Model matematyczny jakości transportu pasażerów w układzie

Model matematyczny jakości transportu pasażerów w układzie

PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ
z. 103
Transport
2014
Jerzy Manerowski,
Magdalena Lubiecka-Budzanowska
Politechnika Warszawska, Wydzia8 Transportu
MODEL MATEMATYCZNY JAKO%CI
TRANSPORTU PASA'ERÓW W UK*ADZIE
AGLOMERACJA-LOTNISKO
R:kopis dostarczono: luty 2014
Streszczenie: W referacie przedstawiono charakterystyk: wybranych lotnisk polskich i europejskich
pod wzgl:dem skomunikowania z miastem transportem zbiorowym tj. drogowym czy kolejowym,
oraz przypisano im kategorie okreBlajDcD ich moFliwoBci w transporcie pasaFerów w uk8adzie
aglomeracja-lotnisko. Zaprezentowano równieF model matematyczny opisujDcy zaleFnoBci pomi:dzy
transportem lotniczym, a transportem zbiorowym funkcjonujDcym na danym lotnisku. Specyfika portu
lotniczego, jako w:z8a komunikacyjnego jest bardzo zróFnicowana, wobec czego naleFy w sposób
jednoznaczny okreBliQ funkcjonowanie tego w:z8a poprzez okreBlenie relacji pomi:dzy Brodkami
transportu zbiorowego. OkreBlenie, na podstawie tych zaleFnoBci, jakoBci transportu pasaFerów
w uk8adzie aglomeracja-lotnisko b:dzie przedmiotem dalszych prac.
S.owa kluczowe: port lotniczy, model matematyczny, transport pasaFerów
1. WPROWADZENIE
Transport pasaFerów ma ogromne znaczenie dla rozwijajDcego si: portu lotniczego [10].
To jego wysoka, jakoBQ warunkuje sukces lub poraFk: lotniska. Z uwagi na specyfik:
transportu lotniczego oraz otoczenia poru lotniczego [6,7], za jakoBQ Bwiadczonych us8ug
transportem lotniczym odpowiada przede wszystkim operator wykonujDcy po8Dczenia
z danego portu lotniczego. Zainteresowanie operatora danym portem lotniczym moFe
jednak zaleFeQ od moFliwoBci komunikacyjnych portu z otaczajDcym go regionem
zw8aszcza, gdy mamy do czynienia z portem lotniczym zlokalizowanym w znacznej
odleg8oBci od centrum miasta bDd\ regionu. Budowanie odpowiedniej oferty transportowej
zaleFy nie tylko od zarzDdzajDcego lotniskiem, lecz równieF od w8adz regionu czy samych
przewo\ników. To wspó8praca tych podmiotów niekiedy warunkuje przygotowanie
odpowiedniej oferty dla pasaFerów korzystajDcych z portu lotniczego.
W przypadku transportu kolejowego, z uwagi na obecnD specyfik: zwiDzanD z budowD i
modernizacjD infrastruktury kolejowej, wspó8praca powinna rozpoczDQ si: juF na etapie
158
Jerzy Manerowski, Magdalena Lubiecka-Budzanowska
planowania komunikacji do portów lotniczych. Planowanie to, nie tylko winno zapewniQ
optymalne usytuowanie przystanków, ale teF przewidzieQ sposób informowania
podróFnych o moFliwych Brodkach transportu obs8ugujDcych port lotniczy. Szczególnie
waFne jest przy tym skoordynowanie operacji lotniczych z komunikacjD zbiorowD tj.
rozk8adem autobusów i pociDgów.
AlternatywD jest transport indywidualny. Wykorzystanie samochodów osobowych jest
oczywiBcie bardzo wygodnym rozwiDzaniem. Cz:sto ten Brodek transportu zapewnienia
dojazd od drzwi do drzwi, co podnosi znacznie komfort podróFy. Komunikacja zbiorowa
zapewnia jednak dotarcie do portu lotniczego w niFszej cenie niF ma to miejsce w
przypadku transportu indywidualnego. Obecnie, najlepszym rozwiDzaniem wydaje si:,
transport zbiorowy, z uwagi na swojD specyfik:, to jest tani, ekologiczny, a przy tym mniej
naraFony na opó\nienia.
