Kłopotliwy azbest

Kłopotliwy azbest
Azbest w języku starożytnych Greków znaczy „niewygasający”, z azbestu
bowiem wyrabiane były knoty do lamp oliwnych. Dzisiaj azbest to
niewygasające źródło kłopotów tych administratorów, którzy mają pecha,
że w ich budynkach mieszkalnych zastosowano ten wspaniały (bez
cudzysłowu) materiał. Jeżeli wspaniały to dlaczego są z nim problemy?
Surowcem powszechnie stosowanym stał się dopiero w XX wieku. Przyczyniły się
do tego unikalne właściwości tego minerału. Włókna azbestu są bardzo elastyczne,
mocne i trwałe. Produkty azbestowe są kwasoodporne, ogniotrwałe, odporne na
korozję i charakteryzują się dużą wytrzymałością mechaniczną. Dzięki tym
cechom minerał ten zaczęto po drugiej wojnie światowej powszechnie stosować w
przemyśle włókienniczym, maszynowym, elektrotechnice i budownictwie.
Po kilkudziesięciu latach powszechnego stosowania azbestu okazało się, że ten
sympatyczny gość to cichy morderca, azbestowe włókna rozpylone w powietrzu i
wdychane wraz z nim są przyczyną śmiertelnych chorób. Często nieświadomie
jesteśmy narażeni na jego pyły, które powodują pylicę azbestową czyli azbestozę,
raka płuc i międzybłoniaka. Przetwórstwo azbestu i stosowanie wyrobów
azbestowych jest niebezpieczne dla zdrowia, ponieważ surowiec ten w stanie
suchym łatwo ulega rozpyleniu, co jest spowodowane włóknistą budową, a po
przedostaniu się do organizmu trwale utrzymuje się w płynach ustrojowych.
Wyniki dotychczasowych badań świadczą o tym, że pył powstający podczas
wydobycia i przerobu azbestu, a także podczas użytkowania wyrobów
zawierających ten minerał, należy do bardzo niebezpiecznych trucizn.
Fakt ten przyjęli do wiadomości polscy parlamentarzyści i w 1997 roku uchwalili
ustawę, która ogranicza w sposób zdecydowany import i produkcję wyrobów
azbestowych, przewiduje program opieki nad pracownikami poszkodowanymi w
wyniku pracy z azbestem i obliguje odpowiednie służby, wśród których znaczącą
rolę odgrywają właściciele i administratorzy budynków mieszkalnych do likwidacji i
odpowiedniej utylizacji wyrobów zawierających azbest. W roku 2000 Najwyższa
Izba Kontroli sprawdziła realizację tejże ustawy i okazało się, że wiele instytucji
takich jak ministerstwa, nadzór budowlany, samorządy, administratorzy i firmy
budowlane kompletnie lekceważą postanowienia ustawy. W tej sytuacji należy się
spodziewać, że będziemy świadkami skutecznej krucjaty antyazbestowej.
W budownictwie azbest stosowano w wyrobach takich jak eternit, czyli płyty
faliste azbestowo-cementowe do pokryć dachowych, płyty prasowane płaskie
elewacyjne, płyty karo do dachów i elewacji – wyroby te mają zawartość 10-13%
azbestu, rury azbestowo-cementowe wysokociśnieniowe i kanalizacyjne, przewody
wentylacyjne i dymowo-spalinowe (zawartość azbestu ok. 22%), kształtki
azbestowo-cementowe oraz elementy wielkowymiarowe na przykład płyty
warstwowe, a również w takich elementach budynków jak klapy przeciwpożarowe,
ciągi telekomunikacyjne, tablice rozdzielcze, węzły ciepłownicze, obudowy klatki
schodowej, przejścia kabli elektrycznych, przewodów ciepłowniczych i
wentylacyjnych między stropami, zabezpieczenia elementów stropowych i
ściennych strychów, piwnic, dróg ewakuacyjnych, konstrukcji stalowych). Azbest
stosowano
też
w
tkaninach
wygłuszających
hałas.
Jasno z tego wynika, że azbest czyha na nas z każdej strony, szczególnie tych
zamieszkałych w blokowiskach z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Na
największe zagrożenia narażeni są mieszkańcy budynków których elewacje
wykonane są z płyt azbestowo-cementowych. Zewnętrzne elementy budynku
narażone są na erozję, w praktyce sprowadza się do tego, że wokół tych
budynków zarówno w małych miasteczkach jak i w metropoliach unosi się chmura
niewidocznych a śmiercionośnych włókien. Dlatego też wszyscy właściciele takich
budynków zobligowani są prawem do skutecznego zabezpieczenia lub usunięcia
płyt azbestowych. Prace te mogą wykonywać jedynie specjalnie przeszkolone i
wyposażone ekipy budowlane posiadające odpowiednie zezwolenia. Utylizacja
odpadów musi odbywać się pod ścisłą kontrolą. Jak z tego wynika prace te są
niezwykle kosztowne i uciążliwe. Nie ma jednak tego złego co by na dobre nie
wyszło: mieszkańcy tych bloków mogą spodziewać się, że ich domy będą
zdrowsze a również cieplejsze i piękniejsze. Przecież wymiana elewacji do
doskonały pretekst do docieplenia domów i poprawienia ich estetyki.
Jeżeli płyty a-c są nieuszkodzone i ich powierzchnia nadaje się do malowania bez
uprzedniego czyszczenia, czyszczenie bowiem powoduje uwolnienie do atmosfery
niewyobrażalne ilości włókien azbestowych, można zabezpieczyć je malowaniem
farbami akrylowymi np. firmy ATLAS, która oferuje 120 kolorów farby akrylowej
Arkol E. Taka sytuacja jednak zdarza się rzadko bowiem przeważnie płyty a-c są
uszkodzone i nadają się tylko do zdemontowania. Jest to okazja do poprawienia
warunków termicznych budynku. Do ścian można przymocować izolację, może to
być styropian w systemie np. ATLAS STOPTER albo też wełna mineralna w
systemie
np.
ATLAS
ROKER.
mgr
Grupa Atlas
inż.
Ryszard
Kokot
Dyskusja:
Re: Kłopotliwy azbest
stoje przed delymatem czy kupic dzialk na której stoi obora która jest niestety zbudowana z materiaBu
azbestowego jaki jest kaszt usunica tych pByt
(Anonymous, 02-12)
Re: Kłopotliwy azbest
mam pytanie: czy azbezt stosowany jako pokrycie blokowisk mieszkalnych jest ekologiczny?? czy nie
koliduje on czasem z homeostazą wew. człowieka ??
(Anonymous, 02-19)
Re: Kłopotliwy azbest
Wylewamy dziecko z kapiela: rygorystyczne, az do granicy z debilizmem biurokratyczne przepisy o
prowadzeniu prac rozbiorkowych pokryc eternitowych (zgloszenia, 30 dni oczekiwania, biurokrtacja,
papierki itp. powoduja, ze przecietny normalny obywatel omija te narzucone klopoty i dalej przyczynia
sie do zanieczyszczania srodowiuska azbestem. Juz nie nalezy wspominac o pieniadzach - niewielu
rolnikow stac na demontaz eternitu.
(Anonymous, 02-27)
. . Re: Re: Kłopotliwy azbest
(Anonymous, 04-20)
. . . . Re: Kłopotliwy azbest
(Anonymous, 01-27)
Re: Kłopotliwy azbest
Mam prośbę jeżeli ktos dysponuje jakimiś informacjami na temat azbestu (właściwości,przez jaki czas
utrzymuje swoje szkodliwe właściwości itp.)prosiłbym o przesłanie na e-mail [email protected]
(Wojtek, 04-13)
Re: Kłopotliwy azbest
Jeśli to kogoś interesuje to miałam do czynienia z solidną i fachową firmą zajmującą się kompleksowo
utylizacją azbestu!Robią od a do z,czyli od zdjęcia do utylizacji.Są niedrodzy i mają wszelkie pozwolenia,a
co najważniejsze są solidni!!!Polecam ich tym którzy chcą się pozbyć eternitu i wszelkich materiałów
zawierających azbest,podaję namiary na nich: [email protected] tel (022) 7243239,7241578
(anonim, 08-13)
Re: Kłopotliwy azbest
Hcialbym sie dowiedziec jak dokladniej azbest dziala na organizm :-)
(Adam, 11-09)
Re: Kłopotliwy azbest
Czy azbest był dodawany do wełny mineralnej?
