dopływ Odry – Bóbr (lengyel folyó) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 638 Bóbr (rzeka na Białorusi) – rzeka na Białorusi, lewy dopływ Berezyny – Bóbr (belorusz folyó) bóg – (többistenhit) isten Bóg [1. w religiach monoteistycznych: istota nadprzyrodzona, stworzyciel i pan wszechświata; 2. w religiach politeistycznych: istota lub jej wyobrażenie będące przedmiotem kultu; 3. człowiek lub przedmiot bezkrytycznie uwielbiany; 4. im mniej człowiek jest spaczony ujemnymi wpływami kultury i cywilizacji, tym łatwiej wyczuwa (odkrywa, poznaje) istnienie Boga. Wszystko istnieje, funkcjonuje i żyje wg pewnych praw. Wszystko ma swego konstruktora, majstra, budowniczego. Cały wszechświat, każdy organizm roślinny, zwierzęcy i ludzki, każda tkanka w ciele ludzkim i każda komórka i ich funkcje zostały zaplanowane przez wielkiego Konstruktora, którym jest Bóg. On jest Stwórcą. Z tej zdolności On dał także cząstkę człowiekowi, który też jest (w ograniczeniu) istotą twórczą, przez co dźwiga w sobie podobieństwo Boże. W planie Bożym było i jest, aby człowiek służył Mu z własnej woli i Go miłował tak jak On miłuje człowieka. Jako dowód podobieństwa Swego dał także człowiekowi pewien zakres wolnej woli, decyzji, wyboru. Jednak człowiek pod wpływem zła (szatana) odszedł od Boga. Przed tym odejściem Bóg ostrzegał, ale od tego kroku nie powstrzymał, w celu dania mu możności przekonania się, że odejście od Boga przynosi ruinę i śmierć. O tym człowiek sam musi się przekonać i wrócić do Boga z własnej chęci. Powrót ten wynika z poznania złej drogi, chęci powrotu do Boga w szczerej miłości i oddanie się Bogu na zawsze. Proces ten możemy nazwać drogą do zbawienia. Każdy człowiek rodzi się jako niewinne stworzenie, a później poznaje zło i oddaje się jemu, innymi słowy: przeżywa w sobie także upadek podobny do tego, którego ofiarą padli pierwsi ludzie - Adam i Ewa. Po odejściu człowieka od Boga rozpoczęło się wołanie Boga: Gdzie jesteś? Wołanie to każdy człowiek wyczuwa w swojej duszy. Za tym wołaniem poszedł Noe, Abraham, Izaak, Jakub, prorocy Boży i wielu innych. Za nim poszedł i cały naród, który dzierżył naukę o prawdziwym Bogu, którym jest Naród Izraelski. Oczywiście naród ten także nie słuchał Boga, który go wyniósł nad inne narody, co naród ten otrzymał jako przyrzeczenie dane jego - Wersja 01 01 2017. ojcom: Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi. Wiernym poszukiwaczom Boga z tego narodu i jego językowi zawdzięczamy różne imiona: w Starym Testamencie: El - Siła, Eloach - On jest stwórcą, Jahwe - Istniejący, Szaddai Wszechmocny, El-yon - Najwyższy, Adonai - Pan Bóg. W Nowym Testamencie: Ojciec, Pan Zastępów, Bóg Wszechmogący, Pan Bóg.] – (egyistenhit esetén) Isten [dzięki v. chwala Bogu: hála Istennek; jak Boga kocham: Isten bizony] Bóg (mi) świadkiem! – Isten bizony! Isten a tanúm! Bóg mi wybaczy. To jego fach. Dieu me pardonnera. C'est son metier. (fr.) Autor: Heinrich Heine – Isten megbocsát nekem. Ez az ő mestersége. (Heinrich Heine) „S a németek nagy örömére végre én, Heinrich Heine, feljutok az égbe, s ha igaz az, hogy néha rosszat tettem, úgy majd az Isten törvényt ül felettem, és megbocsájt, mert az a mestersége.” (Heinrich Heine: Enfant perdu; Faludy György fordítása) Bóg Ojciec [w religii chrześcijańskiej: pierwsza osoba Trójcy Świętej] – (egyh.) Atya, Atyaisten, Úristen Bóg raczy wiedzieć – isten tudja; tudja isten Bóg wie co – Isten tudja, hogy mi Bóg zapłać [które tak często powtarzamy w potocznym języku, straciły swój urok, stały się bardzo przemęczone, półmartwe. Oswoiły się tak, że nie słyszymy już ich uroku. A przecież w świetle wiary są modlitwą liczącą na Pana Boga. Są to słowa wierzące, jest w nich tyle wiary, ufności...] – Isten fizesse meg! Bóg z tobą – Isten veled! bój (walka) [1. starcie zbrojne walczących stron; 2. zacięty spór, gwałtowne starcie; 3. jedna z dwóch konkurencji w podnoszeniu ciężarów – rwanie albo podrzut; 3. są różne rodzaje walk. Ludzie walczą różnymi rodzajami broni, słowami, mądrością, walczą o ziemię, chleb, zaszczyty, pomszczenie wyrządzonej krzywdy, nawet dla urozmaicenia sobie czasu. Walczyć musi także chrześcijanin, ale jego najważniejszym bojem jest pokonanie szatana, co ma miejsce podczas nawrócenia się do Boga.] – harc, csata, ütközet, küzdelem bój zażarty – elkeserdett harc v. küzdelem bójka [awantura połączona z biciem się] – verekedés, dulakodás, öklözés ból (łac. - dolor, gr. - algos, odyne) [1. nieprzyjemne wrażenie zmysłowe; Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 639 2. zmartwienie, smutek] – fájdalom, fájás (testi); kín (erkölcsi) ból brzucha – hasfájás ból chodzi po w kościach – csontokban v. tagokban hasogató fájdalmat érezni; hasogat v. szaggat a csontjaiban v. tagjaiban ból dotkliwie odczuwalny – hevesen érezhető fájdalom ból gardła – torokfájás (boli mnie gardło: fáj a torkom) ból głowy – fejfájás, főfájás ból głowy (łac. cephalgia, cephalea, cephalalgia, cephalodynia) [niespecyficzny, subiektywny objaw charakteryzujący się występowaniem bólu zlokalizowanego w obrębie głowy, odczuwanego zarówno na powierzchni skóry, na twarzy, w okolicy oczodołowo–skroniowej jak i głęboko we wnętrzu czaszki. Jest jednym z najczęstszych powodów konsultacji lekarskich. Może cechować się różną intensywnością oraz czasem trwania; sam rzadko bywa oznaką poważnej choroby.] – fejfájás (lat. cephalgia) ból jeszcze nie utulony – még le nem csillapítot fájdalom ból kłujący – szúró, nyilalló fájdalom v. fájás ból kręgosłupa – gerincfájás ból lędźwiowy – keresztcsontfájás ból łamie kości – fájdalom a csontokat szaggatja ból łamie w kościach – csontokban v. tagokban hasogató fájdalmat érezni; hasogat v. szaggat a csontjaiban v. tagjaiban ból ma w kroku – gáttáji fájdalmai vannak ból mi rozsadza czaszkę – a fájdalom szétveti a fejem ból mięśniowy – izomfájdalom ból minęła, jak ręką odjął – (átv.) azonnal megszűnt minden fájdalom ból nieznośny – kibírhatatlan fájdalom ból pleców – hátfájás ból promieniujący – sugárzó fájdalom ból przenikliwy – metsző fájdalom ból przeszywający – szaggató fájdalom ból pulsujący – lüktető fájdalom ból rznięty; ból rżnący – metsző v. hasító fájdalom ból serca – szívfájdalom ból świdrujący – szaggató fájdalom ból tępy – tompa fájdalom ból ucha – fülfájás ból w kołanie znów się odezwał – a térdfájás ismét jelentkezett ból w lędźwiach – zsába; isiász-szindróma (ülőideg-zsába) - Wersja 01 01 2017. ból w stawach – izületi bántalmak ból zęba, ból zębów – fogfájás ból żolądka – gyomorfájás bóle parte [bóle towarzyszące porodowi] – szülési fájdalmak bóle porodowe – vajúdás, szülési fájdalmak bóle przedporodowe – szülés előtti fájdalmak, előfájások bóle reumatyczne – reumatikus fájdalmak bóle stawowe – izületi bántalmak v. fájdalmak bóle w krzyżu – derékfájás bór [1. duży, gęsty, stary las iglasty; 2. każdy las sosnowy lub z innych drzew iglastych i żywicznych złożony nazywa się „czarnym lasem” i „borem”. Bór gęsty, głęboki, bez siedzib ludzkich, zwano „głuchym borem” lub „puszczą”. Pomiędzy młodszym porostem trupieszały sędziwe „starce”, podziurawione przez dzięcioły jak rzeszoto. Bór świerkowy zwał się „świerkleniec”. Drzewa graniczne z tak zwanemi „ciosnami”, czyli wyciosanymi na nich znakami krzyża św. lub herbami borów bartniczych, otaczane były czcią głęboką.] – erdő, fenyőerdő, fenyves; sűrű, sötét erdő Bór świeży (Bśw) [siedlisko leśne występujące we wszystkich krainach przyrodniczo-leśnych na nizinach i częściowo w Krainie Karpackiej. Leży na glebach typu bielicowego oraz glebach rdzawych, są to więc piaski różnoziarniste, głębokie i świeże o cienkiej warstwie kwaśnej próchnicy typu mor. Poziom wody gruntowej znajduje się w zasięgu systemów korzeniowych drzew.] – fiatal erdei fenyő állomány; gyorsan növő fenyőállomány Subkontynentalny bór świeży (bór sosnowo-świerkowy) – szubkontinentális fenyőerdő bóstwo [1. zob. bóg w zn. 2.; 2. przedmiot uwielbienia, zachwytu; 3. rel. natura boska] – istenség, pogány isten, bálvány, szellem; isten [zrobić się na bóstwo: kicsínosítja magát, kicsípi magát]; eszmény, eszménykép bóstwa chtoniczne [mit. gr.-rzym. bóstwa świata podziemnego] – Hádész (görögül ᾍδης vagy Ἅιδης, „láthatatlan”) [az alvilág istene, a holtak ura a görög mitológiában. Római megfelelője Pluto, Dis vagy Dis Pater; etruszk megfelelője Aita]; az alvilág istene bóstwo opiekuńcze – védőszellem bóść (bodzie) (bodnąć) – (bość) döfni, öklelni, szúrni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 640 bóść się [bóść siebie wzajemnie] – döfködik, döfik, szúrják, vágják egymást bóżnica, bożnica [1. stara, ogólna nazwa miejsca Bogu poświęconego, bożej świątyni, miejsca modlitwy; 2. daw. synagoga; świątynia żydowska, budowla będąca miejscem zebrań gminy żydowskiej na modlitwę, dyskusje i sądy. W średniowieczu w formie dwunawowej hali, od w. XVI - centralna, jednoprzestrzenna, z bimą pośrodku; 3. świątynia żydowska, miejsce skupiające społeczno-religijną aktywność Żydów, od średniowiecza także siedziba kahału; synagoga; bóżnica] – imaház, zsinagóga bps [bit na sekundę] – bps [Információ átviteli sebesség mértékegysége bit/s.]; bps (bits per second) - bit másodpercenként ('bit per secundum') [adatátviteli sebesség (kapacitás, teljesítmény) mértékegysége; használatosak még a bps sokszorosai is mint pl. kbps, Mbps, Gbps] BPSK (ang. Binary Phase Shift Keying) [najprostsza forma modulacji PSK, w której faza może przyjmować jedną z dwóch wartości przesuniętych względem siebie o 180° reprezentując logiczne "0" lub "1".] – BPSK – Binary Phase Shift Keying (bináris fázisbillentyűzés) [felfogható mind fázismodulációnak (minden kódváltásnál 180°-ot ugrik a vivő fázisa), mind amplitúdómodulációnak, amelyben a moduláló jel értéke +1 és -1 lehet. Előnye az OOK-val szemben, hogy ugyanakkora bithiba-arány adott jel-zaj viszony mellett kisebb adóteljesítmény mellett érhető el.] b. r., biężancego roku – folyó év bracchium saeculare (ramię świeckie) – bracchium saeculare; a világi, állami hatalom brach (pot. poufale o koledze) – testvér, barát (bizalmaskodó módon) brachialis [łac. ramienny] – (lat.) brachialis; karhoz tartozó; kar-BRACH(Y) [gr. brachýs 'krótki';w złożeniach: krótki.] – rövid brachygrafia (gr. brachýs + gráphein ‘pisać’) [1. nauka o skrótach stosowanych w piśmie, w szczególności bardzo istotna dla historyków mediewistów – w średniowiecznej łacinie i grece bardzo często używano skrótów w piśmie; 2. jedna z nauk pomocniczych historii, będąca działem paleografii. Zajmuje się badaniem i rozszyfrowywaniem skrótów. Bardzo istotna dla historyków mediewistów (w średniowiecznej łacinie i grece bardzo często używano skrótów w - Wersja 01 01 2017. piśmie). 3. system pisania z użyciem skrótów; 4. rozszyfrowywanie skrótów w tekstach śrdw.] – brachigráfia (rövidírás) brachykefalia [antr. krótkogłowość] – brachykefália, rövidfejűség [olyan koponyaalkat, amelynek szélessége meghaladja a koponyahosszúság négyötödét] Braci pięciu Polaków męczenników, świętych: Benedykt, Jan, Mateusz, Izaak i Chryzostom [Św. Romuald, na prośbę króla Bolesława Chrobrego, przysłał z Włoch do Polski dwuch zakonników swojej reguły: Benedykta i Jana, do których przyłączyli się świątobliwi Polacy: Mateusz, Izaak, Chrystjan i Barnaba, aby tamtych języka swego nauczyli, a sami wyćwiczyli się w życiu zakonnem.] – (hist.) öt lengyel vértanú és apostol testvérei; Mátyás apostol, Benedek, János, Izsák és Krisztián vértanúk testvérei bracia Czescy – (történelem) cseh testvérek Bracia miłosierdzia (Fratres misericordiae beati Johannis de Deo) [1. Bonifratrzy łac. fratres misericordiae b. Joannis de Deo (łac. bonus frater - dobry brat) - katolicki zakon szpitalny założony (początkowo jako wspólnota świecka) w 1540 roku w Hiszpanii przez św. Jana Bożego w celu opieki nad chorymi. 2. bonifratrzy, albertyni; 3. Pomiędzy zakonami szpitalnymi, zakon braci Św. Jana Bożego jedno z pierwszych miejsc zajmuje] – (dawno) Istenes Szent János Missziós Rend; albertinusok [szegénygondozó rend Lengyelországban. - 1888. VIII. 25: Adam Chmielowsky (Albert testvér) alapította.] bracia mniejsi [franciszkanie] – ferencesek; minoriták Bracia Mniejsi (łac. fratres minores) [1. pierwotnie nazwa oznaczająca wszystkich naśladowców św. Franciszka. Nazwa nawiązująca do praktykowanej postawy niższości (minoritas) zalecanej przez Chrystusa i nakazanej przez św. Franciszka (Reguła niezatwierdzona 6,3; [w:] Pisma św. Franciszka i Klary, Warszawa 1992). 2. od 1897 r. także nazwa własna zakonu (łac. Ordo Fratrum Minorum - OFM), nazywanych od 1415 r. Braćmi Mniejszymi Obserwantami (z którymi pod jednym generałem połączone były na przestrzeni XVI w. Rodziny Braci Mniejszych Reformatów [Ściślejszej Obserwancji], dyskalceaci, czyli alkantarzyści oraz rekolekci). Habity koloru ciemnobrązowego. W Polsce funkcjonują też nazwy bernardyni, reformaci i franciszkanie śląscy.] – Kisebb Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 641 Testvérek (lat. fratres minores) [eredetileg így hívták Szent Ferenc követőit. Az elnevezés az alacsonyabbrendűség (minoritás) gyakorlatához kötődik, melyet Krisztus szavai alapján Szent Ferenc előírt (Regula niezatwierdzona 6,3; [in:] Pisma sw. Franciszka i Klary, Warszawa, 1992). 1897-től önálló szerzetesrend (lat. Ordo Fratrum Minorum - OFM), 1415-től Obszerváns Kisebb Testvérek volt a nevük (a XVI. században egy generális alá tartoztak a Reformált Kisebb Testvérekkel [Szigorúbb Obszervánsok], az alkantaraiak-kal és rekollekciósokkal). Habitusuk színe sötétbarna. Lengyelországban hívják őket bernardinusoknak, reformáltaknak és sziléziai ferenceseknek is.]; ferencesek; minoriták Bracia Mniejsi Kapucyni (łac. Ordo Fratrum Minorum Cappucinorum - OFMCap) [jedna z gałęzi I Zakonu powstała w 1525 r. z Braci Mniejszych Obserwantów. Kanoniczne zatwierdzenie w 1528, od 1619 r. otrzymali zezwolenie papieża na wybór własnego ministra generalnego, tym samym tworząc oddzielny zakon franciszkański. Brązowe habity ze szpiczastym kapturem. Potocznie używana nazwa: kapucyni.] – kapucinusok; a ferences rend egyik ágát alkotó kolduló szerzetesrend tagjai (lat. Ordo Fratrum Minorum Cappucinorum - OFM Cap.) [az Első Rend egyik ágazata, amely 1525-ben alakult a Kisebb Obszerváns Testvérekből. 1528-ban kanonizálták, 1619-ben megkapták a pápától az engedélyt, hogy saját miniszter generálist választhassanak, ezzel önálló ferences renddé alakultak. Barna habitusukról és csúcsos kapucnijukról kapták a kapucinus nevet.] Bracia Mniejsi Konwentualni (łac. Ordo Fratrum Minorum Conventualium - OFMConv) [nazwa używana już od roku 1250. Od 1517 jako oddzielny zakon franciszkański. Habity początkowo popielatego koloru; od rewolucji francuskiej w Europie noszone są czarne habity.] – Konventuális Ferences Minorita Rend [Ordo Fratrum Minorum Conventualium; OFM Conv.]; minoriták (lat. Ordo Fratrum Minorum Conventualium OFM Conv.) [az elnevezést 1250-től használják. 1517 óta önálló ferences rend. Habitusuk kezdetben szürke volt, de a francia forradalom óta fekete.] bracia morawscy, bracia morawianie [Ewangelicka Jednota Braterska, Herrnhuci (cz. Jednota bratrská, niem. Evangelische Brüder-Unität, łac. Unitas Fratrum ) – ewangelicka wspólnota ukształtowana w XVIII wieku w - Wersja 01 01 2017. Niemczech, nawiązująca do doktryny i tradycji braci czeskich.] – morva testvérek bracia Polscy [tak się zwali arjanie polscy czyli socynjanie albo antytrynitarjusze (ob. Arjanie)] – (történelem) lengyel testvérek; ariánusok, sociniánusok, antitrinitáriusok (vallási csoportosulás a XVI. sz.-ban) bracia syjamscy [zob. bliźnięta syjamskie] – sziámi ikrek (fiúk), (átv.) elválaszthatatlan jóbarátok Bracia ślubni [Tradycja głosi o dawnym zwyczaju polskim – zaprzysięgania sobie nawzajem miłości braterskiej dozgonnej przez ludzi, niepołączonych z sobą węzłami pokrewieństwa, ale tylko przyjaźni. I był to ślub przyjaźni – uroczysty, piękny, dochowywany wiernie do grobu. Ci co sobie dozgonną wiarę przyjaźni poprzysięgli, nosili miano „braci ślubnych”.] – (dawno) eskü testvériség braciszek [zdrobnienie od "brat"] – (od brat) testvérke, öcskös, öcsi, kisöccs; (pap) barát, szerzetes; fráter bractwa kupieckie [tak wogóle nazywano w Polsce stowarzyszenia kupców, istniejące po większych miastach polskich już za doby piastowskiej. W Poznaniu, który był stolicą Wielkopolski, mamy ślady bractwa kupieckiego w wieku XIV.] – kereskedői v. kereskedelmi társaságok; kereskedőtársaságok bractwa rzemieślnicze, ob. cechy – kézműipari társaságok, céhek bractwa strzeleckie, ob. Kurkowe Towarzystwa – vadásztársaságok bractwo [po łacinie: confraternitas, sodalitas, congregatio; 1. grono współtowarzyszy; 2. w Kościele katolickim: świeckie zrzeszenie wiernych mających na celu jakiś szczególny kult religijny; 3. daw. stowarzyszenie, związek, organizacja; 4. W staropolszczyźnie nazywano bractwem każde stowarzyszenie, związek ścisły pewnej liczby osób dla wspólnego celu. Dążność do stowarzyszania się była w średnich wiekach tak silnie rozwinięta i powszechna, że ludność miast składała się prawie z samych bractw. Wogóle wszystkie dawne bractwa podzielić można na 4 główne rodzaje, a mianowicie: 1) religijno-dobroczynne, 2) kupieckie, 3) rzemieślnicze i 4) strzeleckie. Bractwa religijno-dobroczynne były stowarzyszeniami gorliwych chrześcjan, zawiązywanemi w celu określonym ustawą, potwierdzoną przez Kościół.] – Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 642 gyülekezet, társaság, céh; társaság, csoport, banda bractwo – (lat.) fraternitas; testvériség v. testvérület [pl. Assisi Szent Ferenc által preferált felebaráti magatartás, valamint a jogok és kötelességek egyenlőségét hirdető szerzetesi közösség] Bractwo Kapłańskie Świętego Piotra (Fraternitas Sacerdotalis Sancti Petri, FSSP) [zgromadzenie zrzeszające katolickich księży tradycjonalistycznych. Zostało założone 18 lipca 1988 r. w opactwie cysterskim Hauterive w Szwajcarii. Kapłani zakładający to bractwo wywodzili się ze środowiska abpa Lefebvre'a (należeli do Bractwa Świętego Piusa X), który m.in. krytykował decyzje Soboru Watykańskiego II, a także odrzucał nowy ryt Mszy świętej Pawła VI. Gdy w 1988 r. Jan Paweł II uznał, że abp Lefebvre zaciągnął na siebie ekskomunikę wyświęcając biskupów bez mandatu Stolicy Apostolskiej, przyszli założyciele FSSP opuścili abpa Lefebvre'a.] – Szent Péter Papi Testvérület (Fraternitas Sacerdotalis Sancti Petri [FSSP]) bractwo kurkowe [1. stowarzyszenie strzeleckie w średniowiecznych miastach; 2. Idea bractw kurkowych jako organizacji powoływanych do życia względami praktycznymi, zrodziła się w wiekach średnich na zachodzie Europy.] – (hist.) Towarzystwo Strzeleckie Bractwo Kurkowe W Krakowie; Die Krakauer Schützengilde (Krakkói Tyúk Testvériség) - Wersja 01 01 2017. bractwo kościelne – templomi gyülekezet bractwo rzemieślnicze – kézműipari céh bractwo się popiło – a társaság berúgott brać [1. zob. bractwo w zn. 1.; 2. daw. rzeczownik zbiorowy od brat] – céh; kar, kör, körök; társaság brać (kogoś/co) + Ac. =T [biorę, bierzesz, bierze, bierzemy, bierzecie, biorą] [1. chwytać, obejmować kogoś, coś ręką; 2. udawać się z kimś, z czymś dokądś; 3. obejmować w posiadanie; 4. kupować, wynajmować coś; 5. zdobywać kogoś, coś siłą; 6. korzystać z czegoś; 7. przyjmować coś jako zapłatę; 8. podejmować się wykonywania czegoś; 9. stosować coś jako zabieg leczniczy, higieniczny; 10. używać czegoś w jakimś celu; 11. w połączeniu z rzeczownikami nazywającymi czynności: dokonywać tych czynności, np. Brać rozpęd.; 12. pobierać skądś, zaopatrywać się w coś; 13. powierzać komuś jakąś funkcję; 14. pokonywać kogoś, jakąś trudność; 15. pot. o zjawiskach atmosferycznych: wzmagać się; 16. pot. wzbudzać zainteresowanie, zachwyt; 17. pot. o chorobie: atakować kogoś; 18. zażywać nałogowo narkotyki; 19. być inspirowanym przez kogoś, przez coś; 20. o uczuciach, wrażeniach: opanowywać kogoś; 21. pojmować coś w jakiś sposób] – venni (vesz), fogni, elfogni vmit (wziąć); elfogni, rájön vmi; [brały go ciągoty: elfogta a vágy, elfogta a vágyakozás]; belefogni vmibe; szedni, használni, venni, bevenni brać (z + B.) przykład – példát vesz (vről) brać co dosłownie – betű v. szó szerint értelmezni v. venni vmit brać co dosłownie – szószerint vesz (vmit), készpénznek vesz (vmit) brać co na kredkę – feliromra v. hitelre venni vmit brać co na przeczyszczenie – hashajtót venni be brać co na serio – komolyan vesz (vmit) brać co pod rozwagę – tekintetbe venni, mérlegelni brać (co) pod uwagę – számot vetni (vmivel); tekintetbe venni (vmit); figyelembe venni (vmit) brać (co) tragicznie – tragikusan venni (vmit) brać co za złe – rossznéven venni vmit brać coś do kieszeni – zsebrevágni, zsebretenni vmit brać coś na czczo – éhgyomorra bevenni vmit brać coś po jedzeniu – evés után bevenni vmit brać coś przed jedzeniem – evés előtt bevenni vmit brać coś przed snem – lefekvés előtt bevenni vmit Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 643 brać czynny udział w czym – tevékenyen résztvenni vmiben brać do galopu kogoś – vkit (intenzív munkára) befogni brać do serca – szívére vesz; mellre szív vmit brać godziny dodatkowe – pótórákat venni brać v. wziąć górę – föléje kerekedik (vkinek/vminek) brać jeńców – foglyokat ejteni brać kąpiel – fürdőt venni, megfürdeni brać kogo na bary – vállára venni vkit brać kogo na egzamin – vizsgáztatni, kikérdezni vkit; lelkére beszélni vkinek brać kogo na języki – nyelve hegyére venni; megszólni vkit brać kogo na plewy – (átv.) elszédíteni, rászedni vkit; haszontalanságokkal félrevezetni, fillérekért v. bagóért megszerezni vmit vkitől brać kogo na świadka – tanúnak kérni (meg) vkit brać (kogo/co) pod swoje skrzydła – (vkit/vmit) a szárnya alá vesz brać kogo/co za kogo/co – tartani (vt vnek), összetéveszteni (vt vmivel) brać kogo za męża – férjhezmenni vkihez brać kogo za żonę – feleségül venni vkit brać kogoś w ramiona – karba venni vkit; karjába zár vkit brać komu co za złe – rossznéven venni, hogy... brać kubany – megvesztegetést fogadni el brać kwarcówki – kvarcol brać lekarstwo – orvosságot szedni brać lekarstwo dwa razy dziennie – naponta kétszer bevenni az orvosságot brać lekcje – leckéket v. órákat venni brać lekcje dodatkowe – pótórákat venni brać los w swoje ręce – saját kezébe veszi a sorsát brać łapówkę – sápot elfogadni brać miarę z kogo/czego – mértéket venni vkiről/vmiről brać na borg – hitelre vásárolni v. venni brać na cel – célbavenni, megcélozni brać na grandę – becsapni, átejteni brać na kieł – nyelvére venni brać na rozum – megfontolni, meggondolni brać na serio – komolynak tekinti v. fogja fel, komolyan veszi brać na siebie obowiązek – kötelezettséget vállal magára brać na siebie odpowiedzialność za co – vállalni a felelősséget vmiért brać na spytki – keresztkérdésekre fogni v. venni brać na swoją głowę – naykába venni, magára venni; elvállalni vmit - Wersja 01 01 2017. brać na sen – altatószert szedni v. bevenni brać na smycz – pórázra fogni v. kötni v. venni brać natrysk – tusolni, zuhanyozni brać nogi za pas [uciekać, zwykle ze strachu przed czymś] – szedni a lábát, eliszkolni; nyaka közé kapja a lábát; kereket old brać odpowiedzialność – felelősséget vállal brać odwet (za co) – megtorolni (vmit) brać okup – váltságdíjat venni v. szedni brać pisarska – az írók, irodalmárok brać po dwa (trzy) schodki – kettesével/hármasával venni a lépcsőfokokat brać po kawałku – darabonként v. darabszám venni brać po kolei – sorba venni brać pochop do czego – kedvet kapni vmire v. vmihez; ösztönzést kapni vmire brać początek (rzeka) – eredni (folyó) brać pod obstrzał – tűz alá venni brać pod opiękę – gondjaiba venni vkit brać pod uwagę – figyelembe venni, tekintetbe venni brać pod uwagę coś – figyelembe venni vmit brać pokarm – táplálékot vesz magához; táplálkozni brać pomstę – bosszút állni v. venni brać próbkę – próbát v. mintát venni brać prysznic – zuhanyozni brać przeszkodę – venni az akadályt brać przewagę – túlsúlyba jutni, előnyt szerezni, fölénybe kerülni brać przewagę nad moim spokojem – saját békém v. nyulagalmam felett fölénybe kerülni brać przykład z kogo/czego – példát venni vkiről/vmiről brać przykład z kogoś – példát venni vkitől brać rozbieg – nekiszaladni brać sobię co do serca – szívére venni, megszívlelni vmit brać ślub – összeházasodni, házasságot kötni; megesküdni brać ślub z indultem – felmentéssel v. diszpenzációval esküdni v. házasodni brać ślub z kim – megesküdni vkivel brać udział w czym – részt venni (részt vesz) vmiben, közreműködik vmiben; kiveszi részét vmiben brać udział w konkursie – résztvenni a versenyben v. pályázatban brać udział w konferencji – konferencián részt venni brać udział w konkursie – pályázni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 644 brać udział w pięcioboju – öttusázni (öttusázik) brać udział w procesji – körmenetben venni részt brać udział w programie – szerepel a műsorban brać udział w wyborach – választásban részt venni brać udział w wyścigach samochodowych – autóversenyezni brać udział w wyścigach konnych – lóversenyezni brać udział w zawodach – versenyezni brać udział w życiu politycznym – részt vesz a politikai életben brać w kluby – (átv.) ráncba szedni, kézbe venni vkit brać w komis coś – bizományba venni vmit brać w niewolę – fogságba ejteni, foglyul ejteni, elfogni, elhurcolni brać w rachubę – számításba v. számba venni brać w rękę, brać brać do ręki – kézbevenni, megfogni brać wzór z czego – mintát venni vmiről brać wzór (z kogo) – példát venni (vkiről) brać wannę – fürdeni, megfürdeni, fürdőt venni brać (z kogo) przykład – példát venni vkitől brać z nich pochop do czego – kedvet kap velünk vmihez brać za dobrą monetę – készpénznek venni brać za złe – rossznéven venni brać zimny prysznic – hideg zuhanyt venni brać się [1. chwytać samego siebie; 2. obejmować siebie wzajemnie; 3. zabierać się do czegoś; 4. zdobywać się na coś; 5. pojawiać się, powstawać, mieć w czymś swe źródło] – kezdeni, elkezdeni, megkezdeni, belekezdeni; belefogni, hozzáfogni, hozzálátni, (do czego) nekilátni brać (bierze) się do czego – belefogni vmibe, hozzáfogni vmihez, hozzálátni vmihez, belekezdeni vmibe, nekilátni vminek; nekifeküdni (nekifekszik) vminek brać się do czego na opak – fordítva kezdeni hozzá vmihez brać się do korda – kardot ragadni, kardot rántani brać się do rzeczy – dologhoz, munkához fogni v. látni brać się na sposób – kieszelni, kigondolni, kimódolni; feltalálni, cselhez folyamodni brać się za bary – ölre menni, birokra kelni brać się za czuby – hajba kap brać się za boki – (átv.) hasát fogni brać się z kim za bary – birokra kelni vkivel brać się za boki ze śmiechu – a hasát v. az oldalát fogja a nevetéstől; pukkadásig nevetni brać się za czuby – hajba kapni - Wersja 01 01 2017. brać się za handel – kereskedéshez látni brać ze sobą – magával visz brajl [pot. alfabet Braille’a] – a vakok írása; Braille-írás; tapintással érzékelhető írás vakok számára 6 pont kombinációjával (Louis Braille (1806-1852), a francia feltaláló nevéről) brajlowski, -a, -ie – Braille-írásos brak [nie ma, brakuje, np. Brak mi czegoś.] + B. – hiány; hiánya/hiányzik; hiányosság; hiba; nincs (z braku czegoś lepszego: jobb híján) brak (niedobór) [I. 1. fakt nieistnienia czegoś; 2. wada, defekt, błąd; 3. wyrób mający usterki] – hiányosság, hiba; fogyaték, szűke vminek, fogyatkozás; fogyatékosság; hézag brak (przemysł) – (wadliwy wyrób) selejt (vmi ami rosszul készült, ami nem felel meg a követelményeknek) brak apetytu – étvágytalanság brak charakteru – jellemhiány, jellemtelenség brak ci statku – nem vagy elég komoly brak czasu – időhiány brak czujności – éberség hiánya brak estetyki – szépség v. esztétika hiánya brak głębszej analizy – nincs v. hiányzik a kellő analízis brak handlowy – kereskedelmi hiány brak czujności – éberség hiánya brak danych – nincs adat (n. a.) brak doświadczenia – tapasztalatlanság brak ilościowy – mennyiségi hiány brak jakościowy – minőségi hiba brak jednego nakrycia – hiányzik egy teríték; egy terítékkel kevesebb van brak kapitału – tőkehiány brak komuś tchu – vkinek légszomja van brak kultury – műveletlenség; kultúrálatlanság brak łaknienia – étvágytalanság brak mi czasu – nincs időm brak mi słów – szóhoz sem tudok jutni, egy szavam sincs brak mi tchu – eláll a lélegzetem, nem jutok lélegzethez brak mieszkań – lakáshiány brak mu czegoś – híján lenni vminek brak mu doświadczenia – nincs v. hiányzik a tapasztalata brak mu logiki – nem tud logikusan gondolkodni v. gondolkozni brak mu piątej klepki – (átv.) hiányzik egy kereke brak mu piątej klępki w głowie – [selejt az ötödik donga a fejében] hiányzik az ötödik kereke; nincs ki mind a négy kereke; hiányzik egy kereke Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 645 brak mu sprytu, a nie apetytu – az igényessége megvan, de nem elég élelmes brak mu tylko ptasiego mleka – [csak a madártej hiányzik neki] mindene megvan, amit szemszája kíván brak na wadze – súlyhiány brak nam jeszcze paru dobronostek do nakrycia stołu – hiányzik még néhány apróság az asztalterítéshez brak naprawialny – kijavítható hiba brak nienaprawialny – kijavíthatatlan hiba brak niskich tonów – kevés (gyenge) mélyhang brak obrotności – nehézkesség brak odpowiedzi na list – a levélre nincs választ brak ogłady – neveletlenség brak oporów – gátlástalanság brak organizacji [syn. bałagan, bezhołowie, bezład, chaos, chaotyczność, dezorganizacja, nieporządek; nieład, zamieszanie] – szervezetlenség brak papieru – papírhiány brak percepcji mowy – szósüketség brak pieniędzy – pénzhiány, pénzszűke; pénztelenség; pénztelen állapot brak powietrza – légszomj brak produkcyjny – termelési selejt brak, przerwa, zanik (sygnału) – jelkimaradás brak przygotowania – készületlenség brak rąk do pracy – munkaerőhiány brak smaku – ízléstelenség brak sygnału wyjściowego – nullakimenet brak siły roboczej – munkaerőhiány brak szczęścia – boldogtalanság brak szumu – zajmenteség brak środków uniemożliwia nam to – az eszközök hiánya lehetetlenné teszi számunkra ezt brak taktu – tapintatlanság, a tapintat hiánya brak talentu – tehetetlenség brak tchu – légszomj brak towaru a. tovarów – áruhiány brak wachowania – neveletlenség brak wody – vízhiány brak wolnych miejsc – megtelt (nincs hely) brak wprawy – gyakorlat hiánya; gyakorlatlanság; ügyetlenség brak wychowania – neveletlenség brak wykształcenia – műveletlenség brak wyrobienia – tapasztalatlanság brak zaufania – bizalmatlanság; bizalom hiánya brak zdolności do podejmowania czynności a. działań prawnych – cselekvőképtelenség - Wersja 01 01 2017. brak zdolności prawnej – cselekvőképtelenség; jogképesség hiánya brakarz [pracownik kontroli technicznej w zakładzie produkcyjnym oceniający jakość gotowych wyrobów]; brakarka – műszaki ellenőr, áruellenőr, csoportosító, válogató, meós (ffi/nő) brakarski, -a, -ie – műszaki ellenőri braki – selejt braknąć, brakować (brakuje) + B. – hiányzik vmi, híja van (vnek); híján van vminek; (czego) kifogy (vmi) brakorób [pot. niesumienny pracownik produkujący braki] – selejtgyártó, lelkiismeretlen munkás brakoróbstwo [produkowanie braków] – selejtgyártás brakować [1. być w zbyt małej ilości; 2. kontrolować jakość wyrobów, odrzucając braki] – hiányozni; hiány mutatkozik vmiben; nem elég; kiselejtezni brakować komu czego – hiányolni brakuje jednej walizki – egy bőrönd hiányzik brakuje mi pięniędzy – nincs elég pénzem brakuje mu chęci – nincs kedve; nincs (meg) kedve (hozzá); hiányzik belőle a szándék brakuje mu piątej klepki – hiényzik egy kereke brakuje pięciu złotych – öt zloty hiányzik brakowanie – selejtezés brakujące ogniwo ewolucji Barcelona melletti ásatások során olyan főemlős maradványai kerültek elő, amely a felfedezők szerint az utolsó közös láncszem lehetett az emberfélék és az emberszabású majmok csoportjának fejlődésében. brakujące ogniwo; brakujące ogniwo [określenie pochodzące od samego Charlesa Darwina, twórcy teorii ewolucji, używane jako nazwa hipotetycznych form o cechach pośrednich pomiędzy współczesnymi organizmami, które powinny występować wśród skamielin, jeśli proces ewolucji zachodził w rzeczywistości. Konieczność istnienia brakujących ogniw niepokoiła Darwina i wynikała z niekompletności zapisu kopalnego. Ślady wielu prehistorycznych organizmów nie Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 646 dotrwały do czasów współczesnych albo jeszcze nikt ich nie odszukał. Proces fosylizacji jest zjawiskiem przypadkowym i niektóre istoty żywe niezwykle rzadko mu ulegają, co powoduje, że znana nauce historia procesu ewolucji na Ziemi jest niepełna.] – hiányzó láncszem; hiányzó láncszem az ember evolúciójában brakteat, brakteaty [1. moneta wybijana jednostronnie z cienkiej blaszki na miękkiej podkładce (łac. nummi bracteati, bractae - blaszka); srebrna moneta z cienkiej blaszki, wybijana jednostronnie, używana w średniowieczu; 2. średniowieczna moneta wybita jednostronnie z cienkiej blaszki na miękkiej podkładce; 3. nazwa bardzo cienkich średniowiecznych pieniążków, wzięta z łaciny, w której nummi bracteati znaczy monety blaszane; były one wytłaczane jednostronnie i tym sposobem z jednej strony wypukłe, a z drugiej wklęsłe. Nazywają je także pół-denarami dla odróżnienia od denarów, mających po obu stronach różne odbicia. Brakteaty polskie, pojawiające się z wiekiem XI-ym, odbijane były ze srebra, cenione wedle wagi, a noszone w umyślnie na to robionych sakwach.] – (dawno) brakteáta v. lemezpénz (latinul: bracteata) [általában olyan érmék elnevezése, melyeknek csak az egyik oldalán van éremkép. Szűkebb értelemben így nevezik a népvándorlás-kori Észak-Európa egyoldalas aranyvereteit, illetve a kora-középkori közép-európai egyoldalas ezüstvereteket. Ismeretesek továbbá hun eredetű és a hun megszállás alatti Indiából származó brakteáták is.] brakujący, -a, -e – hiányos, hiányzó brał co mu się pod ręka nawinęło – fogta v. vitte, ami a keze ügyébe került bram, bramka [1. listwa u szaty, obłoga z haftu, galonu, sznura, taśmy, pasamonu; 2. obszywanie brzegu ubioru listwami tkaniny, obłogami z haftu, taśmy, sznura, czyli bramą, co zabezpieczało ubiór przed rozdarciem] – ruhaszegély bram- pierwszy człon wyrazów złożonych oznaczających części omasztowania, ożaglowania i olinowania, znajdujące się bezpośrednio nad stengą masztu] – (ném.) bram-; sudar- [Sudar (növ.), a fa törzsének egyik része; az első gallytól a fa csúcsáig terjed, mint a fakorona fő tengelye; Sudar (ném. Bram), tengerészműnyelven az árboc második meghosszabbító részének (Sudarszár), valamint az ahhoz tartozó különféle árbocozati alkatrészek neve; - Wersja 01 01 2017. vannak Sudar-vitorlafák, Sudar-szárak, Sudar-fékek, Sudar-vitorlák stb.] brama [1. ruchome zamknięcie otworu wejściowego i wjazdowego do budynku, ogrodu, podwórza itp.; 2. przejście w murach obronnych prowadzące w obręb twierdzy lub miasta; 3. W dawnej polszczyźnie brama i brona, bramny i bronny – należą do synonimów i bardzo często używane są w jednem i tem samem znaczeniu, zwłaszcza gdy mowa o bramach warownych, t. j. zamkowych, lub w basztach miejskich. Związek ten zagadkowy dwuch wyrazów, mających dzisiaj zupełnie odrębne znaczenie, staje się bardzo jasnym, gdy zważymy, z czego właściwie składała się w dawnych wiekach brama obronna. Oto składała się z odrzwi czyli obramowania, t. j. właściwej bramy, w której osadzone były na zawiasach lub biegunach wrota, a w bramach warowniejszych – z kraty żelaznej, spuszczanej z góry w otwór bramy, stanowiącej właściwą obronę i stąd nazwanej „broną”. 4. tworzyła część składową obwarowania miejskiego, ale zarazem była ona dla mieszkańców miejscem zebrań politycznych, załatwiania spraw handlowych, a zwłaszcza sądowych. Stąd "w bramie"= "sądzie"] – kapu, kapualja, kapualj; porta; kulcs v. út vmihez brama (wrota) [sama brama i plac do niej przyległy były miejscem zebrań. Załatwiano tam sprawy natury gospodarczej, politycznej, gdzie odbywały się sądy. Nie zawsze załatwiano tam sprawy rzetelnie. Sam król w niej zasiadywał i przyjmował interesantów, słuchał proroctw. Bramy miały wieże, były warowne i często służyły jako symbol siły i obrony. W Nowym Jeruzalemie bramy nie będą zamykane. Perły na nich symbolizują chwałę Chrystusa w Jego działalności w kościele. Pan mówi o bramie ciasnej, która prowadzi na zatracenie i bramie wąskiej, przez którą niewielu wchodzi. Prowadzi ona do żywota wiecznego.] – kapu Brama Adama, Bamberg. [Brama Adama (Adamspforte) znajduje się na wschodniej elewacji południowo-wschodniej wieży.] – ádámkapu [templomkapu, a kegyelemkapu párja a 12. századig. - Hamvazószerdán a vezeklők, akiket a nagyböjt idejére kizártak a tp-ból, az ádámkapun át hagyták el a templomot. Az ádámkapu név részben a kapu képprogramjából (kiűzetés a Paradicsomból, kemény munka, bűnök Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia siratása, végítélet, okos és balga szüzek), részben onnan ered, hogy egy idő után már csak a vezeklők képviselőit, végül 1 képviselőt küldtek ki a templomból, akit Ádámnak neveztek.] 647 Brama Adama, Bamberg brama miejska – városkapu brama niebios – a mennyország kapuja brama triumfalna v. tryumfalna – diadalkapu brama wjazdowa – nagykapu, kapu v. bejárókapu (kocsinak) ; kapualj brama wypadowa – kiindulási pont brama z kratą – rácsoskapu brama zamkowa – várkapu Brama Zamkowa w Lubece (niem. Burgtor) [północna brama wjazdowa do miasta Lubeki, jedna z czterech bram miejskiego muru obronnego. Jej nazwa pochodzi od lubeckiego zamku (niem. Lübecker Burg), który w 1227 został zamieniony w klasztor (niem. Burgkloster). Brama Zamkowa jest jednym z zabytków lubeckiego hanzeatyckiego Starego Miasta, które w 1987 zostało wpisane na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO.] – Holstentor: Lübecki Várkapu (1444-ben épült, gótikus stílusban. Az egykori négy városkapu egyike, a középkori várfalrendszer része.] Brama, Brahma, Brahman [w hinduizmie: bóg stwórca] – (szanszkrit; Brahma = a világ lelke) 1. a (indiai) hindu hármas istenség első személye, a világ teremtője; a hindu vallásban a világ teremtője; 2. a hindu hármas istenség (Brahma, Visnu, Siva) első személye: pap, tudós bramaizm, bramanizm, braminizm [jedna z głównych religii Indii, późniejsza faza wedyzmu (1. poł. I tysiąclecia p.n.e.), poprzedzająca współczesną jej formę hinduizm.] – (szanszkrit) bráhmaizmus; a lélekvándorlást tanító, hindu természeti vallás; Brahma tanítása; a kelet-indiai hinduk vallása a Véda-hitből sarjadt. bramin [sanskr. brāhmana dosł. 