2. TRANSPORT PASA'ERÓW W UK*ADZIE
AGLOMERACJA -LOTNISKO
W ostatnich latach bardzo istotnym zagadnieniem sta8a si: komunikacja portu
lotniczego z otaczajDcym go regionem [1,2]. Problem ten staje si: tym bardziej istotny, gdy
mamy do czynienia z portami lotniczymi, które w ciDgu ostatnich lat przeprowadzi8y, bDd\
przeprowadzajD inwestycje zwiDzane ze zwi:kszeniem przepustowoBci cz:Bci lotniczej
lotniska zamkni:tej dla pasaFerów (land side) i otwartej dla pasaFerów (air side)
[12,13,14]. Aspektem majDcym niewDtpliwe wp8yw na zainteresowanie przewo\ników
danym portem lotniczym jest jego skomunikowanie z regionem. Przek8ada si: ono
bezpoBrednio na zwi:kszenie liczby pasaFerów, a to na zyski przewo\ników. Determinuje
to w znacznym stopniu podj:cie przez zarzDdzajDcych portem, dzia8ad zmierzajDcych do
zapewnienia wyFszej, jakoBci us8ug zwiDzanych z skomunikowaniem miasta z lotniskiem.
IstotnD barierD w dotarciu do wi:kszoBci portów lotniczych, równieF polskich jest
odleg8oBQ od centrum miast, w których zlokalizowane sD g8ówne w:z8y komunikacyjne.
RozwiDzania takie utrudniajD bezpoBrednie skomunikowanie portu z resztD regionu.
Obecnie w Polsce dDFy si: do wi:kszej integracji portów lotniczych z transportem
zbiorowym a zw8aszcza kolejowym. Celem tej integracji jest przede wszystkim skrócenie
czasu podróFy oraz zapewnienie bezpoBredniego, masowego Brodka transportu pomi:dzy
portem lotniczym a centrum miasta.
Po8Dczenie mi:dzy aglomeracjD a lotniskiem moFemy scharakteryzowaQ poprzez
przyj:cie przedstawionych poniFej kategorii:
pierwsza - poBrednie po8Dczenie portu lotniczego z przystankiem/stacjD kolejowD
nieleFDcD na terenie lotniska - transportem autobusowym;
druga - poBrednie po8Dczenie terminala ze stacjD kolejowD leFDcD na terenie portu
lotniczego np. transportem autobusowym;
trzecia - bezpoBrednie po8Dczenie terminala ze stacjD kolejowD.
Dla okreBlenia wszystkich moFliwoBci skomunikowania aglomeracji z lotniskiem
naleFy przyjDQ dodatkowD kategorie zerow0 okreBlajDcD po8Dczenie lotniska wy8Dcznie
Model matematyczny jakoBci transportu pasaFerów w uk8adzie aglomeracja-lotnisko
159
transportem drogowym (indywidualnym czy zbiorowym) jak to jest w przypadku nowych
czy ma8ych portów lotniczych. Jednak jak to zostanie przedstawiono poniFej nie tylko
ma8e porty lotnicze wykorzystujD jedynie transport drogowy do skomunikowania
z aglomeracjD. Rozwój portu zwiDzany ze zwi:kszeniem liczby odprawianych podróFnych
determinuje zarzDdc: do podj:cia dzia8ad zmierzajDcych do rozszerzenia swojej oferty
o dodatkowe moFliwoBci dojazdu do lotniska. Inwestycja ta moFe przebiegaQ etapowo,
stopniowo zwi:kszajDc komfort podróFy.
Niemniej jednak, przebudowa infrastruktury dojazdowej w trakcie funkcjonowania
portu lotniczego moFe w znacznym stopniu utrudniQ komunikacj: z lotniskiem. Mimo to
budowa czy modernizacja infrastruktury a zw8aszcza infrastruktury kolejowej do
istniejDcych portów lotniczych jest trudna nie tylko ze wzgl:du na prace budowlane z tym
zwiDzane, tj. zamkni:cie dotychczasowych w:z8ów komunikacyjnych, lecz równieF ze
wzgl:dów ekonomicznych.
