Substancje biologicznie aktywne i lecznicze obecne w wybranych

Substancje biologicznie aktywne i lecznicze obecne w wybranych

&ARM0RZEGL.AUK†
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
3UBSTANCJEBIOLOGICZNIEAKTYWNEILECZNICZEOBECNE
WWYBRANYCHGATUNKACHKONICZYN
"IOLOGICALLYACTIVEANDTHERAPEUTICSUBSTANCESFROM4RIFOLIUMSPECIES
*OANNA+OŒODZIEJCZYK"EATA/LAS"ARBARA7ACHOWICZ
+ATEDRA"IOCHEMII/GÌLNEJ5NIWERSYTET|ÌDZKI
Streszczenie
Abstract
Z roku na rok rośnie zainteresowanie różnorodnymi roślinami, jako źródłem substancji o korzystnym, a zarazem
leczniczym działaniu. Z medycznego punktu widzenia,
zainteresowanie gatunkami zaliczanymi do rodzaju Trifolium początkowo wynikało z zawartości izoflawonów
o aktywności fitoestrogenowej. Większość gatunków koniczyn należących do rodzaju Trifolium nie została jeszcze jak do tej pory scharakteryzowana pod względem
chemicznym. Wiadomo jednak, że koniczyny zawierają szereg związków o potencjalnej aktywności biologicznej, takich jak flawonoidy, saponiny, clovamid oraz
inne polifenole. Najbardziej znana koniczyna czerwona
(T. pratense) jest od dawna stosowana w medycynie tradycyjnej w leczeniu schorzeń dermatologicznych, zaburzeń
oddechowych (kaszel, astma), a nawet w leczeniu nowotworów. W medycynie współczesnej ekstrakty z tej koniczyny są źródłem fitoestrogenów wchodzących w skład
wielu preparatów łagodzących dolegliwości związane
z menopauzą. Prezentowana praca stanowi przegląd dostępnych informacji dotyczących biologicznej aktywności
związków zawartych w wybranych gatunkach koniczny
i ich potencjalnego zastosowania w profilaktyce i leczeniu
różnych chorób.
The growing scientific interest in herbal bioactive substances yields new information about various species
with remarkable medical importance. Trifolium species
were originally identified to possess estrogenic activity,
because of their content of isoflavones. Therefore these
plants have been studied mainly in respect to the phytoestrogens, however their beneficial properties may be also
attributed to other biologically active substances present
in these herbs. The majority of Trifolium species have not
been characterized phytochemically, however the main
constituents of the most common clovers have been established - they are a source of various compounds such
as flavonoids, saponins, clovamides and other phenolic
compounds. Red clover (Trifolium pratense) has been traditionally used in the treatment of chronic skin diseases,
cancer and respiratory problems (e.g. whooping cough,
asthma). Currently, it is an ingredient of various dietary
supplements and herbal medicines, consuming as alternatives to estrogen replacement therapy. This review presents the available data on the biological actions of various
clovers and their potential using in prophylaxis or clinical
routine.