'modlitewny' od brahman 'modlitwa'; bramin (-man) kapłan, członek najwyższej kasty hinduskiej; przen. iron. o członkach - Wersja 01 01 2017. ekskluzywnej kasty arystokracji Nowej Anglii (USA).] – (szanszkrit) brahman, brahmin; a bráhman vallás papja; a hindu társadalom legfelső kasztjának tagja; Brahma papja bramka [1. niewielka brama, furtka; 2. w grach zespołowych: dwa słupki połączone u góry poprzeczką, od tyłu ograniczone siatką; 3. punkt zdobyty w tych grach przez umieszczenie piłki lub krążka w bramce; 4. pilnowane przed niepożądanymi gośćmi wejście do jakiegoś lokalu; 5. w kajakarstwie, narciarstwie: każde z miejsc ograniczonych słupkami, między którymi zawodnik powinien przejechać] – kapu, futballkapu; gól bramka kontaktowa [gol zdobyty przez drużynę przegrywającą różnicą dwóch bramek, zmniejszający tę różnicę o jedną bramkę] – gólhátrányt csökkenteni bramka pobierania opłat za przejazd autostradę – fizetőkapu (autópályán) bramka samobójcza [nieumyślne wstrzelenie piłki, krążka do własnej bramki] – öngól bramkarz [(sport) w drużynie piłki nożnej: ten, kto stojąc najbliżej bramki pilnuje, aby piłka do niej nie trafiła] – kapus bramkowy, -a, -e – kapu-; kapus bramować [okładać lub obszywać brzegi jakiegoś przedmiotu listwą lub lamówką] – szegni, beszegni (ruhát); (hajózás) deszkázni, páncélozni bramować maszt – árbócot felállítani bramowanie [1. daw. to, czym się bramuje; 2. obramowanie, listwa dla wzmocnienia lub ozdobienia brzegów sukni lub ubrania. Za Jagiellonów słyszymy ciągle o haftowanych bramach na sztach. Nosiły ją na głowie także dziewczęta, czyli czółko ze złota.] – szegés, beszegés Bramy Jerozolimy [pozwalające na dostanie się do wnętrza Starego Miasta w Jerozolimie zabytkowe wejścia, w przeważającej części pochodzące z czasów tureckiego sułtana Sulejmana Wspaniałego, który w roku 1542 otoczył miasto fortyfikacjami obronnymi, istniejącymi do dziś. Jest ich osiem: od zachodu Brama Jafska, od południa Bramy Dawida i Gnojna, od wschodu Brama Złota (zamknięta) i Lwów, od północy Bramy Heroda, Damasceńska oraz Nowa.] – Jeruzsálemi kapuk (János a jeruzsálemi kapuk egyikén át vezette el Jézust egy kisebb tóhoz, melyet Bethesdának neveztek.) [Jeruzsálem híres kapui. A városba nyolc kapu vezet, melyek egyike be van falazva. A keleti falon a Szent István (keresztény elnevezése), Oroszlános Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 648 kapu (zsidó neve), Bab Sitti Maryam (Szűz Mária kapuja, arab neve) mely a Via Dolorosa-ra vezet. A hagyomány ide helyezi István, első vértanú megkövezését. Az Arany kapu régóta be van falazva, mert közvetlenül a szétdúlt Templomra nyílott s a mohamedán hit szerint ezen fog bejönni a hódító zsidó Messiás, aki a várost tőlük visszafoglalja. Északon három kapu; a Herodes kapu a mohamedán negyedbe, majd a Damascus kapu, ami az újvárosba vezet, és északnyugaton az Óváros sarkán az Új kapu, ami a keresztény negyedbe vezet. Nyugaton csak egy kapu van, a Jaffa kapu (mi a Jaffa Road-on laktunk.) Itt van Dávid király tornya, a Heródes Citadella, ami az egyik legismertebb szimbólum (a Szikla Dóm mellett) és végül a déli oldalon a Sion kapu (Dávid próféta kapuja), ami az örmény negyedbe visz, szemben a Sion hegyével, ahol a hagyomány szerinti Dávid király sírja látható. A Sion kapu tele van lövésnyomokkal, a jordániai és az izraeli hadsereg összecsapásainak a nyomai láthatóak. Végül, hogy a kört bezárjuk a Szemét kapu a zsidó negyed, és a Siratófal felé visz. Az Olajfák hegyével szembeni Oroszlános kapun át, az arab negyedben van Via Dolorosa, a Fájdalmak útja. Ez a hagyomány szerinti útvonal, ahol a római katonák a városon keresztül az elitélteket a kivégzőhelyre kisérték. A mai Jeruzsálem 715 m-re van magasabban az ókori városnál.] bramy piekielne – a pokol tornáca - Wersja 01 01 2017. bramy zamku – várkapu branda [ognisko, zob. → fojera] – [Słowniczek języka śląskiego] tűz brandy [wym. brendy] [wysokoprocentowy napój alkoholowy oddestylowany z wina lub ze sfermentowanej miazgi winogronowej] – (ang.) brandy, borpárlat, konyak branie – fogás, megfogás branie udziału – részvétel braniec [1. daw. jeniec; 2. daw. osoba wzięta do wojska] – (dawno) fogoly, rab branka1 [daw. «kobieta wzięta do niewoli] – női rab v. fogoly branka2 [1. daw. wywóz na przymusowe roboty; 2. daw. przymusowy pobór do wojska] (dawno) sorozás, újoncozás brankard [kryty wagon pociągu towarowego, przeznaczony dla kierownika i obsługi pociągu] – vasúti poggyászkocsi bransoleta [duża, masywna bransoletka] – karperec, karkötő bransoletka [ozdoba w kształcie małej obręczy, noszona zwykle na przegubie dłoni] – karkötő; bilics; karóralánc bransoletki [pot. kajdanki] – kézbilics brant [tak zwano czyste, wypalone srebro i złoto] – (dawno) tiszta ezüst v. arany branża [fr. branche 'gałąź; odnoga; branża' z późn.łac. branca 'łapa z pazurami; pazur'; gałąź (dział) przemysłu a. handlu] – (fr.) branche, brans, brancs; iparág, szakma, szak, ágazat, foglalkozási ág branża handlowa – kereskedelmi ágazat v. szakma branża kupiecka – kereskedői szakma branża przemysłowa – ipari ágazat branżowy, -a, -e [przymiotnik od: branża] – iparági, szakmai; szakma-; brancsbeli, a szakmához tartozó (brancsbeli) branżowy spis firm – ágazati cégjegyzék brasy, bras [lina służąca do manewrowania żaglami w płaszczyźnie poziomej] – vitorlarúd-, fékkötél v. ferdítőkötél (keresztvitorlánál) Braszów (rum. Braşov, 1951-1961: (Oraşul) Stalin, węg. Brassó, niem. Kronstadt, saski dialekt siedmiogrodzki Krunen) [miasto w środkowej Rumunii, w okręgu Braszów (Siedmiogród), ok. 166 km od Bukaresztu.] – Brassó (románul Braşov, németül Kronstadt, latinul Brassovia, vagy Corona) [város Romániában. 1950. szeptember 8. és 1960. december 24. között a neve Oraşul Stalin (Sztálinváros) volt. Az erdélyi szászok egykori nagy központja, régen Brassó vármegye, ma Brassó megye Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 649 székhelye. Brassópojána tartozik hozzá. Magyarországi testvérvárosa 1993 óta Győr.] brat [1. każdy z synów mających wspólnych rodziców w stosunku do drugiego syna lub córki; 2. człowiek, z którym jest się związanym przyjaźnią; 3. o bliźnim jako o istocie zasługującej na życzliwość; 4. poufale lub protekcjonalnie o mężczyźnie; 5. zakonnik, mnich; 6. członek bractwa lub ugrupowania religijnego; 7. Pierwiastkowo każdy zakonnik nazywał się bratem (Włosi skracając wyraz frate, przed imieniem zakonnika mówią fra). Później wyrobiły się rozróżnienia, których przestrzegano w staropolszczyźnie, a mianowicie: wszyscy zakonnicy zgromadzeń żebrzących, jak: dominikanie, franciszkanie, bernardyni, augustjanie, karmelici, trynitarze, bracia miłosierdzia, również i dostojnicy kościelni, do tych zakonów należący, np. biskupi, nazywali się braćmi; zakonnicy zaś, należący do zgromadzeń nieżebrzących, tytułowali się ojcami (pater), a nadto po łacinie panami (dominus). Braćmi nazywali się jeszcze we wszystkich klasztorach laicy (fratres conversi), którzy złożyli śluby zakonne, lecz nie otrzymali święceń, czyli nie zostali wyksiężeni i spełniali służbę w klasztorze i kościele. 8. w języku biblijnym oznacza także kuzyna. W znaczeniu przenośnym: w ST - członek narodu wybranego, w NT chrześcijanin, członek Kościoła; 9. brat (łac. fratres) - popularna lub oficjalna nazwa, tu - franciszkanów propagujących postawę braterstwa ewangelicznego; członkowie Zakonu nie przyjmujący święceń kapłańskich.] – báty, öccs, fivér, fiútestvér, atyafi [młodszy brat: öccs; starszy brat: báty]; kartárs, szaktárs, hasonszőrű; jóbarát, legjobb barát; (átv.) iker; (egyház) testvér, szerzetes, barát; (egyh.) testvér (lat. fratres) [hétköznapi vagy hivatalos kifejezés, itt - az evangéliumi felebaráti magatartást propagáló ferencesek, a rend tagjai nem felszentelt papok] brat, bracia [są ludźmi zrodzonymi z jednych rodziców, jednej matki, jednego ojca, należący do jednego narodu. Dawid nazywał swojego serdecznego przyjaciela, Jonatana, bratem. Abraham nazwał Lota bratanka swego, bratem. W Nowym Testamencie słowo brat jest najwyższym tytułem dla tych, co zrodzeni zostali z krwi Jezusa Chrystusa. Jezus w swym uniżeniu używa tego tytułu w stosunku do tych, co Go przyjęli. W Gal. 2;4 jest napisane o fałszywych braciach.] – (biblia) - Wersja 01 01 2017. testvér, fivér; (bracia) testvérek, fivérek; (egyh.) testvér (lat. fratres) [hétköznapi vagy hivatalos kifejezés, itt - az evangéliumi felebaráti magatartást propagáló ferencesek, a rend tagjai nem felszentelt papok] brat bliźniaczy – ikerfivér brat, braciszek – fivér, bátyus brat cioteczny – unokatestvér (férfiágon), unokafivér brat furtian (zob. furtian) – portásbarát, a kolostor kapusa; (egyh.) furticmus (lat. portarius, ném. Pforte, fúrta - kapu) [portás, a kolostor kapuját kinyitó és bezáró szerzetes vagy világi személy, aki az elöljáró jóváhagyásával lehívja a szerzeteseket a beszélgetőbe.] brat i siostra – testvérek; fivér és nővér brat łata – jóbarát brat mleczny – tejtestvér (egy anya tején nevelődött két gyermek) brat młodszy – öcs, fiatalabb fitestvér brat po Adamie (i Ewie) [osoba nie spokrewniona] – nem rokon személy brat przyrodni – mostohatestvér, féltestvér, félfivér brat rodzony – édestestvér; vérszerinti testvér brat starszy – báty, idősebb fitestvér brat stryjeczny – unokatestvér, unokabátya brat wujeczny – unokatestvér, unokaöccs brat zakonny – szerzetes barát bratać się – barátkozni, pajtáskodni, bizalmaskodni bratanek (brataniec) [syn brata] – unokaöccs (fivér fia); [Polak Węgier dwa bratanki: lengyel magyar két jóbarát] bratanica (córka brata; bratanka) – unokahúg (fivér leánya) brataniec – unokaöcs (a fivér fia) bratanka – unokahúg bratek [1. zdrobnienie od: brat; 2. roślina ozdobna] – 1. (od brat) öcskös; 2. árvácska (Viola) braterski, -a, -ie [1. przyjacielski, serdeczny; 2. daw. właściwy bratu – każdemu z synów mających wspólnych rodziców] – testvéri, testvéries [po bratersku: testvérisen; testvéri v. baráti módon]; baráti braterska wspólnota – testvéri közösség braterska współpraca – testvéri együttműködés bratersko – barátian braterstwo [I. 1. więzy pokrewieństwa łączące synów jednych rodziców; 2. uczucia braterskie, oparte na zaufaniu, szczerości; przyjaźń, solidarność; II. brat z żoną] – testvériség, barátság; a fivér és felesége braterstwo broni – fegyverbarátság Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 650 braterstwo krwi [nierozerwalny związek dwu lub kilku osób zawarty ceremonialnie poprzez obrzęd symbolicznego zmieszania krwi] – vértestvérség [a testvérré fogadás egyik formája, az a viszony, amely azok között jött létre, akik egymás vérének összeöntése és kölcsönös ivása vagy ízlelése alapján megfogadták, hogy testvéreknek tekintik egymást. Ez a szokás szinte az egész világon elterjedt és kölcsönös segítségnyújtást, véd- és dacszövetséget jelentett. Mo.-on a vérszerződés utal arra, hogy őseinknél is szokásban volt a vértestvérség, de mint élő hagyomány nem ismeretes.] braterstwo narodów – a népek barátsága bratherinigi [śledzie opiekane, zazwyczaj w zalewie octowej] – [Słowniczek języka śląskiego] sült hering, rendszerint ecetes lében bratkartofle [kartofle smażone na patelni]] – [Słowniczek języka śląskiego] serpenyőben, zsírban sült burgonya bratku!, bracie! – öcsém! bratni, -a, -ie [1. związany pokrewieństwem rodzinnym lub narodowym, np. bratnia dusza; 2. przyjacielski, serdeczny] – testvéri, testvér-; felebaráti bratni naród – testvérnép bratnie narody – testvérnépek, testvéri népek; baráti nemzetek v. országok bratniak – (dawno) egyetemi és főiskolai hallgatók segélypénztára bratobójca [zabójca brata] – testvérgyilkos (ff.) bratobójczo – testvérgyilkos módon bratobójczy, -a, -e – testvérgyilkos bratobójcza wojna a. walka – testvérharc bratobójczyni [zabójczyni własnego brata] – testvérgyilkos (lány v. nő) bratobójstwo – testvérgyilkosság bratowa [żona brata] – sógornő (a fitestvér neje; fiútestvér felesége); ángy; sógorasszony bratruła, bratrura [niem. reg. Bratröhre lub jid.; piekarnik] – [Słowniczek języka śląskiego] sütő, sütőkemence, elektromos sütő bratszpil [wciągarka do podnoszenia kotwic; braszpil, winda kotwiczna] – fekvő horgonytekerő, horgonycsörlő Bratysława [(słow. Bratislava, niem. Pressburg, węg. Pozsony, dawniej Pożoń, Preszburg) – stolica i największe miasto Słowacji] – Pozsony (szlovákul Bratislava, 1919-ig régi elnevezéssel Wilsonovo mesto Prešporok avagy Prešporek, németül Pressburg) [Szlovákia fővárosa, az ország kulturális, kereskedelmi és ipari központja.] - Wersja 01 01 2017. brauning, browning[wym. brauning] [ręczna broń automatyczna, zwł. płaski pistolet [ręczny pistolet automatyczny; od nazwiska konstruktora, inż. amer.: John M. Browning (1854-1926)] – browning, gyorslövetű pisztoly brauza [1. reg. śl. prysznic (na kopalni); 2. kwaśny napój gazowany, oranżada] – [Słowniczek języka śląskiego] zuhany; savanyú szénsavas ital; narancslé bravissima! – nagyon helyes! (nőnek szól) bravissimo! [wym. brawiss-imo] [wykrzyknik wyrażający najwyższą pochwałę] – nagyon helyes! (férfinak) brawa – taps brawa, okłaski się sypią – az éljenzések, a tapsok záporoznak brawada [junactwo, zadzierzystość; przechwałki] – kérkedés, vakmerőség, virtuskodás brawo – (ol.) brávó; bérgyilkos (Olaszországban a XVII-XVIII. században); mindenre elszánt ember brawo [1. oklaski wyrażające uznanie, zachwyt; 2. wykrzyknik wyrażający pochwałę, zadowolenie; 3. bardzo dobrze!", "świetnie!"; oklaski, okrzyki wyrażające uznanie] – (ol.) bravó!, remek!, nagyszerű!, éljen!, hogy volt! [bić brawo – tapsolni]; helyes!, jól van!, kitűnő! (helyeslés) brawo bravissimo! – bravo bravissimo! brawura [1. wł. bravura 'brawura' i fr. bravade 'brawada' (z wł. bravata 'jp.' r.ż. od bravato p.p.) od bravare 'brawurować' z bravo 'śmiały; wyśmienity; brawo' z łac. barbarus od gr. Bárbaros; nierozważna zuchwałość, zbędne narażanie się dla popisu, ryzykanctwo; dzielność (na pokaz); muz. wirtuozeria; 2. chęć popisania się odwagą] – (fr.) bravúr, merészség, bátorság, elszántság; bátor tett, hőstett; nehéz, nyaktörő vállalkozás; nagy ügyességre valló kiváló teljesítmény; legénykedés, hősködés brawurować – vakmerősködni, vitézkedni; merészséget, hőstettet követni el; nyaktörő vállalkozást kifejteni brawurowo – bravúrosan, merészen, bátran brawurowy, -a, -e [pełen brawury, odważny, zuchwały, ryzykancki] – merész, bátor, vakmerő, bravúros Brazylia (pełna nazwa: Federacyjna Republika Brazylii; port. Brasil, República Federativa do Brasil) [największe pod względem powierzchni i liczby mieszkańców państwo Ameryki Południowej.] – Brazília; Brazil Szövetségi Köztársaság (portugálul: Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 651 República Federativa do Brasil) [Dél- és Latin-Amerika legnépesebb és legnagyobb kiterjedésű országa.] Brazylijczyk [obywatel Brazylii], Brazylijka – brazil, brazíliai (ffi/nő) brazylijski, -a, -e [związany z państwem Brazylia] – brazil, brazíliai brąz [1. stop miedzi z innymi metalami; 2. przedmiot wykonany z brązu; 3. kolor brązowy; 4. brązowy medal; 5. pigment metaliczny stosowany do wyrobu farb i emalii] – bronz, barnaréz; bronz szín; barna, barna szín brązować [1. pokrywać powierzchnię przedmiotów powłoką brązu; 2. druk. powlekać świeżo zadrukowane odbitki proszkiem metalicznym w celu nadania im odcienia srebra lub złota; 3. oceniać kogoś, coś bezkrytycznie] – bronzzal bevonni; (átv.) kritika nélkül méltatni vkit brązowe – (włosy) barna brązowić się [mieć brązowy kolor, odróżniać się od tła brązowym kolorem] – bronzzal bevonódni, bronzozódni; bronz színt nyerni v. kapni brązowieć [1. przybierać kolor brązowy; brązowić się] – bronz színt kapni v. szerezni brązownictwo [wykonywanie przedmiotów z brązu] – bronzművesség; (átv.) híres emberek és tettek „istenítése” brązownik [rzemieślnik wykonujący przedmioty z brązu] – bronzműves, rézműves brązowo – bronzosan brązowy, -a, -e [1. mający kolor brązu – stopu; 2. zrobiony z brązu] – bronz-, barna, bronzbarna, bronzszínű, barnaszínű; bronzból való brązowy medal [medal przyznawany za trzecie miejsce w zawodach sportowych, w konkursie, na wystawie] – (sp) bronzérem brązowy medalista [zdobywca brązowego medalu] – bronzérmes, harmadik helyezett break [wym. brejk] [w boksie: komenda sędziego nakazująca chwilowe zaprzestanie walki] – (ang.) a dzsesszben a melódiákat összekötő rögtönzések; nyitott, magas kocsi padokkal; (sp) össze (vezényszó bokszban) Break once run anywhere (spotykane także break once run everywhere) [reguła dotycząca zabezpieczeń zamkniętego oprogramowania, mówiąca, że zabezpieczenia wystarczy złamać raz i można korzystać z tego wszędzie, gdzie się chce.] – (ang.) Break Once Run Anywhere' (egyszer feltöröd, akárhol fut) [típusú visszaélések, melyek szerint a jogvédett anyagokat elég egyszer feltörni, onnantól - Wersja 01 01 2017. kezdve ha felkerül a hálóra, akkor bárki számára elérhetővé válnak.] breakfast – (ang.) breakfast; reggeli breakpoint, break point [wym. brejkpojnt] [w tenisie: sytuacja, w której stronie broniącej się brakuje tylko jednej piłki do zdobycia gema; też: ta piłka] – (ang.) break point; elnyerése után esély van az ellenfél adogatójátékát elvenni break-maszyna – (zene) lábcsín (állványra szerelt, pedállal működtetett réztányér-pár) breccia, brekcja (druzgot, okruchowiec) [ostrokrawędziowa skała okruchowa składająca się z fragmentów innych skał i minerałów scementowanych ze sobą przy pomocy spoiwa krzemionkowego, wapiennego, żelazistego, iłowego lub in.] – breccia, (ásványtan) kisebb darabokból lazán összeálló homokkő brecha [łom, gruba deska (decha)] – [Słowniczek języka śląskiego] vastag palló, deszka brednia [bzdura, niedorzeczność] – badarság, badar beszéd, ostobaság; bohóság; marhaság bredzić [1. mówić bez sensu w czasie snu lub w chorobie; 2. mówić głupstwa, bzdury; też: opowiadać o rzeczach i sprawach nieważnych] – mellébeszélni (gadać od rzeczy), badarságokat mondani, fecsegni, dumálni, halandzsázni; félrebeszélni; derilálni (lázában, álmában) bredzić jak na mękach – összevissza beszélni, mint akit nyúznak (a kínpadon) bredzić w gorączze – a láztól félrebeszélni Breitschwanz (futro karakuły) – Breitschwanz [1. A karakul juh születés után azonnal elpusztított bárányainak szőre. A szőrmének nagyon vékony, könnyű bőre van, a szőrme optikája lapos és enyhén loknis. 2. rajzos bársonybárány; koraszülött v. egy-két napos karakül bárány moarés rajzolatú, selymesen mélyfekete prémje.] Breitschwanz (futro karakuły) breja, bryja [pot. gęsta, półpłynna masa o nieprzyjemnym wyglądzie] – pép brek [1. odkryty, czterokołowy pojazd konny na resorach, z bocznymi ławkami; 2. budka przy krótszej ścianie wagonu towarowego, przeznaczona dla hamującego pociąg] – Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 652 kétkerekű lovaskocsi, bricska; könnyű, nyitott utazókocsi négy személyre brekinia [1. brzęk; 2. drzewo o skórzastych liściach, podobnych do liści klonu; 3. drzewo wysokie do 30 m, lasy liściaste, południowo-wschodnia Polska, chronione; 4. drzewo z rodziny różowatych, brzęk; 5. gatunek jarzębu] – (drzewo) berkenye; [Jarząb brekinia, jarząb brzęk (Sorbus torminalis): barkócaberkenye, barkócafa v. barkóca (Sorbus torminalis)] breloczek – kabalatárgy, kis apróság, csecsebecsécske brelok [ozdobny wisiorek, noszony np. przy kluczach] – (fr.) breloque; apróság, zsuzsu, csecsebecse (óraláncon) [Kis méretű, fém-, elefántcsont- vagy porcelán csüngő] Brema (niem. Bremen) [miasto w północnych Niemczech, położone nad rzeką Wezerą w odległości ok. 60 km od jej ujścia do Morza Północnego. Brema jest stolicą najmniejszego z krajów związkowych Niemiec – "Wolnego Hanzeatyckiego Miasta Brema" (Freie Hansestadt Bremen), na które składa się miasto Brema i leżące około 60 km na północ Bremerhaven.] – Bréma (németül Bremen, hivatalosan Freie Hansestadt Bremen), azaz Bréma Szabad Hanzaváros Németország szaknyugati részén fekszik, Bréma tartomány zékhelye, egyike annak a három városnak, amelyek szabad tartománnyal rendelkeznek.(a másik kettő: Berlin; Hamburg)] Brema (niem. Freie Hansestadt Bremen - Wolne Miasto Hanzeatyckie Brema) [najmniejszy pod względem powierzchni i ludności kraj związkowy Niemiec.] – Bréma Szabad Hanzaváros (németül: Freie Hansestadt Bremen) [tartomány egy németországi városállam. Bréma neve egyszerre jelenti a tartományt és Bréma várost magát] Bretania (fr. Bretagne, bret. Breizh) [kraina historyczna i region w północnozachodniej Francji, położony na Półwyspie Bretońskim, nad Oceanem Atlantyckim] – Bretagne [(bretonul Breizh [bʁejs] a hat kelta nemzet egyike, Franciaország egyik régiója.] bretnal [długi gwóźdź z dużym, płaskim łebkiem] – deszkaszeg Bretonka, Bretończyk – breton (ffi/nő) bretonka – női sapka, breton sapka bretoński, -a, -e [przymiotnik od: Bretania] – breton brevi manu [1. wyrażenie łacińskie powszechnie w Polsce używane na oznaczenie pisma - Wersja 01 01 2017. urzędowego, skreślonego odręcznie, natychmiastowo, np. jakiegoś rozkazu, uwiadomienia i t. p., bez zachowania zwykłej formy urzędowej. Dlatego z pism takich nie wydawano interesantom urzędowych kopii. 2. w skrócie; odręcznie] – (lat.) brevi manu (rövid kézzel); rövid úton, formaságok nélkül (rövidítve b.m.), [rövid úton, késedelem nélkül, a szokásos hivatali formaságok mellőzésével, esetleg: minden teketória nélkül] brevis, brewis (1. brevis 'krótki'; zapis nutowy; 2. znak krótkości. Znak diakrytyczny stosowany w języku rumuńskim, tureckim, wietnamskim i innych. Służy do oznaczania zwykle samogłosek słabych tzw. krótkich. W cyrylicy występuje w rosyjskim z Й, й oraz białoruskim Ў .) – (lat.) brevis; rövid; kottaleírás; (gram) a hang hosszúságának jele; vonal, mint hangmagasság-megállapító jel Brevis ipsa vita est, sed malis fit longior. [(łac.) Życie samo jest krótkie, lecz przez cierpienia staje się dłuższe. Autor: Publiliusz Syrus] - Brevis ipsa vita est, sed malis fit longior. - Az élet önmagában rövid, de a szenvedések meghosszabbítják. (Publilius Syrus) breviter, sed bene (łac.) – breviter, sed bene; Röviden,de velősen brew, brwi [łukowate pasmo krótkich włosów rosnących nad okiem] – szemöldök brewe [pismo, dekret papieski sformułowany mniej uroczyście niż bulla] – (lat. breve = rövid) bréve, egyszerű pápai oklevél; rövid, egyszerű kérdést érintő pápai irat [kevésbé ünnepélyes formájú pápai okirat, körlevél.] breweryjo [awantura] – [Słowniczek języka śląskiego] aventure; kaland; botrány, veszekedés breweryjok [awanturnik] – [Słowniczek języka śląskiego] aventurier; kalandor; botrányokozó, veszekedő, kötekedő, izgága (ember) brewet – (fr.) brevet; királyi aláírással ellátott okmány; szabadalom, pátens brewerie (kłótnie, awantury) – felfordulás, lárma, zenebona, zsivaj, veszekedés, civakodás brewiarz [1. łac. breviarium 'skrót' i śrdw.łac. breve 'jw.' (z późn.łac. 'list; streszczenie' z łac. r.nij.) od brevis 'krótki'; Kośc.rz.kat. książka zawierająca zbiór modlitw, psalmów, wyjątków z Pisma św.; godziny kanoniczne; 1. «zbiór obowiązkowych modlitw, przeznaczony dla duchownych katolickich; 2. książka zawierająca ten zbiór; 3. krótki zbiór modlitw, psalmów, pieśni, nauk, lekcyi Pisma św. i zdań Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 653 ojców kościoła] – (lat. rövidlet) breviárium, zsolozsmakönyv, katolikus papi zsolozsmáskönyv; papi imádságos könyv szentírási szakaszokból, az egyházatyákból és a szentek életéből összeállítva [a régi időkben terjedelmesebb imakönyveket a XII. században rövidítették meg, 1568-ban megújították, legújabb alakját 1911-ben nyerte]; szemelvénygyűjtemény (többnyire egy szerző műveiből) brewiarze polskie [W bibljotekach i wykazach bibljograficznych znajdujemy brewiarze, drukowane dla kościołów: gnieźnieńskiego, krakowskiego, poznańskiego, płockiego i włocławskiego.] – lengyel breviáriumok brewiarzowy, -a, -e – breviáriumbrewka – szemöldököcske brezent [1. gruba tkanina nieprzemakalna; 2. rodzaj grubej, mocnej tkaniny o splocie płóciennym. Produkuje się ją z przędzy lnianej albo konopnej. Tkana bardzo gęsto i impregnowana dzięki czemu jest bardzo wytrzymała i odporna na przemakanie. Stosuje się ją do wyrobu odzieży, plandek, pokrowców itp.] – vízmentes vászontakaró, ponyva brezentowy, -a, -e – ponyva-, ponyvás BRI – Basic Rate Interface for ISDN line; (BRI, 2B+D, 2B1D) [standard warstwy fizycznej podstawowego interfejsu ISDN, zdefiniowanego przez ITU.] - ISDN BRI: ISDN alapcsatlakozás (Basic Rate Interface) [alapsebességű hozzáférés a meglévő előfizetői érpárokon. Három logikai csatornát (2B+D), azaz 2 egymástól független 64 kbit/s átviteli sebességű csatornát és egy 16 kbit/s-os csomagkapcsolt csatornát jelent. Ez utóbbi jelzésüzeneteket szállít a használó végberendezései és a központ között. Egy ISDN-alapcsatlakozás általában egy hívószámmal rendelkezik.] bric-à-brac [wym. brikabrak] [zbiór przedmiotów o charakterze antykwarycznym] – (fr.) bric-à-brac (antik jellegű tárgyak gyűjteménye); vicik-vacak brifa [gołąb pocztowy] – [Słowniczek języka śląskiego] postagalamb - Wersja 01 01 2017. brifkastla [niem. Briefkasten; skrzynka na listy] – [Słowniczek języka śląskiego] levelesláda brifkarta (pocztówka, karta pocztowa) – (ném.) Briefkarten; levelezőlap; üdvözlőlap; (widokówka) képes levelezőlap, képeslap briftasza [niem. Brieftasche; portfel (ziemia bytomsko-tarnogórska, ziemia toszeckogliwicka), teczka na dokumenty (ziemia pszczyńska, Śląsk Opolski)] – [Słowniczek języka śląskiego] tárca, levéltárca, irattárca; (z aktami) irattáska, aktatáska briftreger, briftriger, briftryjger [niem. Briefträger; listonosz] – [Słowniczek języka śląskiego] levélhordó, postás, kézbesítő, levélkézbesítő brillante (wym. brijant, brillante) = błyskotliwie, efektownie – brillante; csillogóan, csillogva, fényesen brio [określenie wykonawcze: żwawo, błyskotliwie, z werwą]; brioso – brio; (zene) erő, lendület brio- [pierwszy człon wyrazów złożonych wskazujący na ich związek znaczeniowy z mchem] – brio-; tűzbriofil [organizm zwierzęcy lub roślinny żyjący wśród mchów] – tűzkedvelő British Telecom [firma telekomunikacyjna w Wielkiej Brytanii] – BT, British Telecom (angol telefontársaság) brnąć [1. posuwać się z trudem po terenie zalanym wodą, grząskim, piaszczystym; 2. posuwając się z trudem, wchodzić w coś coraz głębiej; 3. doprowadzać do sytuacji, z której trudno znaleźć wyjście] – gázolni, belesüppedni; hatolni, behatolni, gázolni vmiben; (átv.) elsüllyedni, elmerülni, elúszni vmiben brnąć po wodzie – vízben gázolni brnąć w długi – úszni az adósságban Brno [(niem. Brünn, łac. Bruna, dawna nazwa polska Berno) – miasto na Morawach, w Republice Czeskiej, położone w południowo-wschodniej części kraju u zbiegu rzek Svratki i Svitavy. Drugie co do wielkości miasto Republiki Czeskiej, największe miasto Moraw, stolica kraju południowomorawskiego.] - (morva) Brno (magyarul Brünn, a németből) város Csehországban, Morvaország fővárosa] Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 654 broadband {przym.}; czyli szerokopasmowy {przym. m.} [komp.] [szerokopasmowy dostęp do Internetu - to pojęcie nieostre. Mimo prób, nie udało się ustalić jednej, spójnej definicji tego terminu - generalnie, przyjmuje się, że jest to DSL-owy lub kablowy dostęp do Internetu. Niektórzy utrzymują jednak, że z 'prawdziwym' broadbandem do czynienia mamy dopiero przy transmisji o przepływności binarnej nie mniejszej niż 1,544 Mb/s (Ameryka) lub 2,048 Mb/s (Europa). Gdybyśmy jednak mieli korzystać tylko z tej definicji, to w Polsce (oraz sporej częsci świata) w ogóle nie występowałby dostęp szerokopasmowy.] – (ang.) broadband [olyan adatátviteli eszköz, amely nagyon sok frekvencián képes jeleket továbbítani, sőt több, külön frekvencián működő, egymástól független logikai csatornát is létre lehet hozni vele] broadcast [dosł. rozprzestrzenianie (również: emisja audycji radiowych i tv). Komunikat do wszystkich użytkowników sieci. Termin ten oznacza również specjalny rodzaj obsługiwanego przez protokół sieciowy wezwania adresowanego do wszystkich węzłów sieci.] – (ang.) broadcast; rádióközvetítés broadcast flag [sygnał wprowadzony przez amerykańską FCC do transmisji telewizji cyfrowej, oznaczający że dany program jest chroniony prawami autorskimi. Sygnał ten nakazuje urządzeniom odtwarzającym chronić ten program przed kopiowaniem. Jego europejskim odpowiednikiem jest system Content Protection/Copy Management (CP/CM) wprowadzany przez międzynarodowe konsorcjum Digital Video Broadcasting Project (DVB).] – (ang.) Broadcast Flag [a digitális televíziók műsorának másolása ellen kidolgozott technológia egy olyan kódolt jellel látja el a digitális adást, amely tájékoztatja a vevőkészüléket arról, hogy a sugárzott műsor milyen feltételekkel használható fel.] broczyć [1. wydzielać krew z rany; 2. o krwi: ciec] – leönteni, elönteni; csorogni, szivárogni broczyć krwią – ömlik a vére; vérezni (vérzik); vérrel áztatni, csurgatni a vért broda [1. dolna, wystająca część twarzy poniżej ust; 2. zarost na dolnej części twarzy, poniżej ust; 3. u zwierząt: pęk dłuższej sierści pod pyskiem; u ptaków: pęk piór na piersi lub na podgardlu; 4. symbol męskości i mocy, długa broda jest często - Wersja 01 01 2017. symbolem mądrości. Bogów, władców i bohaterów najczęściej przedstawiano z brodami (Indra, Zeus, Hefajstos, Posejdon, Jahwe żydów i chrześcijan). Nawet egip. władczyniom dodawano brody jako symbol ich władzy. W staroż. filozofowie i retorzy nosili brody jako oznakę godności. Natomiast bogowie (a za nimi królowie i poddani) Egiptu bród nie nosili (faraon jedynie ceremonialną, przyprawianą); Aleksander Wielki hołdował podobnym obyczajom; Chrystusa aż do VI w. przedstawiano najczęściej jako młodzieńca bez brody. W wielu kulturach obcięcie brody wrogowi (a nawet pociągnięcie za nią) uchodziło za ciężką obrazę, kara pozbawienia brody uchodziła za niezwykle surową, zaś wojownicy przysięgali, klnąc się na swe brody, gdyż nie istniało dla nich nic ważniejszego. Natomiast na znak żałoby niejednokrotnie mężczyźni sami obcinali sobie brodę. W pewnych okresach prawo do noszenia zarostu (podobnie jak określonego stroju) mieli tylko uprzywilejowani – np. zasłużeni żołnierze.] – áll (podbródek); szakáll (zarost); körszakáll (druga broda: toka; ma nosi brodę, brodaty: szakállas) broda przyprawna – álszakáll broda się sypie – pelyhedzik a szakálla brodacz [1. brodaty mężczyzna; 2. zwierzę mające pęk dłuższej sierści pod pyskiem; też: ptak mający pęk piór na piersi lub na podgardlu] – szakállas ember v. férfi; nagyszakállú ember brodacz monachijski, brodacz olbrzym (Sznaucer) [duży pies o szorstkiej sierści tworzącej na głowie brodę i krzaczaste brwi] – snaucer (kutyafajta) brodaty (mający brodę) – szakállas; mohával benőtt brodawka (łac. verruca) [1. grudkowata narośl skórna, wywołana przez wirusy; 2. zob. sutek; 3. niewielki gruczoł lub wypukłe zgrubienie tkanki pełniące różne funkcje; 4. kuliste zgrubienie na roślinach lub owocach] – szemölcs, bibírcsók; bimbó brodawka piersiowa – mellbimbó (pierś) brodawka sutkowa – mellbimbó brodawki smakowe – (bonc) ízllő szemölcsök v. bimbók brodawnik (Leontodon L.) [1. rodzaj roślin z rodziny astrowatych. 2. roślina o łodydze zawierającej sok mlekowy] – oroszlánfog (növény) Gatunki flory Polski Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia - Wersja 01 01 2017. Brodawnik jesienny (Leontodon autumnalis 655 L.) [bylina z rodziny złożonych. Łodygi wysokości 10-40cm. Pęd kwiatowy dęty, na szczycie zgrubiały. Koszyczki niezwisające, żółte z brudnopurpurowym paskiem od spodu. Rośnie na łąkach, pastwiskach,przydrożach. Kwitnie w końcu lata. Jest licznie odwiedzany przez pszczoły.] – Őszi oroszlánfog (Leontodon autumnalis L.) brodawnik różnoowockowy (Leontodon taraxacoides (Vill.) Mérat, syn. L. saxatilis Lam.) brodawnik szary (Leontodon incanus (L.) Schrank) brodawnik tatrzański (Leontodon pseudotaraxaci Schur) brodawnik zwyczajny (Leontodon hispidus L.) - Közönséges oroszlánfog (Leontodon hispidus) Broderie Anglaise – Broderie Anglaise (francia: „lyukhímzés”): a gondosan körbehímzett lyukmintából feminin desszin hozható létre Broderie Anglaise brodekin [poprzednik bucika, trzewik z materii lub miękkiej skóry okrywający stopę i część łydki, z reguły sznurowany. W teatrze antycznym używali go aktorzy komiczni, gdyż koturn był zastrzeżony dla tragików.] – cipő fajta brodzący, -a, -e – gázlóbrodzić [chodzić po czymś grząskim lub sypkim] – gázolni brodzić we krwi – vérben gázolni; (átv.) véres háború folytatni brodził po kolana w wodzie – térdig gázolt a vízben brodziec [ptak wędrowny z rodziny bekasowatych] – gázlómadár Brodziec piskliwy a. brodziec krzykliwy, kuliczek piskliwy (Actitis hypoleucos, dawniej również Tringa hypoleucos) [średni ptak wędrowny z rodziny bekasowatych, zamieszkujący Europę Środkową i Wschodnią oraz umiarkowaną strefę Azji po Kamczatkę.] – billegetőcankó (Actitis hypoleucos) a madarak osztályának lilealakúak (Charadriiiformes) rendjébe, ezen belül a szalonkafélék (Scolopacidae) családjába tartozó faj. Brodziec żółtonogi (Tringa flavipes) [średni ptak brodzący z rodziny bekasowatych] sárgalábú cankó (Tringa flavipes) [a madarak osztályának lilealakúak (Charadriiiformes) rendjébe, ezen belül a szalonkafélék (Scolopacidae) családjába tartozó faj] Borodziej próchnik, borodziej cieśla, cieśla próchnik (Ergates faber) [gatunek chrząszcza z rodziny kózkowatych] – ácscincér (Ergates faber) [a rovarok (Insecta) osztályának a bogarak (Coleoptera) rendjéhez, ezen belül a mindenevő bogarak (Polyphaga) alrendjéhez és a cincérfélék (Cerambycidae) családjához tartozó faj] brodzik [1. płytki basen dla dzieci; 2. obudowane miejsce pod natryskiem] – zuhanytál, zuhanytálca; (uszodában) sekély gyermekmedence; lábmosómedence broić [płatać figle] – csintalankodni, rosszalkodni; rosszat tenni broić co – szól. rossz fát tesz a tűzre brojenie – rosszalkodás, kópéság, huncutság Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 656 brojler [młoda kura, kaczka lub młody indyk intensywnie tuczone, przeznaczone na ubój] – brojler; brojlercsirke (szárnyas) [Brojler csirkének nevezzük az intenzív technológiával nevelt, 8 hetes korban levágott, 2-2,5kg-ig hizlalt tyúkot.] brojlernia [budynek przeznaczony do hodowli brojlerów] – brojlerszárnyas nevelő telep brokat [1. gruba tkanina jedwabna o wypukłych wzorach, przetykana złotą lub srebrną nitką; 2. drobne, błyszczące płatki używane do ozdoby; 3. gruba ozdobna tkanina jedwabna charakteryzująca się wypukłym wzorem, przetykana srebrną albo złotą nicią. Popularność zyskała w VIII wieku i aż do wieku XVII królowała na dworach w całej Europie. Obecnie stosowana jedynie do produkcji szat liturgicznych, zasłon, kap lub obić. 4. błyszcząca, połyskująca, ciężka jedwabista tkanina, z cienkiego naturalnego lub sztucznego jedwabiu; tkana za pomocą technologii żakardowej. Powszechnie wielo-ogniwowy atłasowy splot jest wykorzystywany w zmiennych efektach osnowy i wątku. Cechą rozpoznawalną jest duży żakardowy wzór uzupełniany srebrną lub złotą nitką. Brokat jest jednokolorowo tkany w jaskrawych kolorach. Wykorzystywany na damską wizytową odzież, narzutki i sukienki. 5. Tkanina z jedwabiu naturalnego lub sztucznego przetykana przędzą metalową. Dawniej zależnie od rodzaju metalowych nici nazywana złoto- lub srebrogłowem.] – (ol. broccato) brokát (arannyal v. ezüsttel átszőtt nehéz selyemszövet); ábrás selyemszövet, erősen kiemelkedő mintázattal [1. Arannyal vagy ezüsttel átszőtt, kisé kiemelkedő mintázatú, nehéz selyemszövet. Hagyományosan Szőtt anyag. Selymet, pamutot, gyapjút vagy kevert szálas anyagot használnak hozzá. Sokszínű vagy önmagában színezett virágmintás díszítéssel. A brokát jó kárpitozó anyag, használhatjuk függönyök, hagyományos ágyterítők készítéséhez és bútorszöveteknek. Van, ami mosható, de többnyire tisztíttatni kell. 2. Fényes, gazdagon díszített, nehéz, valódi selyemből vagy mesterséges szálasanyagból készült selyem típusú, jacquard-mintás szövet. Rendszerint sávolykötésben készül, a lánc-és vetülék hatások váltakozásával. A jellegzetes, nagy mintaelemű jacquardmintázatot ezüst- vagy aranyfonalak egészítik ki. Egyszínű vagy több fényes színben készül. Elegáns női ruhák, korabeli jelmezek, paplanok készítésére használják. 3. Ábrás selyem szövet, erősen kiemelkedő - Wersja 01 01 2017. mintázattal. Régebben brokátnak csak az arannyal és ezüsttel mintázott szövetet nevezték, ha pedig az alapja is aranyos vagy ezüstös volt, drap d'or vagy drap d'argentnek A fémszálas brokát szövése keletről Bizáncon át a középkorban jutott el nyugatra. Erre a célra a XIII. század előtt vékony állati hártyákból keskeny sávokat vágtak, ezeket vékony aranylemezkékkel - aranyfüsttel borították és megsodorták. A XIII. századtól kezdve a XVI. századig pamut, vagy lenfonalat lapított fémdróttal burkolatnak körül, most pedig vegyes cérnából szövik. Kínában és Japánban aranyozott papírból metszett keskeny szalagokat is használnak. 