Wobec tego nowo powstajDce porty lotnicze winny juF w fazie projektowania
infrastruktury oko8o lotniskowej przewidywaQ róFnoraki sposób dotarcia pasaFerów na
lotnisko, ze szczególnym uwzgl:dnieniem transportu zbiorowego.
2.1. PO*3CZENIE AGLOMERACJA-LOTNISKO W EUROPIE
Europejskie porty lotnicze jak i regiony, w których te porty sD zlokalizowane dDFD do
zrównowaFonego skomunikowania aglomeracji z lotniskiem, tendencja ta jest przede
wszystkim widoczna w realizacji projektu Decarbonated Airport Regions1 –
Niskoemisyjne Regiony Lotniskowe. Projekt nastawiony jest na wymian: wiedzy i
doBwiadczed w zakresie redukcji dwutlenku w:gla (CO2) na terenie portu lotniczego oraz
organizacji transportu z/na lotnisko, optymalnego z punktu widzenia pasaFera i
Brodowiska.
W projekcie biorD udzia8: miasto Eindhoven, lotnisko Eindhoven, stowarzyszenie
Airport Regions Conference, Communauté d'Agglomération Terres de France (Wspólnota
Trzech Gmin Wokó8 lotniska Charles de Gaulle w ParyFu), ZarzDd Transportu Miejskiego
w Sztokholmie, Swedavia (zarzDdca lotniska Sztokholm-Arlanda), miasto Lipsk, lotnisko
w Lipsku, miasto Wieded, Bolonia, miasto El-Prat (Barcelona), Malta, Region Lotniczy
Pragi oraz Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego i Port Lotniczy
Warszawa/Modlin.
Charakterystyka skomunikowania wybranych portów lotniczych Europy, okreBlajDca ich
kategorie wskazane w pkt. 2.
Kategoria – 0 to:
Lotnisko Frankfurt-Hahn (HHN)2 - mi:dzynarodowe lotnisko po8oFone jest ok. 130 km
od Frankfurtu nad Menem i ok. 120 km od Luxemburgu. Jeden z najwi:kszych portów
lotniczych w Niemczech (5 miejsce), naleFy do najszybciej rozwijajDcych si: w kraju.
Obs8ugiwany jest przez tanie linie lotnicze (Iceland Express, RyanAir, Wizzair). W roku
2012 lotnisko Frankfurt-Hahn obs8uFy8o 2,8 mln pasaFerów i ponad 30 tys. po8Dczed
1 Polska strona projektu, www.mbpr.pl/dair.html
2 Oficjalna strona, www.hahn-airport.de
160
Jerzy Manerowski, Magdalena Lubiecka-Budzanowska
lotniczych. W porcie lotniczym Frankfurt-Hahn zawieszono po8Dczenia kolejowe jednak
w 2014 r. zaplanowano reaktywowane po8Dczenia. Po8Dczenia do wi:kszych miast
i aglomeracji realizowane jest przez transport drogowy.
Port lotniczy Praga im. Václava Havla3 - najwi:ksze lotnisko w Czeskiej Republice
i w Brodkowo-wschodniej Europie, przeznaczone do komunikacji mi:dzynarodowej
i regionalnej. Po8oFone jest 17 km od centrum miasta. W roku 2006 odprawi8o rekordowo
11,5 mln podróFnych, natomiast w 2012 r. juF tylko 10,8 mln pasaFerów. Planowane jest
po8Dczenie lotniska z centrum miasta szybkD liniD kolejowD. Obecnie port lotniczy
obs8ugiwany jest przez transport autobusowy.
Kategoria – 1 to:
Port lotniczy Londyn-Luton4 - mi:dzynarodowe lotnisko po8oFone ko8o miejscowoBci
Luton, 50 km od centrum Londynu. Jest jednym z szeBciu portów lotniczych obs8ugujDcym
aglomeracj: londydskD. W 2012 r. lotnisko obs8uFy8o 9,6 mln pasaFerów. Dojazd do
lotniska zapewnia linia autobusowa oraz pociDg First Capital Connect. PociDgi odjeFdFajD
jedynie do dworca Luton Airport Parkway, który dedykowany jest obs8udze lotniska.