(Michał, 01-24)
Re: Kłopotliwy azbest
Czy w latach 80- tych stosowano rury azbestowe w blokach mieszkalnych jako przewody zsypowe na
śmieci. Widziałem takie rury /wyglądające na cementowo-azbestowe /w budynku wielopiętrowym na
Ursynowie. Uprzejmie proszę o odpowiedź. [email protected]
(Zbyszek, 01-31)
Re: Kłopotliwy azbest
do kiedy trzeba zdjąć eternit z budynków nim pokrytych? Proszę o informację.
(Anonymous, 02-17)
. . Re: Re: Kłopotliwy azbest
(Anonymous, 01-06)
. . Re: Re: Kłopotliwy azbest
(Anonymous, 03-04)
Re: Kłopotliwy azbest
Jak wygląda w praktyce utylizacja azbestu? Ogranicza się tylko do bezpiecznego składowania? Proszę o
informację.
(Anonymous, 02-28)
Re: Kłopotliwy azbest
czy ktoś mi powie co to jest "azbest chryzotylowy" i jaki rodzaj azbestu był używany przy wyrobie płyt ac
(Anonymous, 03-15)
. . Re: Re: Kłopotliwy azbest
(Anonymous, 01-06)
Re: Kłopotliwy azbest
Mieszkam w Gdyni na Sojowej w bloku całkowicie z azbestu,podobno musimy wykupić tu mieszkanie (tak
wymyśliła Wojskowa Agencja Mieszkaniowa), mamy czworo dzieci i chcemy się wyprowa-dzić do rodziny,
ale za rok, gdy mąż będzie miał pełną emeryturę, co mamy zrobić ? Pomóżcie.
(Dana, 03-25)
Re: Kłopotliwy azbest
Czy przedsiębiorstwa wodociągów i kanalizacji mają obowiązek usunięcia rur zasilających mieszkańców w
wodę ? Jeżeli tak to w jakim terminie? Na jakie przepisy można się przy tym powołać?
(K. Karmazyn, 03-31)
. . Re: Re: Kłopotliwy azbest
(ewa, 04-25)
Re: Kłopotliwy azbest
ile kosztuje zdjęcie eternitu z dachu i jego utylizacja?
(Anonymous, 05-05)
...
Nie da sie od tegu uciec pewnie caly ten syf jest wszedzie
(Che, 05-16)
Re: Kłopotliwy azbest
Jakie przepisy regulują odległość ustawienia płyt eternitowych (np.20-letnich) od granicy działki ? Co
zrobić aby zmusić sąsiada do jego usunięcia ? Czy to jest bezkarne ? Dach domu sąsiada też z eternitu
(ponad 20 lat).
(Harry, 06-25)
Re: Kłopotliwy azbest
jakie jest zagrożenie życia dla osoby, która 8 lat spędzilaw budynku ktorego sciany byly wykonane z plyt
azbestowych?? czy taka osoba moze ubiegac sie o odszkodowanie??
(..., 07-07)
Re: Kłopotliwy azbest
czy azbest pokrywający bloki jest rakotwórczy
(Anonymous, 08-29)
Re: Kłopotliwy azbest
Czy osoba fizyczna chcąca pozbyć się eternitu z dachu może ubiegać się o dotację na ten cel???Jest taka
możliwość?Gdzie się zgłosić?
(joanna, 10-18)
Re: Kłopotliwy azbest
czy spółdzielnie mieszkaniowe mogą ubiegać się o dofinansowanie ze środków unijnych na zdjęcie płyt
acekolowych i termomodernizację budynku?
(Anonymous, 10-31)
Re: Kłopotliwy azbest
czy jest możliwe jakieś
[email protected]
(Anonymous, 01-22)
Re: Kłopotliwy azbest
dofinansowanie
(np
UE)
do
usunięcia
eternitu???
proszę
o
odp
czy np. nawdycham sie pyłu azbestowego to mam większe prawdopodobieństwo zachorowania na raka ??
(Anonymous, 03-10)
Re: Kłopotliwy azbest
Jeśli ktoś dysponuje materiałami na temat azbestu proszę o kontakt: [email protected] Błagam!!
(Jolcia, 03-25)
Re: Kłopotliwy azbest
a dla czego nikt nie zaineresował się kto nam to badziewie wciskał bo jeśli mnie pamięcnie myli to
produkowały zakłady państwowe to moze by tak do sądu się udać i niech sami nam teraz wymieniaja tą
truciznę a nie jeszcze każą płacic jeśli ktoś zna się na prawie to proszę o opinię
(Anonymous, 04-20)
Re: Kłopotliwy azbest
a dla czego nikt nie zaineresował się kto nam to badziewie wciskał bo jeśli mnie pamięcnie myli to
produkowały zakłady państwowe to moze by tak do sądu się udać i niech sami nam teraz wymieniaja tą
truciznę a nie jeszcze każą płacic jeśli ktoś zna się na prawie to proszę o opinię
AZBEST - zagrożenia, sytuacja
unieszkodliwianie, koszty
prawna,
wersja do druku
1.
Szkodliwość
azbestu
i
wyrobów
zawierających azbest - zasady prowadzenia
bezpiecznych
robót
remontowo
–
budowlanych
Wśród wielu minerałów o pokroju włóknistym, mogących stanowić niewątpliwe zagrożenie dla
zdrowia, 6 z nich posiada skłonność do tworzenia długich włókien, o elastyczności umożliwiającej
ich tkanie. Minerały te objęto ogólną nazwą „ minerałów azbestowych”. Trzy z nich powszechnie
stosowano w handlu:
- krokidolit, „ azbest niebieski” należący do grupy amfiboli, najbardziej szkodliwy, rakotwórczy i
mutagenny - najwcześniej wycofany z użytkowania w latach 80 - tych,
- amosyt, „azbest brązowy”, należący do grupy amfiboli, o szkodliwości pośredniej między
krokidolitem i chryzotylem, nie spotykany w wyrobach produkcji polskiej, stosowany w wyrobach
europy zachodniej, często w formie tynków i natrysków ogniochronnych,
- chryzotyl „azbest biały” - przedstawiciel grupy serpentynu, - najczęściej z azbestów stosowany
w produkcji wyrobów azbestowo - cementowych oraz popularnych wyrobów tkanych i przędz
termoizolacyjnych.