4. Testes fogású, az alapból kiemelkedő, aprólékos figurális mintázattal tagolt felületű tarkán szőtt kelme. Eredeti változatában tiszta selyemből, kézi szövéssel készítették, ma már mesterséges fonalakból is gyártják. Különleges változata az ezüstszövet és az aranyszövet: a legkülönlegesebb brokátokat ugyanis valaha valódi nemesfém szállal is szőtték. Rendszerint sávolykötésben készül, a lánc-és vetülék hatások váltakozásával. A jellegzetes, nagy mintaelemű jacquardmintázatot ezüst- vagy aranyfonalak egészítik ki. Egyszínű vagy több fényes színben készül.] brokat [patrz pigment metaliczny] – (papír) fémpigment brokat atłasowy [o wysokiej masie bawełniana,ścisła tkanina; o atłasowym splocie z płaskim, kolorowym wzorem (najczęściej wzór kwiecisty), który jest tworzony poprzez technologię wzoru Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 657 żakardowego. W niektórych przypadkach tkanina może być wełniana. Wykorzytywana w prodikcji odzieży damskiej.] – broché (brosé) [Nehéz, szoros beállítású, atlaszkötésű pamut-, esetleg gyapjúszövet, színes, kidomborodó mintázattal (mely leggyakrabban virágokat ábrázol). Készítésére a jacquard mintázási technikát használják. Női ruhák anyaga.] brokatela, brukatela (fr. brocatelle, wł. brocatello) [1. materia podobna do brokatu, czyli rodzaj złotogłowiu, ale mniej kosztowna. Najpopularniejsze były brokatele weneckie. Od XVI wieku brokatela nie zawierała drogiego metalu, a jej ornament był często wielobarwny. 2. podobna do brokatu ciężka, półjedwabna lub bawełniana tkanina wzorzysta o licznych wątkach i osnowach, z wypukłym, błyszczącym, najczęściej kwietnym atłasowym wzorem na adamaszkowym tle. Wyrabiano z niej szaty liturgiczne, reprezentacyjne ubiory świeckie, obicia mebli i tapety. Produkowana od VIII w, początkowo w Bizancjum, potem od XIV wieku w Europie. 3. gruba, półjedwabna, wzorzysta tkanina dekoracyjna, wielowątkowa i dwuosnowowa] – brokatell [1. olcsóbb, brokátszerű anyag; 2. Megjelenésében a brokáthoz hasonló, de annál kevésbé aprólékosan kidolgozott, általában fényes felületű selyem vagy selyemfényű szövet. A "brokatel" kifejezés a latin broccus (kiálló) szóra vezethető vissza, és egy olyan szövetet jelöl, melynek vetése általában selyemfonalból készül, s amelyet olykor arany- és ezüstszálak tesznek még értékesebbé. A kender- vagy lenvászon alapszövetből kiemelkedik a domborított mintázat.] brokatowy, -a, -e – brokátbroker [osoba zajmująca się pośrednictwem w transakcjach towarowych, pieniężnych, frachtowych lub ubezpieczeniowych] – (ang.) bróker, zsibárus; tőzsdeügynök, alkusz broker giełdowy – tőzsdeügynök broker informacji (także z ang. information broker, knowledge broker, cyberian, - Wersja 01 01 2017. freelance librarian, researcher, data dealer) [profesja związana ze zleconym wyszukiwaniem i udostępnianiem informacji] – (ang.) information broker [(számítógépes) információkereséssel és közvetítéssel foglalkozó személy vagy cég] brokerski, -a, -ie – brókerBrokuł, kapusta szparagowa (Brassica cretica subsp. botrytis (L.) O. Schwartz. = Brassica oleracea var. cymosa) [1. podgatunek kapusty kreteńskiej. Jest to roślina jednoroczna należąca do rodziny kapustowatych. Prawdopodobnie pochodzi z Cypru. Był powszechnie uprawiany w starożytnej Grecji i Rzymie. 2. jego kwiatostany są luźniejsze o barwie zielonej lub fioletowej] – brokkoli (Brassica oleracea convar. botrytis var. italica) [a vadkáposzta (Brassica oleracea) egy termesztett változata] brokuły [roślina warzywna o jadalnych, zielonych kwiatostanach] – brokkoli brokułowy, -a, -e – brokkolibrołtzupa (niem. brot - bread, pol. zupa - soup), brułzupa, wodzionka – wodzionka – [chleb zalany wrzątkiem] - [Słowniczek języka śląskiego] kenyérleves; forró vízbe áztatott kenyér brom [1. pierwiastek chemiczny, czerwonobrunatna ciecz o przykrej woni; 2. środek nasenny i uspokajający zawierający ten pierwiastek] – (gör.) bróm (Br) [(nyelvújításkori magyar nevén: büzeny) a periódusos rendszer VII. csoportjába, a halogéncsoportba tartozó kémiai elem. Vegyjele Br, rendszáma 35., halogénelem; vörösesbarna folyadék, szabad állapotban nem fordul elő; vegyületeit a fényképészetben, továbbá az orvostudományban idegcsillapítónak használják] bromek [związek organiczny zawierający brom, używany jako środek uspokajający i nasenny oraz w fotografii i przemyśle] – bromid bromek srebna – ezüstbromid, brómezüst bromowodorowy, -a, -e – – hidrogénbromid-; hidrogénbromidos Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 658 bromowodór [gaz bezbarwny o duszącej woni] – hidrogénbromid bromowy, -a, -e – brómos, brómbrona [1. narzędzie rolnicze przeznaczone do płytkiej uprawy roli; 2. podnoszona krata stanowiąca dodatkowe umocnienie średniowiecznej bramy warownej; 3. krata żelazna spuszczana z góry w bramach zamkowych, nazwana tak od obrony, broniła bowiem wejścia nieprzyjacielowi przez bramę do obronnego zamku lub miasta] – borona [vontatásra készült munkagép; a talaj elmunkálásának nélkülözhetetlen eszköze] bronchit [nieżyt oskrzeli] – (gör.) bronchitisz, légcsűhurut, hörghurut; a hörgők (azaz a tüdő légcsöveinek) nyálkahártyáinak hurutja v. gyulladásos betegség bronchitowy, -a, -e – (gör.) bronchitisz-, légcsűhurut-, hörghurutbronchy, -a, -e – bronchusok, tüdőcsövek Bronia, Bronka – a Bronisława beceneve broniący wybrzeża – partvédő bronić (broni) (kogo/czego) [1. odpierać atak; 2. być osłoną, chronić przed czymś; 3. wstawiać się za kimś lub za czymś; 4. nie pozwalać; 5. występować jako obrońca w sądzie; 6. zdawać egzamin związany tematycznie z przedstawioną komisji pracą, upoważniający do uzyskania stopnia naukowego, zawodowego itp.] – védeni, védelmezni, oltalmazni, óvni (vkit/vmit); megtiltani, ellenezni bronić (czyich) interesów – védi (vkiknek) az érdekeit bronić każdej piędzi ziemi – minden talpalatnyi földet védelmezni bronić (kogo/czego) – óvni, védeni (vkit/vmit) bronić kraju – országot védeni bronić ojczyzny – védi a hazáját v. hazát bronić pokoju – békét megvédeni bronić prawo – jogot védeni v. megvédeni bronić rubieży – határt védeni bronić sprawy – ügyet védeni bronić swego – védi a magáét v. sajátját bronić swego stanowiska – védi álláspontját bronić tytuł mistrza – megvédi a bajnoki címet bronić wolności – a szabadságot védeni bronić się [1. występować czynnie w swojej obronie; 2. chronić samego siebie przed kimś lub przed czymś; 3. odpierać stawiane sobie zarzuty, tłumaczyć się; 4. nie dawać czemuś zapanować nad sobą; 5. zdawać egzamin związany tematycznie - Wersja 01 01 2017. z przedstawioną pracą, upoważniający do uzyskania stopnia naukowego, zawodowego itp.] – védekezni; mentegetőzni; védi v. védelmezi magát bronić się do upadłego – körömszakadtáig verekedni bronić się od kogo/od czego – védekezni vki/vmi ellen bronić się przed czymś – védekezni; igazolja magát (usprawiedliwiać), mentegetődzni bronić się przed kimś/czymś – védekezni vki/vmi ellen bronić się przed nadmiarem papierkowej roboty – harcolni a túlzott adminisztráció ellen bronić się rękami i nogami – kézzel-lábbal védekezni bronić się rękami i nogami (przed czym) – kézzellábbal kapálódzik (vmi ellen) bronić się z wolnej stopy – szabadon védekezni bronienie – védés, megvédés, védelmezés, megvédelmezés; megtiltás, ellenzés bronienie się – védekezés, oltalmazás, önvédelem broniony, -a, -e – védett (terület) Bronisław, Bronsław, Barnisław, (zniem.) Brunisław, Brosław [staropolskie imię męskie, złożone z członów Broni- ("bronić, strzec") i -sław ("sława"). Być może znaczyło "ten, kto broni sławy". Skróconą formą tego imienia był Brosław.] – Bronisław (hírnévért harcoló) Bronisława – (hírnévért harcoló) Bronek – a Bronisław beceneve bronować [uprawiać rolę za pomocą brony] – boronálni bronowanie [zabieg uprawowy (uprawka) wykonywany broną w celu płytkiego spulchnienia roli, pokruszenia brył i skorupy glebowej, zniszczenia chwastów, wyrównania powierzchni pola oraz przykrycia materiału siewnego, nawozów mineralnych lub środków ochrony roślin. Zaliczany jest do zabiegów agrotechnicznych.] – boronálás [a talajművelés azon módja, amely szerint a talaj felső rétegét megporhanyítják, anélkül, hogy megfordítanák. A porhanyításon kivül egyuttal elaprózzák, egyengetik a talajt és irtják a gyomot. A B.-sal megőrzik a talaj nedvességét és előmozdítják a levegőnek a talajba való behatolását.] brontosaurus [Apatozaur (Apatosaurus)] – (gör.) brontosaurus (Apatosaurus); kihalt óriási hüllő (a Jura-korszakban élt az USA-ban) [ásatag állat, a növényevő Dinosauria egyik alakja. Csontvázának hosszusága 16 m., az élő állatnak sulya vagy 20 tonna lehetett. Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia Szembeszökő koponyájának kicsinysége az óriási testhez viszonyítva. Maradványai az északamerikai jura-rétegekben fordulnak elő (B.excelsus Marsh).] - Wersja 01 01 2017. zakażonymi owadami lub cieczami, także wystrzeliwana za pomocą artylerii lub rakiet; użyta po raz pierwszy 1763 w Nowej Szkocji przez Brytyjczyków w walce z Indianami (zarazki ospy), także 1939 przez Japończyków w wojnie z Mongolią i 1940-42 przeciw Chinom; od 1972 obowiązuje międzynar. konwencja zakazująca posiadania broni bakteriologicznej] – baktériumfegyver broń biała [broń służąca do walki wręcz] – szúróvágó fegyver, bajonett 659 broń broń [1. narzędzie walki; 2. środek lub sposób walki z kimś lub z czymś; 3. formacja wojskowa] – fegyver [do broni! – fegyverbe]; fegyvernem, katonaság broń artyleryjska [rodzaj broni palnej, strzelającej pociskami wypełnionymi różnego rodzaju materiałami wybuchowymi (z wyjątkiem pocisków przeciwpancernych zwykłych i podkalibrowych), przeznaczony do niszczenia siły żywej, sprzętu bojowego oraz burzenia urządzeń i umocnień fortyfikacyjnych i obronnych przeciwnika. Przyjmuje się umownie, że obejmuje broń palną o kalibrze większym niż 20 mm (poniżej tej granicy mamy o czynienia z bronią strzelecką).] – tüzérségi fegyver broń atomowa [broń jądrowa, której działanie oparte jest na wyzyskaniu energii wydzielanej podczas łańcuchowej reakcji rozszczepienia jąder ciężkich pierwiastków] – atomfegyver; az atomenergián alapuló, atomenergiával működő, pustító erejű radioaktív harci eszköz broń automatyczna [rodzaj broni palnej, w której kolejne fazy cyklu pracy broni (poza wprowadzeniem pierwszego naboju do komory nabojowej i uruchomieniem mechanizmu spustowego) są wykonywane bez użycia energii strzelającego.] – gépfegyver broń bakteriologiczna, biologiczna [rodzaj broni masowego rażenia wykorzystującej chorobotwórcze bakterie, ich toksyny oraz wirusy w celu wywołania epidemii i chorób zakaźnych, zniszczenia upraw lub hodowli, porażenia siły żywej nieprzyjaciela; rozprzestrzeniana z samolotów przez zrzucanie pojemników z biologiczna, bakteriologiczna [broń masowej zagłady wyzyskująca działanie chorobotwórczych bakterii, toksyn i wirusów na organizmy żywe] – biológiai, bakteorológiai v. biológiai fegyver broń Boże! – Isten ments!; Isten őrizz! broń Boże, żeby mnie to spotkało! – Isten ments v. őrizz, hogy ez bekövetkezzen! broń chemiczna [broń masowej zagłady wyzyskująca substancje chemiczne o działaniu toksycznym] – vegyi fegyver broń ciężka, ciężkiego kalibru [broń dużego kalibru, o dużej sile rażenia] – nehéz fegyver, nagy kaliberű fegyver broń defensywna – védőfegyver broń długa [każda broń ręczna dłuższa od rewolweru] – pisztolynál hosszabb kézifegyver (puska, géppisztoly) broń dwusieczna – kétélű fegyver broń gazowa [ręczna broń palna przeznaczona do obezwładniania przeciwnika strumieniem drażniących lub paraliżujących substancji chemicznych] – gázfegyver (gázpisztoly) broń gwintowana [broń palna z lufą mającą wewnątrz ślimakowato biegnącą bruzdę, która nadaje pociskowi ruch obrotowy] – huzagolt csövű fegyver broń jądrowa, nuklearna [broń masowej zagłady, której działanie oparte jest na wyzyskaniu energii jądrowej lub promieniowania jonizującego] – nukleárisv. atomfegyver broń jednostrzałowy – egylövetű fegyver broń kalibrowa – kalibrált fegyver broń konwekcjonalna, klsyczna [wszystkie rodzaje broni z wyjątkiem broni masowej zagłady] – hagyományos fegyver v. fegyverek broń krótka [rewolwer lub pistolet] – rövid fegyver (pisztoly v. revolver) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 660 broń lekka, lekkiego kalibru [broń małego kalibru, używana do strzelania niedużymi pociskami] – könnyű v. kis kaliberű fegyver broń masowego rażenia – tömegpusztító fegyver broń masowej zagłady, broń masowego rażenia [broń jądrowa, chemiczna i biologiczna o wielkiej sile niszczycielskiej] – tömegpusztító fegyver broń maszynowa [broń palna, z której można strzelać ogniem ciągłym, pojedynczym lub seriami] – gépfegyver broń mordercza – gyilkos fegyver broń nabita – töltött fegyver broń nuklearna, broń termojądrowa – nukleáris fegyver broń odpoczywa – a fegyverek nyugszanak broń ognista – tűzfegyver, lőfegyver broń palna – lőfegyver, tűzfegyver broń pancerna – (wojsk) páncélos fegyvernem broń pokładowa – fedélzeti fegyver broń przeciwlotnicza – légvédelmi fegyver broń przeciwlotniczą wojsk lądowych – a szárazföldi hadsereg légvédelmi fegyvere broń przeciwpancerna – páncéltörő fegyver broń rakietowa – rakéta; raktétafegyver broń repetierowa – ismétlőfegyver broń ręczna [broń noszona i obsługiwana przez jedną osobę] – kézi fegyver (pl. kard, buzogány, szablya, nyíl, dárda) broń sieczna [broń biała służąca do zadawania cięć] – vágó fegyver broń starożytna [najwięcej wspominaną bronią w Biblii jest miecz. Znany był także sztylet, krótki miecz. Znany był oszczep, broń miotana (rzucana) używana na wojnie, polowaniu i w sporcie. Podobną do oszczepu była włócznia, także kopia i lanca. Pana bok przebity był włócznią. W pospolitym użyciu był łuk, broń miotająca do wyrzucania strzał z drzewa, robiony był z drzewa, brązu i żelaza. Już za czasów Saula uprawiano naukę obchodzenia się z bronią. Ważną rolę odgrywała proca, używana już u ludów pierwotnych; posłużyła Dawidowi w pokonaniu Goliata. O leworęcznych procarzach jest mowa w Sędz. 20;16. Machiny wojenne używane i wyrabiane były za czasów Uzjasza w Jerozolimie i służyły do wyrzucania ciężkich strzał. W użyciu były tarany, machiny do burzenia murów w czasie operacji wojennych. Do uzbrojenia należała zbroja, do której należało wszystko, co chroniło bojownika w akcji bojowej. Do tego należał: pancerz osłaniający tułów, hełm osłaniający głowę, - Wersja 01 01 2017. nagolenniki, pas itd. Nie zaliczano do zbroi tarczy. O hełmie, (zrobiony z żelaza lub brązu) jako symbolu zbawienia, wspomina Izajasz (Iz. 59;17). Przyłbicą był hełm z ruchomą zasłoną na twarz. W Piśmie Świętym pas symbolizuje przygotowanie do służby, a złoto - Bożą naturę.] – ókori v. antik fegyverek (pl. kard, tőr, lándzsa, kopja) broń termojądrowa – termonukleáris fegyver brosza [1. duża broszka; 2. element rzeźbiony na przecięciu żeber sklepień gotyckich] – (fr.) bross, brosstű, melltű, kitűző; biztosítótűvel ellátott dísztű (női ruhákon) [Melltű, a XIX. században elterjedt női ékszer, melyet a blúz kivágásába tűztek] broszka [ozdoba stroju kobiecego z umocowaną od spodu zapinką] – kitűző, bross, kis melltű broszowanie [1. technika tkacka, pochodząca ze Wschodu, znana już we wczesnym Średniowieczu. Tkaninę przeszywa się dodatkową nicią, najczęściej złotą, srebrną lub jedwabną w celu wykonania nowego wzoru. Uzyskany efekt jest bardzo podobny do haftu, a materiał otrzymuje ciekawą wypukłą fakturę. 2. dekorowanie tkaniny za pomocą barwnych lub metalowych wątków, wprowadzanych tylko w części wzoru. 3. technika zdobienia tkanin, polegająca na ręcznym lub mechanicznym przeszywaniu wzorzystej tkaniny dodatkową nicią (zwykle złotą, srebrną lub jedwabną) w celu wykonania nowego wzoru, który wystając ponad tkaninę daje efekt haftu. Technika tkacka przejęta ze Wschodu, a w Europie znana od wczesnego średniowiecza.] – szövéstechnika broszura [cienka książka, nieoprawiona lub w miękkiej oprawie] – (fr. brochure) brosúra [w broszurze: fűzve]; füzet, irat, nyomtatvány; fűzés; néhány nyomtatott ívre terjedő fűzött könyvecske; nyomtatott füzet; röplap, röpirat broszurka – kisebb brosúra broszurować [zszywać arkusze druku i wklejać je w oprawę kartonową] – összefűzni (nyomtatványt, papírt) broszurowanie – fűzés broszurowany, -a, -e – fűzött broszurowy, -a, -e – brosurált brotbiksa [pojemnik na chleb] – [Słowniczek języka śląskiego] kenyértartó browar [1. zakład produkujący piwo; 2. pot. piwo; też: butelka lub kufel piwa] – sörgyár; serfőző, sörfőzde; sörfőző üzem Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 661 browarek – serfőző, sörfőzde browarniany, -a, -e; browarniczy, -a, -e; browarny, -a, -e; browarowy -a, -e – sörgyári browarnictwo [produkcja piwa] – sörfőzés, sörgyártás browarnik [osoba pracująca w browarnictwie (piwowarstwie, przemyśle spożywczym zajmującym się warzeniem piwa i jego dystrybucją na rynek)] – sörgyári kiszolgáló; (dawno) sörgyáros browarny, -a, -e – sörfőző browning [od nazwiska konstruktora, inż. amer.: John M. Browning (1854-1926). [wym. brauning], brauning, ręczna broń automatyczna, zwł. płaski pistolet] – browning gyorslövetű pisztoly (az amerikai J. N. Browning által feltalált önműködő, öntöltő pisztoly); gyorstüzelésű automata fegyver (pisztoly, golyószóró stb.) browser {rzecz.} [1. przeglądarka {f.} [komp.]; 2. (też: search engine, search enginge, crawler) wyszukiwarka {f.} [komp.]] – (ang.) browser - böngésző, olvasó, lapozó, nézegető, tallózó program [1. angol szó, jelentése: böngésző. 2. böngésző program, melynek segítségével a hálón mozoghatunk és olvashatunk; 3. az Internet eddig legfontosabb alkalmazását: a Webinformáció beszerzését és megjeleníté- sét szolgáló program; legfontosabb képviselői napjainkban az Internet Explorer, a Netscape Navigator és az Opera sorozatok; ezek a grafikus megjelenítésü böngészők ma már több egyéb Internet-alkalmazást is kezelnek mint pl. levelező, (UseNet-) hírolvasó, csevegő, internet- konferencia, stb.; az egyre terjedelmesebb (10-60 MB!) és ezért lassabb 'nagyok' mellett, több kisméretű, gyors böngésző is megjelent, ilyen pl. az 1,5 MB-s Opera; mivel a böngészők az operációs renszererekhez illeszkednek, önkéntes programozók a régebbi (XT, 286, 386 típusú gépeken használt) DOS operációs rendszerhez is készítettek kisméretü böngészőket: ilyenek pl. az Arachne és a Net-Tamer csekély, alig 1 MB terjedelemmel!; a legújabb LINUX platformokhoz szintén megjelent az első Netscape böngésző-változat] Browser Helper Objects (BHO) – (inf.) BHO-k (Browser Helper Objects – böngészősegédobjektumok) [Olyan kis programocskák, amelyek automatikusan futnak valamelyik internetböngésző indulásakor. Vannak olyan esetek, amikor ez kifejezetten hasznos – például a Google vagy a Yahoo böngészősávjának esetében –, - Wersja 01 01 2017. viszont az már kellemetlen, ha a BHO-k az internetezési szokások megfigyelésére szakosodnak.] brożcem, albo brodźcem [sposób to był noszenia czapki albo sukni na bakier. Ferezję lub kontusz nie wdziewano czasem na rękawy, ale na jeden tylko, a z drugiego zwieszano lub jeno zarzucano.] – (dawno) ruhadarab brożek [Wyraz ten miał kilka znaczeń. Był nazwą pewnego rodzaju sieci pomniejszych, do łowienia ptactwa służących. Kluk powiada, że jedna strona takiego brożka przywiązuje się do kołeczków w ziemię wbitych, druga padniesiona jest na słupeczku. Brożkiem, brożyskiem nazywano stóg ze zbożem czyli stertę okrągłą, także kosz do kurcząt „kręglasty”, t. j. nieco do kształtu takiej sterty zbliżony.] – kisebb kazal bród [płytkie miejsce rzeki, jeziora lub stawu, przez które można przejść lub przejechać na drugi brzeg] – gázló [w bród: bőven, bővebben]; (bürü) palló bródka – állacska; kis szakáll (kozia bródka: kecskeszakáll); a kulcs tolla bródka hiszpańska [wąski, pionowy pasek zarostu na brodzie] – spanyol kecskeszakáll bróg [daszek, pod którym przechowuje się siano, słomę, zboże; też: stóg siana lub zboża przykryty takim daszkiem] – asztag, kazal bróg kończasty – hegyes boglya brr! [wykrzyknik wyrażający negatywną reakcję na coś] – brr! (a hideg kifejezése) bruch przepuklina (ziemia lubliniecka, ziemia rybnicko-raciborska) – [Słowniczek języka śląskiego] sérv brud [1. każde zanieczyszczenie osiadłe na czymś; też: brak czystości; 2. niemoralne, nieuczciwe postępowanie] – szenny, piszok, mocsok, kosz, szutyok; szennyes brud za a. pod paznokciem – körömfekete brud plama puszcza – a folt enged; a piszok kijön brudas [człowiek brudny] – piszkos, mocskos, koszos, szurtos (ember) brudasek – koszoska bruder (niem. zob. brat) – (német) bróder; fivér, pajtás, cimbora bruderszaft [nm. Bruderschaft 'braterstwo' od Bruder 'brat' – ceremoniał przejścia "na ty"] – pertu; tegeződés, pertuviszony brudnawo – egy kicsit piszkosan brudnawy, -a, -e [trochę brudny] – egy kicsit piszkos brudnica – éjjeli lepke Brudnica mniszka (Lymantria monacha) [owad z rzędu motyli] – apácalepke (Lymantria Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia - monacha) [a rovarok (Insecta) osztályának a lepkék (Lepidoptera) rendjéhez, ezen belül a gyapjaslepkefélék (Lymantriidae) családjához tartozó faj] 662 Brudnica nieparka (Lymantria dispar) [motyl nocny z rodziny brudnicowatych (Lymantriidae)] – gyapjaslepke (Lymantria dispar) Brudnicowate (Lymantriidae) [rodzina ciem licząca około 2500 gatunków. Najliczniej występuje w Afryce] – gyapjaslepkefélék (Lymantriidae) Niektóre motyle należące do rodziny brudnicowatych: białka wierzbówka (Leucoma salicis syn. Stilpnotia salicis) – gyapjas lepke (Leucoma salicis) brudnica mniszka (Lymantria monacha) – apácalepke (Lymantria monacha) [a rovarok (Insecta) osztályának a lepkék (Lepidoptera) rendjéhez, ezen belül a gyapjaslepkefélék (Lymantriidae) családjához tartozó faj] brudnica nieparka (Lymantria dispar) gyapjas lepke (Lymantria dispar) kuprówka rudnica (Euproctis chrysorrhosa) kuprówka złotnica (Euproctis similis) Euproctis similis (Fuessly, 1775) szczotecznica szarawka (Calliteara pudibunda) – hamvas gyapjaslepke (Calliteara pudibunda) znamionówka tarniówka (Orgyia antiqua) Orgyia antiqua (Linnaeus, 1758) - brudno – piszkosan, tisztátlanul, mocskosan, szennyesen brudno- [pierwszy człon wyrazów złożonych wskazujący na szary lub brunatny odcień barwy określonej przez drugi człon złożenia] – piszkosbrudnopis – piszkozat brudny, -a, -e [1. pokryty brudem; 2. mający szarawy lub brunatny odcień; 3. naganny pod względem etycznym] – piszkos, szennyes, (nagyon) mocskos; koszos, szutykos, szurtos; (átv.) fekete, sötét, becstelen; (ubranie) szennyes; (pokryty sadzą) kormos brudna bielizna – szennyes (fn.); mosnivaló, mosatlan brudna na sprawa – sötét ügy; szennyes dolog brudna praca – piszkos munka Wersja 01 01 2017. brudny od błota – sáros brudy [1. śmiecie, odpadki, odchody; 2. brudna bielizna, brudne ubranie; 3. niemoralność, nieuczciwość, zło] – szemét, hulladék; szennyes, mosnivaló, mosatlan; koszos fehérnemű v. ruha; (átv.) erkölcstelenség, szenny brudzenie – piszkítás, bepiszkítás; mocskolás, bemaszatolás brudzenie się – bemaszatolás brudzić (brudzi) [plamić, zanieczyszczać; też: robić nieporządek, śmiecić] – piszkítani, mocskolni, piszkolni, bepiszkolni, szennyezni, színt v. piszkot ereszteni; megszégyeníteni, meggyalázni brudzić coś – összekoszolni, összepiszkolni vmit brudzić (brudzi) się [1. brudzić samego siebie; 2. ulegać zabrudzeniu] – piszkolódni, szennyeződni; bepiszkolódni, beszennyeződni, bemocskolódni; szégyenbe jutni angyaltrombita (Brugmansia) Brugmansia Pers. [rodzaj wieloletnich roślin z rodziny psiankowatych (Solanaceae), obejmujący 6 gatunków i 4 mieszańce, występujące naturalnie w południowoamerykańskich Andach, gdzie zasiedlają lasy mgliste. Niegdyś gatunki zaliczane do tego rodzaju były włączane do blisko spokrewnionego rodzaju bieluń (Datura), stąd zachowała się ich zwyczajowa, aczkolwiek nieprawidłowa polska nazwa "bieluń". W handlu spotyka się je pod spolszczoną, angielską nazwą zwyczajową "trąby anielskie". Są to rośliny śmiertelnie trujące. W ich tkankach obecne są alkaloidy tropanowe: skopolamina i atropina.] – angyaltrombita (Brugmansia) a burgonyavirágúak (Solanales) rendjébe tartozó burgonyafélék (Solanaceae) családjának egyik nemzetsége hét fajjal. Sokáig a maszlag (Datura) nemzetség részének tekintették, majd újra önálló nemzetséggé minősítették. bruityzm (franc. bruit - hałas) [nurt w muzyce XX w. wyrosły na gruncie futuryzmu, zapoczątkowany przez Russola, eksponujący dynamizm, ruch i energię, inspirowany osiągnięciami przemysłu i Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 663 techniki, niekiedy muzycznie je naśladujący.] – (fr.) bruitizmus; futuristák és dadaisták által kultivált zene, zörejhangokat adó eszközökkel adják bruk [1. nawierzchnia drogowa ułożona z kamienia; 2. kamienista pokrywa skorupy ziemskiej wytworzona na warstwie o mieszanym składzie] – útburkolat, kövezet, kőburkolat; burkolat (utcán) bruk asfaltowy – aszfaltburkolat bruk bazaltowy – bazaltkövezet bruk kamienny – kövezet, kőburkolat brukać [1. nieetycznym postępowaniem przynosić ujmę czemuś nieskazitelnemu; 2. daw. brudzić] – piszkolni, mocskolni, szennyezni brukać się [1. zniesławiać samego siebie; 2. daw. brudzić samego siebie] – bepiszkolódni, bemocskolódni; bepiszkítja, bemocskolja magát brukarstwo – útkövezés mestersége, útburkolás brukarz [rzemieślnik, robotnik, który zajmuje się układaniem bruku] – útburkoló, útkövező; kövező brukiew [roślina podobna do buraka, uprawiana na paszę i jako warzywo] – répa, karórépa; fehérrépa, tarlórépa; mustárkel; répakáposzta brukwiany, brukwiowy, -a, -e – répabrukować [wykładać brukiem nawierzchnię drogową] – kövezni, burkolni (utat) brukowanie – kövezés, kikövezés (útnál); útburkolás brukowany, -a, -e – (út) köves; kikövezett brukowiec [1. pot. czasopismo podające wiadomości mało ważne, sensacyjne i nie zawsze prawdziwe; 2. nieobrobiony kamień polny używany do brukowania dróg; 3. tabloid (z ang. tabloid), bulwarówka – typ gazety, przeważnie dziennika] – útburkoló kő; (gúny.) bulvársajtó, bulvárlap, pletykalap; kültelki sajtó; mézeskalács (útburkolókő alakú és nagyon kemény) brukowy, -a, -e [1. pospolity, wulgarny; 2. dotyczący bruku] – kövezet, kövezeti; útburkoláshoz tartozó; utcai, közönséges, utcáról jött; ponyva-, zug-, bulvárbrukowa gazeta – bulvárlap, revolverújság Bruksela (fr. Bruxelles, niderl. Brussel, niem. Brüssel) [ miasto i stolica Belgii oraz Unii Europejskiej, położone w środkowej części kraju nad rzeką Senne.] – Brüsszel [(franciául: Bruxelles-Ville vagy Ville de Bruxelles, hollandul: Stad Brussel) város Belgium és Flandria fővárosa, az EU és a NATO székhelye. A várost nem szabad - Wersja 01 01 2017. összekeverni a Brüsszel Fővárosi Régióval, amely Belgium önálló kétnyelvű tartományának és régiójának számít, és amelyben Brüsszel városa csak egy része.] brukselczyk [mieszkaniec Brukseli] – brüsszeli ffi brukselka [1. warzywo o wysokiej łodydze z drobnymi główkami; też: główki tej rośliny; 2. odmiana kapusty warzywnej; zob. też kapusta brukselska] – rózsakáposzta, bimbóskáposzta, brüsszeli káposzta, „brokedli”, kelbimbó brukselka [mieszkanka Brukseli] – brüsszeli lány v. nő Brukselka (Brassica oleracea var. gemmifera) [wytwarza na łodydze liczne drobne główki] – Bimbóskel v. Kelbimbó (Brassica oleracea var. Gemmifera) brukselkowy, -a, -e – kelbimbóbrukselski, -a, -ie – brüsszeli brulion [1. zeszyt do notatek; 2. tekst napisany na brudno] – (fr.) brouillon; vastag füzet; piszkozatfüzet; (szkic pracy) piszkozat; vázlat, tervezet, fogalmazvány brulionowy, -a, -e – fogalmazvány-, jegyzetbrumaire [wym. brimer] [drugi miesiąc roku we francuskim kalendarzu rewolucyjnym] – (fr.) brumaire [ködös]; a nagy francia polgári forradalom bevezette naptárban az október 23-tól november 21-ig terjedő hónap; I. Napóleon 1799. brumaire 18-án végrehajtott államcsínye, amely megvetette katonai diktatúrájának alapját brunatnieć [1. przybierać kolor brunatny; 2. zob. brunatnić się] – barna színt kapni v. szerezni; barnulni, barnává válni brunatnienie [proces powstawania gleb brunatnych] – talajkezelési eljárás; barnaföldesítés brunatnić się [odróżniać się od tła brunatnym kolorem] – barnulni, barnává válni brunatno – barnán, barnaszínűen brunatność – barnaság brunatny, -a, -e [1. ciemnobrązowy z odcieniem szarawym lub czerwonawym; 2. hitlerowski] – (fr.) brunette; barna, barnás, sötétbarna haj; (átv.) hitleri brunatna zgnilizna [zob. monilioza] – monília (gombás betegség) brunatne koszule [pot. oddziały szturmowe NSDAP] – barnaingesek; NSDAP rohamosztag brunecik – kis barna hajú, barna hajó gyermek Brunei; Brunei Darussalam (oficjalnie Państwo Brunei, Siedziba Pokoju (malajski: Negara Brunei Darussalam, Jawi: ينرب ( [دارال س المpaństwo położone w Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 664 Południowo-Wschodniej Azji, na północnym wybrzeżu wyspy Borneo. Brunei graniczy z Malezją. Ma dostęp do Morza Południowochińskiego.] – Brunei; Negara Brunei Darussalam, gyakrabban használt nevén Brunei Szultanátus [ország Délkelet-Ázsiában, Borneó szigetén. Szárazföldi határai kizárólag Malájziával vannak, a tengeri határai pedig a Dél-Kínai tengeren húzódnak. A kőolajban és földgázban igen gazdag Brunei tagja az ASEAN-nak, az APEC-nek és a Brit Nemzetközösségnek.] brunet [mężczyzna o czarnych włosach] – barna, barnahajú férfi brunetka – barna, barnahajú nő Brunon, Bruno [imię męskie pochodzenia germańskiego. Wywodzi się od słowa brün oznaczającego "niedźwiedzia". Forma Brunon powstała pod wpływem łacińskim. W Polsce imię Bruno zanotowano już w 1236 roku.] – Brunó brunotny, bury [brązowy] – [Słowniczek języka śląskiego] barna brunszwicki, -a, -ie (von Braunschweig) braunschweigi Brunszwik (niem. Braunschweig, dolnosaks. Brunswiek) [miasto na prawach powiatu w środkowej części Niemiec, w kraju związkowym Dolna Saksonia, na północy masywu górskiego Harz, nad rzeką Oker. Ważny ośrodek przemysłowy, rozwinięty zwłaszcza przemysł maszynowy, środków transportu (głównie autobusy i samochody ciężarowe), elektrotechniczny, elektroniczny, metalowy, precyzyjny, spożywczy, instrumentów muzycznych; węzeł komunikacyjny; politechnika (założona 1745) z biblioteką i inne wyższe szkoły (pedagogiczna, sztuk pięknych), instytuty naukowe, wydawnictwa.] – Braunschweig (ónémet nyelven Brunswiek) [nagyváros Észak-Németországban, AlsóSzászország keleti felében. Kb. 245 000 lakosával Hannover után a második legnagyobb város Alsó-Szászországban. 1918-ig a Braunschweig-Lüneburgi hercegség székhelye volt. A legközelebbi nagyvárosok: északkeleti irányban 26 km-re Wolfsburg, 56 km-re nyugatra Hannover, illetve 80 km-re keletre Magdeburg.] brus [1. kamień szlifierski używany do ostrzenia narzędzi metalowych; 2. grube drewno budulcowe, z lekka opiłowane] – köszörűkő brusić [ostrzyć (noże, kosy itd.)] – [Słowniczek języka śląskiego] élesíteni, fenni, köszörülni bruska – kicsi köszörűkő - Wersja 01 01 2017. brusznica (Borówka brusznica) – vörös áfonya (borówka) brutal [człowiek brutalny] – faragatlan, goromba ember brutalizacja [nadawanie czemuś lub nabieranie cech brutalności] – brutalizáció, brutalizálás brutalizować – durván, brutálisan bánni (vkivel) brutalnie – durván, nyersen, brutálisan brutalność – (lat.) brutalitás, durvaság, gorombaság; kíméletlen, durva erőszakosság; kegyetlenkedés, nyerseség brutalny, -a, -e [agresywny, bezwzględny, nadużywający swojej siły lub przewagi] – (lat.) brutális, otromba, durva, nyers, goromba; állatiasan durva, kíméletlenül erőszakos brutalne morderstwo a. zabójstwo – brutális gyilkosság brutto [I. nieuwzględniający dodatkowych kosztów, potrąceń; II. nie uwzględniając dodatkowych kosztów, bez potrąceń] – (ol.) bruttó (az áru súlya a csomagolással együtt); nyers bevétel, összbevétel, a kiadások leszámítása nélküli, nyers; teljes, levonás nélkül; (átv.) durva, csúnya brutto za netto (waga łącznie z opakowaniem) – súly csomagolóanyaggal együtt brudzka – barázdácska brudzki koło oczy – szem körüli ráncok brudzki na wodzie od powiewu wiatru – széltől barázdált vízfelszín bruzda [1. rowek wykonany w ziemi narzędziem rolniczym; 2. głęboka zmarszczka na twarzy; 3. podłużne zagłębienie na jakiejś powierzchni; 4. skiba (ziemia lubliniecka )] – barázda; rög, göröngy bruzdowy, -a, -e – barázdabruździć [1. robić bruzdy; 2. przeszkadzać komuś, psuć szyki, wchodzić w drogę] – hátráltatni, zavarni (munkában) bruździć komu w pracy – elgáncsolja vkinek a munkáját; rosszindulatúan beleszólni vkinek a munkájába brwi (brew) – szemöldök brwiowy, -a, -e – szemöldökbryczesy [1. spodnie do konnej jazdy; 2. spodnie krótkie sięgające zazwyczaj za kolana. Te praktyczne, codzienne spodnie połączone z pończochami miały w Europie długą tradycję i istniały zarówno w stroju ludowym, jak i modnym. Dopiero w czasie wielkiej rewolucji francuskiej spodnie krótkie culottes, jako charakterystyczne też dla stroju dworskiego, zostały wyparte przez długie spodnie rewolucjonistów. Anglicy wracają chętnie do bryczesów, Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 665 zwłaszcza w stroju sportowym. 3. spodnie przeznaczone do konnej jazdy, rozszerzane po bokach do kolana, na łydkach bardzo obcisłe co umożliwia założenie na nie wysokich butów z cholewami. Dawniej bryczesami nazywano codzienne, krótkie spodnie sięgające za kolano o nogawce spinanej pod kolanem na guzik, lub związywanej wstążkami. Miały one bardzo długą tradycję w modzie, szczególnie w połączeniu z pończochami, wyparte przez długie spodnie dopiero w okresie rewolucji francuskiej. 4. Spodnie do konnej jazdy, noszone z wysokimi butami. Charakterystycznie „do siodła” rozszerzone na udach, od kolan obcisłe. Razem z jeździeckim żakietem – stały element mody miejskiej, inspirowanej brytyjską prowincją i stylem amazonki.] – (ang. breeches) bricsesz; lovaglónadrág, térdnadrág térdnadrág; a comb táján bő, térdnél szűk nadrág [Buggyos térdnadrág, melyet a térdnél pánttal fogtak össze, a XX. században kezdték viselni] bryczka [1. lekki, odkryty powóz konny; 2. pot. o samochodzie osobowym] – bricska, homokfutó; kocsi, fedett kocsi; könnyű, nyitott utazókocsi négy személyre bryczuszka – kis bricska; kis kocsi brydż bridż [gra w karty] – (ang. bridge) bridzs, bridzsjáték, négy személyes kártyajáték; amerikai eredetű kártyajáték, 52 lapos francia kártyával játszák (két szembenálló partner összejátszásán alapul) - Wersja 01 01 2017. brydżowy, bridżowy, -a, -e – bridzs brydżysta, bridżysta, brydżowiec, bridżowiec – bridzsjátékos ffi brydżystka, bridżystka – női bridzsjátékos bryftryjger (listonosz) [Teatr Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] – (ném.) Briefträger; levélhordó, postás, kézbesítő, levélkézbesítő bryg [żaglowiec dwumasztowy używany dawniej jako statek handlowy i wojenny] – (ang.) brigg; kétárbócos vitorláshajó brygada [1. zorganizowana grupa ludzi wykonujących jakąś pracę lub zadanie; 2. jednostka taktyczna lub organizacyjna w wojsku; 3. (hist.) oddział wojska z dwuch pułków złożony, dowodzony przez generała brygady, czyli generał-majora. Na sejmie roku 1776 uchwalono sformowanie z chorągwi hussarskich i pancernych – czterech brygad kawaleryi narodowej.] – (ol.) brigád, (wojsko) katonai dandár (önállóan működő hadi egység); kisebb nagyobb önállóan működő különítmény, kötelék; munkacsapat brygada kompleksowa – komplex brigád brygada kultury – (dawno) kultúrbrigád brygada międzynarodowa – nemzetközi brigád brygada młodzieżowa – ifjúsági brigád brygada montażowa – szerelőbrigád brygada omłotowa – cséplőbrigád brygada pancerna – páncélosdandár brygada partyzancka – partizánbrigád brygada pracy – munkabrigád brygada produkcyjna – termelőbrigád brygada przodowników pracy – élmunkásbrigád brygada robotnicza; brygada robocza – munkásbrigád Brygada Robotnicza Obrony Warszawy a. Robotnicza Brygada Obrony Warszawy 1939. (Robotnicza Brygada Obrony Warszawy, właśc. Ochotnicza Robotnicza Brygada Obrony Warszawy) [jednostka ochotnicza organizowana od 6 IX 1939 z inicjatywy prezydenta Warszawy i jej Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 666 cywilnego komisarza obrony S. Starzyńskiego oraz M. Niedziałkowskiego (PPS) i M. Rataja (SL)] – Varsói Védelmi Munkásbrigád (1939) brygada stoi w pogotowiu – a brigád készenlétben van v. áll brygada sztandarowa – vándorzászlót örző brigád brygada szturmowa – rohambrigád brygada tynkarska – vakolóbrigád brygada zmotoryzowana – motorizált brigád brygada żniwna – aratóbrigád brygadier [1. dawny stopień wojskowy; też: oficer mający ten stopień; 2. zob. brygadzista] – brigádvezető; (fr.) (dawno) brigadéros (dandártábornok) brygadierka – brigádvezetőnő brygadierski, -a, -ie – brigádvezetőbrygadzista [kierownik brygady roboczej] – (fr.) brigádtag; munkacsapat vezetője, brigádvezető brygadzistka – brigádvezetőnő brygadzistowski, -a, -ie – brigádvezetőbryganty – (ol.) briganti; rabló, útonálló; gonosztevő, gazember brygantyna1 inaczej szkunerbryg [historyczna klasa okrętów żaglowych, używanych w służbie czynnej od XVI do XIX wieku.] – (fr.) brigantin; kétábócos kereskedelmi vitorlás brygantyna2, czasami też brygandyna [1. rodzaj pancerza, skórzana kurtka z naszytymi lub przynitowanymi od wewnątrz płytkami metalowymi. Płytki miały ok. 2,5 na 5 cm, czasami dodawano dodatkowo dużą okrągłą płytę na piersiach. Płytki niekiedy pokrywano cyną dla zapobiegania korozji. Brygantyny były używane w Europie i Azji od XII do XV wieku, początkowo przez piechotę, potem tylko przez strzelców (łuczników i kuszników) zarówno pieszych jak i konnych. 2. płytkowa używana w Europie od XIII do XV w. Składała się z płytek stalowych (10 x 25 cm [XIIIw] i 2,5 x 5 [XIV i XV w.]) nakładających się na siebie i przynitowanych do płótna. W wieku XV pojawiły się brygantyny z osłonami na nogi i ramiona. Czasami płytki metalu powlekano cyną by zapobiec korozji.] – brigantine, brigandine; mellvért brygantyzm – (ol.