Wstęp
Rodzaj Trifolium (z rodziny bobowatych (Fabaceae))
obejmuje około 300 gatunków koniczyn. Część z nich jest
od dawna znana i stosowana w medycynie tradycyjnej wielu kultur, jednak większość gatunków nie została jak do tej
pory zbadana pod względem zawartości składników o potencjalnej aktywności biologicznej. Najwięcej jest danych
dotyczących gatunków koniczyn wykorzystywanych w rolnictwie, takich jak. T. pratense (koniczyna czerwona), T. repens (koniczyna biała), T. resupinatum (koniczyna skręcona
większa), T. incarnatum (koniczyna krwistoczerwona), a także kilku innych popularnych gatunków: T. hybridum (koniczyna białoróżowa), T. pannonicum (koniczyna pannońska),
T. subterraneum (koniczyna perska), T. fragiferum (koniczyna rozdęta), w których zidentyfikowano saponiny, izoflawonoidy i inne związki fenolowe [1, 2]. Najlepiej poznana,
koniczyna czerwona (koniczyna łąkowa, kądziołka, T. pratense) jest uważana w medycynie ludowej za lek ziołowy
pomocny w zaburzeniach hormonalnych (również zaburze-
niach związanych z menopauzą) i towarzyszących im bólach piersi, dolegliwościach układu oddechowego (kaszel,
astma), środek moczopędny i przeciwobrzękowy, a także
wspomagający leczenie nowotworów [3-5]. W lecznictwie
ludowym stosowane jest ziele koniczyny czerwonej – Trifolii
rubri herba i kwiat koniczyny czerwonej - Trifolii rubri flos,
zebrane w początkowym okresie zakwitania rośliny i wysuszone szybko w warunkach naturalnych lub w suszarniach
w temperaturze 35 ˚C. Oba surowce zawierają różne flawonoidy, antocyjany, kwasy fenolowe czy garbniki. W Polsce
bardzo pospolitym gatunkiem jest także koniczyna biała
(koniczyna rozesłana, T. repens), której ziele, jak i kwiat są
stosowane w lecznictwie ludowym. Ziele oraz kwiat koniczyny białej jest dobrym źródłem garbników, flawonoidów.
Zawierają też małe ilości olejku. Garbniki zawarte w wyciągu z ziela działają przeciwbiegunkowo, natomiast kwiat jest
składnikiem mieszanek przeciwreumatycznych [6].
Poszczególne gatunki koniczyn różnią się jednak bardzo znacznie pod względem zawartości poszczególnych
substancji o aktywności biologicznej, a większość z tych
&ARM0RZEGL.AUK
Ryc. 1. Izoflawony
i 17-β-estradiol (B).
obecne
w
koniczynach
(A)
roślin nie została jeszcze scharakteryzowana chemicznie
i biochemicznie. Prezentowana praca stanowi przegląd dostępnych danych literaturowych na temat aktywności biologicznej, oraz potencjalnego zastosowania profilaktycznego
i leczniczego związków obecnych w znanych (lub dopiero
poznawanych) gatunkach koniczyn i uzyskiwanych z nich
ekstraktach.
Substancje biologicznie aktywne obecne
w różnych gatunkach z rodzaju Trifolium
Flawonoidy i izoflawony
Izoflawony stanowią grupę flawonoidów wykazujących podobieństwo strukturalne do estrogenów, co umożliwia im wiązanie się do receptorów dla tych hormonów
i regulację ekspresji określonych genów. Wyróżnia się
dwa podstawowe typy receptorów estrogenowych: ER-α
i ER-β, które są kodowane przez różne geny i ulegają
ekspresji w różnych regionach organizmu. Fitoestrogeny
ze względu na podobieństwo do 17-β-estradiolu (Ryc. 1.)
wiążą się głównie do receptorów ER-β. Dostępne dane
wskazują, że dieta bogata w składniki roślinne o działaniu
estrogenowym może ograniczać dolegliwości związane
z menopauzą, zmniejszać częstość występowania osteoporozy, chorób układu krążenia i nowotworów hormono-zależnych [7]. Ekstrakty z roślin o wysokiej zawartości izoflawonów (głównie genisteiny, daidzeiny, biochaniny A i formononetyny), uzyskiwane m.in. z koniczyny
czerwonej stosowane są do zmniejszania dolegliwości
towarzyszących menopauzie [8]. Wykazano ponadto, że
izoflawony obecne w koniczynie czerwonej i soi stymulują śródbłonek do wydzielania prostacykliny, ważnego
czynnika rozkurczającego naczynie krwionośne, zmniejszającego ciśnienie krwi i hamującego agregację płytek
krwi [9].