Po8Dczenie mi:dzy terminalem a stacjD kolejowD realizowane jest przez bezp8atny autobus
tzw. Shuttle bus (10 min). Przystanek autobusowy znajduje si: bezpoBrednio przed
terminalem lotniska.
Kategoria – 2 to:
Lotnisko Berlin-Schönefeld5 - mi:dzynarodowy i krajowy port lotniczy Niemiec,
po8oFony jest 18 km od centrum. Do 1990 roku pe8ni8 rol: centralnego portu lotniczego
kraju. Rocznie obs8uguje oko8o 7,3 mln pasaFerów. Odprawa pasaFerów na lotnisku BerlinSchönefeld odbywa si: w 4 terminalach. Lotnisko skomunikowane jest z regionem poprzez
Ekspres Regionalny i Airport Express Schönefeld. Stacja kolejowa zlikalizowana ne
terenie lotniska (Flughafen Berlin-Schönefeld), podobnie jak ma to miejsce na lotnisku
Kraków Balice, znajduje si: w odleg8oBci 400 m od lotniska. PodróF do dworca g8ównego
w Berlinie wynosi 30 minut.
Kategoria – 3 to:
Port lotniczy Londyn-Heathrow6 po8oFony jest 24 km od centrum miasta, jest
najwi:kszym portem lotniczym w Europie. W jego sk8ad wchodzi 5 terminali
obs8ugujDcych oko8o 65 mln pasaFerów rocznie. Lotnisko usytuowane jest na po8udniowozachodnim kradcu Londynu. Lotnisko skomunikowane jest z regionem metra liniD
Piccadilly Line oraz pociDgiem Heathrow Express. PociDgi kursujD Non-stop, co 15 minut.
2.2. PO*3CZENIE AGLOMERACJA-LOTNISKO W POLSCE
Transport lotniczy w Polsce, podobnie jak w innych krajach cz8onkowskich Unii
Europejskiej, jest najszybciej rozwijajDcD si: ga8:ziD transportu, pomimo zahamowania
wzrostu spowodowanego kryzysem w 2009 r. Kolejne lata wskazujD na utrzymywanie si:
3
4
5
6
Oficjalna strona, www.prg.aero
Oficjalna strona, www.london-luton.co.uk
Oficjalna strona, www.berlin-airport.de
Oficjalna strona, www.heathrowairport.com
Model matematyczny jakoBci transportu pasaFerów w uk8adzie aglomeracja-lotnisko
161
tendencji wzrostowej. Jest to konsekwencja wzrostu gospodarczego i zwiDzanego z nim
wzrostu ogólnej mobilnoBci spo8eczedstwa. Na przyspieszenie wzrostu ruchu istotny
wp8yw ma poszerzanie si: oferty przewo\ników, zw8aszcza niskokosztowych. Dla jakoBci
transportu lotniczego istotna jest dost:pnoBQ do regionalnych portów lotniczych, których
liczba i funkcje b:dD stale rosnDQ [17]. PoBród 13 portów lotniczych takich jak lotnisko
Chopina, Gdadsk-R:biechowo, Katowice-Pyrzowice, Kraków-Balice, Poznad-pawica
i Wroc8aw – Starachowice, Warszawa\Modlin, Lublin – rwidnik, najwi:ksze jest lotnisko
Chopina, które w ciDgu 2013 roku obs8uFy8o ponad 10-milionów7 pasaFerów.
Modernizacja i rozbudowa infrastruktury portów lotniczych moFe wp8ynDQ na dalszy
wzrost zainteresowania przewo\ników a tym samym i pasaFerów. Wzrost popytu wymaga
od zarzDdzajDcych portem lotniczym uwzgl:dnienia moFliwoBci oraz zwi:kszenia
przepustowoBci po8Dczenia aglomeracji z lotniskiem. Funkcjonowanie polskich portów
lotniczych przede wszystkim uzaleFnione jest od transportu autobusowego oraz
indywidualnego. Wi:kszoBQ portów posiada duFD ofert: dla pasaFerów korzystajDcych
z transportu indywidualnego, czyli parkingi krótko i d8ugoterminowe oferujDce dowóz
i odbiór pasaFera z terminala. Us8ugi te sD bardzo atrakcyjne przede wszystkim z powodu
wygody pasaFera [8].