Wszystkie rodzaje azbestu umieszczone są na liście czynników rakotwórczych, stanowiącej
załącznik nr 1 do Rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z 11.09.1996r Dz.U. nr 121,
Poz. 571. „w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem
zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. Dla uniknięcia groźby chorób, organizm
nie powinien być eksponowany na powietrze „znacznie” zanieczyszczone tymi pyłami. Ekspozycja
nieznaczna, przypadkowa wydaje się nieunikniona, tak z uwagi na rozpowszechnienie wyrobów
azbestowych, do niedawna w powszechnym będących użyciu, jak z powodu konsekwencji tego
rozpowszechnienia - stałej obecności zmiennych, na ogół niewielkich poziomów pyłów azbestu,
występujących w powietrzu atmosferycznym w sposób naturalny. Zanieczyszczenia te w obszarach
zindustrializowanych występują na nieco wyższych poziomach. (4 ) Przyjęto, że szkodliwe dla
zdrowia pyły azbestu, mieszczą się w klasie włókien o określonych wymiarach - są to tzw. włókna
respirabilne, charakteryzujące się parametrami: dł.> 5 mm, średnica mniejsza niż 3 mm oraz o
stosunek dł.: średnicy większy niż 3:1.Są one nieusuwalne z organizmu, głęboko penetrują aparat
oddechowy i mogą powodować trwałe w nim szkody, w tym: zwłóknienie płuc - azbestozę, choroby
nowotworowe jak rak oskrzela i międzybłoniak. Podatność albo odporność na wspomniane choroby
zależy od wielu trudnych do weryfikacji czynników m. in. czasu i poziomów narażenia, współudziału
innych kancerogenów w środowisku pracy i poza nią, odporności osobniczej, genetycznych
obciążeń chorobami nowotworowymi itp. Zdrowotnych efektów narażenia, zwłaszcza na niskie
poziomy ekspozycji nie można oddzielić od efektów narażenia na dym tytoniowy. Palenie
papierosów, jako znaczący czynnik ryzyka nowotworów układu oddechowego „ maskuje ” efekty
narażenia na niskie poziomy pyłu azbestowego, jakie spotykane są np w środowisku komunalnym.
Nie ustala się zatem progowej dawki zanieczyszczeń powietrza pyłami azbestu, której przyjęcie
przez organizm jest obojętne dla zdrowia, lub poniżej której nie wystąpią nowotwory. Takie jest
stanowisko ekspertów W.H.O. Oznacza to w praktyce , że każda dawka czynnika szkodliwego
powinna być w miarę możliwości eliminowana z otoczenia człowieka, choć jej obecność nie musi
spowodować efektów zdrowotnych. Konsekwencją praktyczną zatem dla osób zawodowo
związanych z kontaktem z wyrobami azbestowymi jest potrzeba ochrony układu oddechowego
przed pyłem azbestowym, zawsze kiedy pył taki pojawić się może w powietrzu - w zasadzie bez
względu na spodziewany jego poziom. Przystępując do jakichkolwiek prac z azbestem, pracownicy
zawsze narażeni będą lub mogą być na „ponad przeciętną" wielkość szkodliwych pyłów. Powinni oni
zawsze być wyposażeni w maskę przeciw pyłową z filtrem klasy P - 3 dla ochrony układu
oddechowego.
Jednym ze efektów zdrowotnych obserwowanych u osób narażonych na „ znaczące” ekspozycje
( czyli takie, które wywołują odpowiedź organizmu , lecz są niższe od „zawodowych ” ekspozycji czyli takich, które występowały w przemyśle przy obróbce, przetwórstwie czy produkcji wyrobów
zawierających azbest ) jest coraz częściej rejestrowany wzrost zachorowalności narażonych na
międzybłoniaki - nowotworowe zmiany opłucnowe. Pojawiają się one właśnie przy narażeniu na
wyżej opisane, pośrednie poziomy zanieczyszczeń powietrza - określane też poziomami
„parazawodowymi". Międzybłoniaki rejestrowano np. wśród mieszkańców w gminy Szczucin, nie
zatrudnionych w fabrykach produkujących wyroby azbestowe, a więc nie narażonych na ekspozycję
„zawodową” , żyjących w skażonym środowisku bytowania. (Okoliczna ludność wykorzystywała od
lat azbestowe odpady poprodukcyjne z wytwórni wyrobów azbestowo-cementowych do celów
gospodarczych ). Poziomy zanieczyszczenia powietrza azbestem, występujące na dawnych
stanowiskach pracy, podczas produkcji wyrobów budowlanych z azbestem, kształtujące się na
poziomie ok. 0,5 wł/cm3 ( czasem kilkakrotnie przekraczające na niektórych stanowiskach pracy tę
wielkość ) skutkowały po latach pracy, powstaniem u części narażonych pracowników wcześniej
wymienionymi chorobami zawodowymi.
Obecnie istnieje tendencja do stałego obniżenia NDS-u dla azbestu., Jest on bowiem wielkością
ustalaną m. in. z przedstawicielami pracodawców, którzy ze względów technologicznych, także
ekonomicznych nie są w stanie zapewnić w miejscu pracy dowolnie niskiego poziomu zapylenia, np.
takiego, jaki byłby oczekiwany przez środowisko medyczne. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z 2.01.2000 r. (Dz. U. nr 4/2000 poz. 36) NDS obecnie obniżono do
wielkości 0,2 wł/cm3. Poniżej podano kilka przykładów poziomów zanieczyszczeń powietrza
azbestem, jakie powstają w różnych obiektach, emitowanych z różnych wyrobów, lub powstających
wskutek prowadzenia różnych rodzajów prac demontażowych.
Według prowadzanych przeze mnie badań czystości powietrza z zastosowaniem fazowo
kontrastowej mikroskopii, przeciętne zanieczyszczenie powietrza wewnętrznego budynków
mieszkalnych oraz na zewnątrz budynków, oszacować można w przedziale od 0 do 300 wł/m3 .
Badania przeprowadzano w trakcie eksploatacji dobrze utrzymanych obiektów, zawierających
wyroby azbestowo-cementowe (mało pylące ). Wnętrza obiektów o konstrukcji „sztywnej ” z
elewacją , lub posiadających wewnętrzne płyty azbestowo-cementowe, o ile wspomniane wyroby
były w dobrym stanie technicznym, charakteryzowały się zbliżonym do tej wielkości, a więc mało
znaczącym dla realnego zagrożenia zdrowotnego mieszkańców poziom zanieczyszczenia powietrza
przez azbest. Według Melsa (3) budynki zawierające nieuszkodzone materiały azbestowe
charakteryzują się koncentracją włókien azbestu ok 100 wł/m3, przeciętne zaś zanieczyszczenie
powietrza zewnętrznego wynosi ok. 400 wł/m3. Badania zanieczyszczenia powietrza pod kątem
pyłów respirabilnych azbestu przeprowadzane przy użyciu różnych technik i w różnych krajach
dostarczają następujących danych (1 )
•
•
•
Środowisko ogólne - 0 - max 10 000 wł/m3 średnio ok 1000 wł/m3
Środowisko para zawodowe 10 000 - 1000000, średnio 100 000wl/m3
Przemysł 10 - 1000wł/ cm3.
Należy zauważyć, że przytoczone tu wielkości pochodzą z danych Robocka z 1981r, czyli sięgają
okresu, kiedy rozpowszechnienie wyrobów azbestowych było znaczne a stosowane techniki
ograniczenia pyłów mało efektywne w porównaniu z współczesnymi możliwościami - stąd
przypuszczalnie zarejestrowane wielkości zanieczyszczeń były tu kilkakrotnie wyższe.
Współcześnie, w powietrzu atmosferycznym niezależnie od sezonowych zmian wynikających z
warunków atmosferycznych, sprzyjających lub ograniczających emisję pyłów, niezależnie od dużej
zmienności poziomów stwierdzanych pyłów azbestu, daje się zauważyć malejący trend.
(Zainteresowanych wynikami badań prowadzanych w ITB na przestrzeni ostatnich 10 lat odsyłam
do publikacji (5), (6 ), (2 ) oraz materiałów konferencyjnych corocznie organizowanych przez ITB i
PZITB w Bielsku- Białej, konferencji pt.: „EKOLOGIA I BUDOWNICTWO”)
Istotne znaczenie dla wielkości poziomów zanieczyszczenia powietrza włóknami azbestu, jakie
powstają podczas prac demontażowych, ma zasada obniżania emisji pylenia wszędzie tam, gdzie
jest to możliwe i tak jak to możliwe: przez nawilżanie wyrobu przed oraz w trakcie demontażu,
zaniechanie w miarę możności obróbki i destrukcji mechanicznej demontowanego wyrobu, nie
posługiwanie się narzędziami napędzanymi elektrycznie ( jak piły, wiertarki, wyzwalającymi
znaczną emisję, ale narzędziami ręcznymi - najlepiej wolnoobrotowych o specjalnie
wyprofilowanych ostrzach, zaopatrzonych w odsysanie pyłu i przeznaczonych dla obróbki wyrobów
azbestowych ). Podczas prac wymagana jest staranność i dokładność wszelkich czynności,
wykonywanie ich według z góry przygotowanego, logicznego planu.