Oleszek i wsp. [10] przeanalizowali 57 gatunków koniczyn, analizując je pod względem zawartości różnych związków fenolowych, takich jak fenolokwasy, izoflawony i inne
flawonoidy oraz clovamid i jego pochodne. Pod względem
zawartości izoflawonów, w badaniach tych uwagę zwraca-
ją 3 gatunki Trifolium: T. heldreichianum, T. scabrum oraz
T. subterraneum, zawierający ok. 7-9% tych związków
w suchej masie. Stężenie izoflawonów w innych badanych
gatunkach koniczyn również było wysokie, ale porównywalne z koniczyną czerwoną (T. pratense), która jest uznanym
źródłem tych związków. Badania Polasek i wsp. [11] wykazały natomiast, że obiecującym źródłem izoflawonów mogą
być także T. pallescens i T. alpinum (koniczyna alpejska).
Oprócz fitoestrogenów, koniczyny zawierają również
inne związki zaliczane do flawonoidów, m.in. kwercetynę
i kempferol [12, 13], wykazujące różnorodną aktywność
biologiczną. Kwercetyna jest związkiem o stwierdzonej
aktywności antyoksydacyjnej. Polifenol ten jest zmiataczem
reaktywnych form tlenu i azotu, m.in. nadtlenoazotynu
i rodnika hydroksylowego [14]. Wykazano jej istotną rolę
w przeciwdziałaniu peroksydacji lipidów, a także właściwości chelatujące. Dostępne dane wskazują również, że
związek ten jest szczególnie skuteczny w przeciwdziałaniu uszkodzeniom powodowanym przez alkohol (etanol).
Stwierdzono, że kwercetyna chroni wątrobę przed stresem
oksydacyjnym zarówno poprzez zmiatanie rodników nadtlenkowych, jak i pośrednio, powodując wzrost poziomu
glutationu (GSH), ważnego endogennego antyoksydanta
[15, 16]. Kempferol jest jednym z głównych aktywnych biologicznie składników, obecnych w wielu ziołach wykorzystywanych od wieków w tradycyjnej medycynie chińskiej.
Kempferol wykazuje działanie antyoksydacyjne, a Badania
Xu i wsp. wskazują również na jego korzystny wpływ na
układ krążenia, ponieważ posiada działanie rozkurczające
ścianę naczynia krwionośnego [17].
Koniczyny zawierają również istotne dla zdrowia człowieka związki, takie jak proantocyjanidyny, w tym katechiny.
Katechiny stanowią grupę związków o działaniu przeciwmiażdżycowym, wynikającym m.in. z ich przeciwutleniającej, antypłytkowej i przeciwzapalnej aktywności. Związki
te zapobiegają utlenianiu LDL efektywniej niż α-tokoferol,
a poprzez hamowanie aktywacji płytek krwi mogą działać
przeciwzakrzepowo [18]. (-)-Epikatechina jest uważana za
ważny egzogenny antyoksydant chroniący komórki przed
uszkodzeniami wywołanymi działaniem nadtlenoazotynu,
reaktywnej formy tlenu o silnym działaniu utleniającym
i nitrującym [19].
Saponiny
Saponiny posiadają bardzo zróżnicowane właściwości
biochemiczne i biologiczne. Mogą nadawać słodki lub gorzki smak roślinom, posiadają także właściwości emulgujące, co wykorzystuje się m.in. w przemyśle kosmetycznym
i farmaceutycznym [20]. Są trujące dla zwierząt zmiennocieplnych, natomiast ich działanie toksyczne w stosunku
do zwierząt stałocieplnych jest znikome, co może wynikać
ze słabej przyswajalności tych substancji przy podawaniu
drogą pokarmową. Ekstrakty z wielu roślin zawierające saponiny są stosowane od dawna w medycynie ludowej wielu
kultur [21]. Wiadomo, że związki te wykazują właściwości
hemolityczne. Saponiny są detergentami, mogą więc powodować niszczenie błony erytrocytów, ich pękanie i wyciek
hemoglobiny [22]. Stwierdzono także ich przeciwzapalne
działanie [23-25].