-lat.) brigantizmus; rablószellem, rablóeljárás brygantyzm miejski – városi brigantizmus bryg [1. żaglowiec dwumasztowy używany dawniej jako statek handlowy i wojenny; 2. żaglowiec dwumasztowy noszący na - Wersja 01 01 2017. obu masztach ożaglowanie rejowe] – (ang.) brigg; kétárbócos vitorláshajó Brygida [imię żeńskie pochodzenia celtyckiego. Pochodzi od imienia bogini celtyckiej Brygid lub od słów brigh "siła", "męstwo", "cnota", briganti "wysoki". Jego pierwotne znaczenie można objaśnić jako "wysoka", "dostojna", "potężna". Imię to pojawiło się w Polsce już w średniowieczu, zapisywano je jako Brygida, Bryjida, Bryda, Bryta, Brytnia. Najstarszy zapis pochodzi z 1265 roku.] – Brigitta (kelta eredetű női név. Jelentése: erős, erényes) Brygidka – a Brigitta beceneve Brygitki [Mieszkańcy Elbląga, przez pamięć na prorocką przepowiednię św. Brygidy o upadku drapieżnego zakonu Krzyżaków niemieckich, ufundowali w swem mieście, śród murów po-krzyżackiego zamku, klasztor dla brygitek i brygitanów z kościołem.] – (dawno) Elbląg lakói (Szent Brigitta nevéből) bryja [1. zob. breja; 2. pot. zupa obozowa lub więzienna] – pép, pempő bryk [wykrzyknik nazywający szybki ruch z miejsca na miejsce] – (ugrást, gyors mozgást kifejező hangutánzó szó) bryk do łóżko – zsupsz az ágyba bryk [broszura zawierająca streszczenia lektur szkolnych, rozwiązania zadań matematycznych itp.] – (diáknyelv) puska, segédkönyv bryka – nagy bricska, kocsi, szekér brykać, bryknąć – ficánkolni brykanie – kirúgás, huncutkodás, csintalankodás, ficánkolás brykiet, brykiety [bryła sprasowanego materiału sypkiego z dodatkiem lepiszcza palnego] – brikett, tojásszén, sajtolt szén, préselt szén brykiet torfowy – tőzegbrikett brykietować [formować mechanicznie materiał sypki w brykiety] – brikettezni brykietownia – brikettgyár brykla [1. daw. listewka stalowa lub fiszbinowa w gorsecie; 2. mocna, elastyczna listewka, szeroka i płaska, wkładana do specjalnej podłużnej kieszonki znajdującej się na przedzie gorsetu. Mogła być stalowa, drewniana lub zrobiona z fiszbinów. Utrzymywała ona gorset w odpowiedniej pozycji. W XIX wieku powstał nowy typ brykli, składającej się z dwóch części, skonstruowanych w ten sposób, że mogły się zapinać. Ułatwiało to znacznie zakładanie gorsetu, gdyż zbędna stawała się wtedy obecność drugiej osoby Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia (wcześniej trzeba było taki gorset sznurować z tyłu). Brykle często były dekorowane i rzeźbione. 3. pręt mocny, ale elastyczny, szeroki i płaski, stanowiący istotną część każdego damskiego gorsetu i służący do utrzymania talii w wąskiej i sztywnej postaci. Brykle męczyły niegdyś kobiety we wszystkich formach krynolin. Uciskały piersi, zniekształcały biodra i były powodem wielu niebezpiecznych chorób.] – (dawno) a fűző része, acéllécekből v. harcsontokból - Wersja 01 01 2017. brylantynować – (fr.) brillantint kenni brylasty, -a, -e (zob. bryłowaty w zn. 2.) – rögszerű, tömegszerű bryle, brele [okulary] – [Słowniczek języka śląskiego] szemüveg bryła [1. nieforemny kawał czegoś; 2. trójwymiarowa figura geometryczna; 3. kształt przestrzenny w architekturze i rzeźbie] – tömb, göröngy, rög; alaktalan v. élettelen tömeg v. test; (geom) test, térbeli idom; nehézkes, tohonya, nagy darab ember; tuskó 667 brykla bryknąć — brykać [1. pot. podskoczyć w biegu; 2. pot. uciec] – ugrani, ágaskodni, ficánkolni, makrancoskodni, kirúgni a hámból brylancik – kis briliáns brylant [1. oszlifowany diament; 2. o osobie bez skazy lub o rzeczy dużej wartości; 3. rodzaj szlifu diamentów; 4. stopień pisma równy trzem punktom typograficznym] – (fr.) briliáns (mindkét lapján mértani alakra csiszolt gyémánt); tökéletes, káprázatos, ragyogó; feddhetetlen ember brylant czystej wody [najcenniejsza odmiana brylantu] – legértékesebb briliáns (víztisztaságú) brylant z złotej oprawie – aranyba foglalt v. aranyfoglalatú brilliáns; brilliáns arany foglalatban brylantować – (fr.-ném.) brillírozni; tudását csillogtatni, remekelni, jeleskedni; csillogni, tündökölni a tudásával brylantować włosy – hajat brillírozni brylantowo – gyémántosan brylantowy, -a, -e – gyémánt-, briliáns-; briliánsból való brylantowe gody – gyémántlakodalom brylanty nieprawdziwe – nem valódi brilliáns brylantyna [[środek kosmetyczny używany do nabłyszczania włosów] – (fr.) brillantin, finom illatosított hajolaj v. kenőcs; haj- és szakállkenő szer bryła lodu – jégtömb, jégtábla bryła masła – vajkocka (nagyobb) bryła nieforemna – szabálytalan idom bryła obrotowa [to bryła geometryczna ograniczona powierzchnią powstałą z obrotu figury płaskiej dookoła prostej (osi obrotu)] – forgástest [olyan geometriai test, mely egy síkidom síkjában fekvő, azt nem metsző egyenes, mint tengely körüli megforgatásából származtatható. A forgástest az a test, melyet a síkidom forgatása közben súrolt felület és az alapkörlap, valamint a fedőkörlap határol.] Gábriel harsonája Do brył obrotowych zaliczane są m.in. – Példák forgástestekre: walec kołowy prosty – egyenes köralapú henger stożek – kúp kula – gömb torus – tórusz beczka – hordó Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia elipsoida obrotowa – szferoid v. más néven forgási ellipszoid v. kéttengelyű ellipszoid paraboloida obrotowa – forgási paraboloid hiperboloida obrotowa – forgási hiperboloid 668 bryła sztywna (inaczej: ciało sztywne, ciało rozciągłe) [pojęcie używane w fizyce oznaczające ciało, którego elementy (części, punkty) nie mogą się względem siebie przemieszczać. Jest to szczególny przypadek rotora Riemanna (dla bryły sztywnej o kształcie elipsoidy). Bryła sztywna w ogólnym przypadku posiada sześć stopni swobody.] – rugalmatlan, merev test bryła ziemi – rög, földrög bryła złota – aranytömb, aranyrög, idom bryłka – rög, rögöcske bryłowatość – rögszerűség, tömegszerűség, kockaszerűség bryłowaty, -a, -e [1. przypominający bryłę; 2. zbity w bryły lub zawierający bryły] – rögös, alaktalan testhez hasonló bryłowy kąt – (matematika) testszöglet bryna [denaturat] – [Słowniczek języka śląskiego] denaturált szesz bryndza [1. miękki ser z mleka owczego; 2. pot. bieda] – brindza, juhsajt, juhtúró; (átv.) nyomorúság brynol, bryniol [1. denaturat, spirytus 2. pijak] – [Słowniczek języka śląskiego] denaturált szesz, alkohol; ittas ember bryo, brio- [pierwszy człon wyrazów złożonych wskazujący na ich związek znaczeniowy z mchem] – (ol.) (zene) brio; élénkség, tűz brystol, bristol [biały, gładki karton] – rajzlap; brisztol-karton (papír) bryś – házikutya; kuvasz bryt [1. klin lub pas tkaniny, z których zszywa się np. spódnicę; 2. pas płótna żaglowego] – a kelme szélessége; ék (szabadságharcban) brytan [1. silny, duży pies, używany dawniej do walk na arenie; 2. o każdym dużym psie] – szelindek, dog, brit kutyafajta, nagy kutya Brytania [nazwa jednej z prowincji rzymskich istniejącej I-V w. n.e.] – (lat.) Britannia [Wielka Brytania: Nagy-Britannia] brytfanna [metalowe, płaskie naczynie kuchenne do pieczenia mięsa lub ciasta] – tepsi brytfanka – kis tepsi Brytyjczyk, Brytyjka – brit (ffi/nő) brytyjski, a-, -ie – brit bryza [wiatr wiejący nad morzem] – (fr.) brise, bríz; váltakozó irányú tengeri szél; - Wersja 01 01 2017. vitorlázásra alkalmas v. könnyű szél; enyhe, hűsítő szellő; tengerparti enyhe, friss szél bryzowy, -a, -e – (fr.) brise-, brízbryzg [rozpryskujący się strumień wody, błota itp.] – fröccsentés bryzganie – fröcskölés bryznąć, bryzgnąć — bryzgać [1. wylecieć w postaci kropel, drobnych cząstek; 2. rozproszyć jakiś płyn kroplami] – fröccsenteni, fröcskölni bryznąć błotem – sárral befröcskölni bryzy [1. haftowane, wyszywane, przetykane różnobarwne szamerunki w stroju kobiecym. Także gors koszuli i mankiety nazywano bryzami. 2. według Encyklopedii Staropolskiej Zygmunta Glogera były to różnego rodzaju szamerunki wyszywane lub haftowane w różnych kolorach. Przede wszystkim charakterystyczne dla stroju kobiecego. Często zwano tak również mankiety i gors u koszuli.] – (váltakozó irányú) hímzett v. varrott díszítés női ruhán Ryc. 14. Szamerunek przodu i kołnierza sukmany. Potok, pow. Biłgoraj. Muzeum Kultury i Sztuki Ludowej w Warszawie nr. inw. 2295. Fot. B. Czarnecki, 1956 bryzol, brizol [rozbity i usmażony płat polędwicy, pokrojonej w poprzek włókien] – sült hús; marhasült bryzol cielęcy – borjúsült brzana (Barbus barbus) [gatunek słodkowodnej ryby z rodziny karpiowatych]; brzanka – (állat) Márna – Barbus barbus (Linnaeus, 1758) (a ponttyal rokon, szálkás folyami hal) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 669 brzask [1. światło widoczne na niebie przed wschodem słońca; 2. odblask rzucany na coś przez źródło światła] – pirkadat, pirkadás; virradat, hajnalhasadás, hajnal brząkadełko – csekélység, semmiség; csörgő v. csörömpölő gyermekjáték brząkała – cincogó v. rossz zenész brząknąć (brząknie), brzęknąć — brząkać (brząka), brzękać [1. wytworzyć krótki dźwięk przez uderzenie lub potrącenie przedmiotu metalowego, szklanego itp.; 2. o przedmiotach metalowych, szklanych itp.: wydać dźwięk przy potrąceniu lub uderzeniu; 3. brząkać, brzękać: pot. grać na jakimś instrumencie strunowym niedbale lub nieumiejętnie] – csörögni, csörömpölni, (co) csörget vmit, pengetni (brząknąć) csörömpölni, csörgetni; pötyögtetni (zongorát); (húrt) megpendíteni; pengetni; rezonálni brząknąć pieniędzmi – csörgetni a pénzt brzdąć – gyerkőc, csemete, kisgyerek brzdąkanie (na fortepianie) – csengés (pénzé) brzdąkanie, brzdąkanina – kalimpálás, zongorázgatás brzdąknąć, brzdęknąć — brzdąkać, brzdękać [1. wytworzyć krótki dźwięk przez uderzenie lub potrącenie strun, klawiszy instrumentu; 2. o instrumentach strunowych: wydać dźwięk przy potrąceniu lub uderzeniu; 3. brzdąkać, brzdękać: pot. grać na jakimś instrumencie strunowym niedbale lub nieumiejętnie; 4. pot. upaść z hałasem] – (brzdąkać) kalimpálni (zongorán); nyűni a zongorát, zongorázgatni; (brzdąknąć) csörömpölni (zongorán); kalimpálni, rosszul zongorázni; dünnyögni; (brzdęknąć) puffanni, lepuffanni, huppanni, zajjal leesni; puffogni brzdęk [dźwięk spowodowany uderzeniem szklanych lub metalowych przedmiotów albo powstały w wyniku pociągnięcia za strunę] – üveges v. fémes hang brzdęk – zsupsz!; puff! brzechtać się – lubickolni, csapkodni; keverni, kavarni brzechwa [1. dawna nazwa promienia środkowej części strzał do łuków. Usterzenie strzały to lotki lub pierzysko; 2. strzała do łuku lub kuszy, składała się z drewnianego, zwykle okrągłego jesionowego pręta, zwanego brzechwą, na którym osadzone było żeleźce, zwane bełtem] – (wojsko) stabilizátor (lövedék, bomba) - Wersja 01 01 2017. brzechwy [to elementy w tylnej części bomb lotniczych lub pocisków, stabilizujące kierunek ich lotu. Brzechwa - dla tych zastosowań to synonim słowa pióro.] – (wojsko) stabilizátorok brzeczka [(zwana też syta) - półprodukt stosowany przy produkcji piwa przygotowywany ze słodu jęczmiennego, chmielu, wody oraz ewentualnie innych surowców niesłodowanych takich jak cukier, glukoza, miód, syropy owocowe.] – maláta [árpa, búza és egyéb gabona csíráztatásával készült termék. A sör és a gabonából erjesztett szeszesitalok (whisky, vodka) egyik legfontosabb alapanyaga. A gabonafélék csírázásakor olyan enzim – diasztáz – keletkezik, amelyik képes a gabonában levő keményítőt maltózzá és dextrinné lebontani, amit azután az erjesztőgombák alkohollá tudnak alakítani.]; cefre brzeczka garbarska [roztwór wodny garbników używany do garbowania skór] – cserzőanyag brzeczka piwna [roztwór wodny składników wyekstrahowanych ze słodu, w którym przebiega fermentacja alkoholowa] – sörmaláta Brzeczka piwna, w procesie produkcji piwa: 1) brzeczka piwna niechmielona - roztwór wodny substancji otrzymanych w wyniku ekstrakcji z zacieranego w warzelni słodu piwowarskiego; 2) brzeczka piwna chmielona - półprodukt otrzymywany z brzeczki piwnej niechmielonej po jej przefiltrowaniu i ugotowaniu z chmielem, gdy pod wpływem substancji garbnikowych chmielu wytrąca się część rozpuszczonych w niej związków białkowych; w brzeczce piwnej chmielonej, po dodaniu drożdży piwowarskich, przebiega fermentacja alkoholowa. [1. krawędź ścian, powierzchni przedmiotów; 2. pas ziemi stanowiący granicę między wodą a lądem; też: obszar lądowy przylegający do rzeki, jeziora, morza; 3. pas nadgraniczny, krańcowy] – part, partfal [na brzegu morza: a tenger partján], szegély; szél (skraj), szegély, perem brzeg, obszycie [pasek tkaniny lub dzianiny, który jest przyczepiony do brzegu w celu ochrony przed brudzeniem się, jako pasek wzmacniający lub ozdobny.] - szegély [A ruhadarab szélére erősített kelmesáv, aminek célja lehet díszítés, megerősítés vagy a szennyeződés behatolása elleni védelem.] brzeg chodnika – járdaszegély brzeg jeziora – tópart brzeg morza – tengerpart brzeg Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia brzeg pełen mielizn – zátonyos part brzeg rzeki – folyópart brzegowy, -a, -e [związany z brzegiem] – part-, parti; szélről való, szélén álló Brzegówka zwyczajna, brzegówka, jaskółka brzegówka (Riparia riparia) [gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny jaskółkowatych (Hirundinidae).] – partifecske (Riparia riparia) [a madarak osztályának a verébalakúak rendjébe, ezen belül a fecskefélék (Hirundinidae) családjába tartozó faj] 670 Brzegówka a. Littorina (w języku polskim pobrzeżka, brzegówka lub litoryna) [rodzaj niedużych ślimaków morskich o typowym wyglądzie] – Littorina [a csigák (Gastropoda) osztályának a Sorbeoconcha rendjéhez, ezen belül a Littorinidae családjához tartozó nem] brzemienna (kobieta) – terhes, viselős, állapotos brzemienność – (ciąża) terhesség, viselősség brzemienny, -a, -e [1. o kobiecie: będąca w ciąży; 2. obfitujący w jakieś ważne fakty, wydarzenia; 3. obciążony, naładowany czymś] – megterhelt, terhes; viselős brzemienny w skutki – messze kiható v. menő következmények brzemię [1. coś, co jest trudne do zniesienia; 2. daw. ciężar dźwigany na plecach lub oburącz przed sobą] – nyűg, teher, súly, nehézség; átv. járom, iga brzemię zaciężyło – a teher ránehezedett brzemię życia – az élet terhe, az élet súlya brzeski, -a, -ie – Breszt-i brzeszczot [1. część tnąca piły; 2. zob. klinga; 3. w siecznej broni znaczy to samo, co - Wersja 01 01 2017. głownia, brzeszczot, klinga, staropolska nazwa zasadniczej części broni siecznej (poniżej rękojeści, składa się z ostrza, tylca i płazu)] – penge (kés, kard) brzeszczot piły – fűrészlap Brześć, dawniej Brześć Litewski, Brześć nad Bugiem (biał. Берасьце, Брэст, jid. קסירּב, ukr. Берестя. ros. Брест) [miasto na Białorusi, na Polesiu, nad Bugiem, u ujścia Muchawca, stolica obwodu brzeskiego; ośrodek przemysłowy, węzeł kolejowy i drogowy na granicy z Polską, port rzeczny, port lotniczy; uniwersytet (1995), politechnika (1989); ośrodek kultury polskiej na Białorusi, polski konsulat generalny; 313 tys. mieszk. (2007).] – Breszt (belarusz nyelven Брэст, oroszul Брест, lengyelül Brześć nad Bugiem, korábban Beresztje vagy Breszt-Litovszk) [nagyváros Fehéroroszország délnyugati részén, a Breszti terület és a Breszti járás székhelye. A Nyugati-Bug és a Muhavec összefolyásánál fekszik, Minszktől 355 kmre délnyugatra. Az ország 6. legnépesebb városa, 2006-ban 303,3 ezer lakosa volt, területe 73 km². Fontos közúti és vasúti határátkelőhely Lengyelország felé (Terespol), valamint egyetemi város.] brzezina [1. zagajnik brzozowy; 2. drewno brzozy; 3. pot. brzoza; 4. świeże gałęzie brzozowe] – nyírfaerdő, nyírfaliget; nyírfa brzezinka – nyírfaliget brzezinowy, -a, -e – nyírfás brzeżek – kis part, partocska brzeżniak – nyírfaedő, nyíres brzeżny, -a, -e – parti, szélső-, perembrzęczący, -a, -e – csilingelő, csörömpölő, zörgő, pergő, csengő brzęcząca moneta – pengő érc (pénz), csengő arany brzęczeć (brzęczy) [1. powodować brzęk, uderzając lub potrącając szklane albo metalowe przedmioty; 2. o metalowych lub szklanych przedmiotach, też o owadach: wydawać brzęk] – rezonálni; csengeni, pengeni, cseng-bong; bongani; zümmögni, zsibongani, zsongani, duruzsolni; döngeni, döngicsélni, búgni; dudorászni; zajongani, brummogni, zörögni, csattogni; zúgni, dongani; zsongani brzęczeć jak bąk – zümmögni, mint a dongó brzęczeć nad uchem – vkinek a fülébe dudorászni brzęczenie – csengetés, csilingelés; zümmögés, zöngés; zsongás, zsibongás, búgás, döngicsélés; csengés (pénzé); zaj, brumm, búgás brzęczenie komara – szúnyogzümmögés Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 671 brzęczenie magnetyczne – mágneses zaj brzęczenie pszczół – méhzümmögés brzęczyk [ew. buzer - (lub ang. beeper brzęczyk, piszczyk, bzyczek) - w elektronice układ wydający dźwięk używane najczęściej jako przypominacz lub informator] – zümmögő, berregő [mérsékelt hangerejű, hangjelzésre használatos készülék]; tompított csengőszerkezet; villanycsengő; búgó (játék, eszköz) brzęczyk mikrofonowy – mikrofonberregő brzęk [1. dźwięk lub seria dźwięków, które powstają wtedy, gdy szklane lub metalowe przedmioty uderzają o siebie; 2. dźwięk wydawany przez niektóre owady przy poruszaniu skrzydełkami; 3. zob. brekinia] – csörömpölés, csörrenés, csörgés; zöngés; zümmögés; (drzewo brekinia) berkenye brzęk kajdan – rabbilincs csörgése brzęk szkła – poharak csörömpölése brzęk tłuczonej szyby – üvegcsörömpölés brzękać (zob. brząknąć) – csörögtetni, csörömpölni; dünnyögni (brząkać) brzękadełko, brząkadełko – csekélység, semmiség; csörgő v. csörömpölő gyermekjáték brzęknąć (brzęknie) (zob. brząknąć) – csörgetni, csörömpölni; megfizetni brzęknąć (o ciele: puchnąć) – megdagadni brzmiący, -a, -e – csengő, hangzó, csendülő, zengő, hallható, zúgó; harsány brzmieć (brzmi) [1. być słyszanym, przejawiać się jako dźwięk, głos; 2. wydawać dźwięk, głos; 3. mieć określoną postać słowną, zawierać określoną treść] – (głosić) hangzani, szólni; hallatszani, hangzani, zengni, csengeni, pengeni; felharsanni; felzendülni, felzengeni brzmi jak następuje – következőképpen hangzik brzmienie1 – csengés, pengés, hangzás; zengés; vminek a hangjára, értelmében, szellemében való szólás brzmienie2 [zespół cech dźwiękowych głosu lub instrumentu] – (muz) hangsor, zenei hang brzmieniowo – csengetve, pengetve; hansorilag brzoskwinia (Persica Mill.), brzoskwinie [rodzaj roślin należący do rodziny różowatych. Pochodzi z Chin. Liczy kilka gatunków.] – őszibarack, őszibarackfa (Prunus Persica) [a rózsafélék (Rosaceae) családjába és a Prunus nemzetségbe tartozó gyümölcsfa. Legközelebbi rokona a mandula, távolabbi rokonai a szilva és a kajszibarack.] brzoskwinia zwyczajna (Prunus persica (L.) Batsch) [gatunek drzewa należący do - Wersja 01 01 2017. rodziny różowatych. Pochodzi z środkowych i północno-wschodnich Chin.] – őszibarack vagy őszibarackfa (Prunus Persica) brzoskwinia Davida (Persica davidiana) brzoskwinia dziwna (Persica mira) brzoskwinia fergańska (Persica ferganensis) brzoskwiniowy, -a, -e – őszibarackos brzost [wysokie drzewo liściaste] – szilfa (Ulmus) [a rózsavirágúak (Rosales) rendjében a szilfafélék (Ulmaceae) névadó, egyúttal legnagyobb és legészakabbra hatoló nemzetsége] brzoza (Betula L.) [1. drzewo o białej lub szarej korze i drobnych liściach; też: drewno tego drzewa; 2. rodzaj drzew i krzewów należący do rodziny brzozowatych. Obejmuje około 35-60 gatunków – różnica w ocenie liczby gatunków jest m.in. wynikiem łatwego tworzenia mieszańców międzygatunkowych o trudnym do ustalenia statusie taksonomicznym.] – nyír, nyírfa (Betula) [a nyírfafélék (Betulaceae) családjának névadó nemzetsége. Lombhullató fák és cserjék tartoznak ide] Brzoza brodawkowata, brzoza zwisła (Betula pendula Roth) [gatunek drzewa z rodziny brzozowatych (Betulaceae Gray)] – közönséges nyír (Betula pendula) [természetes körülmények között leginkább a tajga éghajlati öv alatt honos fafaj] Brzoza cukrowa, Brzoza wiśniowa (Betula lenta L.) [gatunek drzewa z rodziny brzozowatych. Występuje w stanie dzikim we wschodniej części Stanów Zjednoczonych; na przedgórzach i w górach (Appalachy). Pojedyncze stanowiska na zachód od Appalachów nie dochodzą do Missisipi.] – Cukornyír (Betula lenta L.) brzoza karłowata – törpe nyírfa brzoza krzewiasta – cserjés, nyírfa, nyírbozót Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia Brzoza ojcowska (Betula oycoviensis Bess.) [gatunek drzewa lub krzewu należący do rodziny brzozowatych] – Ojcówi nyírfa (Betula oycoviensis) Brzoza omszona (Betula pubescens Ehrh.) [gatunek drzewa liściastego z rodziny brzozowatych (Betulaceae Gray)] molyhos nyír v. szőrös nyír (Betula pubescens) [a kétszikűek (Magnoliopsida) osztályának a bükkfavirágúak (Fagales) rendjéhez, ezen belül a nyírfafélék (Betulaceae) családjához tartozó fa] 672 molyhos nyír brzozowy, -a, -e – nyír-, nyírfa-; nyírfás, nyíribrzozowy lasek – nyírfaliget; nyírfaberek, nyírerdő brzózka – nyírfácska brzózowy, -a, -e – nyírfabrzózowe zagaje – nyírfaerdőcske v. liget brzuch [dolna część tułowia] – has, pocak; gyomor; has (terhes) brzuchacz – pocakos, potrohos, nagyhasú (ember) brzuchal [człowiek o dużym brzuchu] – pocakos, potrohos, nagyhasú (ember) brzuchaty, -a, -e [1. pot. mający duży brzuch; 2. pot. mający wypukły kształt] – hasas, pocakos, nagyhasú, potrohos, pohos brzuchaty jak kadź – hasas, mint egy hordó brzuchopłetwy, -a, -e [mający płetwy usadowione na brzuchu, z tyłu za piersiowymi] – hasúszós [hasúszók (pinnae abdominales)] brzuchomówca [osoba umiejąca mówić bez poruszania ustami] – hasbeszélő brzuchomówstwo – hasbeszélés - Wersja 01 01 2017. brzusiec [wypukła, najgrubsza część jakiegoś przedmiotu, narzędzia, naczynia, palców] – hasas, domború, kiálló része vminek, éles domborulat brzusiec, strzałka (fala) – duzzadóhely (rezgés) brzusiec palca – ujjpárna, ujjbegy brzuszek, brzusio – kis has, hasacska, pocakocska brzuszny, -a, -e – has- [jama brzuszna: hasüreg; błona brzuszna: hashártya; dur v. tyfus brzuszny: hastífusz] brzuszysko – nagy pocak, nagy has, bendő brzydactwo [o kimś lub o czymś brzydkim] – rútság; csúfság, csúnyaság; rút v. ocsmány ember brzydal (człowiek brzydki) – csúnya, csúf, ocsmány ember, rút ember brzydki, -a, -ie [1. taki, który się nie podoba; 2. naganny; 3. nieprzyzwoity] – (nieładny) csúf, csúnya, rút; (ohydny) ocsmány, ronda; pocsék brzydka, jak noc – förtelmesen csúnya brzydka pogoda – csúnya v. rossz idő brzydka szkaradna pogoda – pocsék idő brzydki jak diabeł – rút, mint az ördög brzydki jak noc – [olyan csúnya, mint az éjszaka] förtelmesen csúnya brzydki jak półtora nieszczęścia – [olyan csúnya, mint egy rakás szerencsétlenség] förtelmesen csúnya; csúnya, illetlen brzydkie słowo – illetlen szó brzydko – csúnyán, rútul, illetlenül brzydko wygląda – csúnya, csúnyán néz ki brzydko się znalazł – illetlenül v. csúnyán viselkedett brzydnąć [1. stawać się mniej ładnym niż dotychczas; 2. stawać się uciążliwym, dokuczliwym] – csúfulni, csúnyulni, rútulni, rúttá válni; elcsúnyulni, elrútulni; megutálni, megunni vmit, elege van vmiből, undorral viseltetik vmivel szemben brzydota [1. cecha tego, co jest brzydkie; 2. pot. istota lub rzecz brzydka] – csúfság, csúnyaság; rútság; csúnya, rút személy v. dolog brzydula [pot. brzydka kobieta] – csúnyácska, rondácska brzydzenie się – undor, undorodás, írtózás brzydzić [budzić w kimś wstręt] – undort kelteni v. ébreszteni brzydzić (brzydzi) się [czuć wstręt do kogoś lub czegoś] – írtózni, iszonyodni, undorodni, undort érezni brzydzić się kim/czym – undorodni vkitől/vmitől; irtózni v. iszonyodni (vkitől/vmitől); utálni vkit/vmit Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia - Wersja 01 01 2017. autorytet Pisma Świętego” — William Ockham, I Sent. Zasada ta miała być narzędziem pozwalającym na krytykę nadmiernie rozbudowanych, spekulatywnych systemów średniowiecznej scholastyki. A tétel kimondja, hogy egy jelenség magyarázatának minél kevesebb feltételezést kell magában foglalnia, kizárva azokat, melyek nem változtatnak a magyarázó elmélet valószínűsíthető végkimenetelén. Ez az elv, melyet latinul „lex parsimoniae”-nek („takarékosság elve” vagy „tömörség elve”) neveznek, a következőképpen hangzik: „Pluralitas non est ponenda sine necessitate” magyarul: „A sokaság szükségtelenül nem tételezendő” egy másik fordításban: „Csak szükség esetén posztulálj sokféleséget”. Ezt általában úgy fogalmazzák át, hogy „ha egy jelenségre két magyarázat lehetséges, akkor az egyszerűbb magyarázatot fogadjuk el”, vagy „általában az egyszerűbb megoldás a helyes”. Minden, a dolog magyarázatához nem szükséges ok fölösleges és ennélfogva elvetendő. brzydzić się czego – undorodni, írtózni (vtől), utálni (vmit) brzytew [szabla polska z XVII w. o wąskiej, ostrej klindze] – XVII. sz.-i lengyel szablya 673 Szabla polska z XVII wieku brzytewka – borotvácska, kis borotva brzytwa [1. ostry nóż do golenia; 2. pot. o człowieku surowym, stanowczym, wymagającym; 3. pot. o człowieku mającym dużą wiedzę na jakiś temat] – borotva brzytwa Ockhama (nazywana także zasadą ekonomii lub zasadą ekonomii myślenia) [zasada, zgodnie z którą w wyjaśnianiu zjawisk należy dążyć do prostoty, wybierając takie wyjaśnienia, które opierają się na jak najmniejszej liczbie założeń i pojęć. Tradycyjnie wiązana jest z nazwiskiem Williama Ockhama.] – Occam borotvája [filozófiai elv, amely szerint két, az adott jelenséget egyformán jól leíró magyarázat közül azt kell választani, amelyik az egyszerűbb. Első megfogalmazója William Ockham, a 14. században élt angol filozófus, ferencesrendi szerzetes.] Najbardziej znane sformułowanie tej zasady: "Nie należy mnożyć bytów ponad potrzebę" (Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem), nie pochodzi od Ockhama, lecz od siedemnastowiecznego niemieckiego filozofa Johannesa Clauberga. Określenie takiej zasady jako brzytwy Ockhama (Novacula Occami et Nominalium) pojawia się po raz pierwszy u XVIIwiecznego filozofa i teologa Libertusa Fromondusa. Zasady ekonomii myślenia formułowano już w starożytności (Platon w Parmenidesie, Arystoteles w Fizyce) oraz w filozofii średniowiecznej (Bonawentura i Jan Duns Szkot). Ockham zradykalizował jednak te twierdzenia i uczynił istotnym elementem swojej filozofii. Zgodnie z filozofią Ockhama wielość traktowana jest jako niekonieczna, dlatego wymaga wyjaśnienia. Nie należy wprowadzać nowych pojęć, kategorii czy bytów, jeśli nie jest to uzasadnione poprzez rozum, doświadczenie lub Biblię. „Nie wolno przyjąć niczego bez uzasadnienia, że ono jest, musi ono być oczywiste albo znane na mocy doświadczenia, albo zapewnione przez [encefalopatia gąbczasta bydła] – a szarvasmarhákat sújtó szivacsos agyvelőgyulladás (BSE) BSD (ang. Berkeley Software Distribution, czasami BSE nazywany Berkeley Unix) [odmiana systemu operacyjnego Unix wywodząca się ze stworzonych na Uniwersytecie Kalifornijskim Berkeley rozszerzeń dla systemu rozwijanego przez firmę AT&T. Także potoczna nazwa licencji BSD, na której te systemy są wydawane oraz pokrewnych licencji tego typu (np. licencja MIT).] – BSD (A Berkeley Software Distribution rövidítése) [1. azon UNIX leszármazottak neve, melyet az 1970es években kezdtek el fejleszteni a Berkeley Egyetemen Kaliforniában. A nevet együttesen használják azok mai modern leszármazottainál. 2. A BSD a unix operációs rendszerek egyik fajtáját jelöli, amelyet a University of California, Berkeley fejlesztett ki. A BSD nagy mértékben elõsegítette az Internet fejlõdését, elterjedését, hiszen egy kormánnyal kötött szerzõdés alapján a TCP/IP protokollokat integrálta a unixba. A programcsomagot aztán az egyetemeknek osztotta szét. Jelentõs újítása volt a socket fogalom megjelenése, amelynek segítségével az alkalmazói programok egyszerûen tudtak kommunikálni a TCP/IP protokollokkal. Az egyetem ma már nem támogatja a rendszer fejlesztését.] BSPO (Bądź Sprawny do Pracy i Obrony) – Légy Munkára Harcra Kész Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 674 BSS (ang. Basic Service Set) [to w sieciach bezprzewodowych standardu IEEE 802.11 grupa urządzeń bezprzewodowych logicznie ze sobą powiązanych] – BSS, Basic Service Set [az egymással kommunikálni tudó állomások összessége. Infrastruktúra módban egy AP és az általal kiszolgált állomások (STAs) összessége (nem keverendő össze az AP által lefedett területtel). Tulajdonképpen a WLAN hálózatok alapvet ő építőeleme. Kétféle BSS létezik: Independent BSS (IBSS) és infrastruktúra BSS.] BSSID (ang. Basic Service Set Identifier) [to 48bitowy numer identyfikacyjny w sieciach bezprzewodowych standardu IEEE 802.11 nadawany wszystkim stacjom należącym do tego samego BSS.] - BSSID – Basic service Set Identifier [a BSS-t a BSSID-vel azonosítjuk, ami minden infrastuktúra BSS esetén a vezetéknélküli hozzáférési pont MAC címe. Az IBSS esetén nincs AP, az IBSS-t kezdeményező állomás véletlenszerűen sorsol egy MAC-címet, amit aztá n BSSID-ként használ.] BT – Bluetooth [technologia bezprzewodowej komunikacji krótkiego zasięgu pomiędzy różnymi urządzeniami elektronicznymi, takimi jak klawiatura, komputer, laptop, palmtop, telefon komórkowy i wieloma innymi. Jest to darmowy standard opisany w specyfikacji IEEE 802.15.1. Jego specyfikacja obejmuje trzy klasy mocy nadawczej 1-3 o zasięgu 100, 10 oraz 1 metra w otwartej przestrzeni. Najczęściej spotykaną klasą jest klasa druga. Technologia korzysta z fal radiowych w paśmie ISM 2,4 GHz. Urządzenie umożliwiające wykorzystanie tej technologii to adapter Bluetooth.] – Bluetooth [rövid hatótávolságú, adatcseréhez használt, nyílt, vezetéknélküli szabvány. Alkalmazásával számítógépek, mobiltelefonok (telefonkihangosítók) és egyéb készülékek között automatikusan létesíthetünk kis hatótávolságú rádiós kapcsolatot.] BTW ("By The Way") [przy okazji; nawiasem mówiąc] – BTW ("By The Way"), elektronikus kommunikációnál használt rövidítés; magyarul: "erről jut eszembe" Bubble Jet [bubble-jet printer {rzecz.} [drukarka pęcherzykowa {f.} [komp.]] – Bubble Jet (Tintasugaras (nyomtató)) - Wersja 01 01 2017. bubek [pot. z niechęcią o mężczyźnie mało wartym, ale mającym wygórowane mniemanie o sobie] – pasas, pasi; pacák, pali; semmiházi fickó, nyikhaj [(ném.) Bub = fiú; gyerek, legény; Bube = fiú, gyerek, gazfickó; (kártya) bubi, filkó, alsó] bubel [towar złej jakości] – selejt; bóvli, eladhatatlan áru bubikop [fryzura "lata trzydzieste-czterdzieste"] – (ném.) Bubikopf; bubifej, rövid haj bubikop bublowaty, -a, -e – selejt; búvli, eladhatatlan buc [1. pot. o człowieku zarozumiałym, aroganckim; 2. tyle co: pyszałek, zarozumialec] – beképzelt, önhitt, elbizakodott, öntelt, fölényes, nagyképű, nyegle, szerénytelen, arrogáns, szemtelen, pökhendi, pimasz, pöffeszkedő, fennhéjazó, kihívó, hányaveti, követelődző, gőgös, kevély, dölyfös, hivalkodó, rátarti, önhitt, büszke, hiú ember Bucefalos (Bucefał) (gr. Βουκέφαλος Bukefalos – "byczogłowy"; łac. Bucephalus) [ulubiony ogier tesalski Aleksandra III Wielkiego. Jak pisze Pliniusz Starszy w "Historii Naturalnej", jego imię pochodziło od znamienia na łopatce w postaci głowy byka.] – Bukephalosz (görögül Βουκέφαλος, a βους és κεφαλή szavakból, jelentése: „ökörfejű”; lat. „Bucephalus”) [Nagy Sándor harci ménje volt és bizonyítottan a történelem leghíresebb lova. A római Piazza del Quirinale téren álló lovas szoborcsoport egyik szobra is róla kapta nevét. Az ókori görög „Bukephalosz” szónak latin változata a „Bucephalus”. Bukephalosz 12 éves korára valóságos szörnyeteggé vált, lehetetlen volt megülni és letépte a húsát mindenkinek, aki Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia ezt megpróbálta. Nagy Sándor azonban tudta kezelni. Plutarkhosz lejegyezte a történetet, ahogyan Kr. e. 344-ben a 12 éves trónörökös megnyerte a lovat.] 675 [wykrzyknik nazywający dźwięk spowodowany nagłym, silnym uderzeniem] – bęc) bumm! (brzdęk) puff!, püff!, nyekk; (átv.) erre, hirtelen [buch w placz: erre elsírta megát] buchalter [daw. księgowy] – könyvelő buchalteria [1. daw. księgowość; 2. lekcew. niepotrzebne, drobiazgowe obliczenia] – könyvelés, könyvvitel; könyvelőség buchalteria podwójna – kettős könyvvitel buchalteria przebitkowa – átíró könyvvitel buchalterka – könyvelőnő buchalterski, -a, -ie – könyvelői buchalteryjny, -a, -e – könyvelési buchmanizm [Buchmanizm zyskuje w Anglji nic- tylko dużo zwolenników, ale i spotyka się z głosami ostrej krytyki. Przeciwnicy zarzucają. Buchmanowi swego rodzaju lekkomyślność i powierzchowność. Ich zdaniem, istnieje poważne niebezpieczeństwo zawrócenia, zwłaszcza młodzieży w głowach. Każdy młodzieniec lub dziewczyna uwierzy wkońcu w wewnętrzny głos Boga, uzależniając od tego swe poczynania i tłumacząc tym głosem wewnętrznym wszystkie swe występki.] – buchmanizmus [A manapság emlegetett "oxfordi mozgalom" Amerikából indult ki, ahol kezdeményezőjéről "buchmanizmus" néven emlegették. S csak amikor az oxfordi ifjúság révén európai terjeszkedése is megindult, tapadt hozzá az említett új elnevezés. A jelenleg terjeszkedő "oxfordi mozgalom" az egyéni élet átalakulását szorgalmazza és munkálja.] buchnąć — buchać [1. rozprzestrzenić się w sposób gwałtowny; 2. wydzielić coś z siebie w sposób gwałtowny] – előtörni, lövellni, buch - Wersja 01 01 2017. kitörni; [wódką bucha: árad belőle a pálinkabűz] buchnąć [1. pot. wykonać nagły ruch, rzucić się, uderzyć; 2. pot. ukraść] – kifakadni, kifröccsenni, kibuggyanni; előtörni, kitörni, dőlni vmi vmiből; lehuppanni (spaść), lepottyanni; (ukraść) csenni, elcsenni; elcsórni, megfújni, megcsapni, elemelni vmit; megütni vkit buchnąć kogo w mankiet – (tréf.) kezet csókolni vkinek buchnąć kogo w plecy – hátba ütni, hátba vágni vkit buchnąć płomieniem – felcsap a láng buchnął mu pięć złotych – öt złotyt „csórt” tőle buchnął płomień – láng csapott ki, lángok törtek elő buchta [1. łow. miejsce zryte przez żerujące dziki; 2. reg. bułka drożdżowa, nadziewana jakąś masą, gotowana na parze; 3. daw. mała zatoka] – dagonyás; kisebb öböl buchta [żegl. równo zwinięta lina] – egyszerű v. sima kötél köteg buchtować1 [żegl. zwijać linę w buchtę] – kötelet feltekerni buchtować2 [łow. o dzikach: ryć ziemię w poszukiwaniu pożywienia] – dagonyázni; túrni, feltúni bucięta – ócska (rossz) cipő, kis cipő bucik [1. mały but; 2. but o krótkiej cholewce sznurowanej lub zapinanej] – kis cipő, cipőcske; (półbucik) félcipő bucik mi dolega – szorít a cipőm bucik mnie gniecie – szorít a cipőm buciki damskie – női cipő buciki dziecięce a. buciki dziecinne – gyermekcipő buciki Matki Boskiej [1. tojad mocny znany jako pantofelki lub buciki Matki Boskiej, chodaki, rzadziej koniki; 2. ostróżka; 3. tojad; 4. wyżlin] – (növ.) 1. szarkaláb; 2. sisakvirág; 3. Boldogasszony papucsa (latinul Cypripedium calceolus) [a virág nevét jellegzetes, lábbeli alakú virágjáról kapta.] Boldogasszony papucsa (latinul Cypripedium calceolus) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 676 buciki mi się odsznurowały – kibomlott a cipőfűzöm buciki niemowlęce – bébicipő buciki spięte klamrami – csatos cipő bucior [pot. duży, masywny but] – bocskor, túlságosan nagy cipő bucisko [zgrubienie od: but (okrycie stopy); bucior] – igen nagy v. ormótlan cipő buczeć (buczy) [1. wydawać niski, przeciągły dźwięk; 2. pot. głośno płakać] – zümmögni; zúgni, bömbölni, ordítani, bőgni, sírni, zokogni; zajongani, brummogni, búgni buczeć [przezywać na kogoś] – [Słowniczek języka śląskiego] csúfolni v. gúnyolni vkit buczek1 – bükkfácska, makkocska, bükkerdőcske buczek2 [1. wydawać niski odgłos; 2. potocznie: głośno płakać; beczeć, ryczeć; ktoś kto płacze lub zrzędzi; 3. sygnalizator wytwarzający buczący dźwięk; 4. syrena do sygnalizacji dźwiękowej] – tülök, duda, sziréna, üvöltő; síró buczenie – zaj, brumm, búgás; zajosság buczyna [1. las lub zagajnik, w którym liczebnie przeważają drzewa bukowe; 2. drewno z drzewa bukowego lub owoc takiego drzewa; 4. zagajnik bukowy; 5. drewno bukowe; 6. owoce drzewa bukowego; 7. zbiorowisko leśne z przewagą buka, na średniożyznych glebach brunatnych.] – (drzewo) bükk, bükkfa; (las) bükkös, bükkfaerdő; makk buczyna karpacka [Żyzna buczyna karpacka; (Dentario glandulosae-Fagetum Klika 1927 em. Mat. 1964, syn. Fagetum carpaticum Klika 1927)] – Kárpáti bükkös erdőtársulás (Dentario glandulosae-Fagetum Klika 1927 em. Mat. 1964, syn. Fagetum carpaticum Klika 1927) Buda (niem. Ofen, chorw. Budim, słow. Budín, serb. Budim / Будим, tur. Budin) [1. część Budapesztu; 2. - zachodnia, w znacznej części zalesiona i górzysta, część Budapesztu, stanowiąca około 1/3 terytorium całego miasta. Buda znajduje się na prawym brzegu rzeki Dunaj, która wyznacza granicę między nią a Pesztem.] – Buda (Budapest városrésze) buda, budka [1. niewielki, sklecony z byle czego budynek, pomieszczenie dla zwierząt lub sprzętów; 2. pot. zakład pracy lub szkoła; 3. ruchome nakrycie pojazdu; 4. w czasie okupacji hitlerowskiej: kryty policyjny samochód niemiecki] – kunyhó, barak, bódé, tákolmány, vásári sátor; ól [psia buda, buda dla psa: kutyaól]; állandó tartózkodás v. munka helye; (bolt); ponyvával v. - Wersja 01 01 2017. gyékénnyel fedett kocsi v. szekér; (biz.) iskola buda (dla psa) – kutyaól Budapeszt [(węg. Budapest, przymiotnik: budapeszteński) – miasto na Węgrzech położone w północnej części kraju, nad Dunajem. Stolica Republiki Węgierskiej. Do XIX wieku trzy osobne miasta: Buda i Óbuda na prawym brzegu Dunaju oraz Peszt – na lewym.] – Budapest [Magyarország fővárosa, az ország politikai, művelődési, ipari, kereskedelmi és közlekedési központja, valamint nevezetes gyógyfürdőváros. Az Európai Unió kilencedik legnépesebb városa.] [do Budapesztu: Budapestre, w Budapeszcie: Budapesten; z Budapesztu: Budapestről] Budapeszt leży na obu brzegach Dunaju a. nad Dunajem – Budapest a Duna két partján fekszik budapesztenka [mieszkanka Budapesztu] – budapesti nő v. lány budapeszteńczyk, budapesztańczyk [mieszkaniec Budapesztu] – budapesti budapeszteński, -a, -ie – budapesti Budapeszteńska Akademia Ekonomiczna – Budapesti Közgazdaságtudományi Egyetem [Budapesti Corvinus Egyetem (BCE)] [A 2000-es felsőoktatási integráció során egybeolvasztották az Államigazgatási Főiskolával, így a neve Budapesti Közgazdaságtudományi és Államigazgatási Egyetem lett. 2003-ban a korábban gödöllői Szent István Egyetemhez csatlakoztatott budai karok (a korábbi Kertészeti és Élelmiszeripari Egyetem) is csatlakoztak az egyetemhez, ezt követően vette fel a Budapesti Corvinus Egyetem nevet.] Budapeszteńska Giełda Papierów Wartościowych – Budapesti Értéktőzsde (BÉT) Budapeszteńska Giełda Towarowa – Budapesti Árutőzsde (BÁT) budapeszteński indeks giełdowy – budapesti tőzsdeindex (BUX) Budapeszteński Uniwesytecki Klub Lekkoatletyczny – Budapesti Egyetemi Atlétikai Club (BEAC) Budapeszteński Związek Sportowy – Budapest Sportegyesület (BSE) Budapeszteńskie Centrum Kongresowe – Budapesti Kongresszusi Központ (az ország legnagyobb méretű létesítménye) Budapeszteńskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne; (dawno) Budapeszteńskie Przedsiębiorstwo Transportowe – Budapesti Közlekedési Válallat (BKV Zrt.) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 677 Budapeszteńskie Wesołe Miasteczko [usytuowane jest w Lasku Miejskim, obok Stołecznego Cyrku Wielkiego.] ‒ Budapesti Vidám Park [a budapesti Városligetben működött 1950. május 22-től 2013. szeptember 30-ig, 6,5 hektárnyi területen. Közvetlen elődeit, a Vurstlit és az Angol Parkot is beszámítva, közel kétszáz éves történetével a világ egyik legrégebbi, folyamatosan működő szórakoztatóparkja volt. A helyén 2014-ben nyílt a Holnemvolt Park, mely 2015 őszéig állatparki környezetben működtetett tovább néhány régi mutatványt. A park ezután végleg bezárt, majd megkezdődött a terület délnyugati oldalán gyerekeknek szóló Mesepark, a központi részen pedig az úgynevezett Pannon Park építése. A korábbi időszakból megismert kép ezzel végleg megváltozott, csak három, műemléki védettséget élvező mutatvány és épület maradt fent.] Budda [1. (skr. buddha – przebudzony, oświecony; chiń. fo, fotuo; kor. bul, pult'a; jap. butsu, butsuda, budda); wiet. phât, phât-ba; tyb. sangdzie (sangs.rgyas): sang – oczyszczony z negatywnych emocji, dzie – z rozwiniętymi w pełni doskonałymi właściwościami umysłu). 2. twórca buddyzmu] – (szanszkrit: a felébredt) Buddha; eredetileg Sziddharta (Kr.e. kb. 560-480), nepáli származású előkelő férfi szanszkrit nyelven a Megvilágosodott, az a személy, aki elérte a megvilágosodást. buddyjski, -a, -ie [związany z buddyzmem, Buddą], buddaistyczny – buddhista buddysta [wyznawca buddyzmu] – (szanszkrit) buddhista; buddhizmus követője; buddhizmussal kapcsolatos, rá jellemző buddystka, buddyjka – (szanszkrit) buddhista nő buddyzm [jedna z religii światowych, oparta na naukach Buddy] – (szanszkrit) buddhizmus (Észak-Indiában az i.e. VI. században keletkezett és Ázsia nagy részében elterjedt, a lélekvándorlást tanító vallás) buddyzm tybetański (zob. lamaizm) – (lat.) lámaizmus; a buddhizmusnak Tibetben és Mongólia egy részében elterjedt formája budionowka (z ros. будёновка, budionówka) [czapka używana przez żołnierzy Armii Czerwonej. Przez swój spiczasty, nieco wydłużony kształt przypomina hełmy ruskich wojów średniowiecznych. Posiada odwijane nauszniki, charakterystyczne dla innych rosyjskich czapek. Nazwa pochodzi od dowódcy jednej z pierwszych armii, która została w te czapki wyposażona – Siemiona Budionnego.] – (or. будёновка) - Wersja 01 01 2017. budionovka-sapka; Vörös használatos katonasapka Hadseregben budka albo kapotka [1. mała buda; 2. nieduże pomieszczenie lub część większego, przeznaczone do specjalnych zadań; 3. małe pomieszczenie wolno stojące; 4. mały, niedbale postawiony budynek; 5. damski kapelusz popularny w XIX w.; 6. kiosk uliczny; 7. 6. daw. futrzany kołnierz damski wysoko zachodzący na szyję; 8. 7. noszony dawniej damski kapelusz z szerokim rondem sterczącym ponad czołem, przywiązywany wstążkami pod brodą; 8. kapelusz damski, najczęściej słomkowy, z dużym przygiętym do twarzy rondem, romantycznie osłaniający twarz, modny z pewnymi zmianami i przerwami od 200 lat. Dawniej nazywano go kapotką. 9. rodzaj kapelusza damskiego popularnego aż do lat 60 XX wieku. Było to dosyć sztywne nakrycie głowy przylegające do policzków a nad czołem uniesione do góry. Powlekane jedwabiem, atłasem lub aksamitem i ozdabiane kwiatami, wstążkami czy koronkami. Umocowane na głowie dzięki kokardzie wiązanej pod brodą.] – bódé, kutyaól; utcai kioszk; (kapelusz damski) nap ellen védő kalap budka strażnicza – őrbódé, bakterház, őrház budka suflera, budka suflerska – súgólyuk, súgófülke budka telefoniczna – telefonfülke; távbeszélő fülke budka z gazetami (kiosk) – újságosbódé, trafik, kioszk budka z papierosami – trafik budka z piwem – talponálló Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 678 budleja a. Omżyn (Buddlea) – Nyári orgona (Buddlea Davidii Stem Cell) budnik [1. ptak z rzędu wróblowatych; altannik; 2. przestarzale: budzik; 3. w dawnej Polsce: poddany rzemieślnik osiedlony w lasach, głównie wielkiej własności ziemskiej; 4. (hist.) Tak nazywano na Litwie i Rusi Mazurów, osiadających tam na prawie czynszowem wśród lasów.] – csősz, barak őr, rendőr budowa [1. budowanie domu, mostu, drogi itp.; też: miejsce, gdzie trwają takie prace; 2. zespół i wzajemne powiązanie części składowych całości; 3. tworzenie, organizowanie czegoś] – építés, (házépítés) építkezés (ép.); (układ) szerkezet, felépítés, (struktúra) alkat budowa atletyczna – atlétatermet budowa ciała – testalkat, test felépítés budowa ciała ludzkiego – az emberi test, az ember szervezete budowa co z klocków – játékkockából építeni vmit budowa domu dobiegała końca – a ház építése vége felé járt budowa dramatu – a dráma szerkezete v. felépítése budowa drogi – útépítés budowa komórkowa – sejtépítés budowa ludzkiego ciała – az emberi test felépítése budowa maszyn – gépgyártás budowa miasta – városépítés budowa nowych osiedli robotniczych – (dawno) új munkáslakónegyedek építése budowa podstaw socjalizmu – a szocializmus alapjainak építése budowa samochodów – gépkocsigyártás, autógyártás budowa samolotów – repülőgépgyártás budowa socjalizmu – a szocializmus építése budowa szańców – sáncépítés budowa ucha – a fül felépítése budowa zdania – mondatszerkezet budowa żelbetowa – vasbetonépítés budować (buduje) [1. wznosić jakiś obiekt; 2. konstruować maszyny, urządzenia techniczne; 3. wpływać dodatnio na kogoś; 4. tworzyć, organizować coś; 5. kreślić figury geometryczne] – építeni, megépíteni, felépíteni; építkezni; megalapozni, teremteni, alkotni; támaszkodni v. építeni vmire; javítani, megjavítani (példával v. figyelmeztetéssel); jó hatással van vkire, épületes (hatású) budować budynek – épületet felhúzni budować coś – építeni vmit - Wersja 01 01 2017. budować coś na podstawie czyichś planów – vkinek a tervei alapján építeni vmit budować dom – házat építeni budować gniazddo – fészket készíteni v. építeni budować most – hidat építeni budować na + H. építeni, alapítani (vmire) budować na opoce [mieć solidne podstawy do robienia czegoś, być dotkniętym obrze przygotowanym (Mt 7,24): Każdego więc, kto tych słów moich słucha i wypełnia je, można porównać z człowiekiem roztropnym, który dom swój zbudował na skale. Spadł deszcz, wezbrały potoki, zerwały się wichry i uderzyły w ten dom. On jednak nie runął, bo na skale był utwierdzony.] – kősziklára építeni; jól elkészíteni vmit budować na piasku – (átv.) homokra építeni; légvárakat kergetni budować tamę a. żaremia – gátat v. hódvárat építeni budować własną egzystencję – saját megélhetésről gondoskodni; egzisztenciát alapítani budować zamki na lodzie – [jégre várat építeni] légvárakat építeni, homokra építeni várat budować zamki na lodzie – légvárakat építeni budować zdanie – mondatot alkotni budować (buduje) się [1. być budowanym; 2. pot. budować własny dom; 3. podnosić się na duchu] – épülni; építkezni buduje się (dom, most) – épül (a ház, a híd) budowanie – (budowa) építés, felépítés budowanie zespolu – csoport építés budowie centralne – centrális építmények [egyforma hossz- és kereszttengelyük van, amelyek mellett nincs uralkodó főtengelye az épületnek: kör, négyzet, szabályos sokszög, görögkereszt, négykaréjos alaprajzzal] budowie nawodne – cölöpépítmények budowie okrętu – a hajó építményei budowla [to, co zostało wybudowane] – épület, építmény, nagyobb épület; (budowa) építkezés budowla piętrząca [1. budowla przegradzająca w poprzek koryto lub dolinę rzeki; 2. budowla wodna (najczęściej rzeczna) służąca do spiętrzania wody; budowle piętrzące dzielą się na zapory i jazy] – műtárgy budowla ta nosi na sobie znamię sztuki greckiej – ez az épület a görög művészet ismertetőjeleit viseli magán budowlani – építőmunkások Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 679 budowlani zeszli się na miejsce budowy – az építőmunkások az építkezés helyszínén gyülekeznek budowlanie – építés, építkezés budowlaniec – építőmunkás budowlany, -a, -e – építészeti; épület-, építési, építkezési, építésügyi; építő (ép.) budowlany [1. pot. pracownik zatrudniony w budownictwie; 2. człowiek związany zawodowo z budownictwem] – építő, építőmunkás budowle wolno stojące – különálló épületek budownictwo [1. dział gospodarki zajmujący się budową domów i innych obiektów; 2. budowanie domów i innych obiektów; też: dział gospodarki z tym związany; 3. architektura; 4. jako sztuka i jej dzieje w Polsce, przechodzi zakres choćby najobszerniejszego artykułu w dziele niniejszem; może więc być tylko traktowanem pod pojedyńczemi wyrazami, jak: baszty, balustrady, blanki, bożnice, bramy, budowniczowie, dwory, dzwonnice, ganki, gospody, lamusy, odrzwia, ratusze i t. d.] – építkezés, építés; építőipar, építészet; építőmunka budownictwo domów mieszkalnych – lakóházépítkezés budownictwo drewniane – fából való építés; faépítészet budownictwo drogowe – útépítés budownictwo gospodarcze – gazdasági építkezés budownictwo indywidualne – magánépítkezés budownictwo inwestycyjne – beruházási építkezés budownictwo kolejowe – vasútépítés budownictwo lądowe – mélyépítés budownictwo magazynowe – raktárépítés budownictwo mieszkaniowe – lakásépítkezés, lakásépítés budownictwo nadziemne – magasépítés budownictwo okrętowe – hajóépítés - Wersja 01 01 2017. budownictwo osiedlowe – lakótelepépítés budownictwo podziemne – mélyépítés budownictwo przemysłowe – ipari építkezés budownictwo realizowane systemem gospodarczym – házilagos építés budownictwo socjalistyczne – (hist) szocialista építés budownictwo spółdzielcze – szövetkezeti építkezés budownictwo wielkopłytowe – nagypaneles építkezés budownictwo wodne – vízépítés budowniczy [1. osoba zajmująca się budowaniem; 2. osoba, która przyczynia się do powstania czegoś; 3. (hist.) urzędnik za dawnych czasów w W. Ks. Litewskiem, do którego należało czuwanie i dozór nad wszystkimi budynkami publicznymi] – építész, építő ffi budowniczy, -a, -e [odnoszący się do budownictwa] – építész-, építő-, építésibudowniczy okrętów – hajóépítő budrysówka [1. długa kurtka w stylu sportowym, z kapturem; 2. rodzaj dłuższej kurtki w typie sportowym popularnej po II wojnie światowej. Charakteryzuje się doszywanym kapturem i stębnowanymi karczkami z tyłu i z przodu. Posiada zapięcie w formie pętli zakładanych na drewniane kołki, oraz duże nakładane kieszenie. 3. także duffle-coat. Kurtka z militarnym rodowodem z grubego, wełnianego dwustronnego sukna. W latach 50. masowo noszone okrycie, jedno z pierwszych typu unisex, czyli dla Niej i dla Niego. Charakterystyczne cechy: doszywany kaptur, wszywany rękaw, naszyty karczek przodu i tyłu, zapięcie na kołki i sznurkowe pętle, duże nakładane kieszenie, szerokie stebnówki. Wciąż jeden z najpopularniejszych fasonów płaszcza sportowego.] – hosszabb kapucnis sportkabát Budownictwo Osiedli Robotniczych – (dawno) Munkáslakótelepek Építése Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 680 buduar [dawniej: pokój pani domu służący do odpoczynku] – (fr. boudoire) budoár, női öltözőszoba, kis női szalon; kis fogadószoba buduarek [mały buduar] – kis öltözőfülke, kis fogadóhelyiség buduarowy, -a, -e – (fr. boudoire) budoárbudująco – példásan, példaadóan, tanulságosan, épületesen budujący, - a, -e [przyczyniający się do czyjegoś udoskonalenia lub wpływający umoralniająco na kogoś] – építő, épületes, tanulságos, tanító, nemesítő, példaadó budująca lektura – tanulságos v. épületes olvasmány budulec [1. materiał budowlany; 2. to, z czego coś powstaje] – épületfa, építőanyag budulcowy, -a, -e – épületfa-, építőanyagbudunek – [Słowniczek języka śląskiego] épület, építmény budy jarmarczne – vásári bódék budynek [obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród, posiadający fundamenty i dach] – épület, építmény (ép.) budynek bezstylowy – stílustalan épület budynek boczny – melléképület budynek drewniany – faház budynek fabryczny – gyárépület budynek główny – nyaraló budynek gospodarczy – gazdasági épület budynek imponujących rozmiarów – impozáns épület budynek magazynowy – raktárépület budynek masywny – masszív épület budynek mieszkalny – lakóépület, lakóház budynek monumentalny – monumentális épület budynek na palach – cölöpépítmény budynek oparkaniony wysokim murem – magas fallal körülvett épület budynek osiądzie – az épület megszáll v. megsüllyed budynek podpiwniczony – alápincézett épület budynek poszpitalny – egykori v. volt kórházépület [budynek poszpitalny przy ul. Grodzkiej znajduje się w śródmieściu miasta Krosna] budynek przemysłowy – ipari építmény budynek publiczny – középület budynek rozwalił się – az épület rombadőlt budynek spalił się – az épület leégett budynek szkolny – iskolaépület budynek użyteczności publicznej – középület budynek wspaniały – pompás épület - Wersja 01 01 2017. budyniowy, -a, -e [związany z budyniem]– pudingos budyń [1. słodka potrawa gotowana na mleku z dodatkiem środków zagęszczających; 2. proszek zawierający surowe składniki tej potrawy] – (ang.) puding, pudding, felfújt; formába tett és vízben kifőzött édes v. főzelékkel kevert tészta; pudingpor budyń bez cukru, to obrzydlistwo – a pudding cukor nélkül, az valami borzasztó dolog budyń czekoladowy – csokoládés puding budyń waniliowy – vaníliás puding budzący litość [zob. mizerny] – szánalmas budzenie [Budzenie tel. 1-94-97.] – ébresztés, keltés Budzenie zmarłych (ang. Call for the Dead) [to pierwsza powieść w dorobku Johna le Carré. Przedstawia nowy typ bohatera literatury "szpiegowskiej" - George'a Smiley'a - niskiego, otyłego, noszącego grube okulary, ale genialnego pracownika służb specjalnych, którego głównym atutem jest wzbudzanie w ludziach zaufania i chęci do zwierzeń.] - (ang. Call for the Dead) John le Carré's első novellája, 1961-ben jelent meg budzenie się – ébredés budziciel [1. ten, kto wywołuje jakieś reakcje, inspiruje innych do działania; też: to, co daje impuls do czegoś; 2. daw. ten, kto przerywa czyjś sen], budzicielka – ébresztő, keltegető; doppingoló (ffi/nő) budzić (budzi) [1. przerywać czyjś sen; 2. wywoływać jakieś uczucia, reakcje; 3. rozpoczynać, odradzać, ożywiać coś] – ébreszteni, kelteni, felkelteni, felzavarni (álmából), felébreszteni, gerjeszteni, kelteni vmit; szítani budzi zachwyt – elragadtatást váltani ki v. kelteni budzić antypatię – ellenszenvet kelteni budzić litość – sajnálatot kelteni, szánalmat kelteni, szánalmat ébreszteni (vkiben; vki/vmi iránt); könyörületet ébreszteni budzić nadzieję w kimś – reményt kelteni vkiben budzić niedowierzanie – bizalmatlanságot kelteni budzić niesmak – rossz érzést kelteni budzić pogardę – megvetést kelteni budzić politowanie – szánalmat kelteni v. ébreszteni budzić refleksje – meggondolásra késztetni, reflexiót v. reflexiókat kiváltani budzić w kim do kogo/czego odrazę – undort kelteni, ébreszteni vki/vmi iránt budzić w kim nienawiść do kogo – gyűlöletet ébreszteni v. kelteni vkiben vki iránt Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 681 budzić (w kim) odrazę a. przykre wrażenie – visszatetszést szül (vkiben) budzić w kim podejrzenie – gyanút kelteni vkiben budzić w kim podziw – bámulatot v. csodálatot kelteni vkiben budzić w kim politowanie – szánalmat, részvétet kelteni vkiben, könyörületre indítani vkit budzić w kim wstręt – undort kelteni v. ébreszteni vkiben budzić w kim żal – szánalmat ébreszteni vkiben budzić współczucie – szánalmat kelteni budzić (budzi) wstręt – undorít, utálatot kelt budzić zainteresowanie – érdeklődést kelt, felkelti az érdeklődést budzić zamiłowanie – felkelteni az érdeklődést budzić zamiłowanie do czego – hajlandóságot kelt v. ébreszt (vmihez) budzić zaufanie – bizalmat gerjeszteni v. kelteni vkiben budzić zazdrość – féltékenységet ébrezteni budzić się [1. przestawać spać; 2. o stanach uczuciowych: powstawać; 3. o zjawiskach zachodzących w przyrodzie: rozpoczynać się, odradzać się] – ébredni, felébredni (álmából); vmire ébredni, felébredni budzić się do życia – életre kelni budzik [zegar dzwoniący o godzinie, na którą jest nastawiony] – ébresztőóra; vekker budzik dzwoni – az ébresztőóra csenget, berreg, csörög, szól budżet [zestawienie dochodów i wydatków gospodarstwa domowego, przedsiębiorstwa, państwa itd. przewidzianych na przyszły okres; też: zasoby pieniężne gospodarstwa domowego, przedsiębiorstwa, państwa] – (kelta-ang.) büdzsé, költségvetés budżet brutto – bruttó költségvetés budżet centralny – központi költségvetés budżet gospodarki narodowej – népgazdasági költségvetés budżet inwestycyjny – beruházási költség v. költségvetés budżet państwa [to jest najwyższej rangi planem finansowym polityki państwa oraz narzędziem polityki społecznej, uwzględniającym planowane dochody i wydatki państwa na następny rok budżetowy] – állami költségvetés budżet państwowy – állami költségvetés budżet rodzinny – családi költségvetés budżet roczny – évi költségvetés budżetować – költségvetést készíteni budżetowanie – költségvetés készítése - Wersja 01 01 2017. budżetowy, -a, -e – költségvetési budziński, -a, -ie – budai budziński (mieszkaniec Budy) – budai (ffi) bufa [wypukłość utworzona z pasa tkaniny; bufka] – buggy (ruhánál) bufecik – kis büfé bufet [1. miejsce sprzedaży przekąsek, napojów, słodyczy przy jakiejś instytucji, w teatrze, na dworcu; 2. lada w restauracji, sklepie, kawiarni; 3. stół zastawiony przekąskami, napojami itp., przy którym goście jedzą na stojąco; też: jedna z sal na przyjęciu z takimi stołami; 4. niski, długi kredens; też: szafki kuchenne ze wspólnym blatem] – (fr.) büfé, büffé, (buffet), söntés, söntéspult az ivóban, büféasztal, falatozó (főleg álló fogyasztásra berendezett vendéglátóipari üzem); hideg étkezés; hideg ételekkel megrakott asztal; (dawno) tálalóasztal, pohárszék; ebédlőszekrény, tálalószekrény bufet dworcowy a. bufet na dworcu – utasellátó bufet szwedzki [zob. stół szwedzki] – svédasztal bufet z przekąskami – falatozó bufetowa – büfés, büfésnő; kiszolgálónő (büfében) bufetowy, -a, -e [osoba obsługująca klientów przy bufecie] – büfé-, büfés, büfében árusító buff [a raczej Buff® jest rodzajem wielofunkcyjnego elementu odzieży sportowej. Jest to kawałek mikrofibry bezszwowej, która w zależności od sposobu ułożenia, może stanowić czapkę, opaskę, maskę, gumkę do włosów lub bandamkę. Chroni przed chłodem, śniegiem, kurzem oraz nadmiernym promieniowaniem słonecznym.] – Buff ® márka egy újszerű, hasznos, kényelmes, esztétikus, multi-funkcionális ruhadarab, amely ellenáll a nap, a szél vagy hideg káros hatásainak. [Original Buff S.A. Társaság székhelye Igualada, egy kisebb város Barcelonától 60 km-re. Székhelye és a gyártó üzem létesítményei mintegy 8.000 m2-t foglalnak el.] Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 682 buffo [I. komiczny, błazeński; II. męska rola w operze komicznej; też: śpiewak wykonujący tę rolę] – (ol. buffone; fr. bouffon) buffo; bohózat; vidám, komikus szerepet alakító színész v. operaénekes; komikus, bohóc buffo = komicznie – buffo; vidáman, komikusan, bohózatszerűen bufiasto – buggyosan bufiasty, a-, -e [mający bufy lub kształt bufy] – buggyos, bő, széles bufiasty rękaw – buggyos ujj bufka [1. krótki rękaw bardzo obszerny i zmarszczony. 2. rodzaj rękawa zmarszczonego na główce (u góry) oraz u dołu i ujętego w mankiet. Rękawy tego rodzaju najczęściej są krótkie, bardzo obszerne i sprawiają wrażenie nadmuchanych, stąd też nazwa (z francuskiego bouffer – nadymać się). Stosowane w modzie damskiej. 3. Efekt „nadmuchania” powstający w wyniku zmarszczenia górnej – tzw. główka, lub dolnej części rękawa – wtedy bufka jest najczęściej zdyscyplinowana mankietem.] – ráncolt ruhaujj bufon [o człowieku zarozumiałym, lubiącym się przechwalać] – dicsekvő, kérkedő, nagyzoló, hencegő ember; kevély bufoński, -a, -ie – dicsekvő, kérkedő, nagyzoló, hencegő bufonada [przechwalanie się, pozowanie na kogoś ważnego] – tréfálkozás, bohóckodás; dicsekvés, kérkedés, nagyzolás, hencegés, tiszteletlenség bufoneria (bufonada) – tréfálkozás, bohóckodás; dicsekvés, kérkedés, nagyzolás, hencegés, tiszteletlenség bufonować – tréfálkozni, bohóckodni; dicsekedni, kérkedni, nagyzolni, hencegni bufor [1. zderzak w pojazdach szynowych; 2. o kimś, kto pośredniczy w konflikcie; też: o czymś, co przyczynia się do złagodzenia konfliktu; 3. zob. roztwór buforowy; 4. pomocnicza pamięć pośrednicząca w przesyłaniu danych między urządzeniem szybszym a urządzeniem wolniejszym] – vasúti ütköző, lökhárító; puffer - Wersja 01 01 2017. Z (bufor głębokości lub głębi) [wykorzystywany w systemach wyświetlających obrazy trójwymiarowe, przechowuje współrzędną Z (głębokość, odległość od obserwatora) dla każdego piksela obrazu. Stawianie pojedynczego piksela przebiega według algorytmu: jeśli współrzędna Z danego piksela jest mniejsza od współrzędnej Z zapisanej w buforze (piksel znajduje się bliżej obserwatora) można postawić piksel i uaktualnić wpis w buforze. Dzięki temu uzyskuje się poprawny obraz, tzn. taki, w którym obiekty trójwymiarowe są prezentowane zgodnie z ich wzajemnymi relacjami przesłaniania.] – Z-puffer [Ez a 3D-s memóriaterület tárolja a kártyán egy adott képpont térbeli mélységét. A grafikus kártya ennek az információnak az alapján dönti el, hogy egy tárgy egy másik előtt, vagy mögött helyezkedik-e el, és ezáltal látható-e.] buforowy, -a, -e – vasúti ütköző-, ütköző-, lökhárítóbufory [posp. piersi kobiece] – (átv.) női mellek Bug (ukr. Західний Буг - Zachidnyj Buh, biał. Заходні Буг - Zachodni Buh) [rzeka we wschodniej Polsce (587 km), zachodniej Ukrainie i południowo-zachodniej Białorusi (154 km - na całej długości rzeka graniczna z Polską). Długość Bugu wynosi 772 km, powierzchnia dorzecza 39 420 km², z czego w Polsce 19 284 km². Średni przepływ w dolnym biegu - 158 m³/s. Ponadto Bug jest czwartą co do wielkości rzeką Polski.] – Bug (ukránul Західний Буг, oroszul Западный Буг, belaruszul Захо́дні Буг) [folyó Ukrajnában, Fehéroroszországban és Lengyelországban, a Narew baloldali mellékfolyója] bug {rzecz.} [1. pluskwa {f.} [komp.]; żargonowe określenie błędu w programie lub urządzeniu komputerowym; 2. owad {m.}; 3. (z ang. pluskwa, owad, robactwo) błąd oprogramowania] – (ang.) bug - szoftver hiba, ritkábban: hardver hiba (szószerint: tetü, bogár) [1. Informatikaiszámítástechnikai zsargonban a programokban lévõ hibát, zavart jelenti. Akkor mondjuk, hogy egy program "bugos", ha valamilyen tesztadatra nem a megfelelõ mûködést nyújtjta. Ilyeneket mindenki tapasztalt már, amikor "kedvenc" operációs rendszerének grafikus felülete a két-három program egyidejû futása miatt hirtelen elszáll, (a képernyõ) befagy. A programok különbözõ verzióinak hibáit általában dokumentálják, és igyekeznek kijavítani (több-kevesebb sikerrel). Elfogadott egy Bufor Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 683 hibás program kibocsátása, ha a hibák csak egyes nagyon szûk, ritkán használt területen jönnek elő. Egyébként a kifejezést az elsõ informatikus, Grace Murray Hopper, az amerikai tengerészetnél szolgáló egyik hölgy, találta ki. Hopper a II. világháború alatt az ENIAC nevû számítógépen dolgozva egy rovart csapott agyon, amely az egyik elektroncsõben okozott zárlatot. 2. új fejlesztésű programoknál a szoftverhibák, és ennek következtében a számítógépek elakadása, 'lefagyása' napirenden szoktak lenni; a szoftverfejlesztő cégek közötti verseny kíméletlen üteme folytán sokszor még az 'végleges' változatok sem hibamentesek; bosszúságok elkerülése végett tanácsos régebbi, jól működő programokat nem törülni, hanem megvárni, amíg az új változatok legalább nagyjából hibamentesek; a hibák 'kibogozását' debugging-nek, a javító- programokat "bug fix"-nek vagy "patch"-nek nevezik; utóbbiak legtöbbször Webről lehívhatók] bug fix – bug fix – javítóprogram [hibásan kibocsátott programokhoz a Web-ről ingyen letölthető, kisméretű pontosító- program; ezek letöltés után többnyire önműködően felülírják az eredeti program hibás részét, de nem egyszer újabb bővítéseket is eszközölnek; a bővítések önmagukban ismét hibásak lehetnek] bugelhorn (instrument muzyczny) – szaxkürt, szárnykürt Bugenwilla, kącicierń (Bougainvillea Comm. ex Juss.) [rodzaj roślin z rodziny dziwaczkowatych. Należy do niego od 4 do 18 gatunków roślin pnących i płożących z Ameryki Południowej. Nazwa rodzaju wywodzi się od nazwiska admirała francuskiej marynarki Louisa Antoine'a de Bougainville, który jako pierwszy opisał go w 1768 roku. Gatunkiem typowym jest Bougainvillea spectabilis Willd.] – murvafürt (Bougainvillea) [a szegfűvirágúak (Caryophyllales) rendjében a csodatölcsérfélék (Nyctaginaceae) családjának egyik nemzetsége. Nevét Louis Antoine de Bougainville francia tengernagyról kapta.] - Wersja 01 01 2017. Bugenwilla gładka, kącicierń gładki (Bougainvillea glabra) [gatunek rośliny z rodziny dziwaczkowatych. Pochodzi z Brazylii, jest uprawiany w wielu krajach świata.] – Kopasz murvafürt (Bougainvillea glabra) [1850-ben az első feljegyzett faja, csupasz (szőrtelen) a növény, a virágai a fehértől a krémszínig változatosak, levelei elliptikusak, kevésbé gyorsan növő fajta, egész évben virágozhat. Amikor magról van felnevelve, akkor többféle variációt is mutathat méretben, a levelek formájában, mint más fajták, színekben mályvalila többféle árnyalata vagy fehérek is lehetnek. Megjegyzendő, hogy a B. glabra és a B. spectabilis nagyon sokféle lehet megjelenésében, a fő különbség a virágzási ciklus és az, hogy a glabra szőrtelen, míg a spectabilis szőrös. Mindkét faj széles variációjú struktúrájában, amikor magról van nevelve.] Bugtraq [to jedna ze starszych i najlepiej znanych internetowych list dyskusyjnych dedykowanych zagadnieniom bezpieczeństwa teleinformatycznego. Podstawowym tematem listy są rozmowy nt. błędów w oprogramowaniu, sposobach ich wykorzystywania i zapobiegania. Przez listę przewija się znaczny wolumen ruchu. Bugtraq został utworzony 5 listopada 1993 r. przez Scotta Chasina ze względu na zawodzącą w tamtym czasie pod względem bezpieczeństwa infrastrukturę Internetu. Przyjętą polityką listy Bugtraq w tamtym czasie była publikacja wszelkich informacji dotyczących błędów w oprogramowaniu bez względu na reakcję ich twórców. Taka polityka wiązała się z podejściem typu full disclosure. W początkach działalności listy, była ona niemoderowana lecz zalew śmieciowych listów wkrótce przekroczył niebezpieczny poziom. Moderacja została wprowadzona 5 czerwca 1995 r. W 1999. lista stała się własnością SecurityFocus. W sierpniu 2002 firma SecurityFocus została kupiona przez Symantec.] – Bugtraq [adatbázis is, ahol az egyes szoftverekkel kapcsolatos biztonsági problémákra hívják fel a figyelmet a szakértõk, vagy a sérülékenységi adatbázis, ahol ellenõrizhetjük, hogy az általunk használt szoftver tartalmaz-e biztonsági kockázatot; ha igen, milyet; hogyan lehet megszüntetni, vagy milyen védekezési lehetõségeink vannak.] buhaj [1. samiec rozpłodowy bydła domowego; 2. (stadnik lub potocznie byk) przeznaczony do rozpłodu samiec bydła Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia domowego. Buhaje mają szczególne znaczenie w wypadku cennych ras.] – bika, tenyészbika buhaj zarodowy – tenyészbika 684 bujać (buja) [1. kołysać, huśtać (się); 2. o roślinach: rosnąć; 3. latać, unosić się w powietrzu] – lebegni, libegni, szárnyalni, repkedni; (krążyć) ténferegni, kószálni, járnikelni, ide-oda szaladgálni; (cyganić) füllenteni, lódítani, tódítani; hazudni, hazudozni, becsapni, kertelni; nagyokat mond; átejteni, elkápráztatni, halandzsázni; (kołysać) hintázni, lóbálni, ringatni; (rosnąć) buján nőni, burjánzani bujać po świecie – kószálni a világban, járni a világot bujać sobie – járni-kelni bujać w obłokach – fellegekben járni, a képzelet szárnyán repkedni bujać się – hintázni (huśtać się) bujak [fotel na biegunach] – hintaszék bujanie – lebegés; kószálás; hintázás, ringatás; lódítás, füllentés bujda [1. pot. kłamstwo, zmyślenie; 2. coś zmyślonego, nieprawdziwego; bajka, kłamstwo] – hazudozás, füllentés, mesebeszéd, lódítás; valótlanság, hazugság bujda na resorach – [hazudozás a rugókon] szamárság, ostobaság, badarság, értelmetlenség bujdy na resorach – összevisszaság, esztelenség, értelmetlenség buhajek [zdrobnienie od: buhaj] – bikaborjú bujnąć — bujać [1. zakołysać kogoś lub coś; 2. bujać: swobodnie unosić się w powietrzu; 3. bujać: korzystać z całkowitej swobody; 4. bujać: bujnie, wysoko rosnąć; 5. pot. zmyślić coś, oszukać kogoś] – lebegni, libegni, szárnyalni, repkedni; (krążyć) ténferegni, kószálni, járni-kelni, ide-oda szaladgálni; füllenteni, lódítani, hazudni, hazudozni, becsapni, átejteni, elkápráztatni; hintázni, lóbálni, ringatni; buján nőni, burjánzani bujnąć w obłokach – felhők közt v. fellegekben járni - Wersja 01 01 2017. bujnąć się — bujać się [1. zakołysać się; 2. bujać się: pot. kochać się w kimś; 3. bujać się: pot. męczyć się z kimś lub z czymś] – hintáztatja, lóbálja, ringatja magát; vesződni, kínlódni, fáradni, fáradozni, gyötrődni, sínylődni, vergődni bujnie – buján, dúsan, gazdagon bujność – bőség, gazdagság, termékenység, bujaság bujny, -a, -e [1. obficie rozrastający się; 2. odznaczający się rozmachem, obfitujący w wydarzenia; 3. żywy, nieokiełznany, bogaty] – bő, bőséges, gazdag, buja, dús bujna fantazja – dús fantázia bujna grzywa – dús sörény bujna imaginacja – buja fantázia v. képzelet bujna roślinność – buja növényzet bujna wyobraźnia – gazdag, buja képzelet bujne włosy – dús haj, dús hajzat bujny styl – virágos stílus buk [drzewo liściaste o srebrzystej, gładkiej korze; też: drewno tego drzewa] – bükk, bükkfa (Fagus) Buk pospolity, buk zwyczajny (Fagus sylvatica) [gatunek drzewa należący do rodziny bukowatych (Fagaceae Dumort.). Występuje w stanie dzikim w prawie całej Europie (oprócz części południowowschodniej). Przez Polskę przebiega północno-wschodnia granica zasięgu.] – Közönséges bükk avagy európai bükk (Fagus sylvatica) [a bükkfafélék (Fagaceae) családjának egyik faja.] wielkolistny, b. amerykański (Fagus grandifolia Ehrh.) [gatunek drzewa z rodziny bukowatych. Występuje we wschodniej części Ameryki Północnej.] amerikai bükk (Fagus grandifolia) Bukareszt (rum. Bucureşti, cyg. Bukureshta, bułg. Букурещ) [stolica oraz centrum przemysłowo-usługowe Rumunii. Leży w południowo-wschodniej części kraju (44°25'N 26°06'E), nad rzeką Dymbowicą.] – Bukarest (románul Bucureşti) [Románia fővárosa, politikai, ipari, kereskedelmi és kulturális központja.] Buk Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 685 bukat [1. sztuka młodego bydła rzeźnego o wadze do 200 kg; 2. skóra z tego zwierzęcia] – borjú, borjúbőr; ökör bukatowy, -a, -e – borjú-, borjúbőrbukieciartswo [sztuka układania bukietów] – virágkötés bukieciarz, bukieciarka – virágkötő (ffi/nő) bukiecik – csokrocska bukiesza [ubiór węgierskiego pochodzenia, długi, podbity futrem, ozdobiony pętlicami i sznurkami, nazwany tak od Kaspra Bekiesza, starosty lanckorońskiego rodem z Węgier, który razem z królem Stefanem przybył do Polski. W takim właśnie ubiorze i jego i króla Batorego możemy oglądać na portretach. Według Kitowicza bekiesze były modne i za jego czasów głównie jednak wśród mieszczan i ubogiej szlachty. Były wtedy tak obszerne, że mogły wejść na żupan i kontusz. Potem w XIX stuleciu, bekiesze wraz z innymi elementami kostiumu węgierskiego przeszly i do oficjalnego, eleganckiego stroju wschodniej Europy.] – bekecs; magyar eredetű öltözék [A bekecs egy rövid báránybőr kabát elnevezése, a ködmön változataként férfiak és nők is viselték. Derékban testhezálló volt a szabása, a női az alsó részén a szoknyára felfeküdve kiszélesedett. Gallérja nem volt. 1960-as években Magyarországon nagyon elterjedt felső (téli) kabát, kívül gazdagon zsinórozva, prémezve s szőrös bőrrel bélelve. Lengyelországban még ma is divatos és elterjedt. bekecs Kornyáti Bekes Gáspár (1520 - Grodno, 1579. november 7.) erdélyi politikus, majd a lengyelo.-i lovasság főparancsnoka neve után. Kisnemesi sorból származott, Petrovics - Wersja 01 01 2017. Péter apródjaként kezdte pályáját. Fokról fokra János Zsigmond fejedelem legbefolyásosabb tanácsosává és Erdély egyik legvagyonosabb főurává emelkedett. Ura nevében ő kötötte meg Miksa császárral a speyeri szerződést (1570). A fejedelem halála után 1571-ben a császári párt jelöltjeként megpróbált Erdély trónjára lépni, de Báthori Istvánnal szemben alulmaradt. A császár támogatásával fegyverrel akarta Báthorit megbuktatni, de 1575. júl. ig-én a kerelőszentpáli csatában legyőzetvén, földönfutóvá lett. 1577 elején Báthori mint lengyel kir. szolgálatába fogadta, s megtette a lovasság főparancsnokává. Bekes Gáspár unitárius volt, s az erdélyi hitvitákon, amíg módjában volt, felekezetét erősen pártfogolta. – Irod. Szádeczky Lajos: Kornyáti B. G. (Bp., 1887.)] BÉKÉS GÁSPÁR. Krasewski Wilna Monographiája III-ik kötetéből bukiet [1. odpowiednio ułożony pęk kwiatów; 2. aromat wina; 3. łow.ogon sarny] – (fr.) bouquet; bukéta, bokréta, csokor, virágcsokor, virágfüzér, bokréta; ital szaga, illata, zamata; őz- v. szarvasfarok bukiet bzu – orgonacsokor bukiet kamelii – kaméliacsokor bukiet konwaliowy – gyöngyvirágcsokor bukiet kwiatów – egy csokor virág, virágcsokor bukiet róż – rózsacsokor bukiet ślubny – menyasszonyi csokor bukiet wina – a bor illata bukiet z jarzyn [danie z rozmaitych jarzyn] – különféle nyers és savanyított zöldségek bukiew [owoce buka] – kupacs, makk (bükk termése) bukinista [antykwariusz uliczny handlujący starymi książkami i rycinami]; bukinistka – régi könyvekkel kereskedő, antikvárius (ffi/nő) bukinistyczny, -a, -e – antikvárius bukle [bardzo modna w połowie XIX wieku materia naśladująca futro baranka. Dziś tą nazwą określa się wełniane materiały o gruzelkowtej powierzchni.] – (fr.) buklé (göndör); állatok szőréből készült erős fonal; az ebből készült rücskös női kabátszövet, ill. Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia hurokcsomós szőnyeg [Olyan fonal vagy szövet elnevezése, amelyen hurkokkal és göbökkel ellátott effektfonal segítségével nyugtalan, noppos felületet alakítanak ki.] 686 bukłak [worek ze skóry przeznaczony do przewożenia płynów] – (dawno) tömlő, bőrzsák (a víz v. bor hordására); itatóvödör bőrből bukmacher, bookmacher [wym. bukmacher] [(ang.) bookmaker, (ném.) Buchmacher: osoba przyjmująca zakłady, głównie na wyścigach konnych] – (ang.) bukméker, könyves; a lóversenyek indulóira leadott fogadásokat intéző alkalmazott bukmacherski, bookmacherski, -a, -ie – (ang.) bukmékerbukoliczny, -a, -e – idilli, idillikus bukoliczny utwór – pásztorköltemény bukolika (zob. sielanka w zn. 2.) – (gör. bukolikosz = ökörpásztor) bukolika, idilli; pásztorköltemény, pásztorköltészet bukować [I. zamawiać miejsce w samolocie, hotelu itp. lub potwierdzać zamówienie; II. łow. o łosiach, jeleniach i owcach: odbywać okres godów] – bukkolni, foglalni, előjegyezni bukowanie – bukkolás, foglalás, előjegyzés bukowina – bükkerdő, bükkös Bukowina (rum. Bucovina, ukr. Буковина) [kraina historyczna położona pomiędzy Karpatami Wschodnimi a środkowym Dniestrem, podzielona po II wojnie światowej na Bukowinę północną (ukraińską) oraz Bukowinę południową (rumuńską). Stanowi północną część historycznej Mołdawii.] – Bukovina (románul: Bucovina, németül: Bukowina) [történelmi régió, amely a mai Románia és Ukrajna határán fekszik. Önállósággal soha nem rendelkezett, mindig valamely államnak volt a része.] bukownik [1. maszyna rolnicza przeznaczona do wyłuskiwania ziaren koniczyny, prosa i lucerny. Ma cylindryczny kształt. Klepisko wykonane jest ze stalowej siatki. Cepy mają kształt spiralnej listwy; 2. cylindryczna maszyna do wycierania (wydobywania) nasion z główek koniczyny i lucerny. Zasadnicza różnica między - Wersja 01 01 2017. bukownikiem a młocarnią polega na odmiennej budowie urządzenia młócącego (tarki). Klepisko bukownika wykonane jest ze stalowej siatki, cepy bębna mają zaś kształt listew, rozmieszczonych spiralnie na jego obwodzie. Materiał przeznaczony do wytarcia (główki koniczyny oddzielone od słomy) wsypuje się przez otwór wlotowy z jednej strony bębna, a następnie, po przetarciu między siatką klepiska i listwami bębna, wypada on przez dolny otwór klepiska z drugiej strony. Wytarte nasiona wymagają dokładnego oczyszczenia za pomocą specjalnych maszyn.] – hántolótisztítógép bukowy, -a, -e – bükk-, bükkfából való buksa – (ném. Buchse, Büchse) buksza; (Buchse) perselybetét, csapágybetét; kapcsolóhüvely, hengerhüvely, (Büchse) szelence, tok, persely, takarékpersely; (népies) pénztárca buksować [o kołach pojazdu: obracając się, ślizgać się w miejscu] – egy helyben forogni, csúszkálni (kerék) bukszpan [krzew ozdobny, żywopłotowy] – (ném. Buchsbaum) puszpáng; sűrűn álló, apró, fényes levelű örökzöld díszcserje; bukszus, buxus; gyakran ültetett örökzöld cserje v. fa Örökzöld puszpáng Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 687 Bukspan Ogrodowy, Bukszpan zwyczajny, bukszpan wieczniezielony (Buxus sempervirens L.) [gatunek krzewu, należący do rodziny bukszpanowatych. Występuje w Afryce Północnej, Europie Środkowej i Południowej, w Azji Mniejszej i na Kaukazie, aż po Himalaje. W Polsce tylko sadzony jako roślina ozdobna.] – Puszpáng (Buxus sempervirens) Bukszpan zwyczajny, bukszpan wieczniezielony (Buxus sempervirens L.) [gatunek krzewu, należący do rodziny bukszpanowatych. Występuje w Afryce Północnej, Europie Środkowej i Południowej, w Azji Mniejszej i na Kaukazie, aż po Himalaje. W Polsce tylko sadzony jako roślina ozdobna.] – Örökzöld puszpáng [a buxusvirágúak rendjébe tartozó örökzöld cserje. Kertészeti és faipari hasznossága miatt elterjedt faj.] bukszpanowy, -a, -e – puszpángból való Bukwica zwyczajna, bukwica lekarska synonim czyściec lekarski (Betonica officinalis L.) [gatunek rośliny wieloletniej z rodziny jasnotowatych (Labiateae). W Polsce jest średnio pospolity.] – bakfű v. betonikafű (Stachys officinalis, Betonica officinalis) [az ajakosvirágúak rendjéhez, ezen belül az árvacsalánfélék családjához tartozó növényfaj] bul! [nazwa dźwięku, jaki wydaje przelewająca się woda] – csöpp-csöpp (a kotyogást utánzó hang) bula [1. metalowa kula służąca do gry w bule, popularną we Francji; 2. wybrzuszenie na stoku, zwłaszcza na skoczni narciarskiej; 3. w slangu młodzieżowym: wagary] – fémgolyó; a síléc része; (szleng) csavargás bulaj (zob. iluminator w zn. 1.) – kerek üvegablak, hajóablak bulbus duodeni [bańka dwunastnicy; opuszka dwunastnicy; Ampulla duodeni] – (lat.) bulbus duodeni; a nyombélnek a gyomorkapuval határos része buldog [pies o masywnej budowie oraz krótkim pysku z żuchwą wysuniętą ku przodowi] – (ang.) bulldog széles mellű, szögletes fejű, ráncos homlokú kutyafajta bul! - Wersja 01 01 2017. buldog buldogowaty, -a, -e – bulldogszerű buldożer (zob. spychacz w zn. 1.) – buldózer, talajgyalu, talajegyengető gép, földgyalu bule [wym. bule] [w starożytnej Grecji: rada ustawodawcza, najwyższy organ władzy] – (görög) bulé; Ötszázak tanácsa az ókori Athénban (10 phülé képviselőinek együttese); törvényhozó testület; legfelsőbb hatóság buleuterion [budynek będący miejscem zgromadzeń bule] – buleutérion; az athéni Areiosz Pagosz szikláján álló tanács épülete bulgot [1. dźwięk, jaki wydaje bulgocąca woda; 2. łow. głos wydawany przez tokującego cietrzewia] – csobogás, forrás, rotyogás, korgás bulgotać [1. o płynach: wydawać dźwięki przy przelewaniu się lub gotowaniu; 2. pot. mówić coś niezrozumiale niskim głosem; 3. łow. o cietrzewiach: wydawać charakterystyczny głos w czasie toków] – bugyogni, csobogni, kotyogni, csörgedezni; zubogni, rotyogni, forrni, buborékolni bulgotanie – csobogás, forrás, rotyogás, korgás bulić1 [pot. płacić dużo za coś] – következni, pénzt verni el; túl sokat fizetni vmiért 2 bulić [1. burzyć, 2. płacić, 3. przewracać(się)] [Słowniczek języka śląskiego] – háborogni, forrongani, lázadozni; nyugtalankodni, buzogni, forrni; dühöng; sírni bulier (zob. bojler) – (lat.