Pracom rozbiórkowym, zwłaszcza przy demontażu elewacji i pokryć dachowych z płyt azbestowo
- cementowych sprzyjać może pogoda. Podczas rozbiórki dachów w okresach deszczowych lub
opadów śniegu, mimo nie odczyszczenia demontowanej powierzchni płyt azbestowo cementowych,
wielkość chwilowych zanieczyszczeń powietrza, zarejestrowana w ramach badania zagrożeń na
stanowiskach pracy, nie przekraczała maksymalnie kilkuset wł/m3 powietrza. Prace demontażu
elewacyjnych płyt azbestowo - cementowych, prowadzone z zachowaniem zasad BHP oraz
właściwej technologii - „na mokro" jednak realizowane już w okresach letnich, przy wysokiej
temperaturze i nasłonecznieniu - podczas badań zapylenia na stanowiskach pracy, dawały wynik
ok. 1000 wł/m3 max 3 - 4 tyś. wł/m3. Ten sam typ prac wykonywanych w niewłaściwy sposób w
okresie suchej, letniej pogody powodował maksymalny poziom zanieczyszczenia ( na stanowisku
pracy) 80 000 wł/ m3. Prace demontażowe płyt azbestowo - cementowych, prowadzone z
zachowaniem właściwej technologii minimalizacji pylenia, ale dokonywane wewnątrz małych
pomieszczeń ( odspajanie płyt płaskich azbestowo - cementowych, zastosowanych w ściankach
działowych) maksymalnie dawały wynik 5000 - 20000 wł/m3.
Efekt zwiększonego poziomu zagrożeń pyłami azbestu w przestrzeni „ zamkniętej" ponownie
obserwować można na następującym przykładzie. Płyty faliste , dachowe (w złym stanie
technicznym) i płyty okładzinowe, zamontowane we wnętrzu niewielkich budynków typu STOLBUD,
CIECHANÓW, o konstrukcji drewnianej, podatne na drgania ścian i konstrukcji, podczas
eksploatacji budynków, skutkować mogą z czasem zróżnicowanym zanieczyszczeniem powietrza
wewnętrznego, nawet w przypadku braku jakichkolwiek prac rozbiórkowych z udziałem tych
wyrobów. W chwilowych pomiarach wykonanych w warunkach poboru „agresywnego"
(uruchomienie pyłów osiadłych) uzyskano 200 - 4000 wł/m3. Górną granicę tego zanieczyszczenia
można by już traktować jako zanieczyszczenie zagrażające zdrowiu, zwłaszcza dla dzieci, jeśli w
budynkach takich znajduje się szkoła. Inne typowe budynki niesztywnej konstrukcii, zawierające
wyroby azbestowe to obiekty typu BERLIN, będące budynkami zaplecza budów, produkcji b. NRD.
Również podatne są one na drgania przenoszące się na zastosowane w budynku łatwo pylące płyty
okładzinowe z dodatkiem azbestu o nazwie SOKALIT. Obecnie, po dość długim okresie eksploatacji,
często są one mechanicznie lub biologicznie uszkodzone (wskutek zawilgacania, przemarzania
ścian, rozwoju grzybów itp. Stwierdzono w tych budynkach możliwość występowania znacznego
zanieczyszczenia powietrza - nawet bez prac demontażowych wyrobów azbestowych. Maksymalne
poziomy zanieczyszczenia powietrza, występujące w opisanych warunkach podczas eksploatacji
obiektów, przy uruchomieniu osiadłego kurzu wynosiły ok. 10 - 20 tyś. wł/m3.
Kończąc rozważania nad szkodliwością powietrza zanieczyszczonego azbestem oraz możliwością
uruchomienia emisji pyłu azbestowego wskutek podejmowanych prac remontowo - budowlanych i
konsekwencjami zagrożeń powodowanymi prze prowadzenie tych robót wypada zauważyć, że:
•
Podczas współcześnie prowadzonych w kraju prac usuwania azbestu z budynków czy
podczas destrukcji wyrobów zawierających azbest z zachowaniem stosownych przepisów
BHP obowiązujących przy takich pracach, przeciętnie rejestruje się poziomy zanieczyszczeń
•
•
od kilku tysięcy wł/m3 nawet do kilku dziesięciu tysięcy wł/m3, jednak przy pracach o
dużej skali obrabianego materiału z azbestem lub podczas usuwania wyrobów o małej
gęstości - za takie uważa się wyroby o gęstości objętościowej poniżej 1000 kg/m3 - np
wyroby izolacyjne, wielkość zanieczyszczenia pyłowego może wzrosnąć nawet do 200 tyś
wł/m3 ( przedmiotowa literatura donosi o rejestrowaniu wielkości przekraczającej nawet
1wł/ cm3 czyli 1000 000 wł/m3 ).
Powietrze atmosferyczne aglomeracji miejskich w tym Warszawy nie jest wolne od azbestu.
Jest ono, podobnie jak powietrze wewnętrzne obiektów budowlanych, w których
zastosowano wyroby z azbestem bardzo „różnie” obciążone zmiennym w czasie poziomem
zanieczyszczeniem pyłów azbestu: od 0 do kilkuset, a nawet okresowo kilku tysięcy włókien
w 1 m3 powietrza. Powietrze atmosferyczne jest na ogół mało zanieczyszczone, lecz
zdarzają się tu lokalnie (skrzyżowania ulic ) lub okresowo ( wzmożony ruch kołowy w
godzinach szczytu ) nawet poziomy 2000 wł/m3.
Roboty budowano remontowe prowadzone z udziałem wyrobów zawierających azbest są
pracami niebezpiecznymi i wymagają spełnienia odpowiednich potrzeb z dziedziny BHP
(podczas
realizacji
prac
istnieje
konieczność
stosowania
przez
wykonawców
specjalistycznego sprzętu i technik pracy zmniejszających pylenie, odzieży ochronnej,
odpowiedniego oznakowania i izolowania stref pracy, oznakowania, magazynowania i
transportu i unieszkodliwiania odpadów hermetycznie opakowanych i oznakowanych - na
specjalistycznych składowiskach). Wymagane do realizacji prac są względy formalno prawne ( podejmujący te prace powinni przejść specjalistyczne badania medyczne, odbyć
przeszkolenie w zakresie minimalizacji zagrożeń oraz posiadać odpowiednie zezwolenia
starostwa na danym terenie do wytwarzania odpadów zawierających azbest. Rozpoczęcie
prac należy poprzedzić ich zgłoszeniem do rejonowego urzędu nadzoru budowlanego.
Zakończenie prac wymaga wykonania badań czystości powietrza potwierdzających
prawidłowe prowadzenie robót i brak zagrożeń dla użytkowników. Wyniki badań
przekazywane są do sanepidu. Ponadto wymagany jest monitoring zagrożeń pyłem azbestu
na stanowiskach prac podczas prowadzenia robót a wyniki badań przechowuje pracodawca
do kontroli Inspekcji Pracy).
Z powyższych informacji wynika, że często spotykana na wsi praktyka samodzielnego
wykonywania przez właścicieli obiektów „ sposobem gospodarczym” demontażu lub
zabezpieczeń azbestowo - cementowych pokryć dachowych czy elewacji jest
niedopuszczalna. Opisywane roboty wykonywać mogą wyłącznie specjalistyczne firmy. Koszty
usuwania małych powierzchni pokrytych płytami azbestowo - cementowymi są na ogół wysokie i
dla zoptymalizowania operacji prace powinny dotyczyć kilku co najmniej obiektów i być
koordynowane przez gminę( także przez nią dofinansowane, co w wypadku indywidualnych
przedsięwzięć jest niewykonalne ).