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
Możliwości zastosowania roślin
z rodzaju Trifolium w profilaktyce
i leczeniu różnych chorób
Działanie fitoestrogenowe
Szczególną uwagę zwraca się na zawarte w koniczynach
izoflawonoidy ze względu na ich aktywność estrogenową.
Liczne badania wskazują, że fitoestrogeny są pomocne
w terapii zaburzeń związanych z menopauzą, mogą także
znacząco obniżać ryzyko choroby wieńcowej i nowotworów hormonozależnych, takich jak rak piersi, czy gruczołu
krokowego [26]. Dlatego też preparaty roślinne zawierające
izoflawony stanowią składnik wielu suplementów i produktów wspomagających leczenie. Ponieważ głównym źródłem
tych związków oprócz nasion soi jest koniczyna czerwona,
zwraca się coraz większą uwagę na tę i inne rośliny należące do rodzaju Trifolium. W liściach i łodydze koniczyny
czerwonej wykazano obecność 31 związków o charakterze
izoflawonów, w korzeniu 25, a w kwiatach 26 [27]. Koniczyna ta jest źródłem m.in. formononetyny, biochaniny A,
daidzeiny i genisteiny [28, 29]. Pojawia się coraz więcej danych dotyczących zastosowania suplementacji tych substancji w profilaktyce niektórych nowotworów i chorób układu
krążenia. Badana kliniczne wskazują, że 4-tygodniowa terapia izoflawonami z koniczyny czerwonej powoduje wzrost
poziomu lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL) u kobiet
[30]. Badania nad przeciwnowotworowym działaniem fitoestrogenów zawartych w koniczynie czerwonej wskazują,
że mogą mieć one istotne znaczenie w hamowaniu postępu zmian nowotworowych. Nie stwierdzono ponadto występowania skutków ubocznych, charakterystycznych dla
terapii estrogenowej stosowanej w raku prostaty, a więc
zwiększenia potencjału prokoagulacyjnego krwi i aktywacji
płytek krwi, prowadzących do powikłań zakrzepowo-zatorowych [31]. Ekstrakt z koniczyny czerwonej posiada także
właściwości antyangiogenne i przeciwzapalne, co zwiększa jego wartość terapeutyczną jako potencjalnego leku
w chemoprewencji nowotworów i innych chorób związanych z przewlekłym stanem zapalnym [32]. Stwierdzono
też, że ekstrakt z koniczyny czerwonej działa przeciwmiażdżycowo poprzez zmniejszenie ekspresji białek adhezyjnych ICAM-1 i VCAM-1 na leukocytach, co ogranicza
ich przyleganie do śródbłonka [33]. Genisteina obecna
w różnych koniczynach, wykazuje aktywność przeciwnowotworową, wynikającą ze zdolności wpływania na funkcjonowanie receptorów estrogenowych, kinaz tyrozynowych
i topoizomerazy. Przeciwnowotworowe działanie genisteiny potwierdzono w badaniach nad rakiem prostaty i piersi.
Wykorzystanie hodowli komórkowych pozwoliło wykazać,
że izoflawon ten wykazuje działanie antyproliferacyjne zarówno w stosunku do komórek estrogenozależnych, jak i estrogenoniezależnych [34]. Biochanina A natomiast posiada
właściwości przeciwzapalne, które mogą mieć zastosowanie
w zapobieganiu chorobom neurodegeneracyjnym. Stwierdzono, że poprzez hamowanie aktywacji komórek mikrogleju i generowania czynników prozapalnych, związek ten
chroni neurony dopaminergiczne przed uszkodzeniami wywołanymi przez lipopolisacharyd bakteryjny (LPS) [35].