-ang.) boiler, bojler (boyler), vízmelegítő és víztároló készülék bulion (z francuskiego) [1. wywar z mięsa z dodatkiem warzyw; 2. koncentrat służący po rozcieńczeniu jako wywar rosołowy] – (fr.) bouillon: erőleves, húsleves, csontleves; húskivonat bulionowy, -a, -e – (fr.) bouillon-: erőleves-, húslevesbulimia [chorobliwe uczucie głodu] – bulimia [bulimia] [1. falási rohamokkal járó kényszerbetegség, melynek során a beteg rövid idő alatt igen nagy mennyiségű étel jellemzően édesség - elfogyasztására képes; 2. Elsõsorban fiatal nőknél jelentkező táplálkozási zavar, amelyet nagy zabálások visszatérő epizódjai jellemeznek, amiket Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 688 általában a fölös ételmennyiség hányással vagy hashajtókkal történő eltávolítási kísérletei követnek.] bulimiczny, -a, -e – bulimiás bulimik, bulimiczka – bulimiás (ffi/nő) bulky [modny sweter wyprodukowany na maszynach dziewiarskich. Zaprojektowany w stylu luźnego sportowego swetra dla grubszych mężczyzn. Nazwa wywodzi się z języka angielskiego.] – bulky [Durva osztású kötőgépen készült divatos, bő szabású sportpulóver férfiak számára. Elnevezése az angol "bulky" (ejtsd: balki) szóból ered, aminek jelentése: terjedelmes.] bulla [1. urzędowy dokument papieski; 2. okrągła, metalowa pieczęć przytwierdzana dawniej do tego dokumentu; też: dokument opatrzony tą pieczęcią; 3. w starożytnym Rzymie: medalion ze złota lub skóry z amuletem] – (lat.) bulla; ókorban lapos tok, benne talizmán, amit a régi római szabadszületésű gyermekek nyakukban hordtak; pecséttel ellátott okmány a középkorban (először Bizáncban alkalmazták); pápai v. királyi ünnepélyes okmány [Ünnepélyesebb pápai okirat, körlevél. Bulla eredetileg az irat zsinóron függő pecsétjének a neve.] bullarium (bulla) – (lat.) bullarium; pápai ügylevelek, határozatok, rendeletek gyűjteménye Bulletin Board System (w skrócie BBS) [to serwis komputerowy, polegający na udostępnianiu na maszynie jego właściciela miejsca, gdzie można umieszczać i czytać ogłoszenia, obsługiwać własną skrzynkę pocztową, dokonywać transferu plików itp. – (ang.) Bulletin Board System (BBS) (Bulletin Board System = Hirdetőtábla rendszer) [1. Kommunikációs szoftver, modem segítségével olvashatunk ill., írhatunk információt a partner számítógépén. Egy olyan informatikai rendszer, ami egy adott kör – gyakran bárki – számára elérhetően biztosítja az üzenetek váltását illetve az adatcserét. A BBS rendszerek az 1980-as évektől kezdve terjedtek el, népszerűségük az internet elterjedése miatt a 90-es évek végére nagyban lecsökkent, noha még napjainkban is számtalan működő rendszert találunk, részben az internet által biztosított olcsó adatkapcsolatokat igénybe véve. 2. Angol rövidítés a Bulletin Board System (hírdetõtábla-rendszer) szavak kezdőbetűiből. A BBS lényegében egy adatbázis, ahova az arra jogosultak - Wersja 01 01 2017. beírhatnak, és kiolvashatják az előzőleg rögzített információt. Ez az adatbázis jelenti az ott lévő programok, szövegek, hirdetések összességét. A rendszert általában egy modemmel felszerelt számítógépen helyezik el. A BBS telefonszámának ismeretében egy speciális programmal bárki felhívhatja az adatbázist. Rengeteg BBS létezik a világon, a legtöbb nagyon kicsi -egy-két telefonvonalon érhetõ el. A legtöbb BBS ma már korlátozott Internet hozzáférést is szolgáltat. Ebben általában elektronikus levelezés és Usenet hozzáférés található. A bérelt vonalak tarifáinak csökkenése és az ilyen rendszereken létezõ SLIP, illetve PPP kapcsolatok lehetõsége miatt várhatóan a BBS rendszerek lesznek az olcsó publikus Internet szolgáltatás úttörői. 3. elektronikus faliújság, ahol közérdekű információk helyezhetők el, illetve olvashatók; szűkebb értelemben a telefonhálózaton elérhető jórészt amatőr üzemeltetésű, PC-ken működő - számítógépes szolgáltatás (file-archívum és kommunikációs fórum); 4. online olvasható (általában nyilvános) elektronikus faliújság vagy hirdetőtábla, ahol közérdekû információk helyezhetők el, illetve olvashatók (Bulletin Board System); 5. egy olyan informatikai rendszer, ami egy adott kör – gyakran bárki – számára elérhetően biztosítja az üzenetek váltását illetve az adatcserét. A BBS rendszerek az 1980-as évektől kezdve terjedtek el, népszerűségük az internet elterjedése miatt a 90-es évek végére nagyban lecsökkent, noha még napjainkban is számtalan működő rendszert találunk, részben az internet által biztosított olcsó adatkapcsolatokat igénybe véve.] Bullterrier (ang. bull terrier) [jedna z ras psów, należąca do grupy terierów, zaklasyfikowana do terierów w typie bull.] – bull-terrier [bullterrier "régi" bulldog és a mára már kihalt fehér angol terrier keresztezéséből tenyésztették ki, továbbá fontos szerepe volt még a dalmatának és más fajták is. Kitenyésztésnél a kitűzött cél a harci kutyává való nevelés volt. James Hinks birminghami tenyésztőt tartják a "bullterrier atyjának".] Bullterrier Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia [1. silnie zgrubiała, mięsista łodyga podziemna niektórych roślin; 2. roślina o licznych bulwkach uprawiana jako warzywo i na paszę; 3. pot. wypukłość, zgrubienie, guz; 4. bardzo zgrubiała część korzenia lub pędu, pełniąca w roślinie funkcję spichrzową, tzn. jest magazynem substancji zapasowych, głównie białek i cukrów – szczególnie skrobi.] – gumó, gümő, csomó, burgonya bulwa ziemniaka – burgonyagumó bulwar (beluarda, beluwarda, bellowarda) [1. szeroka, wysadzona drzewami ulica spacerowa w dużym mieście; 2. obmurowanie zabezpieczające brzeg rzeczny lub morski; 3. ulica nadbrzeżna koło tego obmurowania] – (ol.) baluardo, (fr.) boulevard, bulvár; sétány, körút (krt.), rakpart; széles városi főútvonal bulwar nadbrzeżny – rakpart bulwarowy, -a, -e – körúti, utcai, rakparti, ponyva-, bulvárbulwiasty, -a, -e – gumós, hagymás (növény) bulwowy, -a, -e – gumó-, hagymás bulza [torba skórzana do podróży] – (dawno) régi bőr útitáska buła [1. pot. zgr. od bułka; 2. pot. o człowieku niezgrabnym, otyłym, gapiowatym; 3. pot. okrągła bryła, zgrubienie; 4. duże skupienie minerałów o nieregularnym kształcie] – zsemlye (nagyalakú), fehér cipó; nagyalakú medál; faragatlan v. kövér ember bulwa 689 koń bułany bułanek [pot. koń bułany] – fakó; fakó ló [Fakó színről beszélünk, ha a fedőszőrökből a vöröses, melegebb színkomponens hiányzik és ezért általában világosabb, valóban fakó szín jön létre. Változatai: a közönséges vagy valódi fakó hosszú szőrei feketék, és gyakran szijjalt hátúak ezek a lovak. A bőr palaszürke. Ennek árnyalatai: egérfakó, zsemlefakó, mogyorófakó. Azt a változatot, amelynek a hosszú szőrei nem feketék, a mosott (sörényű) fakót, a gyakorlat izabellaszínnek nevezi. Ennek neve az amerikai kontinensen: palomino. Ennek árnyalatai: zsufafakó, rozsfakó, gerlefakó. - Wersja 01 01 2017. Ha rövid (és sokszor a hosszú) szőrök között kevés fehér szőr jelenik meg, tűzöttnek mondjuk a lovat. Előfordul a fekete, a pej, a sárga és a fakó színben.] bułany, -a, -e [1. o maści konia: płowy, żółtawobrązowy, z czarną grzywą i czarnym ogonem; 2. (dawno) Po tatarsku łoś zowie się bułan, stąd i konia maści płowej czyli łosiej zwali Polacy bułanym, bułankiem. Maść ta była w Polsce lubianą równie jak siwa i kara czyli wrona, to też w pieśniach i poezyi polskiej jest naprzemian mowa o konikach siwych, wronych, wreszcie bułankach.] – fakó bułany [koń bułanej maści] – fakó ló bułat [1. miecz perski lub szabla turecka z szeroką klingą; 2. stal polerowana, wysokogatunkowa, z której wyrabiano szable i kindżały; 3. szeroka szabla turecka. Nazwa pochodzi od wyrazu perskiego pulad – stal, stąd szablę lub miecz perski z szeroką głownią, z wybornej polerowanej stali, zwano bułatem. Miecze takie i szable były rozszerzone ku końcowi. Pisarze dawni polscy, przejąwszy z perskiego ten wyraz, używali go pospolicie i w znaczeniu stali. Mówiono więc: bułatowa tarcza, bułatowe zwierciadło, bułatowy miecz, czyli z wybornej, polerownej stali.] – (dawno) acél; (wojsko) perzsa v. török kard buława [1. krótka laska zakończona ozdobną gałką, będąca dawniej symbolem władzy hetmańskiej, obecnie oznaką władzy marszałkowskiej; też: urząd, godność, władza, których zewnętrzną oznaką jest taka laska; 2. broń obuchowa składająca się z trzonu zakończonego ciężką gałką; 3. (hist.) wyraz pochodzenia tatarskiego, oznacza w języku polskim maczugę, laskę niedługą z gałką na końcu – symbol godności, władzy hetmańskiej. Jak buław mogli używać tylko hetmani, tak wyłącznie regimentarze, pułkownicy, rotmistrze, porucznicy i chorążowie używali buzdyganów. Pomiędzy buławą a buzdyganem ta zachodziła różnica, że gałka u buławy bywała zwykle okrągła, niekiedy misternie ozdabiana i drogimi kamieniami wysadzana, zaś buzdygany, także często srebrne lub pozłociste, kończyły się gałką kształtu gruszki, podłużnie pokarbowanej. Podobnie, jak urząd kanclerski nazywali Polacy „pieczęcią”, marszałkowski – „laską”, tak hetmański – „buławą”. Buławie – znaczyło hetmanić, przywodzić wojsku. „Buława wielka” oznaczała urząd wielkiego Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 690 hetmana, „buława mniejsza” czyli „polna” – urząd hetmana polnego. Buławy hetmańskie przechowują się dotąd jako drogocenne pamiątki w możniejszych domach polskich, a w muzeach szwedzkich te, które były zabrane z Polski podczas wojen. Niektórzy hetmani składali buławy jako wota przy cudownych obrazach.] – (maczuga) buzogány; hatalmat jelképező bot v. jogar; bunkó, marsallbot; (vadászat) a hajtók botja v. rúdja buława hetmańska – hetmani méltóság; vezéri buzogány v. jogar buława marszałkowska – marsalli buzogány, marsallbot (hatalmi jelvény) Buławinka czerwona (Claviceps purpurea) [1. grzyb z klasy workowców; 2. gatunek grzybów należący do rodziny buławinkowatych (Clavicipitaceae).] – anyarozs (Claviceps purpurea) [a tömlősgombák osztályába tartozó, a pázsitfüvek, főleg a rozs kalászában élősködő gomba. A kalászban 1—2 cm hosszú, sötétbarna, feketés →szklerócium fejlődik (varjúköröm), ez a talajban áttelel, tavasszal ebből hajt ki a sztróma, amelybe a termőtestek mélyednek. A termőtestekben alakulnak ki az aszkospórák. A szklerócium számos alkaloidot tartalmaz, a gyógyászatban fontos drog; ha a takarmányba kerül mérgezést okozhat] buławka – kis buzogány, bunkócska Buławka (Clavariadelphus) [rodzaj grzybów z rodziny siatkoblaszkowatych] – Clavariadelphus (gomba) buławka pałeczkowata (Clavariadelphus pistillaris) – Vaskos mozsárütőgomba (Clavariadelphus pistillaris) bułeczka [białe pieczywo pszenne] – kis zsemle, zsemle, buci; pogácsa [tarta bułeczka, tarta bułka: zsemlemorzsa, prézli] bułeczka ze skwarkami – töpörtyűs pogácsa Buławnik mieczolistny (Cephalanthera longifolia (L.) Fritsch) [gatunek byliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). - Wersja 01 01 2017. Występuje na przeważającej części Europy, w północnej Afryce i w umiarkowanych strefach klimatycznych Azji. W Polsce występuje na niżu i w niższych położeniach górskich, roślina bardzo rzadka.] – kardos madársisak vagy hosszúlevelű madársisak (Cephalanthera longifolia) [az orchideafélék vagy kosborfélék (Orchidaceae) családjába tartozó védett növény] Buławnik mieczolistny (Cephalanthera longifolia (L.) Fritsch) Bułgar [obywatel Bułgarii], Bułgarka – bolgár (ffi/nő) Bułgaria, Republika Bułgarii (България, Република България) [państwo położone w południowo-wschodniej Europie, na Bałkanach. Graniczy z Serbią oraz Macedonią od zachodu, Grecją i Turcją od południa, Morzem Czarnym od wschodu i Rumunią od północy.] – Bulgária [a Fekete-tenger partján fekvő állam Délkelet-Európában. Nemzetközi tagsága: EU, ENSZ, EBESZ, Fekete-tengeri Gazdasági Együttműködés, Nemzetközi Valutaalap, WTO, NATO. Az ország 2007. január 1. óta az Európai Unió tagja.] Bułgarzy – bolgárok, bulgárok; turk fajú, az avarokkal és magyarokkal rokon nép, amely keletről a Volga vidékéről nyugat felé vándorolva az V. században tűnik fel, s a VII. században telepedik le az Al-Duna mentén. Itt a szláv őslakókkal összegyűlve felvette azok nyelvét, később vallását is. bułgarski, -a, -ie [związany z Bułgarią] – bolgár, bulgáriai bułka [białe pieczywo pszenne] – zsemle, zsömle; fehér kis cipó bułka barowa [długa, wąska bułka] – zsúrkenyér bułka maślana – vajaszsemle bułka pszenna, bułka paryska – zsúrkenyér bułka sezamowa – szezámmagos zsemle Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 691 bułka tarta [1. starta lub zmielona wysuszona bułka, używana do panierowania; 2. produkt spożywczy powstały wskutek zmielenia bądź starcia suchego pieczywa.] – zsemlemorzsa v. zsemlye-morzsa bułka z szynką – sonkás zsemlye v. zsemle bum [dźwięk wydawany przez bijący zegar albo spowodowany uderzeniem innych przedmiotów]– (akustyka) bumm; robbanás bum dźwiękowy – hangrobbanás [Gyorsuló v. lassuló hangforrás által előidézett nyomáshullám. Ha pl. a repülőgép sebessége túllépi a hangsebességet, akkor a hangforrással megegyező sebességgel haladó hangok összetorlódnak, ez tulajdonképpen energiatorlódás, amit hangrobbanásként észlelünk.] bumblować [niem. bummeln; włóczyć się po knajpach, hulać] – (ném. Bummel) bumlizni; kóborolni, csavarogni, ödöngeni, csatangolni; (vasút) döcögni, lassú vonaton utazni; mulatni, „zülleni” bumela, bumelka [wagary, ucieczka (np. z pracy)] – [Słowniczek języka śląskiego] csavargás; szökés, menekülés bumelanctwo – naplopás, lógás (munkából), lazsálás, henyélés bumelant [1. człowiek unikający pracy, obibok 2. pracownik wymigujący się od pracy, lekceważący swoje obowiązki] – naplopó, lógós, munkakerülő bumelować – csavarogni, kóborolni; mulatni, dáridózni; lógni (munkából) bumelowanie – csavargás, kóborlás; mulatozás, dáridózás; lógás (munkából) bumerang [dawna broń myśliwska mająca tę właściwość, że wraca do rzucającego, gdy nie trafia w cel] – (ausztrál) bumeráng; sarló alakú ausztráliai hajítófegyver, amely viszaperdül elhajítójához; (átv.) magának a kezdeményezőnekbáratlan kellemetlenséget okozó ténykedés bumerangowy, -a, -e – bumerángbunclok (zob. bonclok) [1. reg. śl. kamionkowy garnek do kiszenia kapusty lub ogórków; 2. kamionkowe naczynie (np. do kiszenia kapusty). Nazwa pochodzi od miasta Bunzlau (dziś Bolesławiec), gdzie wynaleziono ten rodzaj (kwasoodpornej) kamionki] – [Słowniczek języka śląskiego] agyagedény Bund (niem. Der Bund/Zwiazek) – (ném.) Bund; szövetség bunda [samodziałowa. szara, krótka narzutka noszona przez karpackich górali. Wywodzi sięze skórzanej peleryny noszonej na Wegrzech.] – bunda - Wersja 01 01 2017. Bundesrat (Rada Federalna) [1. wyższa izba parlamentu w RFN i w obecnych Niemczech; 2. izba wyższa parlamentu Austrii; 3. 1871-1918 organ Rzeszy Niemieckiej reprezentujący rządy krajowe; 4. rząd (Rada Związkowa) Szwajcarii] – Bundesrat; német Szövetségi Tanács Bundestag (pełna nazwa Deutscher Bundestag) [druga obok Bundesratu (Rady Federalnej) izba parlamentu Niemiec. Pierwsza kadencja Bundestagu rozpoczęła się 7 września 1949 roku. Od 1999 siedzibą jest budynek Reichstagu (Reichstagsgebäude) w Berlinie.] – (ném.) Bundestag; az NSZK kétkamarás országgyűlésének képviselőháza Bundeswehr, Bundeswehra [to nazwa ogółu wojsk Niemiec. Właściwa nazwa niem. to die Bundeswehr - "federalne siły obronne" albo "federalne siły zbrojne". Za datę utworzenia Bundeswehry uznaje się 5 maja 1955. Bundeswehra wchodzi w skład sił zbrojnych NATO, uczestniczy więc w NATO-wskich akcjach (np. IFOR, SFOR, potem EUFOR w Bośni-Hercegowinie, KFOR w Kosowie i in.), a także w akcjach humanitarnych ONZ (np. UNOSOM w Somalii).] – (ném.) Bundeswehr [Németország hadereje a szárazföldi erőkből, a légierőből és a haditengerészetből áll] bundled software {rzecz.} [komp.] [zł.]; pakiet oprogramowania {m.} [komp.] [zł.]; oprogramowanie towarzyszące {n.} [komp.] [zł.] – (inf.) bundled (csatolt) software bungalow [parterowy drewniany dom, otoczony werandami] – (hindusztáni→ang.) bungaló, árnyas, szellős, bambusznádból összerótt indiai épület verandával; vikendház bunkier [1. schron bojowy o mocnej konstrukcji; 2. pomieszczenie na statku na paliwo; 3. paliwo znajdujące się na statku, przeznaczone na jego własny użytek; 4. zbiornik na materiały sypkie, przeznaczony do ich krótkotrwałego Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 692 przechowywania; 5. «więzienna cela piwniczna w hitlerowskich obozach koncentracyjnych] – (ang.) bunker; üzemanyag raktár (gőzhajón, gőzmozdonyon); (wojsko) betonfedezék, óvóhely, kis erőd; szénraktár, széntároló, széntartó bunkier jeszcze nie zdobyty – még el nem foglalt bunker v. fedezék bunkrowy, -a, -e – bunkerbunt [1. sprzeciw, protest, opór; 2. wystąpienie grupy ludzi przeciwko jakiejś władzy] – lázadás, felkelés, zendülés, pártütés, villongás; háborgás; pártütés bunt chłopski – parasztlázadás buntować [namawiać do buntu] – lázítani, fellázítani; bujtogatni; felizgatni, zendülést v. pártütést szítani buntować kogo – lázítani v. felbújtani vkit buntować się – lázadni, lázongani, lázadozni, fellázadni; zavarogni, zendülni, tiltakozni; villongani, veszekedni buntować się przeciw czemuś – lázadni vmi ellen buntowanie – lázítás, izgatás buntowniczo – lázadóan, lázongóan, zendülően, tiltakozóan, pártütően; lázítóan, uszítóan buntowniczość – lázadó, lázongó, zendülő, tiltakozó, pártütő; lázító, uszító volta vminek buntowniczy, -a -e [1. skory do buntu; 2. będący wyrazem buntu] – lázadó, lázongó, zendülő, tiltakozó, pártütő; lázító, uszító; rebellis buntownik [osoba występująca przeciwko jakiejś władzy, sprzeciwiająca się, stawiająca opór] – lázadó, zendülő, lázongó, pártütő, felkelő; felforgató; rebellis buntownica, buntowniczka – lázadó, zendülő, lázongó, pártütő, felkelő nő buńczucznie – pöffeszkedően; gőgösen buńczuczny, -a, -e [1. zawadiacki, zuchwały i pewny siebie; też: świadczący o takim usposobieniu; 2. daw. mający prawo używania buńczuka jako oznaki władzy] – pompás; gőgös, diadalmaskodó, pöffeszkedő buńczuczny [chorąży albo dowódca u Kozaków zaporoskich] – kozák parancsnok v. zászlós buńczuczyć się, buńdziuczyć się – pöffeszkedni buńczuk [1. drzewce zakończone kulą ze zwisającymi spod niej chwastami z końskiego włosia, używane dawniej przez Turków, Mongołów i Kozaków jako oznaka władzy wojskowej; w dawnej Polsce: oznaka władzy hetmańskiej; 2. (hist.) sztandar turecki z ogona końskiego, na wysokiej lasce zawieszonego, zamiast chorągwi służący. Przed baszami, - Wersja 01 01 2017. będącymi w stopniu wezyra, noszono buńczuk ze złotą gałką i trzema ramionami, u których wisiały bogato oprawne trzy ogony; przed sułtanem noszono buńczuk siedmioogonowy. Niższych stopni baszowie mieli buńczuki pojedyńcze lub podwójne. Polacy, gromiąc Turków, zdobywali ich buńczuki, stąd buńczuk, z wojny przyniesiony, należał do znamion zwycięstwa i zwykle zawieszany bywał wysoko w kościele parafialnym rycerstwa, które go zdobyło. Zwyczaj noszenia buńczuków przeszedł następnie do Polski, a mianowicie w pochodach i wyprawach wojennych przeciw Turkom i Tatarom noszono przed hetmanem wielkim buńczuk dwuogonowy, przed polnym zaś pojedyńczy. 3. pęk włosia przyczepiany dawniej do szyszaka rycerskiego albo do piersi lub uszu końskich; 4. muz. buńczuk orkiestrowy perkusyjny instrument muzyczny, drążek z ramionami w kształcie półksiężyca, z których zwisają dzwoneczki lub blaszki, dźwięczące przy potrząsaniu pionowo trzymanym instrumentem; 5. drzewce z półksiężycem na szczycie i ze zwisajacym poniżej pękiem włosia końskiego, służył za proporzec hufcom tureckim. Używany w wojsku polskim jako oznaka władzy hetmańskiej. Po wielu walkach i zwycięstwach nad Turkami buńczuk był zdobyczą pospolitą w domach rycerskich.] – lófarkas zászló; (zene) ütős hangszer Kopia buńczuka buńczuk orkiestrowy [1. perkusyjny instrument muzyczn; 2. instrument muz. z grupy idiofonów, pionowy drążek drewniany zakończony blaszanymi ozdobami] – ütős hangszer bura (pot. ostre napomnienie) – szidalom, szidás, feddés, dorgálás, megróvás; (átv.) fejmosás buraczany, -a, -e – cékla-, répaburaczek – céklácska; (párolt cékla) buraczki, buraki [potrawa przyrządzana z buraków ćwikłowych] – cékla buraczkowy, -a, -e – céklából készült; céklavörös Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 693 burak [1. roślina uprawiana ze względu na jadalny ciemnoczerwony korzeń; też: korzeń tej rośliny; 2. pogard. o osobie pochodzącej ze wsi; 3. pogard. o osobie zachowującej się prostacko] – répa, vörösrépa, takarmányrépa [cukier buraczany: répacukor] burak cukrowy [burak, z którego otrzymuje się cukier] – cukorrépa (Beta vulgaris) [(a cukornád és cukorcirok mellett) a világon a legjelentősebb termesztett, cukortartalmú ipari növény] burak czerwony; buraki – cékla (Beta vulgaris L. ssp. esculenta (Salisb.) buraki Burak ćwikłowy – céklarépa burak pastewny – takarmányrépa buran [bardzo silny wiatr wiejący w zimie na Syberii] – (or.) burán; a sztyeppén szokásos hóvihar burawy, -a, -e [mający bury odcień] – halványszürke burberry [wym. berbery, barbery] [1. impregnowana tkanina wełniana, używana na płaszcze nieprzemakalne; też: płaszcz z takiej tkaniny; 2. wodoodporne płótno bawełniane; 3. Najpierw nazwa nieprzemakalnego materiału, produkowanego przez Thomasa Burrbery (1835-1926); potem najdroższego płaszcza przeciwdeszczowego – raglan, kryte zapięcie, wełniana podszewka w kratę; wreszcie ekskluzywnej marki, rekomendowanej przez rodzinę królewską i nadal słynącej trenczami, budrysówkami i płaszczami przeciwdeszczowymi z podszewką w charakterystyczną beżowoczerwono-czarno-białą kratę.] – (ang.) burberry; finom fésüsfonalból készült, kettős sávolykötésű könnyű szövet burczeć (burczy) (zob. burknąć) – dohogni, dörmögni, morogni; korogni burczenie (w żołądku) – korgás burczy mi w żołądku – korog a gyomrom burczymucha [żart. człowiek gderliwy] – zsémbeskedő, mindenért morgó burda [ordynarna kłótnia, awantura, bijatyka] – veszekedés, civakodás, zajongás - Wersja 01 01 2017. burdel [1. posp. dom publiczny; 2. posp. wielki bałagan lub miejsce, w którym jest wielki bałagan] – nyilvánosház, kupleráj, bordély; (átv.) rendetlenség, felfordulás burdziuk [Pisarze dawni nieraz używają tego wyrazu na oznaczenie naczynia skórzanego lub skórą obszytego, służącego do nabierania wody lub wina, a mniejszego od bukłaka. Nazwa pochodzi z języka tureckiego, w którym dzban zowie się bardak, a dzbanuszek bardadżyk, z czego na Ukrainie zrobiono bardziak, burdziuk.] – víz v. borgyűjtő bőreszköz bureta [zgrzebna przędza otrzymywana z odpadów jedwabnych; też: tkanina z tej przędzy] – (fr.) burett [1. hulladékselyemből készült fonal v. kelme; 2. Szemcsés felületű, a kézi szövés rusztikus karakterét mutató (de nem szükségszerűen kézzel szövött) tiszta selyem kelme. Selyem típusú durva, rusztikus, fénytelen, többnyire fehérítetlen, természetes színű szövet, általában egyszínű. Selyemhulladékból készült durva, egyenlőtlen burett selyem fonalból, vászonkötésben állítják elő; a szövet neve is innen ered. A Bourette-selyem a chappeselyem feldolgozásánál keletkező selyemhulladék. Ezeket kártoltfonó eljárással durvább, egyenletlen csomós fonallá dolgozzák fel.] burek [1. pot. nierasowy pies podwórzowy; 2. pogard. o człowieku pochodzącym ze wsi] – (török) burek; zsíros lepényfajta, hússal, túróval, tojással v. gyümölccsel töltve; (átv.) faluról származó ember; (pies) házőrző kutya Burg (zamek) – (ném.) Burg; vár, várkastély; a bécsi volt császári palota neve burgrabia, burgraf (z niemieckiego Burggraf) [1. urzędnik w zamkach i miastach średniowiecznych Niemiec, pełniący funkcje sądownicze i wojskowe; 2. zastępca starosty lub kasztelana albo zarządca grodu niekasztelańskiego w dawnej Polsce; 3. namiestnik królewski w miastach Prus Królewskich; 4. namiestnik czyli zastępca starosty grodowego. Burgrabia grodowy (po łac. burggravius capitanei) należał do urzędników Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 694 grodzkich i był mianowany przez kasztelana lub starostę, których zastępował i w nieobecności ich czuwał nad zamkiem.] – várgóf, őrgróf (Lengyelországban: városi tisztviselő) burgrabiowski, -a, -ie – őrgrófi Burgtheater (Teatr Zamkowy, początkowo k.k. Theater nächst der Burg, później do 1920 k.u.k. Hofburgtheater) [najbardziej prestiżowy teatr w krajach niemieckojęzycznych, oficjalne otwarty 14 marca 1741 r. w Wiedniu. Znajduje się przy wiedeńskim Ringu.] – (ném.) Burgtheatr; a bécsi állami színház neve (magyarul Várszínház) [egy bécsi színház, az osztrákok nemzeti színháza, amely nemcsak Ausztria, hanem Európa egyik legjelentősebb színpada. Bécs első kerületében található, a Dr. Karl Lueger Ring 1. szám alatt. 1776-ban alapították mint udvari és nemzeti színházat.] burgund [wino burgundzkie; gronowe wino francuskie] – burgundi bor burgundzki, -a, -ie – burgundi burka [1. okrycie wierzchnie w formie peleryny z kapturem, używane dawniej podczas podróży; 2. Po persku berek, berk – sukno z pilśni wielbłądziej, a po turecku burk oznacza opończę, uszytą z takiego sukna. Tatarzy krymscy i astrachańscy używali podobnych opończ na deszcz i w czasie najazdów na Ruś i Polskę. Prawdopodobnie więc pierwsze burki używane w Polsce były zdobyte na Tatarach, lub od kupców krymskich i astrachańskich kupowane, bo stamtąd pochodzące zasłynęły u nas w wieku XVII. 3. opończa z pilśni wielbłądziej lub sukna. Używana przez Tatarów, później Kozaków. W Polsce rozpowszechniła się za czasów Jana III] – (dawno) útiköpeny burknąć — burczeć [1. powiedzieć coś w sposób opryskliwy; 2. burczeć: gderać, zrzędzić; 3. burczeć: o brzuchu, jelitach: wydawać charakterystyczny dźwięk; 4. burczeć: wydawać monotonny, terkotliwy dźwięk] – mordulni, hördülni, morogni, dörmögni burknąć na kogo – morogni, fújni, dühösködni vkire - Wersja 01 01 2017. burknąć pod nosem – morogni magába; az orra alatt morog burknęło mi w brzuchu – korog a gyomrom burknięcie – hörgés, morgás, dörmögés burlesco (wym. burlesko) [burleska] = komicznie, żartobliwie – komikusan, tréfásan, viccesen burleska [1. komediowy utwór literacki, filmowy lub sceniczny o charakterze satyrycznym; 2. utwór instrumentalny o charakterze groteskowym; 3. Burleska to forma teatralna używająca w ograniczonym zakresie muzyki – głównie recitativo i pieśni. Powstała w XVIII wieku jako parodia poważnych tematów, często dzieł operowych lub operetkowych.] – (ol. burla = bohózatos, gúnyos) burleszk, bohózat; túlzással, travesztiával nevettető komikum (regény, elbeszélés, színmű); túlzottan nevetséges burleskowy, -a, -e – burleszkBurlington-minta: Rombuszfigurák, csúcsukon álló négyszögek (a rombuszból levezetve). A rombuszokat allover mintaként vagy különállóan elhelyezve (plaziert), díszítésként alkalmazzák, az intarziapulóverek jellegzetes mintája. Egyéb elnevezése argyle minta. burmistrz (śr.-w.-niem bur(g)-mīster) [1. z niemieckiego Burgermeister, urzędnik stojący na czele władz miasta lub gminy; 2. z niemieckiego Burgermeister, po łacinie proconsul, praeconsul, magister civum, przełożony w urzędzie miejskim nad sprawami radzieckiemi; 3. przewodniczący zarządu/magistratu gminy miejskiej, zazwyczaj obieralny] – polgármester [(ném.) Bürger, bürger: polgár, állampolgár; (ném.) Bürgermeister: polgármester] burmistrzowski, -a, -ie – polgármesteri burmistrzyni – polgármester asszony burnus [1. długie okrycie wełniane bez rękawów, z kapturem, noszone przez Arabów; 2. szeroki płaszcz o podobnym kroju; 3. ciepły płaszcz noszony przez mężczyzn w połowie XIX wieku. Produkowany z ciężkich wełnianych tkanin.] – (arab→fr.) burnusz; arabok és az északafrikai pásztornépek többnyire fehérszínű, gyapjúból szőtt, lepelszerű csuklyás köpenye [A 19. században viselt, nehéz gyapjúszövetből készült meleg férfiköpeny.] Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia - Wersja 01 01 2017. wyhaftowany; boki są obszyte galonem.] – (lat.) bursa, tömlő, erszény; (dawno) diákotthon; tanulóotthon, kollégium, internátus [közös költségen, közös erszényből élt]; (giełda) tőzsde; (rel.) bursa [A korporále befogadására alkalmas, négyzet alakú, keményített tasak, amely a miseruha anyagából készült. Használata ma már nem kötelező. Így nevezik azt a nyakba akasztható, rendszerint selyemből készült tasakot is, melyben betegellátáskor az Oltáriszentséget viszik.] 695 burnus burość – halványszürkeség bursa [z łaciny średniowiecznej: mieszek, worek; 1. daw.; zob. internat w zn. 1.; 2. płaska skrzyneczka lub torebka służąca do przechowywania korporału albo przenoszenia wiatyku; 3. z łaciny średniowiecznej: mieszek, worek. Lud polski nie znał i nie używał nigdy wyrazu portmonetka, ale tylko: burska, bursiczka, kaleta, mieszek. W aparatach kościelnych dwojakie są bursy: jedna, którą się kładzie do mszy na welonie kielicha, z korporałem wewnątrz; druga zaś – używana do schowania naczyńka z Najśw. Sakramentem albo z olejem Św., niesionym przez kapłana do chorych. Bursa oznaczała także życie wspólne t. j. wspólnym kosztem, ze wspólnego worka, kasy, a mianowicie konwikt i kolegjum. 4. (średniowieczna łacina) 1) od XV w. mieszek na pieniądze, worek, sakiewka; 2) od XI w. sztywna, kwadratowa torebka do przechowywania korporału, z tej samej tkaniny wykonywano paramenty mszalne. 5. ozdobna, sztywna torebka z tkaniny, w której kapłan nosi Najświętszy Sakrament, np. do chorych. 6. Bursa (worek, teka) jest trojaka: mszalna, wiatykowa i dla chorych. Bursa mszalna czyli korporałowa jest czworoboczną teczką, z trzech stron zamkniętą, z czwartej zaś otwartą, okrytą, przynajmniej z wierzchu, tąż samą materią jedwabną, z której jest ornat, z wnętrzem wyłożonym półjedwabną materią, albo białym, cienkim płótnem; spód jej jest z tejże materii, co i wierzch. Wielkość bursy zastosowaną być winna do rozmiarów korporału, zwyczajnie ma szerokość 18 cm, długości tyleż. Na stronie zewnętrznej wyszyty jest krzyż lub obraz Jest to kwadratowy, ozdobiony pojemnik w kształcie kartonowej torebki, w której prezbiter, diakon lub akolita zanosi Komunię do chorych. Jest on zawieszony na jego szyi; w miarę możliwości bursa winna być podtrzymywana przy piersi (tak jak na przedstawieniu św. Tarsycjusza). Bursa winna być widoczna dla przechodzących obok szafarza, by mogli oni oddać cześć niesionemu Ciału Pańskiemu. Niosący Komunię św. nie powinien rozmawiać w czasie drogi, ale trwać w modlitewnym skupieniu. Konsekrowane hostie są chowane do cyborium (lub pyxis), ten zaś owijany korporałem, a całość umieszczana w bursie. bursowy, -a, -e – tömlős; diákotthonBurschenschaft (burszenszaft) [korporacja akademicka o narodowym charakterze. Nazwa Burschenschaft wywodzi się od bursy, która była na wczesnych uniwersytetach rodzajem internatu, w którym odbywały się także wykłady. Powstały one z wcześniej istniejących Studenckich Korpusów (niem. Corps) na fali idei wolnościowo-narodowej.] – (egyetemi) egyetemi v. főiskolai diákegyesület bursista [pot. mieszkaniec bursy] – intézeti (bentlakó) diák; kollégista bursz [w XIX w. student uniwersytetu niemieckiego, należący do korporacji studenckiej] – [burschikos] bursikóz, szabados, könnyed; vidám, gondtalan, csínytevő diák [(ném.) Bursche: egyetemi diák; fiatalember; fickó; vándorló iparoslegény, inas] burszowski, -a, -ie – diákburszowski ton – diáknyelv burszowskie figle – diákcsínyek Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia bursztyn także: jantar, amber (łac. sucinum, czasem także elektrum z gr. ἤλεκτρον elektron) [1. kopalna żywica drzew iglastych, występująca w postaci żółtych lub brunatnych bryłek; 2. kopalna żywica drzew iglastych, a w rzadszych przypadkach żywicujących liściastych drzew z grupy bobowców] – borostyán; borostyánkő 696 bursztyn bursztyn nieszlifowany – csiszolatlan borostyán bursztyn szlifowany – csiszolt borostyán bursztynowy, -a, -e, z bursztynu – borostyánkő-, borostyános, borostyánszerű bursztynowy płyn – borostyánszínű folyadék (tokaji borra mondják); bosotyánolvadék burta [1. bok lub górna krawędź łodzi lub statku; 2. bok samolotu; 3. bok skrzyni samochodu ciężarowego; 4. daw. umocniony bok lub krawędź wału, nasypu, rowu; 5. daw. obramowany galonem lub inną lamówką brzeg ubrania] – hajófal, hajóoldal, hajópárkány, hajóperem; (poręcz) hajókorlát; a repülőgép oldala burtak – hajóvontató; (orosz) burlák; volgai hajóvontató a Cári Oroszországban buruńczuk [tatarskie płótno przezroczyste, dawniej sprowadzane do Polski na zasłony w oknach, na zawoje czyli namiotki wieśniaczek i na suknie kobiece] – (dawno) áttetsző, átlátszó tatár vászon; ablakfüggöny anyaga, női ruhaanyag Burundi [(rundi Uburundi, fr. Burundi) Republika Burundi (rundi Republika y’Uburundi, fr. République du Burundi) – państwo w środkowej Afryce, bez dostępu do morza. Graniczy z Rwandą, Tanzanią i Demokratyczną Republiką Konga.] – Burundi [egy afrikai ország, mely a kontinens keleti részén, Ruanda, Tanzánia és a Kongói Demokratikus Köztársaság között helyezkedik el.] buruńczuk [1. płótno przeźroczyste wyrobu tatarskiego, używane niegdyś na zasłony okien, a także na stroje kobiece. Charakterystyczne dla wschodniej mody woalów, kwefów i welonów: tkanin zasłaniających, a przez to pobudzających - Wersja 01 01 2017. ciekawość. 