ZarzDdcy i w8aBciciele portów lotniczych oraz regiony, w których zlokalizowane sD
porty lotnicze coraz cz:Bciej analizujD jednak moFliwoBQ po8Dczenia lotniska liniD
kolejowD. Dzieje si: tak z uwagi na jego niezawodnoBQ, czas dojazdu, a takFe na prestiF
lotniska.
W Polsce funkcjonujD cztery porty lotnicze umoFliwiajDce bezpoBrednie po8Dczenie
regionu transportem kolejowym: Kraków Balice, Warszawa Chopin, Szczecin-Goleniów
i Lublin oraz poBrednio lotnisko Warszawa/Modlin [5].
Charakterystyka skomunikowania wybranych portów lotniczych w Polsce, okreBlajDca
ich kategorie wskazane w pkt. 2.:
Kategoria – 0 to:
Port lotniczy Gda<sk im. Lecha Wa.=sy8 - mi:dzynarodowe lotnisko po8oFone jest
10 km od Gdadska i Gdyni oraz 23 km od Sopotu. Port naleFy do jednego
z najwi:kszych portów lotniczych w Polsce (3 miejsce). W roku 2012 lotnisko obs8uFy8o
2,86 mln pasaFerów i ponad 39 tys. operacji lotniczych. Skomunikowanie do miast
i aglomeracji realizowane sD autobusami i minibusami. Port lotniczy planuje budow:
po8Dczenia kolejowego.
Kategoria – 1 to:
Port lotniczy Warszawa-Modlin9 - mi:dzynarodowy port lotniczy w Nowym Dworze
Mazowieckim, drugi dla aglomeracji warszawskiej, zlokalizowany 40 km od centrum
stolicy. Przez pierwsze 8,5 miesiDca dzia8alnoBci (od 15.07.2012 r. - do kodca 2013 r.) na
lotnisku zosta8o odprawionych 1,3 mln podróFnych. Lotnisko obs8uguje przewo\ników
nisko-kosztowych. Skomunikowanie miasta oraz aglomeracji realizowane jest transportem
drogowym, jednak planowane jest po8Dczenie aglomeracji transportem kolejowym, obecnie
transfer pomi:dzy terminalem lotniska a stacjD kolejowD Modlin realizowany jest przez
transport autobusowy. Port lotniczy Warszawa/Modlin i Lotnisko Chopina skomunikowane
7 Oficjalna strona, www.lotnisko-chopina.pl
8 Oficjalna strona, www.airport.gdansk.pl
9 Oficjalna strona, www.modlinairport.pl
162
Jerzy Manerowski, Magdalena Lubiecka-Budzanowska
sD po8Dczeniem kolejowym, wykonywane taborem dedykowanym specjalnie do ich obs8ugi
tzw. „pociDgi lotniskowe”, uzupe8nione o ww. transport autobusowy. Po8Dczenie kolejowe
realizowane jest przez spó8k: „Koleje Mazowieckie – KM” na zlecenie SamorzDdu
Województwa Mazowieckiego – Organizatora publicznego transportu zbiorowego na
terenie Mazowsza.
Kategoria – 2 to:
Kraków Airport im. Jana Paw.a II10 - mi:dzynarodowy port lotniczy po8oFony 11 km od
centrum Krakowa. Jest do drugie po Lotnisku Chopina w Warszawie najwi:ksze lotnisko
w Polsce. W 2012 r. obs8uFy8o 3,4 mln pasaFerów. Kraków Balice jest jednym
z pierwszych portów lotniczych w Polsce z funkcjonujDcym po8Dczeniem kolejowym.
Po8Dczenie to realizowane jest przez Spó8k: Przewozy Regionalne z wykorzystaniem
autobusu szynowego – REGIOairport, kursujDcego pomi:dzy dworcem kolejowym
Kraków G8ówny, a przystankiem kolejowym Kraków Balice Port Lotniczy. Stacja
kolejowa zlokalizowana jest w odleg8oBci 400 metrów od terminala mi:dzynarodowego.