Zarówno bogaty w izoflawony ekstrakt z koniczyny czer-
wonej, jak i fitohormony genisteina oraz biochanina A mogą
mieć również działanie lecznicze w terapii zespołu metabolicznego, z uwagi na zdolność wiązania się do receptora γ
aktywowanego przez proliferatory peroksysomów (PPARγ)
[36]. Zespół metaboliczny obejmuje szereg czynników,
takich jak otyłość, podwyższone stężenie trójglicerydów
we krwi ≥150 mg/dl, obniżone stężenie HDL-cholesterolu
(mężczyźni < 40 mg/dl, kobiety < 50 mg/dl), ciśnienie tętnicze ≥130/≥85 mmHg oraz glikemia na czczo ≥100 mg/dl.
Jednoczesne występowanie już 2-3 tych zaburzeń wiąże się
ze zwiększeniem ryzyka rozwoju miażdżycy, cukrzycy typu
2 i powikłań sercowo-naczyniowych [37]. Główną fizjologiczną rolą receptora PPARγ jest regulacja transkrypcji genów dla białek biorących udział w różnicowaniu adipocytów
i w metabolizmie lipidów. Poza regulacją gospodarki lipidowej, receptor PPARγ reguluje także przemiany węglowodanów. Aktywatory receptora pobudzają glikolizę
i zmniejszanie glukoneogenezy w hepatocytach, regulują poziom insuliny i zmniejszają ciśnienie tętnicze [38]. Ekstrakt
z koniczyny czerwonej, genisteina, biochanina A oraz ich
metabolity są ligandami aktywującymi PPARγ. Z tego
względu sugeruje się możliwość ich leczniczego zastosowania jako czynnika ograniczającego część procesów patologicznych składających się na zespół metaboliczny [36].
Aktywność antyoksydacyjna
Badania nad zawartością związków biologicznie aktywnych w roślinach należących do rodzaju Trifolium wskazują
na dużą zawartość związków polifenolowych o dobrze już
znanej lub badanej aktywności antyoksydacyjnej. Wykazano
m.in., że kwiaty koniczyny białej są źródłem wielu polifenoli o aktywności przeciwutleniającej, takich jak kwercetyna,
galokatechina, epigalokatechina, kempferol i inne [39]. Zawarta w koniczynie czerwonej formonetyna, oprócz aktywności estrogenowej może być efektywnym antyoksydantem.
Wykazano, że fitohormon ten przeciwdziała skutkom stresu
oksydacyjnego. W badaniach in vivo na zwierzętach, podawanie formonetyny powodowało zmniejszenie peroksydacji lipidów oraz wzrost aktywności głównych enzymów
antyoksydacyjnych: dysmutazy ponadtlenkowej (SOD),
katalazy oraz peroksydazy glutationowej zawierającej selenocysteinę (GSH-Px) [40]. Sabudak i wsp. [41] jako pierwsi
stwierdzili, że również T. resupinatum posiada przeciwutleniające i przeciwzapalne właściwości. Zaobserwowali
oni, że ekstrakt z tej rośliny efektywnie chroni lipidy przez
peroksydacją, co prawdopodobnie związane jest ze zmiataniem wolnych rodników przez zawarte w nim flawonoidy.
Autorzy podkreślają także biologiczną aktywność triterpenów saponin, związków o bardzo zróżnicowanej aktywności, obejmującej działanie przeciwzapalne, antyalergiczne
i przeciwnowotworowe.
Również inny, dotąd mało znany gatunek – T. pallidum
wydaje się być obiecującym źródłem fitozwiązków o działaniu leczniczym. Nadziemne części tej koniczyny oprócz
izoflawonów, kwasów fenolowych i flawonoidów zawierają
duże ilości clovamidu - 13 mg/g suchej masy. T. pallidum
jest najzasobniejszą w ten związek rośliną poznaną do tej
pory. Właściwości tego gatunku dopiero zaczynają być badane, jak dotąd nie ma żadnej polskojęzycznej nazwy dla
&ARM0RZEGL.AUK
Ryc. 2. Struktura: clovamidu (A), kwasu kawowego (B)
i kwasu rozmarynowego (C).