2. Kiedy i jak decydować się należy na prace
demontażowe
wyrobów
zawierających
azbest,
„Oceny
stanu
i
możliwości
bezpiecznego
użytkowania
wyrobów
zawierających azbest ", wybór „ prac
naprawczych" dla wyrobów zawierających
azbest
Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że pewna część prac polegających na usuwaniu z
budynków mieszkalnych elewacyjnych płyt azbestowo - cementowych, wykonywana jest na
życzenie mieszkańców - bez wcześniejszego rozpoznania zagrożeń i rzeczywistej potrzeby takich
prac. Co gorsza, szczupłe środki finansowe, przeznaczane na wykonanie takich robót, nie
umożliwiają zatrudnienia firm prawidłowo i rzetelnie wykonujących wymagane czynności. Tak więc
dochodzi do sytuacji, w której wyroby elewacyjne z azbestocementu, dające tak obecnie znikomy
poziom zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego w budynku, że nie odróżnia się go na podstawie
wielogodzinnych pomiarów od poziomu tła ( stanu powietrza zewnętrznego ) - są usuwane i to w
niewłaściwy sposób. Usuwanie to powoduje zanieczyszczenie w powietrzu zewnętrznym ( pomiary
wykonywane na stanowiskach pracy ) równe kilkanaście lub kilkadziesiąt tyś wł/m3. Już sama
destrukcja powierzchni płyt azbestowo - cementowych przy użyciu szczotki drucianej, stosowanej
dla oczyszczenia powierzchni płyt, w zależności od siły docisku i spoistości ścieranej płyty
powodować może zanieczyszczenie od 10 000 do powyżej 50 000 wł/m3 . Brak uszczelnienia
otworów okiennych i inne błędy w organizacji pracy gwarantują przedostawanie się wytworzonych
podczas demontażu pyłów azbestu do wnętrza budynku.
Można więc wyrazić opinię, że większe zagrożenie pyłami azbestu powoduje niepotrzebny i
nieumiejętny demontaż wyrobów z azbestem niż właściwa eksploatacja tych wyrobów. Powstaje
zatem pytanie :
kiedy można eksploatować obiekt z wbudowanymi wyrobami zawierającymi azbest - bez działań
„naprawczych", kiedy zaś należy podjąć działania „naprawcze " i jakie są to działania. Przyjmuje
się, że wyroby zawierające azbest w budynku nie są automatycznie zagrożeniem dla jego
mieszkańców, więc nie powinny być bezwzględnie usuwane z obiektu. Usuwanie tych wyrobów
nieodłącznie związane jest z pewnym ich uszkadzaniem w trakcie demontażu, a więc ryzykiem
przejściowego wzrostu zanieczyszczenia powietrza pyłami azbestu w strefach pracy ( pośrednio
wokół budynku lub w jego wnętrzu ). Ryzyko to powinno być minimalizowane przez
„wyspecjalizowanych wykonawców" i specjalistyczne - a więc kosztowne techniki pracy. Jednak
„oszczędna " i jednocześnie „bezpieczna" forma realizacji prac nie jest możliwa. Z tego względu
decydujące znaczenie ma odpowiednia kwalifikacja wyrobów pod względem bezpieczeństwa i
prawidłowa ocena kiedy należy je usunąć.
Celem kwalifikacji wyrobów zawierających azbest do dalszego użytkowania lub usunięcia oraz
określenia „stopnia pilności działań naprawczych", właściciele obiektów posiadających obiekty z
wyrobami zawierającymi azbest wykonać powinni „ ocenę stanu i możliwości bezpiecznego
użytkowania wyrobów" według zał. nr 1 do Rozporządzenia Ministra Gospodarki z 14.08.1998 r Dz.
U. nr. 138 poz. 895. Podczas sporządzania wspomnianej tu „oceny " lub wobec planowanych
remontów w budynku, w którym znajdują się wbudowane wyroby zawierające azbest, należy mieć
świadomość jakie czynności albo wyroby i ich szczególna konfiguracja w obiekcie, stwarzają ryzyko
uwolnienia do powietrza pyłów azbestu . Są to np.:
•
•
Nieumyślne, nieświadome uszkadzanie mechaniczne wspomnianych wyrobów podczas
adaptacji, remontów i modernizacji (np. okablowanie, usuwanie ścianek działowych itp),.
Usuwanie lub próby zabezpieczenia, tych wyrobów zwłaszcza w sposób niewłaściwy;
Niewłaściwa eksploatacja wyrobów, lub zmiana sposobu eksploatacji wyrobów, powodująca ich
drgania, tarcie, (szczególnie zagrożone destrukcją są wyroby w obiektach o konstrukcji
niesztywnej), wibracje przenoszone na wyroby z azbestem, pochodzące od: pracy maszyn, wind,
także niekorzystne dla budynku sąsiedztwo dróg obciążonych ciężkim transportem, transport
szynowy, metro itp. Poddanie wyrobów z azbestem silnym ruchom powietrza, wywołanym pracą
maszyn (np. wentylatory, odkurzacze).
Uszkodzenia eksploatacyjne wyrobów zawierających azbest oraz starzenie się ich oraz zły stan
techniczny, w tym uszkodzenia mechaniczne, spękania powierzchni, wyszczerbienie krawędzi,
korozja chemiczna, biologiczna, termiczna, wilgotnościowa powodują zmiany (osłabienie) spoiwa
wyrobów, co objawia się np. obecnością wykwitów, złuszczeń wyrobów, śladami drobnego pyłu na
podłodze w miejscu zastosowania wyrobów (z widocznymi fragmentami uszkodzonych wyrobów a
nawet masywnych wiązek włókien azbestu).
Ogólnie przyjmuje się, że wyroby będące w dobrym stanie „ technicznym" nie wykazujące
objawów zużycia, uszkodzenia, starzenia się, można eksploatować „ bezpiecznie ", jeśli : kompetentnie i rzetelnie wykonana „ ocena wyrobów", zgodnie z załącznikiem nr. 1 do
Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 14.08.1998 r. nie przekroczyła 55 punktów; wyroby są
prawidłowo eksploatowane ( zgodnie ze swoim przeznaczeniem i zgodnie z zaleceniami
dotyczącymi użytkowania wyrobów azbestowych), a ponadto są one pokryte powłoką
zabezpieczającą. W przeciwnych okolicznościach polecane jest: podjęcie „prac naprawczych" rozumianych jako: zabezpieczenie wyrobów odpowiednimi preparatami ( wgłębnie penetrującymi),
hermetyczna zabudowa wyrobów lub ich całkowite usunięcie. Wśród sposobów eliminacji zagrożeń ,
które przewiduje się dla budynków z wyrobami azbestowymi, wyróżnia się więc następujące
główne kierunki działań:
1.
2.
3.
Całkowite usunięcie wyrobów. Jest to kosztowne, ale radykalnie rozwiązanie problemu,
wymaga
specjalistycznych
narzędzi,
stwarza
nowe
problemy
-wytworzenie
„niebezpiecznych odpadów" oraz powoduje okresowo wzrost pyłów azbestu w otoczeniu,
których minimalizacja wymaga zaangażowania kosztownej techniki. „Usuwanie wyrobów
zawierających azbest" nie może być „zasadą", wyborem stosowanym jako rozwiązanie
„ogólne" dla wszystkich sytuacji ( ze względów ekonomicznych a także ograniczonych
możliwości gospodarowania i składowania odpadów). Polecane byłoby zatem „rozłożenie "
tego sposobu postępowania w czasie.
Pomalowanie czyli impregnowanie wyrobów z azbestem. Pomalowanie wyrobów odnosić się
może wyłącznie do wyrobów we względnie dobrej kondycji technicznej. Polecane może być
np. dla tych wyrobów , które mogą przenieść dodatkowe zwiększenie ciężaru, których
powierzchnia jest czysta lub może być odczyszczona i może przyjąć powłokę ochronną.