Ze wzgl:du na odleg8oBQ oraz to, Fe port lotniczy sk8ada si: z dwóch terminali oddalonych
od siebie o kilkaset metrów, uruchomiony zosta8 bezp8atny autobus kursujDcy mi:dzy
terminalami a przystankiem PKP. Planowane jest bezpoBrednie po8Dczenie terminala
mi:dzynarodowego z bocznicD kolejowD poprzez dobudowanie oko8o 500 m toru oraz
elektryfikacj: ca8ego odcinka.
Kategoria – 3 to:
Lotnisko Chopina w Warszawie11 najwi:kszy w Polsce port lotniczy. Lotnisko po8oFone
jest w odleg8oBci 8 km od centrum Warszawy. W 2013 r. obs8uFy8o ponad 10,6 mln
pasaFerów. Komunikacj: z portem lotniczym realizuje miejska komunikacja autobusowa
oraz od 1 czerwca 2012 transport kolejowy obs8ugiwany przez dwóch operatorów
publicznego transportu zbiorowego Spó8k: „Koleje Mazowieckie-KM” oraz SzybkD Kolej
MiejskD. Stacja kolejowa zlokalizowana jest pod ziemiD bezpoBrednio przy terminalu.
Realizacja inwestycji polegajDcej na budowie, rozbudowie infrastruktury dojazdowej do
portu w znacznym stopniu moFe utrudniaQ jego funkcjonowanie, jak to mia8o miejsce na
Lotnisku Chopina. Z uwagi na wielkoBQ ruchu, jaki si: tam odbywa, moFna powiedzieQ, Fe
transport kolejowy z za8oFenia to priorytet dla warszawskiego lotniska oraz znaczne
u8atwienie dla pasaFerów. Jednak naleFy wskazaQ, iF brak bezpoBredniego po8Dczenia
z terminalem stacji kolejowej oraz dynamicznej informacji w terminalu o odjazdach
pociDgów oraz kwestie taryfowe negatywnie wp8ywa na postrzeganie transportu
kolejowego, jako umoFliwiajDcego szybkie i wygodne skomunikowanie z centrum miasta.
Z raportu przygotowanego na zlecenie Przedsi:biorstwa Padstwowego "Porty
Lotnicze"[15], wynika, iF stosunkowo najwi:ksze moFliwoBci przewozowe do i z lotniska
Chopina posiada kolej oraz pojazdy samochodowe. Po8Dczenie komunikacjD miejskD
przedstawia wysoki, lecz nieznacznie niFszy poziom moFliwoBci przewozowych. LiniD
ciDg8D (okreBlajDcD lata 2010, 2015, 2020 – rys. 1) zaznaczono planowanD liczb: pasaFerów
odlatujDcych i przylatujDcych dla rozk8adów modelowych dla lat 2010, 2015
i 2020. Z przedstawionego wykresu wynika, iF zapotrzebowanie na Brodki jest znacznie
niFsze niF przepustowoBQ przedstawionych moFliwoBci komunikacji lotniska z regionem.
10 Oficjalna strona, www.krakowairport.pl
11 Oficjalna strona, www.lotnisko-chopina.pl
Model matematyczny jakoBci transportu pasaFerów w uk8adzie aglomeracja-lotnisko
163
Rys. 1. Maksymalne moFliwoBci przewozowe dla lotniska Chopina[15]
3. FORMU*OWANIE CELÓW MODELOWANIA
Jak to zosta8o wskazane powyFej specyfika portu lotniczego, jako w:z8a
komunikacyjnego jest bardzo zróFnicowana. Niezmiennym pozostaje fakt, iF po8Dczenie
transportowe w uk8adzie aglomeracja-lotnisko powinno byQ dostosowane do ruchu
pasaFerskiego, jaki dany port generuje. Winno szczególnie uwzgl:dniaQ czasy startu
i lDdowania statków powietrznych. PrzyjmujDc te dane oraz zasady funkcjonowania portu
lotniczego (terminalu) podj:to prób: okreBlenia, jakoBci transportu tj. rozk8adu jazdy
komunikacji autobusowej, kolejowej dostosowanej do rozk8adu lotów oraz wype8nienia
wybranego Brodka transportu.