tej koniczyny. Występuje ona w Europie, zachodniej Azji
i Północnej Afryce. T. pallidum przebadano jedynie pod
względem zawartości związków fenolowych. Clovamid
(N-kawoilo-L-DOPA) jest pochodną kwasu kawowego,
a pod względem struktury jest bardzo podobny do kwasu
rozmarynowego (Ryc. 2.), związków o właściwościach antyoksydacycjnych [42]. Po raz pierwszy zidentyfikowano
go w koniczynie czerwonej [43]. Dotychczas dla celów naukowych clovamid izolowano z ziaren kakaowca. W różnorodnych badaniach wykazano zdolność tego związku do
neutralizacji wolnych rodników przewyższającą zdolności
kwasu galusowego i kwercetyny [44, 45]. Pochodne clovamidu także wykazują właściwości antyoksydacyjne, zbliżone a nawet większe w porównaniu do znanych przeciwutleniaczy - kwasu askorbinowego i α-tokoferolu. Szczególnie
silne działanie chroniące lipidy przed utlenianiem wykazały
ester metylowy N-kawoilo-L-tyrozyny i ester alkilowy N-kawoilo-L-dihydroksyfenyloalaniny [46].
Piśmiennictwo
1. Sakamoto S, Kfuji S, Kuroyanag, M, Ueno A, Sekita S.
Saponins from Trifolium repens. Phytochemistry 1992;
31: 1773-1777.
2. Stochmal A, Oleszek W. The changes of cyanogenic
glucosides in white clover (Trifolium repens L.) during the growing season. J Agric Food Chem 1997; 11:
4333–4336.
3. Red clover (Trifolium pratense). In: Coates P, Blackman
M, Cragg G, et al., eds. Encyclopedia of Dietary Supplements. New York, NY: Marcel Dekker; 2005: 587602.
4. Tice JA, Ettinger B, Ensrud K. i wsp. Phytoestrogen
supplements for the treatment of hot flashes: the Isoflavone Clover Extract (ICE) study. J Am Med Assoc
2003; 290(2): 207-214.
5. Fugh-Berman A, Kronenberg F. Red clover (Trifolium
pratense) for menopausal women: current state of
knowledge. Menopause. 2001; 8(5): 333-337.
6. Strzelecka H, Kowalsi J. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Wyd. naukowe PWN Warszawa 2000,
wyd. 1, 242-243.
7. Kurzer MS, Xu X. Dietary phytoestrogens. Annu Rev
Nutr 1997; 17: 353-381.
8. Occhiuto F, Zangla G, Samperi S, Palumbo DR, Pino A,
De PasqualeR, Circosta C. The phytoestrogenic isoflavones from Trifolium pratense L. (Red clover) protects
human cortical neurons from glutamate toxicity. Phytomedicine 2008; 15: 676-682.
9. García-Martínez MC, Hermenegildo C, Tarín JJ, Cano
A. Phytoestrogens increase the capacity of serum to stimulate prostacyclin release in human endothelial cells.
Acta Obstet Gynecol Scand 2003; 82(8): 705-710.
10. Oleszek W, Stochmal A, Janda B. Concentration of isoflavones and other phenolics in the aerial parts of Trifolium species. J Agri Food Chem 2007; 55: 8095-8100.
11. Polasek J, Queiroz EF, Hostettmann K. On-line identification of phenolic compounds of Trifolium species using
HPLC-UVMS and post-column UV-derivatisation. Phytochem Anal 2007; 18: 13-23.
12. Isik E, Sabudak T, Oksuz S. Flavonoids from Trifolium
resupinatum var. microcephalum. Chemistry of Natural
Compounds 2007; 43(5): 506-507.
13. Sharaf M. Chemical constituents from the seeds of Trifolium
alexandrinum. Nat Prod Res 2008; 22(18): 1620-3162.