Metodą tą powinny być objęte wyroby azbestowo - cementowe, będące w dobrym stanie „
technicznym" w obiektach, które nie wymagają termo - modernizacji. Opisywane
postępowanie jest rozwiązaniem tymczasowym, które na ogół nie wymaga kosztownych
technik , jednocześnie „przesuwa" ono problem „azbestu" w czasie a nie rozwiązuje go
całkowicie, gdyż wyrób azbestowy pozostaje w budynku, zobowiązując właściciela do
okresowych przeglądów („ocen") tego wyrobu. Na Zachodzie powszechnie stosuje się to
rozwiązanie dla przedłużenia żywotności zarówno wyrobów azbestowo -cementowych
będących w dobrej kondycji technicznej, czekając na zużycie wyrobów, planowany, większy
remont jak też w obiektach przemysłowych azbestowych dla konserwacji izolacji, wyrobów
azbestowych „miękkich". Współcześnie na Zachodzie przeważają trendy całkowitego
usuwania wyrobów z azbestem, gdyż są to wyroby będące w użytkowaniu co najmniej 20
lat. W Polsce istnieje zakaz impregnacji i pozostawienia wyrobów „miękkich" w wnętrzach
obiektów budowlanych do dalszej eksploatacji jako rozwiązania docelowego. Co do pokryć
dachowych z „ eternitu”, najmłodsze wyroby montowano zgodnie z prawem jeszcze na
przełomie 1998/9 r. - jest więc nieco inaczej niż na Zachodzie ( nie akcentując nadmiernie
różnicy wyposażenia wykonawców robót i przeznaczanych na ten cel środków ). Formalnie,
impregnację wyrobów „ miękkich” stosować jako rozwiązanie doraźnie, używając
preparatów „wgłębnie penetrujących", a posiadających aprobatę techniczną ITB. Założyć
jednocześnie trzeba, że wyroby te, mimo impregnacji, w określonej perspektywie czasowej
zostaną usunięte.
Stosowanie barier pyłowych ze ścianek działowych oddzielających hermetycznie wyroby z
azbestem od otoczenia . Rozwiązanie to podobnie jak „b" jest doraźnym zmniejszeniem
zagrożeń, przesuwa ono problem w czasie, umożliwiając eksploatację obiektu bez
kosztownych prac specjalistycznych polegających na usuwaniu wyrobu. Ma ono większe
zastosowanie w obiektach przemysłowych W Polsce na ogół nie jest ono popularne.
W odniesieniu do wyboru tych metod, w szczególności zaś sposobów zabezpieczania wyrobów
zawierających azbest, uznać należy, że żaden przepis prawny nie został tu przyjęty a ogólną
przesłanką kwalifikowania wyrobów do „ niezwłocznego usunięcia lub dalszej ich eksploatacji " jest
wynik „ oceny" wyrobu zgodnie z zał. nr 1 do rozporządzenia Ministra Gospodarki z 14. 08. 1998r.
Przygotowana „ocena" nie orzeka o wyborze prac naprawczych. Decyzję co do
szczegółowych metod wyboru postępowania należałoby podjąć po uwzględnieniu bardzo wielu
czynników skłaniających się na: stan wyrobów, warunków jego eksploatacji, kalkulację kosztów
prawidłowo wykonanych prac „naprawczych " lub ich demontażu.. Z dużym przybliżeniem, które
ma wyjaśnić podejście do problemu a nie stanowi zarazem uniwersalnego rozwiązania , można
przyjąć, że: wyroby „twarde" (azbestowo - cementowe) zastosowane na zewnątrz budynków, o ile
spełniają swoją funkcję (np. pokrycie dachowe jest szczelne, elewacja nie jest spękana) mogą być
pozostawione w obiekcie bez usuwania ale powinny być pokryte odpowiednimi powłokami
ochronnymi (o ile wcześniej tego nie uczyniono). Dotyczy to sytuacji gdy budynek posiada
wystarczającą warstwę izolacji cieplnej, spełniając aktualne wymagania normowe. Jeśli wymagań
izolacji cieplnej obiekt nie spełnia, a elewacja jest w dobrym stanie technicznym, właściciel sam
powinien zdecydować, czy w ramach czekającej go termo - modernizacji, może ponieść dodatkowe
koszty związane z usunięciem i unieszkodliwieniem posiadanych wyrobów azbestowych. Sytuacja
wydaje się oczywista, gdy opisywana elewacja jest technicznie zużyta a termiczna izolacyjność
ścian niewystarczająca - po usunięciu elewacji wykonać należy termo - modernizację. Wyroby tzw.
„miękkie" np. izolacje azbestowe, tektury, sznury itp. oraz wyroby znajdujące się wewnątrz
obiektów (kontaktujące się z powietrzem wewnętrznym), zwłaszcza wyroby w obiektach
przeznaczonych na pobyt stały - zazwyczaj uzyskują tak dużą liczbę punktów we wspomnianych
„ocenach", że należy je z obiektów usunąć.
Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami do zabezpieczeń wyrobów budowlanych
zawierających azbest powinny być stosowane środki impregnujące, które uzyskały
aprobatę techniczną ITB (Wymagania dla tych środków zostały ostatnio uzupełnione i zebrane w
formie opracowanych dokumentów;
•
•
ZUAT-15A/1.12/2002 „Wyroby do zabezpieczania elewacyjnych i dachowych płyt
azbestowo-cementowych w istniejących obiektach budowlanych "
ZUAT-15A/1.13 „Wyroby do zabezpieczania zawierających azbest elementów istniejących
obiektów budowlanych (z wyjątkiem elewacyjnych i dachowych płyt azbestowocementowych) "
Nietrwałe zabezpieczenia powierzchni powodują duże problemy techniczne przy ponownych
próbach pokrycia powierzchni wyrobu z użyciem właściwych środków impregnujących, dlatego
czyste (niepylące ) powierzchnie wyrobów zawierających azbest , przeznaczone do dalszej
eksploatacji należy od razu pokrywać środkami impregnującymi o dużej trwałości, posiadającymi
aprobatę techniczną.
3. Polskie wymagania prawne dotyczące
postępowania z wyrobami zawierającymi
azbest odpadami
Problem zagrożeń zdrowotnych powodowanych przez wyroby zawierające azbest, zarówno
użytkowników tych wyrobów jak i pracowników ekip remontowych narażonych na pył azbestowy
uwolniony podczas remontów adaptacji i wyburzeń obiektów, znany był na Zachodzie na początku
lat 80-tych. Znalazło to wyraz w odpowiednim prawodawstwie prawa pracy, przepisach BHP,
przepisach budowlanych i wymaganiach zdrowotnych dla prac i użytkowania obiektów
zawierających wyroby azbestowe. Przepisy podobne wprowadzono w prawodawstwie krajowym.
Polskie uregulowania prawne określają wymagania dotyczące postępowania z wyrobami
azbestowymi oraz odpadami zawierającymi azbest, jakie obowiązują: właścicieli obiektów i ekipy
wykonujące prace remontowo-budowlane związane z zabezpieczeniem lub usuwaniem wyrobów
azbestowych, transport odpadów.
Uregulowania zostały opracowane z myślą o harmonizacji przepisów krajowych z
wymaganiami U.E. Zestawienie ważniejszych aktów prawnych dotyczących prac z azbestem wraz
z ustawami zasadniczymi:
1.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie sposobów bezpiecznego użytkowania oraz
warunków usuwania wyrobów zawierających azbest Dz. U. nr 138 poz. 895 z 1998 r.