2. według Encyklopedii staropolskiej Zygmunta Glogera nazwę tę nosił rodzaj przezroczystej tkaniny pochodzenia tatarskiego, sprowadzanej niegdyś do polski. Wyrabiano z niej zasłony do okien, a także zawoje kobiece (rodzaj nakrycia głowy) i suknie.] – tatár erdetű átlátszó vászon, gyolcs, vászonnemű bury, -a, -e [1. ciemnoszary o brunatnym odcieniu; 2. bezbarwny, nie do odróżnienia, taki jak inni. Przysłowie: W nocy wszytkie koty są bure.] – sötétszürke, szürkésbarna; verébszínű burza [1. gwałtowne opady deszczu połączone z silnym wiatrem, grzmotami i piorunami; 2. wielki wstrząs dziejowy lub życiowy; 3. czyjaś gwałtowna reakcja na coś; 4. gwałtowne uczucia; 5. o czymś skłębionym lub rozwichrzonym, występującym w dużej ilości] – vihar, zivatar, égiháború; fergeteg; (átv.) hűhó, nyugtalanság, zavar, kellemetlenség, háborgás burza cieplna, termiczna [burza powstająca wskutek silnego nagrzania się powietrza od podłoża] – meleg vihar burza gradowa – jégvihar burza lokalna – helyi vihar v. zápor burza magnetyczna [szybkie, nieregularne zaburzenia magnetycznego pola ziemskiego związane z aktywnością Słońca] – mágneses vihar [A Föld mágneses erőterének zavargása, amely többek között a rádióhullámok terjedésében okoz rendellenességeket és zavarokat. Hatására keletkezik a sarki fény.] burza morska – tegeri vihar burza nadciąga – vihar közeledik burza nadeszła – megjött a vihar; itt a zivatar burza oklasków – tapsvihar, vastaps burza piaskowa – homokvihar burza piaskowa, pyłowa [zjawisko występujące na pustyni, polegające na gwałtownym unoszeniu z powierzchni ziemi przez silny wiatr olbrzymich ilości piasku lub pyłu] – homokvihar burza przerwała się nad wsią – a vihar kitombolta magát a falu felett burza rzuca okrętem – a vihar hányja a hajót burza siejąca zniszczenie – ítéletidő burza śnieżna – hóvihar burza uczuć – érzelmek vihara burza w szklance wody – vihar egy pohár vízben; sok hűhó semmiért burza wisi w powietrzu – zivatar készül burza wybuchła – kitört a vihar Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 697 burza zapędziła nas na te brzegi – a vihar erre a partra vetett minket burza zrządziła wielką szkodę – a vihar nagy kárt okozott burzan – burján; gyom burzący, -a, -e – romboló burzący się – pusztuló burzeć [daw. stawać się burym] – színt veszíteni, szürkülni, fakulni burzenie – rombolás, bontás, pusztítás burzenie atomowe – atomrombolás; az atommag energiájának felszabadítása burzliwie – viharosan, zajosan, háborgón burzliwe morze – viharos tenger burzliwe oklaski – viharos taps burzliwe posiedzenie – viharos gyűlés burzliwy, -a, -e [1. odznaczający się burzami atmosferycznymi; 2. obfitujący w niezwykłe wydarzenia, pełen niepokoju, zamętu; 3. mający gwałtowny przebieg; 4. o morzu, rzece itp.: wzburzony; 5. o dźwiękach: głośny, huczący; 6. skłonny do gwałtownych reakcji] – viharos, viharzó; háborgó; zivataros (időjárás); fergeteges; (átv.) zajos, botrányos, lármás, viharos burzliwa dyskusja – viharos vita burzowiec [zob. kanał burzowy] – szenny- és esőcsatorna burzowo – viharosan burzowy, -a, -e – viharos, zivataros (időjárás) burzowa pogoda – viharos időjárás burzyciel [ten, który burzy coś, niszczy], burzycielka – romboló, pusztító, felforgató hn./nn.; wojsk győztes, katona burzycielski, -a, -ie – romboló, pusztító, felforgató burzyć (burzy) [1. rozbijać jakąś budowlę lub jej część; 2. powodować kłębienie się, falowanie czegoś; 3. niszczyć zastany stan rzeczy, naruszać jakieś zasady, wprowadzać zamęt] – zavarni, felkavarni; bontani, rombolni, lerombolni; pusztítani, elpusztítani; szétroncsolni; dúlni, feldúlni; rombolni; rontani; felforgatni burzyć budynki, żeby wybudować nowe – szanálni burzyć coś – lebontani vmit burzyć dom – házat lerombol burzyć gmach przyjaźni – (átv.) a barátság alapjait felborítani; a felépített barátsgot lerombolni burzyć miasto – várost pusztítani burzyć spokój publiczny – megzavarni a köznyugalmat burzyć (burzy) się [1. kłębić się, falować; 2. tracić spokój, wpadać w gniew; 3. buntować się; - Wersja 01 01 2017. 4. fermentować, musować] – háborogni, forrongani, lázadozni, lázadni; nyugtalankodni, buzogni, forrni; dühöng; (bor) forrni, erjedni; pezsdülni burżuazja [warstwa społeczna składająca się z właścicieli przedsiębiorstw handlowych lub produkcyjnych] – (fr.) burzsoázia, polgárság, tőkésosztály; a hűbéri társadalomban a városi polgárság ; polgári rend burżuazja kapitalistyczna – nagypolgárság burżuazja międzynarodowa – (pol.) nemzetközi burzsoázia burżuazyjny, -a, -e – (fr.) burzsoá; polgári (gondolkodás, magatartás), nagypolgári; tőkés, kizsákmányoló burżuj [pogard. o człowieku bardzo bogatym]; burżujka – (fr. bourgeois, polgár) burzsoá, városi polgár a hűbériség korszakában; burzsuj, tőkés; nagypolgár; tőkés burżujski, -a, -ie – (or.) burzsúj-; polgári-, tőkésburżujstwo – burzsoá életmód és magatartás bus (magistrala danych) [ścieżka łącząca płytę główną z różnymi urządzenia peryferyjnymi, takimi jak dyski twarde lub adaptery wideo.] – (ang.) bus; sín [A komponensek (modulok) közötti információforgalmat lebonyolító, a rendszer vezérléshez szükséges áramkörök, vezetékek, csatlakozók.]; (data-) bus (serial/parallel bus) - (rendszer)sín, jelút, adatátviteli vezeték-rendszer (soros/párhuzamos 'busz') [számítógépkörnyezetben az alaplap vezetékrendszerének a tartozékokkal való kapcsolatát és az adatátvitelt szolgálja; több ipari sínszabvány használatos, soros vagy párhuzamos kivitelezésben; többnyire a gépen belüli csatlakozást szolgálják (belső csatolókon keresztül) pl. a PCI, IDE, EIDE, SCSI, stb. gépen kívüli csatlakozást kapukon (portokon) keresztül szolgálják: pl. Centronics-párhuzamos, RS232-C, USB, FireWire (IEEE-1394); a két utóbbira a vezetékrendszer egyszerüsítése és az átviteli sebesség növelése miatt volt szükség (digitális audio, video, stb.)] business (zob. biznes) – (ang.) business, biznisz; üzlet, kereskedelem business class (zob. biznes class) – üzleti osztály Business Intelligence (analityka biznesowa) [jest pojęciem bardzo szerokim. Najbardziej ogólnie można przedstawić je jako proces przekształcania danych w informacje, a informacji w wiedzę, która może być wykorzystana do zwiększenia Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia konkurencyjności przedsiębiorstwa.] – BI Business Intelligence (üzleti intelligencia) Business Look – Business Look [Az üzlet, a munka angol elnevezése. Visszafogott, de igényes ruházatot jelöl] - Wersja 01 01 2017. Buskowianka (naturalna woda mineralna) – Busko-Zrójban készült ásványvíz 698 Business Look business plan (zob. biznesplan) – üzleti terv businessman [wym. biznesmen], biznesmen [1. człowiek prowadzący rozległe interesy; 2. właściciel firmy handlowej, produkcyjnej lub usługowej] – (ang.) businessman; üzletember, kereskedő businesswoman, bizneswoman [wym. biznes umen], biznesmenka [kobieta zajmująca się biznesem] – (ang.) businesswoman; üzletasszony businessperson (businessman a. businesswoman) [1. przedsiębiorca; 2. w ujęciu prawnym podmiot prawa, który prowadzi we własnym imieniu działalność gospodarczą (art. 43 KC; art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej)] – (ang.) businessperson; üzleti személy Busko (miasto Busko; Busko-Zdrój) [miasto uzdrowiskowe w woj. świętokrzyskim, stolica powiatu buskiego, siedziba gminy Busko-Zdrój. Znane już w XII w. jako Bużsk, w XIII w. Busk.] – Busko Zdrój (város délnyugat Lengyelországban) [Miasto: Busko; Województwo: świętokrzyskie] "buskość" – Busko-Zdrój város szeretete, buskosság busola [1. przyrząd do wyznaczania kursu samolotu lub statku; 2. przestarzale: kompas] – busszola; iránytű, tájoló, kompasz; iránytű célzó készülékkel; elektromos áram erősségét mérő eszköz busola magnetyczna [to urządzenie nawigacyjne wskazujące kierunek bieguna magnetycznego, dzięki posiadanej igle magnetycznej. Posiada przy tym również przyrządy celownicze (najczęściej w postaci muszki i szczerbinki), które pozwalają określić azymut dla dowolnego kierunku w terenie. - Zobacz też: kompas, róża wiatrów] – mágneses iránytű v. tájoló busola morska – tengeri iránytű; kompasz busola zboczeń – elhajlásmérő bustina [włoska czapka wojskowa używana pierwotnie przez siły lądowe faszystowskich Włoch. Jako element munduru utrzymała się do lat 50 ubiegłego stulecia. Posiadała podniesiony do góry daszek, a także nauszniki, które zapinano na guzik lub klamerkę po lewej stronie.] – olasz katonasapka fajta busto (gorset) [usztywniony i wydłużony stanik sukni kobiecej charakterystyczny dla XVI - wiecznej Wenecji. Kobiety chodziły wówczas na wysokich drewniakach i obniżenie linii stanu miało poprawić proporcje postaci. Miał formę walca i silnie spłaszczał biust.] – fűző; a női ruha Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia keményített és hosszabbított Velencében a XVI. században - mellrésze 699 Wersja 01 01 2017. Bust line Dart [Nadaje kształt biustowi przez fałdę. Shaping at busts made by a pointed pleat. According to its location on the front part there is an armscye bust line dart, shoulder bust line dart, underarm bust line dart etc.] – mellvarrás [A mellformázó varrat hétköznapi elnevezése. A mellbőség kialakítására szolgál, melyet szűkítő varratokkal hoznak létre női ruhadarabokon. A ruhadarab elején elhelyezkedhet függőlegesen, illetve indulhat az oldal- vagy a vállvarrásból is.] Bustier (gorset) – (ang.) Bustier [1. korszázs a klasszikus fűző modern változata 2. a melltartónál kicsit hosszabb fazonú fehérneműfelső, amely kosárkialakítással vagy szűkítő varrással is készülhet, így rásimul az alakra.] Itáliai viselet XVI. század második fele gorset busz [zarośla charakterystyczne dla suchych podzwrotnikowych obszarów] – bokor, cserje, bozót buszo, buso – (szerbhorvát) busó; a magyarországi sokácok farsangjárásában szerepet játszó lakos buszować [grasować, plądrować, rozbijać się, szperać] – (lat.) grasszálni; erőszakoskodni, garázdálkodni, fosztogatni, pusztítani; eltörni, összetörni; tallózni, keresni, kutatni; (inf.) böngészni Busojaras (Karnawał Przebierańców w Mohacsu) – mohácsi Busójárás; a magyarországi sokácok farsangjárása Buśka (nazwisko) – Buśka (vezetéknév) but, buty [1. wierzchnie okrycie stopy z grubszą częścią spodnią; 2. podkładka drewniana, na której opiera się podpora podtrzymująca kadłub statku w czasie budowy; 3. okucie końca pala wbijanego w ziemię] – cipő, bakancs; (cölöp)saru but damski – női cipő but mi ugniata nogę – szorít a cipőm, a cipő töri a lábam v. lábamat but mnie uwiera – szorít a cipőm, a cipő feltöri a lábam but od pary – a cipőnek a párja buta [pycha, wyniosłość] – gőg, kevélység, elbizakodottság, dölyf, dölyfösség, önteltség; nagyzás butan [gaz otrzymywany z ropy naftowej] – (vegytan) bután (C4H10) (szénhidrogén) [a paraffin csoport negyedik tagja] butanowy, -a, -e – butánbutelczyna [pot. butelka z trunkiem] – szeszesüveg, butykos buteleczka – üvegecske, üvegcse, kis üveg buteleczka do lekarstw – orvosságos üveg Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 700 butelka [naczynie z wąską szyjką i małym otworem, używane do przechowywania płynów; też: zawartość takiego naczynia] – (fr.) bouteille, butélia; palack, üveg; hosszú nyakú palack; üvegpalack, pálinkás v. borosüveg (flaszka), borospalack; (átv.) ital butelka do karmienia – cuclisüveg butelka do mleka – tejesüveg butelka do piwa – sörösüveg butelka do wody – vizesüveg butelka lejdejska – (fizika) leydeni palack [az elektromos sűrítők legkezdetlegesebb formája; külső és belső oldalán sztaniollal bevont üvegpalack] butelka litrowa – literes üveg butelka mleka – üveg tej butelka wina – egy üveg bor, egy palack bor butelka z atramentem – tintásüveg butelka ze smoczkiem – cumisüveg butelkować [rozlewać płyn do butelek] – palackozni; palackba tölteni butelkować wino – bort palackozni butelkowanie – palackozás butelkowany, -a, -e – palackozott, palackbutelkowy, -a, -e [1. dotyczący butelki; 2. ciemnozielony] – palackozott, palackos; sötétzöld butik [Oryginalny włoski, najnowocześniejszy, sportowy styl odzieży dla młodych dziewcząt i kobiet. W dzisiejszych czasach termin ten odnosi się do bardzo indywidualnej mody bazującej na najnowszych trendach mody. Kojarzona ze sprzedażą w małych, specjalnych sklepikach.] – butik, divatáruüzlet [Eredetileg olasz stílusú divatáruüzlet, ahol sportos, divatos ruhadarabokat árultak fiatalok számára. Ma általánosan használt kifejezés olyan kis és speciális boltokra, ahol nagyon egyedi, az éppen aktuális divatirányokhoz kapcsolódó ruházati cikkek vásárolhatók.] butla [1. duża butelka; też: zawartość takiego naczynia; 2. naczynie stalowe do przechowywania i transportu gazów] – nagy üveg; nagy palack butla do kroplówki – infúziós palack butla gazowa – gázpalack butnie – ostobán, kevélyen, dölyfösen, gőgösen, durván butność – kevélység, gőg, dölyfösség, önteltség (buta) butny, -a, -e [pełen buty, zbyt pewny siebie] – gőgös, kevély, elbizakodott, dölyfös, goromba, felfuvalkodott; fölényes - Wersja 01 01 2017. buton [1. kolczyk w kształcie guzika; 2. duży, ozdobny guzik] – (fr. bouton) buton, rügy, gomb; briliáns gomb v. fülbevaló; ékköves fülbevaló butoniera [1. dziurka od guzika lub przecięcie w klapie marynarki czy żakietu, w którą dla ozdoby wkłada się pojedynczy kwiat lub pąk, najczęściej w kolorze czerwonym lub białym. Spotykane jest również noszenie w butonierce miniatur odznaczeń. Dawniej noszenie kwiatu w butonierce było często spotykane, dziś zarezerwowane jest na specjalne okazje wymagające stroju wieczorowego takie jak bale, śluby czy gale. Ozdoba stroju najczęściej stosowana przez mężczyzn, co nie oznacza, iż niedozwolona dla kobiet. W XVIII i XIX wieku nazwę tę nosił flakonik na kwiaty przypinany do sukni balowej. 2. górna dziurka guzikowa w wierzchnim ubiorze męskim, dziergana lub obszywana sznureczkiem.] – gomblyuk (ang. buttonhole), gomblyukba tűzött virág (buttonhole); felső gomblyuk a férfi zakó hajtókáján (amelyben legtöbbször vmilyen virágot tűztek) butonierka [1. górna dziurka w klapie marynarki lub żakietu; 2. maleńki flakonik na kwiaty, przypinany dawniej do sukni balowej; 3. płytka kieszonka na wysokości piersi w marynarce lub żakiecie] – gomblyuk, fazonlyuk (kabáton) butony [1. czyli z francuskiego "guzy" - dobra ozdoba aksamitnych beretów; 2. dawniej rodzaj ozdoby beretu w kształcie guza dekoracyjnego lub spory kolczyk w kształcie guzika (nie zwisający), obecnie nazywa się tak znaczki wykonane na blaszce z agrafką na spodzie, przypinane najczęściej do ubrania, plecaka lub torby.] – kitűzők Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia Button-down (kołnierz) – Button-down gallér [Olyan inggallér, amelynek gallércsúcsai legombolhatók. A gallércsúcsok az alsó (álló) gallérrészhez gombolódnak (stég).] 701 butwieć [rozkładać się pod wpływem wilgoci i powietrza] – rothadni, megrothadni; korhadni, elkorhadni, porladni, oszlásnak indulni; (átv.) erőt veszteni, érzéketlenné válni butwienie – korhadás, rothadás; enyészet buty [jaka w ubiorach dawnej szlachty i mieszczan, taka i w obuwiu była rozmaitość] – cipő buty, sandały, obuwie [w Biblii symbol tego, w czym człowiek chodzi po ziemi. Mojżesz musiał je zdjąć, gdy miał wstąpić na grunt, na którym miał rozmawiać z Bogiem. Hetman wojska Pańskiego, Jahwe, kazał Jozuemu zdjąć obuwie, gdy ten wstępował na miejsce święte. Kapłani sprawowali swoje obowiązki w świątyni bez obuwia na nogach. Człowiek nabywający własność, dawał drugiej stronie but na znak załatwienia sprawy. Najpospolitszym obuwiem były w starożytności sandały, które wykonywano z kawałka skóry i rzemyków do przymocowania ich do nóg.] – lábbelik: cipő, szandál, saru buty bardzo wygodne – nagyon kényelmes cipő buty ciasne – szűk cipő buty cisną – a cipő szorít buty damskie – női cipő buty dla stóp wrażliwych – érzékeny lábra való cipő buty do biegania na nartach – sífutócipő buty do jazdy konnej – lovaglócsizma buty do piłki nożnej – futballcipő buty dziecięce – gyermekcipő buty gimnastyczne – tornacipő buty gniotą – nyom a cipő buty gumowe – gumicipő, gumicsizma buty hiszpańskie [dawne narzędzie tortur] – spanyolcsizma buty kołkowane – szögelt cipő buty letnie – nyári cipő buty męskie – férficipő buty mnie piją – a cipő v. cipőm szorít buty na codzień – hétköznapi cipő; strapacipő - Wersja 01 01 2017. buty na podeszwie skórzanej – bőrtalpú cipő buty na słoninie – nyersgumitalpú cipő buty na szpilkach – tűsarkú cipő buty na płaskich obcasach – lapos sarkú cipő buty na prostych obcasach – egyenes sarkú cipő buty na rzepy – tépőzáras cipő buty na urząd – rendelésre készült cipő buty na wysokich obcasach – magassarkú cipő; magas sarkú cipő buty narciarskie [specjalne obuwie, które umożliwia bezpieczna jazdę na nartach. But narciarski przytwierdzony jest do narty za pomocą wiązań. Dawniej szyte ze skóry bardzo przypominały normalne obuwie, obecnie do ich produkcji używa się plastiku i syntetycznej miękkiej pianki, która stanowi ocieplenie skorupy buta wzmagając zarazem komfort użytkowania. Buty narciarskie dzielimy w zależności od rodzaju narciarstwa na alpejskie, do telemarku i biegowe.] – sícipő, síbakancs buty nie pasują do sukienki – a cipő nem illik a ruhához buty o wysokich obcasach – magassarkú cipő buty obcierają – feltöri a lábát a cipő buty (odpowiednie) na wycieczkę – túracipő, bakancs buty piłkarskie – futballcipő buty plażowe – strandcipő buty płócienne – vászoncipő buty po nartach [Młodzieżowe, wygodne i swobodne w formie stanowiące element odzieży sportowej. Noszone w popołudnie i na wieczór podczas relaksu w centrach sportów zimowych.] – síelés utáni cipő v. öltözet [Fiatalos, divatos és mindennapi használatra szolgáló sportos ruhadarab. Hordják délután és este a téli sportokat követő pihenő időben.] buty po nartach Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 702 buty przemakają – beázik a cipő buty rozchodzone – kitaposott cipő buty siedmiomilowe – hétmérföldes csizma (mese) buty sportowe – sportcipő buty sznurowane – fűzős cipő, magasszárú cipő, bakancs buty szyć (komu) – (átv.) bemártani, eláztatni vkit buty turystyczne – turistacipő; túracipő buty uwierają – nyom v. tör a cipő [co zrobić gdy nowe buty uwierają: mit kell csinálni, ha nyom a cipő] buty w wilgoci spleśniały – a nyirkosságtól a cipők megpenészedtek buty węgierskie – magyar cipő (régen híres volt Lengyelországban) buty wygodne – kényelmes cipő buty z cholewami – csizma buty z lewej nogi – ballábas cipő buty z podeszwą gumową – gumitalpú cipő buty z podeszwą skórzaną – bőrtalpú cipő buty z wykrzywionymi obcasami – félretaposott sarkú cipő buty zaokrąglonym czubem; buty z zaokrąglonymi czubkami – kerek orrú cipő buty ze spiczastym nosem – hegyes orrú cipő butik (z franc. boutique [wym. butik]) [1. mały sklep z modną lub ekskluzywną odzieżą albo galanterią; 2. niewielki sklep z modną lub eksluzywną odzieżą bądź galanterią. Często sprzedający produkty jednej marki, w szczególności jednego projektanta] – (fr.) butik, bódé; kis, szegényes elárusítóhely; csapszék, pálinkásbolt butikowy, -a, -e – butikos, butikBUX [to indeks giełdowy akcji spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Budapeszcie (Budapesti Értéktőzsde)] – BUX (a Budapesti Értéktőzsde egyik részvényindexe, mely valós időben, 5 másodpercenként kerül kiszámításra az aktuális piaci árak alapján) [Az index a BÉT részvény szekciójában szereplő legnagyobb tőkeértékű és forgalmú részvények árának átlagos változását tükrözi, ezáltal a tőzsdei folyamatok legfontosabb mutatószáma. A BUX védjegyoltalom alatt áll. Az index kosarába kerülő részvények súlyának meghatározásakor a Tőzsde a világon az elsők között tért át 1999. októberétől a tisztán kapitalizáció súlyozásról a piacon ténylegesen forgó állományt jobban megragadó közkézhányad alapú súlyozásra. A BUX index egyben kereskedhető index is. Határidős és opciós - Wersja 01 01 2017. termékei elérhetőek a BÉT származékos szekciójában.] Buz (hebr: [ )בוזwedług Biblii - miejsce (miejscowość) w Arabii, któremu Jeremiasz zapowiadał karę (Jer 25:17, 23). Zamieszkiwali je Buzyci potomkowie Buza. Prawdopodobnie położone na południe od miejscowości Petra, utożsamiane z miejscowością Basta w Jordanii.] – Búz [(Jeremiás 25:23) bibliai helység, Jeremiás térítő útjainak egyike] buzdygan [1. dawna wschodnia broń obuchowa podobna do buławy; 2. (tur. bozdogan pałka) broń obuchowa pochodzenia wschodniego, metalowa głowica osadzona na trzonku o długości ok. 60 cm.; 3. Po turecku buzdygan oznacza maczugę żelazną lub stalową. U nas używali jej rotmistrze, pułkownicy, porucznicy i chorążowie; była kształtu gruszki podłużnie pokarbowanej, ze stali demeszkowanej lub z innego kruszcu. Karby te czyli liście buzdyganu zwano piórami, których zwykle było 6, czasem 8. Od gruszkowatego kszałtu gałki nazwali Turcy gruszki bonkrety buzdygan armadu, t. j. gruszka maczuga. Pod wyrazem buława podane są wiadomości i o buzdyganach. 4. (z tur.), rodzaj buławy, w dawnej Polsce oznaka najwyższej władzy wojskowej (pułkownika, rotmistrza) lub godności legata do zagranicznego monarchy, od buławy hetmańskiej różnił się tym, że miał główkę okrągłą, zdobioną klejnotami, gdy u buławy była ona w gruszkę, karbowaną podłużnie.] – (tör. buszgán, zúzó) buzogány; ősrégi, különösen Keleten kedvelt fegyver (keleti népeknél vezéri jelvény, királyi jogar) [régi zúzófegyver, egyes források szerint az első, ember elleni használatára kifejlesztett eszköz. Magyarországon a 13. század közepén letelepült kunok honosították meg. A neve (boszgán) mindenesetre arra mutat, hogy a törököktől került hozzánk.] buzi dać – puszit adni; megcsókolni, megpuszilni buzi dostać – puszit kapni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia [1. usta, zwłaszcza dziecięce lub dziewczęce; 2. twarz dziecięca lub dziewczęca] – (twarzyczka) arcocska, pofi, pofácska, szájacska; arc, orca [dać w buzię: pofon üt (vkit)]; (całus) puszi, csók; (átv.) kedves, csinos teremtés, baba; (gúny) pofa, nagy száj; pofi buzia w ciup – csücsöríti a száját, csücsöríteni buziaczek – pofácska, pofi, arcocska; (átv.) puszi buziak [1. pot. twarz dziecięca lub dziewczęca; 2. pot. pocałunek] – arcocska, pofi; (átv.) puszi buziuchna, buziulka, buźka – pofi, orca, arcocska buzować, buzować się [palić się dużym płomieniem] – hevesen égni, lángolni, lángot okádni B.V.M. - Beata Virgo Maria [Błogosławiona Dziewica Maria] – (lat.) Beata Virgo Maria; szeplőtelenül fogantatott boldogságos Szüz Mária by [I. 1. zob. I aby w zn. 1–4.; 2. «spójnik wprowadzający wtrącenie zawierające komentarz na temat użytego w zdaniu słowa lub wyrażenia, np. Był lekkomyślny, by nie powiedzieć, głupi.; II «wykładnik trybu przypuszczającego, w 1. i 2. osobie liczby pojedynczej i mnogiej rozszerzony o końcówki osobowe: bym, byś, byśmy, byście, np. Zrobiłbym to zaraz. Czyżby to już koniec?] – (aby, ażeby) hogy; bár, ámbár; ha; azért hogy; (aby tylko) legalább, mintegy by, byś, bym, byśmy, byście, by – -na, ne, -ná, -né (a feltételes mód helyváltoztató képzője) by the way [komp.] (też: BTW) [a tak przy okazji to [komp.]] – (ang.) BTW ("By The Way") [elektronikus kommunikációnál használt rövidítés; magyarul: "erről jut eszembe”, „egyébként”] byamter, beamter [urzędnik] – [Słowniczek języka śląskiego] hivatalnok bycie – lét, létezés, mindennapi élet; életmód, életforma, ősi szokás byczek [1. młody byk; 2. pot. o dobrze zbudowanym młodym mężczyźnie] – tinó, fiatal bika, bikaborjú, növendék bika; (állat) botos, kölönte [hegyi patakokban, tavakban élő apró ragadozó hal (Cottus gobio)] byczki [aksamitki (Tagetes)] – Bársonyvirág [(büdöske) Tagetes] byczo – felfuvalkodottan; (átv.) nagyon jól, nagyszerűen, remekül, férfiasan byczo wygląda – makkegészséges, nagyszerűen nézni ki, remek színben lenni byczy, -a, -e [1. odnoszący się do byka; 2. pot. gruby, wielki, potężny; 3. pot. świetny, buzia 703 - Wersja 01 01 2017. wspaniały] – bika-; klassz, stramm, nagyszerű, remek, kitűnő bycza skóra – bikabőr byczy chłop – klassz srác byczyć się [pot. leniuchować] – lustálkodni, henyélni, lopni a napot byczysko [1. (Zoologia) duży byk; 2. (Ekonomia) w przenośni o człowieku (obiboku) ; takie ... a nie chce pracować] – nagy bika; (átv.) melák, naplopó być [jestem, jesteś, jest, jesteśmy, jesteście, są] I. 1. istnieć, żyć; 2. być obecnym, znajdować się gdzieś; 3. trwać przez pewien czas, zdarzać się, odbywać się; 4. brać w czymś udział, np. Ojciec był w powstaniu. 5. uczęszczać gdzieś, korzystać z czegoś, np. Dwa lata był w technikum.; 6. mieć jakieś wydarzenia za sobą, spodziewać się ich lub być w trakcie jakichś wydarzeń, np. Gdy przyszli goście, byliśmy już po obiedzie.; 7. sięgać, dostawać do jakiejś wysokości, np. Woda była do kostek.; 8. znajdować się w jakimś stanie, ulegać czemuś, np. Był pod wpływem alkoholu. — II. 1. czasownik służący do tworzenia złożonych form czasowników: czasu przyszłego złożonego, strony biernej wszystkich czasów, dawniej też trybu warunkowego w czasie przeszłym i czasu zaprzeszłego, np. Będę pamiętał. Był ceniony przez wszystkich.; 2. łącznik w orzeczeniu złożonym, np. Był wysokiego wzrostu.; 3. w zwrotach nieosobowych, np. Trzeba było to zrobić.] – lenni, létezni, élni; van; tartózkodni, lenni vhol; szolgál v. van vmire, vmire való; támogatni vkit/vmit; vki oldalára állni być aktorem – (színészi pályán működik) színészkedik (foglalkozás) być ambitnym – ambiciózus; nagyra tör; céltudatos, buzgó, törekvő, lelkes być bez dachu nad głową – hajléktalan być bez grosza – egy fillérje sincs być bez miejsca – (átv.) állás nélkül lenni być bezradnym wobec czego – tehetetlen vmivel szemben być bezrobotnym; być bez pracy – munka nélkül lenni, munka nélkül van; munkanélküli być bladym jak ściana – fehér, mint a fal być celem czyichś żartów – tréfát űznek belőle, tréfálkozásának a célpontja być chorym – vki beteg być chytrym – ravaszkodni być ciągle w ruchu – állandóan mozgásban van być ciekawym – kíváncsiskodni być czyim dłużnikiem – vkinek az adósa Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 704 być czyim dostawcą – szállítója vkinek być czyimś zadaniem – a feladatát képezi być czynnym – működik być czyszczonym – tisztálkodni; tiszta być daleko – messze van; távol esik być dla kogo wyrocznią – (átv.) döntő tekintély vki előtt v. szemében być dla kogo z rewerencją – tiszteletet mutatni vki iránt; nagy reverenciával van vki iránt być dla kogo złym duchem – rossz szelleme vkinek być dłużnym – tartozik (vvel) być dłużnym komuś coś – tartozni vkinek vmivel być do dyspozycji kogo – rendelkezésre, szolgálatára állni vkinek być do rymu – rímelni być dobrej myśli – bizakodni, bízni być dobrym w czymś – jó vmiben być dobrze usposobionym do kogo – jóindulattal van vki iránt; jóakarója vkinek być dobrze zorientowanym w czymś – alapos tájékozottsággal rendelkezik vmilyen területen być dotkniętym – sérelmezni; megsértett v. megbántott lenni być dowodem czego – bizonyítékul szolgálni vminek; vmi bizonyítékául lenni być dumą miasta rodzinnego – szülővárosának büszkesége być dumnym – büszlékledni ( bülszkélkedik) być dumnym z czegoś – büszke vmire, büszkélkedni vmivel; nagyra van vmivel być duszą przedsiębiorstwa – a vállalat v. vállakozás lelke być dyżurnym – ügyetes; ügyeletben van być dziedzicznie obciążonym – örökletesen terhelt być dziedzicznym – öröklődik (betegség) być gdzieś myślami – gondolatban lenni vhol być gdzieś na rekonwalescencji – utógyógykezelésen lenni vhol być głuchym – nagyot hall być godnym pochwały – dicséretre méltó być gościem [zob. być w gościach; być w gościnie; gościć] – vendég; vendégeskedik; vendégségben van być grubiańskim – gorombáskodni być hańba rodziny – a család szégyene być heroldem dobrych nowin – jó hírek hordozója być hospitalizowanym – kórházi ápolás alatt áll; kórházban fekszik być innego zdań a. być innego zdania [nie zgadzać się] – más véleményen van być jak tabaka w rogu – semmiről sincs tudomása być jak w raju – mennyországban érzi magát - Wersja 01 01 2017. być jak w transie – mintha álomban volna być jak z krzyża zdjętym [być obolałym, cierpieć] – szenvedni być jaskrawym – rikítani być jedną nogą na tamtym świecie albo być jedną nogą w grobie [być bardzo chorym, być umierającym] – élet és halál között lebeg; egyik lábával már a túlvilágon van; a sír szélén áll być języczkiem u wagi – a mérleg nyelve być jurorem – zsűrizni być kimś z krwi i kości – húsból-vérből való ember być komu ciężarem – terhére lenni vkinek być komu pomocnym – segítségére v. hasznára lenni vkinek być komu przychylnym – jóindulatú vki iránt być komu solą w oku – (átv.) szálka vkinek szemében być komu winnym sto złotych – tartozik v. adós vkinek száz zlotyval być kowalem swogo losu – (közm.) mindenki a maga szerencséjének kovácsa być kozłem ofiarnym – áldozati bárány, bűnbak być krępowanym przez co – feszélyezi vmi być krytym – fedve v. fedezve van być kulą u nogi – lábatlankodni, útban lenni; kolonc vkinek a lábán być laikiem w jakiejś dziedzinie – laikus vmilyen téren być łakowym – nyalakodni być małostkowym – kicsinyeskedni być marionetką – báb, aki báb szererepet vállalt; (átv.) akaratnélküli być mądrym po szkodzie – utólag okos być między młotem a kowadłem – (közm.) két malomkő között őrlődni, kalapács és üllő közé kerülni być między życiem a śmiercią – élet-halál közt lebegni być motorem czego – (átv.) vminek mozgatója, motorja być może – lehetséges, lehet; lehet, hogy…; talán być może będzie padać deszcz – lehet, hogy esni fog az eső być może tak – talán igen być może, że to jest… – lehet, hogy ez… być na bruku – kikerülni az utcára; munkanélküli maradni być na cenzurowanym – mindenki bírálhatja; bírálat előtt állni; bírálatnak van kitéve; pellengérre állni być na chorobowym – táppénzen van być na czarnej liście – feketelistán lenni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 705 być na czele – vezet (élén halad) być na czyim ślubie – résztvenni vkinek az esküvőjén być na czyim żołdzie – (vkinek a) zsoldjában van; zsoldosa vkinek być na czyimś utrzymaniu – vki eltartja być na czyjej łasce – vki kegyén élni, kegyelemkenyéren élni być na delegacji – vmely küldöttség, bizottság tagja być na diecie – diétázni, diétás kosztot enni; diétát tartani być na dorebku – a vagyonosodás útján lenni; gazdagodni; gyarapodni być na drodze do wyzdrowienia – a gyógyulás útján lenni być na eksponowanym stanowisku – nagy felelősséggel járó állásban lenni być na emeryturze – nyugállományban lenni (van) być na etacie – státusban lenni, végleges állami állásban lenni być na fonii – adásban lenni być na kierowniczym stanowisko – vezető állásban van być na letnim mieszkaniu – nyaralókban élni, nyaralni być na letnisku – nyaralóhelyen tartózkodni być na łaskawym chlebie u kogoś – kegyelemkenyéren lenni v. élni vkinél być na nogach – talpon lenni być na odjezdnym – indulófélben lenni być na odrobku – tartozás ledolgozni być na ostatnich nogach – alig áll a lábán (a fáradtságtól) być na pełnym morzu – nyílt tengeren van być na polu – kint van a földeken; a szántóföldön van v. dolgozik być na posadzie – állásban lenni być na prowincji – vidéken van być na rencie – nyugdíjban van, nyugdíjas być na rozstajnych drogach – válaszúton lenni; nem tudja, mit válasszon być na schyłku – vége felé járni; fogytán van być na służbie – szolgálatban van być na spacerze – sétán v. sétaúton lenni być na stancji – teljes ellátást kapni (vkitől v. vkinél); intézetben lakni być na stanowisku dyrektora – igazgatói állást v. funkciót betölteni być na swoim – sajátjában ülni, otthon lenni; (átv.) kitart a maga nézete mellett być na szarym końcu – lemaradni; a végén maradni; hagyja magát megelőzni - Wersja 01 01 2017. być na świeczniku [zajmować wysokie stanowisko, być wysoko w jakiejś hierarchii (Łk 11,33): Nikt nie zapala światła i nie stawia go w ukryciu ani pod korcem, lecz na świeczniku, aby jego blask widzieli ci, którzy wchodzą. — Inne tłumaczenie: Nikt nie zapala lampy i nie umieszcza jej w ukryciu ani pod korcem, lecz na świeczniku, aby jej blask widzieli ci, którzy wchodzą.] – magas hivatalt tölt be [„Senki sem gyújt azért mécsest, hogy valami rejtett helyre tegye, azért se, hogy a véka alá helyezze , hanem hogy a mécslábra állítsa , hogy a belépők lássák sugárzását.” (Luk. 11,33)] być na uboczu – félreesik, távolesik, távol áll v. van vmitől być na ukończeniu – közeledni vminek a befejezéséhez, végére járni vminek być na uniwersytecie – egyetemre járni, egyetemi hallgató, az egyetemen van być na urlopie – szabadságon van być na urlopie macierzyńskim – gyesen van być na urlopie wychowawczym – gyesen van być na ustach wszystkich – közszájon forog być na wakjacjach – vakációzni; szabadságon van, szabadidejét tölti vhol być na warcie – őrségben lenni być na wchodnym – elmenőfélben van być na wczasach – (üdülőhelyen) üdülni być na weekendzie – vikendezni; hétvégét tölteni być na wojnę – hadba vonulni; hadra kelni być na wojnie – háborúzni; hadat viselni być na wolnej stopnie – szabadlábon lenni v. élni być na wychowaniu u kogoś – vkinél nevelkedni być (jest) na wycieczce – túrázni (túrázik) być na wyjezdnym – utazásra kész być na wylocie – útra készen állni; indulófélben van; szól. kifelé áll a rúdja być na wymarciu – kihalófélben van być na wysokości 1000 metrów – 1000 méter magasban van być na zesłaniu – számüzetésben élni być na zwolnieniu – táppénzen van być nie do poznania – nem lehet megismerni; fel sem ismerhető być nie w sosie – nincs kedve semmihez; nincsjókedvében, levert, rosszkedvű, nyomott hangulatú; nem érzi otthon magát vmiben być niedysponowanym – rosszul érzi magát, kissé beteg; gyengélkedni być niegrzecznym – rosszalkodni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 706 być niepewnym czegoś – nem biztos v. bizonytalan vmiben być nieprzytomnym – nincs magánál; öntudatlan, eszméletlen być nieobecnym – nincs jelen, hiányzik; távolmaradni być nieobecnym na lekcji – hiányzik az óráról być nieobecnym w szkole – hiányzik az iskolából być nierównego usposobienia – változó hangulatú, kiegyensúlyozatlan ember być nieruchonym – vesztegel (vhol); mozdulatlan być niesprawiedliwym wobec kogo – igazságtalan vkivel szemben być niewolnikiem – raboskodni; rab być niewolnikiem (czego) – (vminek) a rabja być niezadowolonym – elégedetlen; zúgolódik być niezdecydowanym – ingadozni; tétovázni być niezdrowym – vmi nem egészséges, egészségtelen być niezgodnym z czymś – vmibe ütközni; ellentétes vmivel być nieżyczliwym (dla a. względem kogo) – rosszindulattal viseltetik v. rosszindulatúan viselkedik (vkivel szemben) być (jest) o naturze – természetű być obciążonym wielkimi podatkami – nagy adók terhelik być obciętym – elvágják a vizsgán być obdartym – vki rongyos być obecnym – jelen van być obecnym przy ceremonii – szertartáson jelen van v. részt vesz być obecnym przy czym – jelen van vminél być obojętnym wobec czegoś – közönyös vmi iránt być obowiązanym do dokonania czego – tartozik vmit megtenni być obowiązanym komu – lekötelezettje vkinek być obszernie poinformowanym o czym – bőven tájékozódott vmiről; kimerítően ismerni vmit być obytym w towarzystwie – jártas a társaságban być oczarowanym kim/czym – el van ragadtatva v. bűvölve vkitől/vmitől być odciętym od świata (np. wioska zasypana śniegiem) – világ elől elzárt (pl. hóval elzárt falucska) być oddalonym o dwie godziny drogi – kétórányi távolságra van być oddalonym o ponad 2 tysiące mil od Waszyngtonu – több mint 2 ezer mérföld távolságra Washingtontól być oddalonym o setki kilometrów – száz kilométernyi távolságra być oddanym bez reszty swojej idei – teljesen eszméinek él - Wersja 01 01 2017. być odmiennego zdania – más nézeten-, ellentétes vélleményen lenni być ogarnionym niepokojem – nyugtalanság vesz erőt rajta być ogrodnikiem – kertészkedni być okrutnym dla kogo – kegyetlennül bánni vkivel być okrutnym (względem kogo) – kegyetlenkedik (vkivel) być onieśmielonym licznym towarzystwem – a nagyszámú társaság megfélemlítette, zavarbaejtette, elbátortalanította być opiekunem sieroty – gyámkodni az árva felett; az árva gyámja być opieszałym – kenyelmeskedni, késdelmeskedni być opóźnionym w rozwoju – visszamarad a fejlődésben być oskarżonym (o co) – vádlott; vádolják (vmivel) być ostrożnym w postępowaniu – óvatosan v. elővigyázatosan járni el być oszołomionym – szédelegni być otwartym na oścież – tárva-nyitva áll być panem swej woli – ura akaratának być panem siebie – a maga ura być panem sytuacji – ura vmely helyzetnek; a helyzet ura być pasożytem – élősködni (élősködik); nyakán él (vkinek) być pesymistycznie nastrojonym – borúlátó v. pesszimisztikus hangulatban lenni być pewnym (czego) – bizonyosra vesz (vmit) być pewnym siebie v. pewny siebie – magabiztosan być pewnym, że… – biztos (benne), hogy…; bizonyos abban, hogy… być płatnym – (váltó) lejárni być po drodze – vmi útba esik być pochłoniętym czym – teljesen igénybe veszi v. leköti vmi być pochłoniętym czytaniem a. lekturą – teljesen belemerül az olvasásba być pod ankoholem = być wstawionym – (közb.) ittas v. részeg ember, berúgott ember, italos, részeg być pod bokiem – mellette van, a szeme alatt, kéznél v. keze ügyében van być pod czyim dowództwem – vkinek a parancsnoksága alatt állni v. lenni być pod czyim wpływem – vkinek a befolyása alatt állni być pod czyją komendą – vkinek a parancsnoksága v. vezénylete alatt állni być pod czyją ochroną – vkinek a védelme alatt lenni v. állni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 707 być pod dachem – fedél alatt lenni być pod dobrą datą – virágos hangulatban v. borközi állapotban lenni; pityókás, be van csípve, spicces; ittas; rózsaszínben látja a világot być pod gazem – (átv.) van benne (részeg); virágos kedvében van być pod klatwą – átok alatt lenni, kiátkozott, kiközösített być pod nadzorem – felügyelet alatt állni być pod namiotem – sátorozni być pod napięciem – feszültség alatt van być pod obserwacją policyjną – rendőri megfigyelés alatt állni być pod opieką lekarską – orosi kezelés alatt állni być pod opieką prawa – a törvény oltalma alatt áll być pod pantoflem – (átv.) papucs alatt v. nyög być pod rozkazami – a parancsnoksága alatt van być pod urokiem czego – vminek a varázsában lenni; el van bűvölve vmitől być pod zarzutem czego – (vmivel) vádolják; az a vád v. szemrehányás éri; az a vád van ellene; vád alatt állni być podejrzanym – gyanú alatt áll; gyanúsított być podnieconym – izgulni być podobnym – (do kogo/czego) hasonlítani (vkire/vmire) być podobnym do kogoś – hasonlítani vkire być podstawą czego – alapját képezni vminek być pokrytym – fedett być położonym – le van fektetve być ponad – felülmúlni być posłusznym – szót fogadni, engedelmeskedni vkinek być posłusznym komuś – engedelmeskedni, szót fogadni vkinek być postrachem nieprzyjaciół – az ellenség réme być pośmiewiskiem dla wszystkich – mindenki kineveti; köznevetség tárgya być powiżej krytyki – minden kritikán felül lenni v. állni być powołanym (do czego) – hivatva van (vmire) być poza nawiasem czego – kitaszított, kivetett, számkivetett być poza nawiasem społeczeństwa – a társadalom kitaszítottja być pozbawionym czego – nélkülöz być pozbawionym wszystkich ludzkich uczuć – minden emberi érzésből kivetkőzik być przeciwnego zdania – ellenkező véleményen lenni być przeciwnym czemuś – ellenezni vmit być przedmiotem drwin – csipkelődések tárgya - Wersja 01 01 2017. być przedsiębiorczym – vállalkozó szelleme van vkinek; vállalkozó szellemű ember być przerażonym – szörnyülködni być przy głosie – jó formában van; diszponált az éneklésre być przy nadziei – várandós; másállapotban van, terhes; teherben v. áldott állapotban van; anyai örömök elé néz być przy pieniądzach – van pénze być przy rozumie – észnél van być przy zdrowiu – egészséges; jó egészségben van być przychylnym (w stosunku kogo) – jó szívvel van (vki iránt) być przyczyną czego – vminek az oka v. okozója być przygotowanym na co – előre elkészült v. felkészült vmire; el van készülve vmire być przygotowanym na najgorsze – elkészülni a legrosszabbra być przykładem – példáz, például szolgálni być przykrytym – fedett być przykutym do łóżka – ágyhoz van kötve być przytomnym – eszméleténél van być przywiązanym (do kogo/czego) [syn. czuć słabość, czuć sympatię, lgnąć, lubić, lubować się, mieć skłonność, mieć upodobanie, mieć zamiłowanie, znajdować przyjemność, znajdować przyjemność w czymś, słabość] – ragaszkodik (vkihez/vmihez) być romantycznie usposobionym – romantikus beállítottságú być rozgoryczonym – elkeseredik być rozpowszechnionym – közkézen forog być rozstrojonym nerwowo – idegileg kiemerült (állapotban van) być sam jak palec – teljesen egyedül van być samemu – egyedül v. magában v. magányosan v. elhagyatottan van Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 708 być skazanym (na co) – rá van utalva (vmire) być skazanym na (czyją) pomoc – segítségre szorul być skazanym na rózgi – megvesszőzésre ítélték być skazanym niewinnie – ártatlanul elítélték być skonsternowanym – mwegdöbbenni; megdöbbent być skrępowanym – össze van kötözve; bilincsbe van verve być skrępowanym prisięgą – eskü v. esküje köti być skromnym – szerénykedni być słusznie dumnym z czego – jogos büszkeséget érezni vmiért; joggal büszke vmire być smutnym z powodu czegoś – szomorú vmi miatt być solą w oku – szálka a szemében być solidarnie odpowiedzialnym – vki egyetemlegesen felelős być spadkobiercą (po kimś) – örökébe lép (vkinek) być sparaliżowanym – megbénulni być spokojnym o kogo/co – vkit/vmit illetően nyugodt; vkiben/vmiben biztos być spowinowaconym/spokrewnionym z kimś – rokonságban van vkivel być sprawnym w czymś – jártas vmiben być stale w drodze – állandóan v. mindig úton lenni być szczęśliwym – vki boldog być szyszką gdzieś – (közb., tréf.) magas beosztásban van, nagykutya być śmiertelnie chorym – halálosan beteg być świadkiem – tanúskodni być świadomym czegoś – tudatában lenni vminek być tęgim – átv. jó húsban van być tułaczem na ziemi – bujdosó, vándor ezen a földön; földönfutó być tuż po czterdziestce – negyvenes évei elején van v. jár być tylko sobą – ragaszkodik egyéniségéhez, nem adja fel egyéniségét być u kogo na kawie – meghívták vkihez egy csésze feketére; kávézni vkinél być u kogoś na herbatce – teázni vkinél być u kogoś w gościnie – vendégségben lenni v. vendégeskedni vkinél być (u kogo) w łaskach – nagy kegyben áll (vkinél) być u kogo w obowiązku – helyben van vkinél (cseléd) być u kogo z wizytą – meglátogatni vkit być u kresu sił – [az erő határánál lenni] kimerült; az ereje fogytán van być u niebieskich bram – a mennyei kapuk előtt áll - Wersja 01 01 2017. być u siebie; być u siebie w domu – otthon van, odahaza van być u steru – kormánynál lenni; kormányozni, vezetni być u władzy – hatalmon lenni; hatalmon van; hatalmat gyakorolni być u zenitu sławy – hírneve csúcspontján áll być u zenitu szczęścia – a boldogságnak tetőpontján állni być u żłobu – vályúnál van, a fazéknál ül; (átv.) jól megy sora być ubezpieczonym – vki biztosítva van być ubogim (w co) – szűkölködik (vmiben) być uczulonym na coś – allergiás vmire być ułaskawionym – kegyelmet kapni być uszczęśliwionym – örülni być uśpionym przez morze – [szó szerint: elaltatta a tenger [tengerészek esetében]); meghalt (tengerész) być uzależnionym od czego – függ vmitől być uzbrojonym po zęby – talpig v. állig fegyverben van być w agonii – haldokolni, agonizálni być w ambarasie – zavarban van być w biedzie – nyomorogni być w ataku – támadni być w błędzie – tévedésben lenni, rosszul értesülni być w błogosławionym stanie – áldott állapotban van być w cenie – értékes być w ciagłym naprężeniu – állandó feszültségben élni v. lenni być w ciężkiej sytuacji – nehéz helyzetben van być w ciężkim położeniu – átv. szorul a kapca być w ciąży – várandós, terhes (teherben lenni); állapotos; másállapotban van; teherben van być w czyimś typie – megfelel vki/vmi elvárásainak; vki/vmi esete być w czyjej mocy – vkinek hatalmában van być w czymś – vmiben, vmilyen ruhában van być w depresji – vki depressziós być w długach po uszy – nyakig úszik az adósságban; fülig van az adóssággal być w dobrej formie – jól érzi magát, jó formában van być w dobrej kondycji – jó kondícióban v. kondiban van być w dobrym humorze – jókedvében van; rózsás kedve van; jó hangulatban van być w dobrym nastroju – jó hangulatban lenni ( jó hangulatban van) być w dobrym stanie – jókarban van; jó állapotú być w dołku – teljesen maga alatt van Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 709 być w domu – otthon lenni, otthon van być w drodze – útban van być w druku – nyomdában van; sajtó alatt van być w dzwony – harangozni być w dzwony na trwogę – félreverni a harangot być w formie – formában van być w gościach, być w gościnie – vendégeskedni (vendégségben lenni) być w gotowości – készen (vmire) lenni być w gotowości wojennej – hadi készültségben állni być w gruzach – romokban hever być w humorze – jókedvű; jókedve van; virágos kedvében van być w impasie – stagnálni być w jakimś ubraniu a. stroju – vmiben, vmilyen ruhában van być w kłopocie – bajban v. zavarban v. gondban lenni (bajban van); pácban van być w kłopotach pieniężnych – pénzzavarban van, pénzzavarral küszködni być (z kim) w kontakcie – kapcsolatban van, kapcsolatot tart fenn (vkivel); kapcsolatban áll vkivel być krępującej sytuacji – szorult helyzetben van być w krytycznej sytuacji – közm. kutyaszorítóban van być w kwiecie wieku – a legszebb korban van; virágkorát éli być w łaskach kogo – kegyben lenni vkinél; vki jóindulatát élvezni być w łaskach u Boga – Istennél nagy kegyben áll być w miejscu pracy – munkahelyén van być w mniejszości – kisebbségben lenni być w modzie – divatban van, divatos być w naprawie – javítás alatt van być w negliżu – pongyolában van być w nędzy – nyomorogni być w niebezpieczeństwie – veszélyben van; veszélyben forog być w niepewności – bizonytalanságban lenni być w nieprzyjaznych stosunkach z kimś – ellenségeskedni vkivel być w niezgodzie – viszálykodni; széthúzni być w obawie – fél, megszállta a félelem być w obiegu – forgalomban van, forog, jár być w odmiennym stanie – várandós; teherben, másállapotban van być w odwiedzinach – látogatóban lenni vkinél być w odwrocie – visszavonulóban lenni; visszavonulni być w ofensywie – előnyomulni, támadni być w okresie rui – üzekedni - Wersja 01 01 2017. być w opałach – (átv.) benne van a csávában v. slamasztikában; pácban van być w opłakanym stanie – siralmas állapotban van być w opozycji – szembenállni, ellentétben állni vkivel być w organicznym związku (z czym) – szerves összeüggésben van (vmivel) być w ostatniej nędzy – végső nyomorban lenni v. sínylődni być w piątym miesiącu – az ötödik hónapban van (terhessége ötödik hónapjában van) być w płomieniach – lángokban lenni, lángokban állni, lángolni być w partyzantce – partizánkodni, részt venni a partizánharcban być w podróży – úton lenni, utazni być w pogotowiu – (teljes) készültségben lenni v. állni; készen állni; készenlétben áll być w pomiocie – hányódni być w posiadaniu (czego) – (vminek) a tulajdonában van być w potrzebie – szükségben van; nélkülözni być w poważnym stanie – (átv.) áldott állapotban v. másállapotban van być w powijakach [być w początkowym stadium, stanie] – pelenkában van; gyermekcipőben járni; (átv.) a kezdet kezdetén van; átv. még gyermekcipőben jár być w proporcji – viszonylik być w sprzeczności z czymś – ellentmondani vminek; ellentmondásban van vmivel być w sprzeczności ze sobą – meghasonlik önmagával być w pretensjach – beképzelt, sokat tart magáról być w prywatnych rękach – magánkézben van być w rozterce – őrlődik, tépelődik być w rozkwicie – virágzozni; virágba szökkenni być w różowym humorze – rózsás kedve van; rózsás hangulatban van być w ruchu – mozgásban van; üzemben van; üzemel być w ruinach – romokban hever być w rozterce – tépelődni, zavarban lenni być w siódmym niebie – a hetedik mennyországban érzi magát być w stanie – módjában van v. áll; képes, tud być w stanie agonalnym – agonizálni być w stanie (coś robić) – módjában áll (vmit tenni) być w stanie niepoczytalnym – beszámíthatatlan állapotban lenni być w stanie rekonwalescencji – gyógyulófélben van być w stanie transu – önkívület állapotában lenni Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 710 być w stanie wrzenia – forrni, buzogni być w strachu (że) – (atól) retteg v. fél; (hogy) być w stroju Adama – ádámkosztünben van być w swoim żywiole – (átv.) elemében van, jól érzi magát być w szczytowej formie – csúcsformában van być w śpiączce – kómában van być w takim stanie v. takiej sytuacji – abban a helyzetben van… być w tarapatach – bajban, gondban v. szorult helyzetban van być w tarapatach finansowych – pénzzavarban van być w teatrze – színházban lenni być w terenie – vidéken van być w toalecie – vécén van być w toku – folyamatban van być w trudnej sytuacji – szorult helyzetben van być w trzecim miesiącu – a harmadik hónapban lenni być w ubikacji – vécén van być w udręce – kínlódni; bajban van być w ponurym usposobieniu – nyomott hangulatban van; rosszkedvű być w użyciu; być w użytku – használatban van, használatos być w wielkim poważaniu – nagy tiszteletben állni v. nagy megbecsülésnek örvendeni vkinél być w zaaresztowanym – őrizetben van być w zasięgu czego – vminek hatáskörében, hatótávolságában van być w zgodzie rozsądkiem – józan ésszel megegyezik być w złej – rosszul érzi magát, rossz formában van, nincs formában być w złym humorze – rosszkedvű; rossz hangulatban van być w złym nastroju – rosszkedvű; rosszkedvében van; rossz hangulatban van być w złym sosie – rossz hangulatban van; rosszkedvű, nyomott hangulatú; harapós kedvében van być w złym stanie – rossz állapotban van być w zmowie – összejátszani (összejátszik) być w zmowie (z kim) – átv. összeszűri a levet (vkivel) być w związku (z czymś) – kapcsolatos v. összefügg (vmivel) być w żałobie – gyászban van, gyászolni; gyászruhát hordani być wartym + B. – ér (vmit) być we wrogich z kimś – ellenségeskedni vkivel być widocznym – kilátszani (kilátzszik) - Wersja 01 01 2017. być wielką ulgą dla kogo – nagy megkönnyebbülésére szolgál vkinek być więźniem – raboskodni (raboskodik) być winnym (co) – tartozik vmivel być winnym komuś coś – tartozni vkinek vmivel być wrogo nastawionym w stosunku do kogoś – ellenséges vkivel szemben być wrogo nastawionym wobec kogoś – ellenséges vkivel szemben być wściekłym – paprikás; paprikás kedvében van być wybrednym – válogatni być wyczerpanym – fáradt, odavan a fáradtságtól być wyrozumiałym na czyją obraźliwość – tiszteli v. kíméli vkinek az érzékenységét być wybitnym w czymś – kiváló vmiben być wyczerpanym – vki ki van merülve być wysokiego rodu – előkelő származású być wystawionym – szính. színre kerül być wystawionym na aukcji – árverésre kerülni być wystawionym na docienki innych – csipkelődésének van kitéve; mások csipkelődésének célpontja być wystawionym na licytacji – árverésre kerülni być wytrzymałym na głód, na zimno – jól bírja az éhséget, a hideget być wzorem ojca rodziny – a jó családapa mintaképe być wzorem urzędnika, żołnierza – a jó hivatalnok, a jó katona mintaképe być z drogi – távol esik być z kim dobrej komitywie – jó viszonyban lenni vkivel być (z kim) dobrze – jóban van (vkivel) być z kim jednego wzrostu – egy magasságú v. egyforma magas vkivel być z kim na bakier – rossz, feszült viszonyban lenni vkivel; haragban v. rossz viszonyban lenni vkivel być (z kim) na stopie wojennej; być z kimś na wojennej stopie [1. mieć z kimś złe relacje; ścierać się, kłócić się z kimś; 2. być z kimś na wojennej ścieżce, wkroczyć na wojenną ścieżkę] – hadilábon áll vkivel być z kim na ty – tegeződik (vkivel); tegezni (vkit) być (z kim) w dobrych stosunkach a. być w dobrych stosunkach z kimś – jóban van (vkivel) być z kim w kolizji – vkivel összeütközni v. ellentétben lenni być z kim w korespondencji – levelezésben lenni v. állni vkivel być z kim w pokrewieństwie – rokonságban lenni v. állni vkivel; rokonságot tartani v. rokon vkivel Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia z kim za pan brat – jóban lenni, bizalmaskodni, pajtáskodni vkivel być z kim na ty – tegeződni vkivel być z kim na dobrej stopie – vkivel jóviszonyban élni v. van v. jóviszonyt tart fenn być z kim na wojennej stopie – hadilábon van vkivel być z kimś w zażyłości – bensőséges viszonyban van vkivel być z kimś w zmowie – megállapodása van vkivel być ze wszystkimi na dobrej stopie; być na dobrej stopie ze wszystkimi; być ze wszystkimi na dobrej, przyjacielskiej stopie – mindenkivel jóviszonyban lenni być z kimś w łączności – összeköttetésben állni vkivel być z masła – (átv.) vajból van (emberről); lágy, puhány, túlfinomult być z powrotem – visszatért, visszajött być z temperamentem – élénk természetű, szenvedélyes być za czymś – pártolni, támogatni vmit być za kimś – pártolni, támogatni vkit; vkinek a pártjára állni; kiállni vki mellett; vki mellé áll być za kim – férjnél van vkinél być za luźnym – túl bő być za obcisłym – túl szűk być zachwyconym (czym) – el van ragadtatva (vmitől) być zadowolonym (z czego) – jó néven vesz (vmit); elégedett vmivel; (z kogo/czego) örülni vminek być zajętym – elfoglalt być zakłopotanym – zavarba jön być zakochanym beznadziejnie – reménytelenül szerelmes być zakochanym po uszy – fülig szerelmes; a feje búbjáig szerelmes być zakochanym szalenie – őrülten, esztelenül szerelmes być zakochanym w kimś – szerelmes vkibe być zamężną – férjnél van być zaproszonym na herbatkę – teára hivatalos być zaproszonym na obiad – ebédre hivatalos być zaręczonym z kimś – jegyben jár; jegyes być zaskoczonym – hüledezni; megdöbbenni; meglepődni (meglepődik) być zaskoczonym z jakiegoś powodu – megdöbbenni vmi miatt być zawstydzonym – restelkedni być zazdrosnym – féltékenykedni być zazdrosnym o kogoś – féltékeny vkire być zazdrosnym o kogoś z powodu czegoś – irigykedni vkire vmi miatt być 711 - Wersja 01 01 2017. być zdania – azon a véleményen van być zdanym na (czyją) pomoc – segítségre szorul być ze śmiercią oko w oko, patrzeć śmierci w oczy – szembenéz a halállal być złym na kogo – haragudni (haragszik) vkire być złym na kogoś za coś – haragudni vkire vmi miatt być zmartwionym z powodu czegoś – elkeseredett vmi miatt być zmieszanym – zavarba jönni być zmuszonym (do czego) – fanyalodni (vmire); kényszerül v. rákényszerülni (vmire); rá van utalva vmire być zobowiązanym do czegoś – köteles vmire być zorientowanym w czymś – tájékozott vmiben być źle ustosunkowanym do kogo – rossz viszonyban van vkivel bydełko – marhácska, barmocska bydlak, bydlę – fiatal marha, szarvasmarha; marha, állat, barom, átv. ostoba, goromba ember bydlątko – állatocska, barmocska bydle! – marha! barom! állat! bydlę, bydło – jószág, állat; (átv.) állat (emberre); barom (állat) bydlęcieć – állati sorba süllyedni; állattá lenni; elvadulni, eldurvulni; elállatiasodni bydlęcość – baromiság, állati durvaság, vadság, erőszakosság bydlęcy, -a, -e – állat-, marha-; baromi; (átv.) állati, állatias, durva, kíméletlen, kegyetlen bydli [wołowy] (produkt spożywczy) (ziemia lubliniecka ) – [Słowniczek języka śląskiego] marha bydło [1. rogate zwierzęta domowe; 2. obraźl. o grupie agresywnych lub prymitywnych osób] – szarvasmarha, marha, barom, jószág; (átv.) csorda (emberre); állatok bydło jatkowe – vágómarha bydło mięsne – vágómarha bydło mleczne – tejelő marha bydło na rzeź – vágómarha bydło padło – az állat elhull bydło rogate – szarvasmarha bydło rzeźne – vágómarha, levágnivaló marha bydło sprzężajne – igásmarha bydło tuczne – hízómarha bydło ubojowe – vágómarha bydło weszło w szkodę – a marha tilosba ment bydło zabłąkało się – a jószág eltévedt byfyj (ziemia lubliniecka, ziemia rybnickoraciborska), bifej (ziemia toszeckogliwicka), bifyj, befyj [kredens] – [Słowniczek języka śląskiego] kredenc, Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 712 pohárszék, edényszekrény, ebédlőszekrény, konyhaszekrény, tálaló, tálalószekrény byglajter (pomocnik) [Teatr Śląski im Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] – segítőtárs, segéd, kisegítő byk [1. niekastrowany samiec bydła domowego; też: samiec bizona, żubra, jelenia itp.; 2. pot. o dużym, silnym mężczyźnie; 3. pot. błąd w tekście, zwłaszcza ortograficzny; 4. pot. uderzenie głową w brzuch; 5. Byk: jeden ze znaków zodiaku; też: osoba urodzona pod tym znakiem; 6. jednomasztowy statek rzeczny używany dawniej do spławu soli i zboża] – bika; hatalmas növésű, ökör nagyságú személy v. dolog; tévedés, hiba, szarvashiba (helyesírásban, nyomtatásban) [strzelić v. palnąć byka: bakot lőni, hibát ejteni]; (csillagászat) Bika; nagy gyalu, hosszú gyalu byk Apisa – Ápisz-bika; Ozírisz isten élő jelképeként tisztelt, fekete színű, homlokán fehér foltot viselő bika bykowe [1. kara czyli wina, opłacana dworowi za uwiedzenie dziewki poddańczej. Tak wymagało stare prawo zwyczajowe, że w którym domu nastąpiło uwiedzenie dziewczyny, tam gospodarz, u którego służyła i pod czyją opieką zostawała, albo ojciec (jeżeli była u rodziców), wreszcie sam winowajca opłacał do dworu za ten występek karę, zwaną „bykowem”. Bykować – znaczyło karę bykowego opłacać. 2. Bykowe - określenie należności lub podatku, w różnych okresach historycznych mające odmienne znaczenie. W XVI wieku bykowym nazywano opłatę wnoszoną właścicielowi byka za krycie krów. W ten sposób, w XVI i XVII wieku, określano także karę za spłodzenie nieślubnego dziecka. Na początku XX wieku słowniki odnotowują także bykowe w znaczeniu "datek pasterzowi za odchowanie krowy" oraz "opłata muzykantom na weselu, uiszczana przez tego, kto chce tańczyć z panna młodą". W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej nazywano w ten sposób podatek płacony przez kawalerów powyżej trzydziestego roku życia. Podatek został zniesiony w latach 70. XX wieku. Przywrócenie tego podatku zaproponował były członek Prawa i Sprawiedliwości, a obecny działacz Prawicy Rzeczypospolitej Marian Piłka. Poseł przedstawiając projekt ustawy w Sejmie argumentował, że podatek ma na celu zwalczyć niż demograficzny w Polsce.] – (dawno) büntetés v. fenyíték, fenyítés, vétek; díj, fizetés, adó - Wersja 01 01 2017. bykowiec [daw. bicz rzemienny] – bikacsök, kancsuka, korbács 1 byle , byleby [1. spójnik wyrażający życzenie i warunek wykonania tego, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, np. Kup bułki, byle świeże. 2. spójnik wyrażający cel, którego minimalnym warunkiem osiągnięcia jest to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym, np. Zrobiłem to, byleś była zadowolona. ] – hogyha; csakhogy, csak legalább byle [1. partykuła nadająca komuś lub czemuś cechę dowolności, np. Wyszedł pod byle pretekstem., lub wyrażająca obojętność wyboru, np. Przenocujemy byle gdzie.; 2. partykuła wyrażająca negatywną ocenę czegoś lub kogoś, np. Zadawał się z byle kim., lub – w połączeniu z poprzedzającym nie – wyróżniająca kogoś lub coś jako zasługującego na uwagę, np. Jej brat to nie byle kto.; 3. partykuła wyrażająca życzenie mówiącego, np. Byle szybko.] – (żeby tylko) csakhogy, föltétlenül; (byleby) csak legalább, csakhogy, akárhogy, éppen hogy; (tetszés szerinti választás kifejezésére) akár-, bár-; bármely byle co – bármi, akármi byle gdzie – bárhol, akárhol byle jak – bárhogy, akárhogy; tessék-lássék byle jak najwięcej – a lehető legtöbbet byle jak pracować – feléből-harmadából, akárhogy dolgozni byle jaki – akármilyen, bármilyen, tetszés szerinti; mindegy, hogy milyen byle kiedy – bármikor, akármikor byle kto – bárki, akárki byle kto, byle co – akárki, bárki, akármi, bármi byle zbyć – csakhogy lerázza, akárhogy byleby – csakhogy, csak legalább bylejaki, -a, -ie – csapnivaló, akármilyen bylica (Artemisia L.) [1. rodzaj roślin z rodziny astrowatych, liczący 300 gatunków. Zamieszkują suche i ciepłe obszary Europy, Azji i Ameryki Północnej. 2. roślina zielna lub krzew] – üröm, fehér üröm (Artemisia) [a fészkesek (Asteraceae) családjának csövesvirágúak (Tubuliflorae) alcsaládjába tartozó növénynemzetség. Újabb rendszerezők a fészkesek Asteroideae alcsaládjának Anthemideae nemzetségcsoportjába sorolják.] bylica austriacka (Artemisia austriaca Jacq.) [antropofit zadomowiony] – Selymes üröm (Artemisia austriaca) bylica boże drzewko (zob. boże drzewko) (Artemisia abrotanum L.) [gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych] – Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia Istenfa, ürömcserje (Artemisia abrotanum L.) [Más néven: ebruta, istenfű, Isten fája, abrutüröm, seprőruta, istenfácska] 713 Bylica Bylica cytwarowa, bylica glistnik, cytwar (Artemisia cina) [gatunek z z rodziny astrowatych (złożonych). Pochodzi z półpustynnych stepów azjatyckich obszarów Azji Środkowej (Turkiestan). W Europie znany od czasów starożytnych, sprowadzona przez Rzymian.] – Üröm v. Cinaüröm (Artemisia cina) draganek (Artemisia dracunculus) – Tárkonyüröm (Artemisia dracunculus); dragon v. esztragon v. tárkony [őszirózsafélék (Asteraceae) családjába, az Üröm nemzetségbe tartozó, évelő gyógy-, és fűszernövény. Magyar népies nevei: esztragon, tárkonyüröm, tárkony. Zöldségnövényként világszerte termesztik, az északi félteke nagy területén honos – Kelet-Európától Közép- és Kelet-Ázsiáig, Észak-Amerika nyugati részén, délre egészen Észak-India illetve Mexikó területére lenyúlva – elképzelhető azonban hogy az észak-amerikai populációk emberi termesztésből vadultak ki. Erdélyből került Magyarországra. Régebben nagyon kedvelt, jellegzetesen fűszeres illatú, kissé - Wersja 01 01 2017. kesernyésen csípős ízű fűszer. Illóolajának illata az ánizsra emlékeztet.] bylica estragon (Artemisia dracunculus) – Tárkonyüröm (Artemisia dracunculus); dragon v. esztragon v. tárkony Bylica piołun (Artemisia absinthium) [1. zwyczajowo nazywana także piołunem, psią rutą, absyntem, wermutem, bielicą piołunem – gatunek rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae Dum.). 2. jest rośliną trwałą, aromatyczną o silnie gorzkim smaku. Występuje pospolicie w całym kraju na przydrożach, nieużytkach, polanach leśnych i zrębach. Kwiaty są drobne, jasnożółte, liście jedwabistofilcowate, z wierzchu szarozielone, pod spodem białawe. Piołun wykorzystywany jest w medycynie jak i w przemyśle spożywczym, dla nas, królików może być jednak bardzo trujący] – Fehér üröm (Artemisia absinthium) [a fészkesek (Asteraceae) családjába tartozó növényfaj] Bylica polna (Artemisia campestris L.) [gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Dawniej roślina ta nazywana była również trzeszczykiem. Jest szeroko rozprzestrzeniona na półkuli północnej. Rośnie dziko na znacznych obszarach Ameryki Północnej, w całej niemal Europie, w Afryce Północnej (Algieria, Libia, Tunezja i Maroko) oraz w Azji (Syberia, Kaukaz, Kazachstan, Turcja). W Polsce jest gatunkiem bardzo pospolitym] – Mezei üröm (Artemisia campestris) Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 714 Bylica pontyjska (Artemisia pontica L.) [gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Rodzimy obszar występowania to środkowa, południowa i wschodnia Europa oraz część Azji (Syberia, Kazachstan, Chiny). Rozprzestrzenił się też poza tym obszarem w innych rejonach Europy oraz w Ameryce Północnej. W Polsce jest rzadki.] – bárányüröm v. római üröm, kis üröm, olasz üröm (Artemisia pontica) [a őszirózsafélék (Asteraceae) családjába tartozó növényfaj. Dél-Európában őshonos, alacsony, 25– 30 cm-es növésű, szárazságtűrő, évelő növény. Levelei szürkészöldek, virágai zöldek és aprók. Gyógynövényként több évezredes hagyománya van, ma pedig szeszes italok, gyógykészítmények ízesítésére használják. Leveleinek illata kellemes, kámforos.] Bylica pospolita (Artemisia vulgaris L.) [gatunek byliny z rodziny astrowatych. Występuje w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W Polsce gatunek pospolity.] – fekete üröm (latin neve: Artemisia vulgaris L.) [egy Magyarországon is gyakori gyom-, és fűszernövény, a fészkesek (Asteraceae) családjába tartozik. Európában és ÉszakAfrikában a legelterjedtebb. Népies nevei: anyafű, közönséges üröm, mátrafű, taplóüröm, veres üröm.] Bylica roczna (Artemisia annua L.) – Egynyári üröm (Artemisia annua L.) bylina [wieloletnia roślina zielna o zimujących pąkach] – örökzöld, fű, fűszál; inda; peremizs (Inula L.) - Wersja 01 01 2017. bylina [stara rosyjska ludowa pieśń epicka, opiewająca czyny bohaterów] - (irodalom) óorosz hősmonda, históriás v. hősi ének bylinowy, -a, -e – indás, örökzöldbyliśmy tam we czworo – négyen v. négyesben voltunk ott był – volt (być) był cały w pocie – kiverte a veríték był chłopem z pochodzenia – parasztszármazású v. paraszti származású; származására nézve paraszt volt był członkiem konspiracji antyniemieckiej – a németellenes titkos szervezet tagja volt był do pana telefon – felhívták önt telefonon; telefonhívása volt, telefonáltak önnek był dość nudny – elég unalmas volt był głuchy na moje prośby – kérésem süket fülekre talált nála był na piwie – sörözni volt; oda volt sörözni był nie wzruszony tą obelgą – ez a sértés nem hatotta meg był pierwszy w konkursie; był pierwszy w zawodach – első lett a versenyben był sobie jeden… – volt egyszer egy… był sobie jeden człowiek – volt egyszer egy ember był trudnym dzieckiem – nehéz gyerek volt Był tylko jeden taki, co mnie zrozumiał. A i ten mnie nie zrozumiał. [Opis: przytoczone przez Heinego w Niemcach ostatnie słowa Georga Hegla] – Csak egy olyan volt, aki engem megértett. És még az sem értett meg. był uszczęśliwiony moją pochwałą – boldoggá tette, hogy megdícsértem był wiecznie zagodniony, na nic nie miał czasu – örökké űzött volt, semmire nem jutott ideje był zbyt długi – túl hosszú volt był zgłodzony, tak, że ledwo się odjadł – annyira ki volt éhezve, hogy alig tudott az evéssle betelni był zupełnie zdruzgotany tym przeżyciem – ez az élmény teljesen letörte była już o tym mowa – erről már volt szó była już prawie ósma – már majdnem nyolc óra volt była to organizacja artystyczna – ez művészi rendezés v. elrendezés volt była to organizacja wrażliwa – ez kényes rendezés v. elrendezés volt była to pewnego rodzaju złośliwość – volt ebben bizonyosfajta v. némi rosszindulat v. a rosszindulatnak bizonyos fajtája była tu jakaś osoba – volt itt valaki była u nas cała paczka ludzi – nagy felhajtás v. egy csomó ember, egész társaság volt nálunk Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 715 była żona – elvált v. volt feleség byłem na koncercie – hangversenyen voltam byłem (byłam) na mieście – a városban voltam byłem przygotowany na wszystko, tylko nie na to – mindenre elkészültem, csak erre nem byłem święcie przekonany – szentül meg voltam győződve byłem tak zmęczony że wyprzągłem – úgy elfáradtam, hogy abbahagytam a munkát byłem (byłam) w Polsce w tysiąc dziewięćset osiemdziesiątym roku – ezerkilencszáznyolcvanban voltam Lengyelországban byłem (byłam) w mieście – a városban voltam byłem wtedy jeszcze fuksem na uniwersytecie – akkor még gólya voltam az egyetemen byłem zaproszony do iksa – vacsorára voltam hivatalos x-hez byłem zmuszony – rá voltam kényszíretve; rákényszerültem było co – bármi, akármi było dwunastu człopców – tizenkét fiú volt było gwarnie – nagy zaj volt było ich do dwudziestu – körülbelül huszan voltak, voltak talán huszan is, voltak vagy huszan było ich jak maku – (közm.) [annyian voltak, mint a mákszemek] annyi volt (belőlük), mint fűszál a réten v. csillag az égen; tenger sok volt było ich raptem dwudziestu – összevissza v. mindössze húszan voltak było mi bardzo dobrze u Was – nagyon jól érzem magam nálatok było mi bardzo miło – örültem a szerencsének było na co popatrzeć! – volt mit nézni! było na niego doniesienie w milicji – feljelentést tettek ellene a rendőrségen było nas dziesięcioro w klasie – tizen voltunk az osztályban było nas sześcioro – hatan voltunk było rojnie – töménytelen sokan voltan; tömérdek sok (…) volt, csak úgy hemzsegtek było tam moc narodu – nagyon sokan voltak ott; sok nép volt ott było to jakoś około pierwszego maja – ez úgy május elseje körül volt v. történt było to nieopłacone widowisko – ez megfizethetetlen látvány volt byłoby pożądane – kívánatos volna były [I. 1. taki, który przestał pełnić jakąś funkcję; 2. o państwie: taki, który przestał istnieć lub istnieje w innych granicach»; - Wersja 01 01 2017. II. pot. były mąż lub narzeczony] – volt, egykori, régi były mistrz świata – exvilágbajnok były wojskowy – katonaviselt ember bynajmniej [I. partykuła wzmacniająca przeczenie zawarte w wypowiedzi, np. Nie twierdzę bynajmniej, że jest to jedyne rozwiązanie. II. wykrzyknik będący przeczącą odpowiedzią na pytanie, np. Czy to wszystko? – Bynajmniej.] – korántsem, semmiképpen, sehogyse, egyáltalában nem, egyáltalán nem, semmiképpen sem byrna, birna [żarówka] – [Słowniczek języka śląskiego] égő, villanyégő; körte, izzó, izzólámpa, villanykörte byronizm (bajronizm) – byronizmus bysiek, bysio – bikácska; kevély fickó bystro – fürgén, gyorsan, élénken, megértően (bisztró: önkiszolgáló étterem) bystro pojmować – gyorsan felfogni (megérteni) vmit bystrość – gyorsaság, fürgeség; éleslátás, elmésség bystrość umysłu – elmés észjárás, gyors felfogás; éleslátás bystry, -a, -e [1. spostrzegawczy, inteligentny, szybko orientujący się w czymś: też: świadczący o takich cechach; 2. o rzece, strumieniu itp.: płynący szybko; 3. o zwierzętach: poruszający się szybko i zwinnie] – (szybki) gyors, sebes, fürge, szapora; (pojętny) gyorseszű, éleslátású, talpraesett bystra rzeka – sebesfolyású folyó bystry człowiek – gyorsan tájékozódó ember; talpraesett ember (néha tolvaj, gazember) bystry potok – zuhogó v. sebes patak bystry wzrok – éles tekintet Bystrzyca – Bystrzyca, Beszterce (földrajzi név) bystrzyca (bystrze) - miejsce na rzece, gdzie następuje lokalne przyspieszenie przepływu wody 5 rzek w Polsce: Bystrzyca - dopływ Odry Bystrzyca - dopływ Tyśmienicy Bystrzyca - dopływ Wielopolki Bystrzyca - dopływ Wieprza Bystrzyca - dopływ Nysy Kłodzkiej 4 rzeki poza granicami Polski: Bystrzyca (rum.: Bistriţa) - rzeka w Rumunii Bystrzyca - rzeka na Ukrainie, tworzą ją między innymi: o Bystrzyca Nadwórniańska - rzeka na Ukrainie o Bystrzyca Sołotwińska - rzeka na Ukrainie 9 miejscowości w Polsce: Bystrzyca - wieś w woj. dolnośląskim, w pow. lwóweckim, w gminie Wleń Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia Bystrzyca - wieś w woj. dolnośląskim, w pow. 716 oławskim, w gminie Oława Bystrzyca - wieś w woj. kujawsko-pomorskim, w pow. mogileńskim, w gminie Mogilno Bystrzyca - wieś w woj. lubelskim, w pow. kraśnickim, w gminie Zakrzówek Bystrzyca - wieś w woj. lubelskim, w pow. lubelskim, w gminie Wólka Bystrzyca - wieś w woj. lubelskim, w pow. łukowskim, w gminie Wojcieszków Bystrzyca - wieś w woj. podkarpackim, w pow. ropczycko-sędziszowskim, w gminie Iwierzyce Bystrzyca - wieś w woj. wielkopolskim, w pow. gnieźnieńskim, w gminie Trzemeszno Bystrzyca - wieś w woj. wielkopolskim, w pow. konińskim, w gminie Grodziec Miejscowości poza granicami Polski: Bystrzyca (rum.: Bistriţa) - miasto w Rumunii Bystrzyca (cz. Bystřice) - wieś gminna w Republice Czeskiej (Śląsk Cieszyński) Bystrzyca (ukr. Бистриця) - miasto na Ukrainie Bystrzyca (rum. Bistriţa) [miasto w północnej Rumunii, ośrodek administracyjny okręgu Bistriţa-Năsăud, nad rzeką Bistriţa] – Beszterce (románul Bistriţa, németül Bistritz, korábban Nösen) [város a mai Romániában. Egykor Beszterce-Naszód vármegye, ma Beszterce-Naszód megye székhelye.] bystrzyć – élesíteni, fenni; függőlegesen (vízbe) tartott evezővel fékezni bysztek [sztućce] – [Słowniczek języka śląskiego] evőeszközök byś – kis bika, bikácska; ökröcske byt [1. całokształt życia; 2. warunki materialne; 3. wszystko to, co jest, co istnieje w jakikolwiek sposób] – élet, lét, létezés; helyzet, életkörülmény byt materyałny – anyagi helyzet, anyagi lét byt określa świadomość – a lét meghatározza a tudatot byte {rzecz.} [zob. bajt {m.} [komp.]] – byte (8 bit) bytność [czasowe przebywanie gdzieś] – vhol való tartózkodás, (tam) ottlét; (tu) ittlét Bytoń1 [Bytoń: wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie radziejowskim, w gminie Bytoń] – Bytoń (lengyel falu) Bytoń2, Bytom (niem. Beuthen in Oberschlesien skrót Beuthen O.S., łac. Bithomia, Bethania, śląs. Bytůń) [miasto na prawach powiatu położone w południowej Polsce, w województwie śląskim, na Wyżynie Śląskiej, w centrum konurbacji śląskiej.] – [Słowniczek języka śląskiego] Bytom (németül Beuthen) [délnyugat-lengyelországi város a sziléziai vajdaságban, a felsősziléziai - Wersja 01 01 2017. ipari körzet központjában, az ország egyik legfontosabb kulturális, tudományos és ipari centrumában.] bytować [żyć, istnieć, być; też: przebywać, mieszkać] – (istnieć) létezni; (przebywać) élni, lakni vhol, tartózkodni bytowanie – létezés, vhol élés bytowy, -a, -e – lét-, élet- [sprawa bytowa: létkérdés; potrzeba bytowa: életszükséglet]; jóléti bywa i tak – ez a világ sora bywać (bywam, -asz, -ają) [I. 1. być co pewien czas w jakimś miejscu; 2. znajdować się co jakiś czas w jakimś stanie, w jakiejś sytuacji; 3. utrzymywać kontakty towarzyskie; 4. zdarzać się, trafiać się; II. 1. czasownik posiłkowy używany do tworzenia częstotliwej strony biernej czasu teraźniejszego i przeszłego, np. Ta książka bywała często czytana.; 2. łącznik w orzeczeniu złożonym, np. Bywało tu gwarno i wesoło.] – gyakran van v. szokott lenni vhol; járni vhová; el-ellátogatni; előfordulni, megjelenni vhol; van, időzik; (zdarzać się) előfurdul, megesik, megtörténik bywać (u + B.) – gyakran megfordul vkinél; lenni bywa tam dosyć często – elég gyakran van ott v. jár oda bywać w świecie – megfordulni a világban; társaságba jrni bywają i takie wypadki – olyan eset is előfordul bywał na wozie i pod wozem – [volt már a kocsi tetején, volt a kocsi alatt is] egyszer fenn és egyszer lenn a kerék bywam w Polsce dwa razy w roku – évente kétszer jövök Lengyelországba bywam w Polsce co dwa lata – kétévente jövök Lengyelországba bywam w Warszawie dojazdami – néha-néha v. olykor-olykor Varsóban vagyok; el szoktam jutni Varsóba bywaj [forma pożegnania] – búcsúzási forma bywaj hop! hop! – (vadászat) hop!, hop! gyere ide bywaj mi zdrów! – maradj egészségben, érezd jól magad tovább is (búcsúzásnál) bywaj zdrów! – minden jót!, Isten veled! bywalcy salonowe – szalonlovagok, zsúrfiúk bywalec [1. człowiek często bywający w danym miejscu; 2. człowiek bywały w świecie], bywalczyni – gyakori látogató, törzsvendég (ffi, nő) bywalec giełdowy – tőzsdelkátogató bywalec klubowy – klubtag bywalec stały – állandó látogató, törzsvendég Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone Polsko Węgierska Encyklopedia 717 bywały [doświadczony, obyty] – tapasztalt, gyakorlott; (wyprobowany) kipróbált; biztos, bevált bywały – gyakori v. mindennapos vendég bywanie – gyakori tartózkodás/ottartókodás vkinél; gyakori vendég byznes (biznis) – üzlet byznesmen (biznismen) – üzletember byzuch [odwiedziny] – [Słowniczek języka śląskiego] látogatás bzdura [1. coś, co nie ma sensu; 2. rzecz, sprawa niepoważna] – ostobaság; sületlenség; halandzsa; marhaság; zöldség bzdnąć (brznie), bżdzieć [oddać gazy] – szelelni; fingani bzdurne rzeczy – butaságok, ostobaságok bzdurnie – értéktelenül, esztelenül, értelmetlenül bzdurny, -a, -e – semmitérő, értéktelen, esztelen, értelmetlen bzdurstwo (bzdura) – csekélység, apróság, butaság, ostobaság, szamárság, marhaság; gyerekes dolog; sületlenség, bolondság; zöldség bzdurzenie – össze-vissza beszélés, ostobaságok fecsegése bzdurzyć [pot. mówić bzdury lub opowiadać o rzeczach błahych] – fecsegni, összevissza beszélni, ostobaságokat v. butaságokat beszélni; félrebeszélni bzdyk – öreg ember (gúnyosan) bzik [1. pot. lekki obłęd lub dziwactwo; 2. daw. dziwak, oryginał] – (bąk) bögöly; hóbort, rögeszme, rigolya, különcködés, különcség, furcsaság bogár; [ma bzika w głowie: bogaras, hóbortos, hibbant]; hóbortos, kotyagos, bolond, örült ffi - Wersja 01 01 2017. bzikować [1. pot. tracić równowagę psychiczną; 2. pot. zachowywać się niepoważnie]– ficánkolni, bolondozni bzikowaty, -a, -e [pot. trochę niezrównoważony; też: świadczący o takim stanie] – bogaras, hóbortos, rigolyás, hibbant, kótyagos, őrült bzowina (bot.: bez, bez dziki, lud. hyćka, kalinka, Sambucus, rodzaj roślin okrytozalążkowych z rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae), obejmujący ok. 20 gat. małych drzew, krzewów i bylin, występujących w Azji, Ameryce Południowej, Afryce Północnej i Europie; w Polsce b. czarny.) – bodza bzowy, -a, -e – bodza, bodzás, bodza bokros bzy zakwitły – az orgona kivirágzott bzyczeć (bzyczy) [o owadach lub pociskach w locie: wydawać przeciągły dźwięk] – zömmögni, zizegni; dongani, döngeni bzyknąć — bzykać [1. o owadach lub pociskach w locie: wydać dźwięk; 2. bzykać: posp. o mężczyźnie: odbywać stosunek seksualny] – zümmögni, zizegni, döngicsélni; szexuális kapcsolatot fenntartani, szeretkezni bzykać się (kochać się, uprawiać z kimś sex, kochać się, uprawiać seks z dziewczyną/chłopakiem ) [posp. odbywać stosunek seksualny] – (átv.) szexuális kapcsolatot fenntartani, szeretkezni bzyknięcie – zümmögés, zizegés, süvítés; szeretkezés, közösülés bzyknięcie 18 letniej blondynki – 18 éves szőke lány közösülése bżdzina – fing bżitfa [zob. brzytwa] – [Słowniczek języka śląskiego] borotva Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU Wydanie poprawione i rozszerzone