14. Boots AW, Haenen GR, Bast A. Health effects of quercetin: from antioxidant to nutraceutical. Eur J Pharmacol 2008; 585(2-3): 325-337.
15. Molina MF, Sanchez-Reus I, Iglesias I, Benedi J. Quercetin, a flavonoid antioxidant, prevents and protects
against ethanol-induced oxidative stress in mouse liver.
Biol Pharm Bull 2003; 26(10): 1398-1402.
16. Bischoff SC. Quercetin: potentials in the prevention and
therapy of disease. Curr Opin Clin Nutr Metab Care
2008; 11(6): 733-340.
17. Xu YC, Yeung DKY, Man RYK, Leung SWS. Kaempferol enhances endothelium-independent and dependent
relaxation in the porcine coronary artery. Mol Cell Biochem 2006; 287: 61-67.
18. Auger C, Al-Awwadi N, Bornet A i wsp. Catechins and
procyanidins in Mediterranean diets. Food Res Int 2004;
37: 233-245.
19. Schroeder P, Klotz L-O, Sies H. Amphiphilic properties
of (-)-epicatechin and their significance for protection
of cell against peroxynitrite. Biochem Biophys Res
Commun 2003; 307: 69-73.
20. Vincken J-P, Heng L, de Groot A, Gruppen H. Saponins,
classification and occurrence in the plant kingdom. Phytochemistry 2007; 68: 275-297.
21. Sparg SG, Light ME, van Staden J. Biological activities
and distribution of plant saponins. J Ethnopharmacol
2004; 94: 219-243.
22. Baumann E, Stoya G, Völkner A, Richter W, Lemke
C, Linss W. Hemolysis of human erythrocytes with saponin affects the membrane structure. Acta Histochem
2000; 102: 21-35.
23. Just MJ, Recio MC, Giner RM, Cuéllar MJ, Mañez
S, Bilia AR, Rios J-L. Anti- inflammatory activity of
unusual lupane saponins from Bupleurum fruticescens.
Planta Med 1998; 64: 404-407.
24. Navarro P, Giner RM, Recio MC, Máñez S, CerdáNicolas M., Rios JL. In vivo anti-inflammatory activity
of saponins from Bupleurum rotundifolium. Life Sci 68;
1199–1206.
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
25. Sirtori CR. Aescin: Pharmacology, pharmacokinetics and
therapeutic profile. Pharmacol Res 2001; 44: 183-193.
26. Adlercreutz H, Mazur W. Phytoestrogens and Western
diseases. Ann Med 1997; 29: 95-120.
27. Wu Q, Wang M, Simon JE. Determination of isoflavones
in red clover and related species by high-performance
liquid chromatography combined with ultraviolet and
mass spectrometric detection. J Chromatogr A 2003;
1016: 195-209.
28. Liu J, Burdette JE, Xu H, Gu C, van Breemen RB, Bhat
KP, Booth N i wsp. Evaluation of estrogenic activity of
plant extracts for the potential treatment of menopausal
symptoms, J Agri Food Chem 2001; 49: 2472-2479.
29. Beck V, Unterrieder E, Krenn L, Kubelka W, Jungbauer
A.Comparison of hormonal activity (estrogen, androgen and progestin) of standardized plant extracts for large scale use in hormone replacement therapy. J Steroid
Biochem Mol Biol 2003; 84: 259-268.
30. Campbell MJ, Woodside JV, Honour JW, Morton MS,
Leathem AJC. Effect of red clover-derived isoflavone
supplementation on insulin-like growth factor, lipid and
antioxidant status in healthy female volunteers: a pilot
study. Eur J Clin Nutr 2004; 58: 173-179.
31. Jarred RA, Keikha M, Dowling C, McPherson SJ, Clare AM,
Husband AJ, Pedersen JS, Frydenberg M, Risbridger GP. Induction of apoptosis in low to moderate-grade human prostate
carcinoma by red clover-derived dietary isoflavones. Cancer
Epidemiol Biomarkers Prev 2002; 11: 1689-1696.