Określono warunki użytkowania lub podjęcia prac naprawczych względnie usunięcie
wyrobów zawierających azbest na podstawie „oceny" za pomocą naliczania punktów wg.
zał. nr 1 do rozporządzenia. Wprowadzono wymóg zgłoszenia prac „naprawczych" lub
usunięcia do nadzoru budowlanego na 30 dni przed rozpoczęciem prac. Określono wymóg
dla wykonawców prac naprawczych lub usuwających wyroby z azbestem: wyboru technik
metod zmniejszających pylenie-przeszkolenie personelu, uzyskanie zgody na wytwarzanie
odpadów niebezpiecznych. Wprowadzono opis organizacji oraz realizacji prac (eliminacja
pylenia, obróbki mechanicznej, hermetyzacji stref pracy, zasady oczyszczania terenu i
kontroli po wykonaniu usuwania azbestu). Zalecono konieczność identyfikacji azbestu w
wyrobie i pomiar czystości powietrza po zakończeniu prac (Nie ustalono jednak
akceptowalnej wielkości zanieczyszczeń po zakończeniu takich prac).
2.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy przy zabezpieczeniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu
szkolenia Dz. U. nr 45 poz. 280 z 1998 r
Określono obowiązki pracodawcy robót: przygotowanie „Planu pracy" opisującego
szczegółowo sposób prowadzenia prac z azbestem:
o
o
o
o
o
o
ustalenie rodzaju azbestu,
wybór, uzasadnienie techniki prac,
opracowanie metod ograniczających pylenie i ochronę pracowników, zalecono:
minimalizację pylenia (metody pracy),
kontrolę zagrożeń zdrowotnych,
kontrola efektywności robót.
bezpieczne przechowanie i transport odpadów.
<LIRozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie czynników
rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników
narażonych na te czynniki Dz. U. nr 121 poz. 571 z 1996 r. (tymczasowo obowiązujące:
przygotowywany projekt zmian).
Wprowadzono wymóg dotyczący pracodawców; m. in.:
o
o
o
prowadzenia badań kontrolnych osób narażonych,
prowadzenie rejestru narażonych,
minimalizacji narażenia pracowników.
Załącznik nr 1 zawiera wykaz czynników rakotwórczych dla ludzi w tym azbest z liczbą
porządkową 5 w wykazie substancji chemicznych i mieszanin rakotwórczych.
3.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie
najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w
środowisku pracy Dz. U. nr 4 poz. 36 z 2001 r, Ustalono NDS (najwyższe dopuszczalne
stężenia) dla azbestu:
o dla pyłów zawierających azbest chryzotylowy i inne włókna z wyłączeniem
krokidolitu
pył całkowity 1 mg/m3, włókna respirabilne 0,2 wł/cm3
o
dla pyłów zawierających krokidolit
pył całkowity 0.5 mg/m3, włókna respirabilne 0,2 wł/cm3.
4.
Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji
zanieczyszczających w powietrzu Dz.U. nr 55 poz. 355 z 1998 r. ( obecnie nie aktualne )
Jako dopuszczalne zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego przez włókna azbestu
przyjęto następujące wielkości:
o 2350 wł/m3 obliczone jako 99,8 percentyla z pomiarów prowadzonych w ciągu roku
kalendarzowego, przy czasie pomiaru pojedynczego 30 min.
o 1000 wł/m3 obliczone jako 98 percentyla z pomiarów rocznych, przy czasie
pojedynczego pomiaru 24 godz.,
o 250 wł/m3 obliczone jako średnie stężenie w roku kalendarzowym.
Obecnie obowiązujące Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6.06.2002 r. Dz.U. nr
87, poz. 796, zastępujące wyżej cytowany dokument nie odnosi się do azbestu ( błąd czy
przeoczenie w kontekście innych obowiązujących przepisów ! )
5.
Ustawa o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz
zmianie niektórych ustaw, z dnia 27. 07.2001 r. Dz. U. nr 100, Poz. 1085. W artykułach
3.1, 35.1 i 39.1 cytowanej ustawy ustawodawca odnosi się do sposobu kontynuacji
działalności polegającej na wytwarzaniu odpadów azbestowych, wymagającej wg nowej
ustawy o odpadach i prawa ochrony środowiska - zmienionych dokumentów akceptujących
tą działalność. Dla spraw wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy, a nie
zakończonych decyzją ostateczną - stosuje się przepisy dotychczasowe. Wytwórcy
odpadów, którzy prowadzili działalność przed dniem wejścia w życie nowych ustaw, są
zobowiązani uzyskać odpowiednio pozwolenie na wytwarzanie odpadów lub decyzję
zatwierdzającą program gospodarki odpadami niebezpiecznymi albo przedłożyć informację
o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami do
6.
7.
dnia wygaśnięcia ważności decyzji wydanych na podstawie dotychczasowych przepisów ,
jednak nie później niż do 30.06.2004 r. Po upływie tego terminu ( albo z dniem uzyskania
nowej decyzji ) wygasają decyzje wydane na podstawie poprzednich przepisów. Zezwolenia
wydane na podstawie dotychczasowych przepisów podmiotom, które prowadziły działalność
w zakresie usuwania lub unieszkodliwiania odpadów (odpadów azbestowych nie
wykorzystuje się) zachowują moc na czas na jaki zostały wydane, nie dłużej niż do
30.04.2008 r. Zastępują one zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie zbierania ,
transportu lub unieszkodliwiania odpadów, wymagane na podstawie aktualnej ustawy o
odpadach.
Ustawa o odpadach z 2001 r. Dz. U. nr 62 poz. 628 z 2001 r. zintegrowana z ustawą z
27.IV. 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Dz. U. nr 62, póz. 627 z 2001 r. Wprowadzono
nową definicję odpadów niebezpiecznych, która kwalifikację do nich uzależnia od
przynależności do nowej listy - A umieszczonej w zał. 2 do ustawy oraz posiadania
właściwości wymienionych w zał. nr 4 do ustawy lub należących do kategorii umieszczonej
na liście B załącznika 2 do ustawy i zawierających składniki wymienione w załączniku nr 3
do ustawy i właściwości wymienione w zał. 4 do ustawy. Wprowadzono tu nową definicję:
„posiadacza odpadów" oraz „wytwórcy odpadów" prowadzących lub nie prowadzących
„instalacje" ( prace usuwania azbestu to wytwarzanie odpadów przez nie posiadających
„instalację". Zezwolenie - na wytwarzanie odpadów nie prowadzonego instalację wymaga
zatwierdzenia programu gospodarki odpadami. W obydwu przypadkach działalności ( dla
prowadzących i nie prowadzących instalacje ) wymagana jest ewidencja odpadów.
Posiadacz odpadów, który prowadzi unieszkodliwienie albo zbieranie lub transport odpadów
obowiązany jest do uzyskania zezwolenia na tę działalność od starosty lub wojewody.
Posiadacz odpadów zobowiązany jest do ewidencji odpadów. W ustawie określono sposób
składowania i magazynowania odpadów Dopuszczono za zgodą właściwego starosty
składowanie określonych odpadów niebezpiecznych na składowiskach odpadów
innych niż „niebezpieczne" bez możliwości ich składowania na „składowiskach
odpadów obojętnych". ( Mogłoby to mieć zastosowanie dla mało mobilnych w
środowisku odpadów azbestowo - cementowych). Wyróżniono magazynowanie jako
tymczasowe składowanie poprzedzające odzysk unieszkodliwienie lub transport co może
trwać przez okres 3 lat lub roku na podstawie pozwolenia zintegrowanego (opisanego w
„prawie ochrony środowiska"). W załącznikach do ustawy, zał. - nr 3 jako składniki
odpadów, które kwalifikują je jako odpady niebezpieczne umieszczono symbol C 25 azbest
(pył l włókna), W załączniku nr 4 „właściwości odpadów", które powodują, że odpady są
niebezpieczne określono m. in. na podstawie zawartości w odpadzie kategorii (l lub 2)
substancji rakotwórczych na poziomie > 0,1%. Kategorii „l lub 2" na razie nie określono, co
ma nastąpić po wprowadzeniu aktów wykonawczych do ustawy o substancjach i
preparatach Dz.U. nr 11 poz. 84 z 2001 r.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27,09.2001 r. w sprawie katalogu odpadów Dz.
U. nr 112 poz. 1206 z 2001 r. (zastępuje ono rozporządzenie M.O.ŚZNiL z 24.XII. 1997 r.
w sprawie klasyfikacji odpadów). Rozporządzenie wykonane dla potrzeb „nowej" ustawy o
odpadach:
o wprowadza katalog odpadów zharmonizowany z wymogami U. E., dzieląc odpady
na 20 grup,
o ustala listę odpadów niebezpiecznych poprzez oznakowanie w katalogu przy kodzie
odpadu znaku „*„. W odniesieniu do odpadów zawierających azbest są to
następujące odpady:
o 060701 * odpady z produkcji, stosowania i obrotu chlorowców i przetwórstwa
chloru, odpady z elektrolizy,
o 101181 * odpady z procesów termicznych - odpady z hutnictwa szkła
zawierającego azbest,
o 101309 * odpady z produkcji spoiw mineralnych - odpady zawierające azbest z
produkcji wyrobów azbestowo-cementowych,
o 150111 " odpady opakowaniowe - włącznie z selektywnie gromadzonymi
komunalnymi zawierające niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia
konstrukcyjnego (azbest)
o 16.01.11 * odpady nie ujęte w innych grupach - zużyte pojazdy i ich elementy okładziny hamulcowe zawierające azbest
o 16.02.12 * zużyte urządzenia zawierające wolny azbest.
17.06. Materiały izolacyjne oraz konstrukcyjne zawierające azbest:
o
17.06,01 * Materiały izolacyjne zawierające azbest
o
17.06.05 * Materiały konstrukcyjne zawierające azbest (np. płyty a-c, rury a-c).
Ponadto zgodnie z ustawą o odpadach, odpady o określonych cechach lub składzie, które
wytwarzający powinien określić, również mogą zawierać azbest. Występują tu tzw. definicje
„lustrzane" nie używające w nazewnictwie słowa „azbest", a stosujące ogólne określenie
„substancje niebezpieczne", dla tych odpadów też możliwa jest zawartość azbestu np. :
odpady o kodach:
16.01.21* niebezpieczne elementy odpadów z grupy 1601 inne niż wymienione wcześniej w
kodzie 16.01.11 (przykład - uszczelnienie kolektorów wydechowych lub inne elementy w
samochodach zawierające azbest) 17.01.06* zmieszane lub segregowane odpady betonu, gruzu
ceglanego i elementy zawierające substancje niebezpieczne (np., mogą to być rozliczne wyroby
budowlane bądź zawierające azbest lub zanieczyszczone azbestem) 17.06.03 " inne materiały
izolacyjne zawierające substancje niebezpieczne.
Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnych w sprawie wzorów
dokumentów stosowanych na potrzebę ewidencji odpadów oraz służących do przekazywania
informacji o ilości odpadów umieszczonych na składowisku odpadów i czasu ich składowania D.U.
nr 121 poz. 794 z 1998 r. Wprowadzono tu wymóg ewidencji dot. wytwarzania odpadów, w tym
określenie ilości, rodzaju i danych dot. obrotu odpadami przez „wytwórcę" i „odbiorcy" (obecnie
ustawa o odpadach adresuje ją do „wytwarzającego" i „posiadającego" odpady). Stosowane
dokumenty: karta ewidencji odpadu, dokument obrotu odpadem, karta informacyjna.
2. Koszty prac
Przedstawione w załączeniu środki impregnujące mają różną wydajność i przeznaczenie.
Zwrócić uwagę należy na fakt, że niektóre z nich, o małej paroprzepuszczalności nie powinny być
stosowane, np. na elewacje w warunkach, gdy obiekt jest przeznaczony do stałego zamieszkania i
posiada przegrody cieplne pokryte elewacją z płyt azbestowo-cementowych.
Wówczas zbyt mała paroprzepuszczalność powodować będzie zawilgocenie izolacji cieplnej i
szereg niekorzystnych zjawisk, jak np. spadek izolacyjności przegrody, możliwość rozwoju
mikroorganizmu, itp. Producenci w aprobatach technicznych ITB, zazwyczaj podają (lub podawać
winni) zastosowanie wyrobu impregnacyjnego, lecz faktycznie nie wszystkie aprobaty techniczne
wymienionych środków posiadają szczegółową informację o zakresie stosowania.
Zestawienie niektórych środków impregnujących
Koszty prac renowacyjnych firm warszawskich, wahają się w pewnym przedziale uznanym za
średni według poniższej kalkulacji, np.:
•
•
•
•
•
Malowanie dachów eternitowych (firma KAPIS - usługa za 1 m2 = 8,00 zł + ok. 25,00 zł
(koszt farby impregnującej). Oczyszczenie elewacji, dwukrotne malowanie środkiem Dupa
Grunt (aprobata ITB) - 37 zł/m2
Rozbiórka dachu eternitowego: 12,00 - 14,00 zł/m2.
Transport do składowiska specjalistycznego, np. Trzemeszno (300 km) -7,50 zł /1 km, przy
ładunku pow. 10t, 5,50 zł – przy ładunku do 10t.
Hermetyzacja odpadu, oznakowanie (worki foliowe i znaki o zawartości azbestu) -400,00 zł
za 1 tonę odpadu.
Składowanie na składowisku (Trzemeszno) 1t - 900,00 zł przy mniejszych ilościach
odpadów, przy stałej umowie przez rok i ilości odpadu 20 - 40 t. miesięcznie za 1t. /
700,00 zł, przy ładunku 100t - 400,00 zł za tonę (w tym: 300 zł wliczono opłatę
środowiskową – 300/tona).
Całkowity koszt usunięcia i unieszkodliwienia np. elewacji czy pokrycia dachowego - 30
– 35 zł/m2.
Koszty malowania (zabezpieczania) wyrobów są porównywalne z ich usuwaniem.
Wspomniane koszty mogą ulegać istotnym wahaniom, w zależności od warunków realizacji prac,
np. malowanie czy usuwanie wyrobów z poziomu parteru – ok. 17 – 20 zł/ m2.
Podobny koszt może być kalkulowany, jeśli nie są stawiane rusztowania. Przy konieczności
postawienia rusztowania koszt wzrasta do ok. 37 zł/ m2. Przy wysokich budynkach nawet 50 zł/
m2.
Docieplenie metodą lekką-mokrą z użyciem styropianu na budynkach 3-4 piętrowych – kosztuje
ok. 90 - 110 zł/ m2.
Piśmiennictwo
1.
2.
3.
4.
5.
6.
„Kryteria zdrowotne środowiska ” t. 53, „ Azbest i inne naturalne włókna mineralne”, tł. N.
Szeszenia - Dąbrowska, E. Więcek, H. Wożniak, red. J. Indulski,W-wa 1990 r.
J.Janeczek, A.Obmiński „ Zagrożenie pyłami azbestu ”, V Krajowa konferencja Polskiego
Towarzystwa Medycyny Środowiskowej, Katowice 2002 r.
Mels, Sluyse „ Asbestos Related Cancer ”, N. York 1990 r.
A. Obmiński „ Określenie poziomu zanieczyszczeń powodowanych przez azbest w
środowisku naturalnym ( w glebach i powietrzu ) oraz obiektach budowlanych ”, Prace
Instytutu Techniki Budowlanej ( kwartalnik nr 2 - 3) W-wa 1999 r.
A. Obmiński „ Azbest - polutant powietrza w środowisku naturalnym i środowisku pracy”
„Środowisko i zdrowie ”red. J. Karski W-wa 1991 r.
A.Obmiński „ Odpady azbestowe, składowanie, neutralizacja, zagrożenia ”, Szkoła
Gospodarki Odpadami, Rytro 2000 r.
dr Andrzej Obmiński, Instytut Techniki Budowlanej, 00-611 Warszawa, ul. Filtrowa