32. Krenn L, Paper DH. Inhibition of angiogenesis and inflammation by an extract of red clover (Trifolium pratense L.). Phytomedicine 2009; 16:1083-1088.
33. Simoncini T, Garibaldi S, Fu XD, Pisaneschi S, Begliuomini S, Baldacci C, Lenzi E, Goglia L, Giretti MS,
Genazzani AR Effects of phytoestrogens derived from
red clover on atherogenic adhesion molecules in human
endothelial cells. Menopause 2008; 15(3): 542-550.
34. Grynkiewicz G, Achmatowicz O, Pucko W. Bioaktywny izoflawon genisteina - perspektywy zastosowań medycznych. Post Fitoter 2000; 3:15-20.
35. Chena H-Q, Jin Z-Y, Li G-H. Biochanin A protects dopaminergic neurons against lipopolysaccharide-induced damage through inhibition of microglia activation
and proinflammatory factors generation. Neurosci Lett
2007; 417: 112-117.
36. Mueller M, Jungbauer A. Red clover extract: a putative
source for simultaneous treatment of menopausal disorders and the metabolic syndrome. Menopause 2008;
15(6): 1120-1131.
37. Wożakowska-Kapłon B, Bartkowiak R, Stępień A. Zespół metaboliczny – epidemia naszych czasów, nowa
definicja, cele działań prewencyjnych i leczniczych.
Przew Lek 2005; 6: 32-38.
38. Gacka M, Adamiec R. Nadciśnienie tętnicze a funkcja
receptora aktywowanego przez proliferatory peroksysomów γ. Arterial Hypertension 2003; 7: 281-285.
39. Foo LY, Lu Y, Molan AL, Wood DR, McNabb WC. The
phenols and prodelphinidins of white clover flowers.
Phytochemistry 2000; 54: 539-548.
40. Mu H, Bai Y-H, Wang S-T, Zhu Z-M, Zhang Y-W. Research on antioxidant effects and estrogenic effect of formononetin from Trifolium pratense (red clover). Phytomedicine 2009; 16: 314-319.
41. Sabudak T, Dokmeci D, Ozyigit F, Isik E, Aydogdu N.
Antiinflammatory and Antioxidant Activities of Trifolium resupinatum var. microcephalum extracts. Asian J
Chem 2008; 20: 1491-1496.
42. Shahidi F, Chandrasekara A. Hydroxycinnamates and
their in vitro and in vivo antioxidant activities. Phytochem Rev (2010) 9: 147–170.
43. Szajwaj B, Stochmal A, Mołdoch J, Janda B, Oleszek W. Preparative isolation of clovamide from Trifolium pallidum aerial plants. Bioactive Plant Compounds - Structural and Applicative Aspects 2009;
56: 10-11.
44. Arlorio M, Locatelli M, Travaglia F, Coïsson J-D,
Del Grosso E, Minassi A, Appendino G, Martelli A.
Roasting impact on the contents of clovamide (Ncaffeoyl-L-DOPA) and the antioxidant activity of cocoa beans (Theobroma cacao L.). Food Chem 2008;
106: 967-975.
45. Sanbongi C, Osakabe N, Natsume M, Takizawa T,
Gomi S, Osawa T. Antioxidative polyphenols isolated
from Theobroma cacao. J Agric Food Chem 1998; 46:
454-457.
46. Ley JP, Bertram HJ. Synthesis of lipophilic clovamide derivatives and their antioxidative potential against lipid peroxidation. J Agric Food Chem 2003; 51:
4596-4602.
data otrzymania pracy: 21.06.2010 r.
data akceptacji do druku: 29.06.2010 r.
Adres do korespondencji:
Joanna Kołodziejczyk
Katedra Biochemii Ogólnej
Uniwersytet Łódzki
ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź
tel. +48 42 635 44 82,
e-mail: [email protected]