3.1. MINIMALIZACJA CZASU OCZEKIWANIA
W celu okreBlenia, jakoBci transportu pasaFerów w uk8adzie aglomeracja-lotnisko
przyj:to do opisu zaleFnoBci pomi:dzy transportem lotniczym a transportem zbiorowym,
model matematyczny [3,4,8,16]. OkreBlenie optymalnego rozk8adu jazdy komunikacji
zbiorowej poprzez minimalizacj: czasu oczekiwania pasaFera na start samolotu, czy
Brodek transportu umoFliwiajDcy skomunikowanie z aglomeracjD [9].
Wobec powyFszego przez Tko okreBlono czas odjazdu danego Brodka transportu
z lotniska. Czas Tko wyznacza si: nast:pujDco:
164
Jerzy Manerowski, Magdalena Lubiecka-Budzanowska
T ko !T L"# $ t o "t pa "T t "t pc "t a %
(1)
gdzie:
TL– czas zatrzymania si: na p8ycie postojowej po wykonaniu operacji lDdowania,
wyznaczono nast:pujDco:
T L!t l "t kp
(2)
gdzie:
t l – czas lDdowania statku powietrznego;
tkp – czas ko8owania statku powierzanego na p8yt: ko8owania po wykonaniu operacji
lDdowania.
!to – Bredni czas opó\nienia zg8oszenia si: statku powietrznego po wykonaniu operacji
lDdowania;
t pa – czas przewiezienia/przejBcia pasaFerów od statku powietrznego do terminala;
t pc – czas przejBcia pasaFera z terminala do danego Brodka transportu;
t a – czas przejazdu autobusu pomi:dzy terminalem a przystankiem/stacjD kolejowD, dla
kategorii pierwszej i drugiej tj. poBrednie po8Dczenie portu lotniczego z stacjD
kolejowD transportem autobusowym;
Tt – czas obs8ugi pasaFera w terminalu, wyznaczono nast:pujDco:
I
T t !& t ti
i!1
(3)
gdzie:
t ti – czas obs8ugi w terminalu na i-tym stanowisku obs8ugi pasaFera.
Z uwagi, iF obs8uga w terminalu dla pasaFera przylatujDcego i odlatujDcego róFniD si:
od siebie za8oFono, Fe czas obs8ugi pasaFera w terminalu zostanie okreBlony jako suma
czasu na poszczególnych stanowiskach.
Przez Tkp okreBlono czas przyjazdu danego Brodka transportu do lotniska. Czas Tkp
wyznacza si: nast:pujDco:
T kp !T s'#T t " t pc "t a %
(4)
gdzie:
Ts – czas rozpocz:cia czynnoBci kontroli przez wejBciem na pok8ad SP (boarding);
tpc – czas przejBcia pasaFera z terminala do danego Brodka transportu;
ta – czas przejazdu autobusu pomi:dzy terminalem a przystankiem/stacjD kolejowD, dla
kategorii pierwszej i drugiej tj. poBrednie po8Dczenie portu lotniczego z stacjD
kolejowD transportem autobusowym;
Tt – czas obs8ugi pasaFera w terminalu.
W przypadku, gdy rozpatrywany port lotniczy jest stacjD/przystankiem kodcowym dla
transportu zbiorowego róFnica czasów Tko i Tkp nie moFe byQ mniejsza niF czas niezb:dny
na przygotowanie danego Brodka transportu do jazdy powrotnej - Tp.
Model matematyczny jakoBci transportu pasaFerów w uk8adzie aglomeracja-lotnisko
T p !T ko'T kp
165
(5)
Uzyskane na podstawie ww. obliczed wyniki okreBlD najlepsze skomunikowanie
transportu lotniczego z transportem zbiorowym, z uwagi na najkrótsze czasy oczekiwania
podróFnego na Brodek transportu w przypadku pasaFerów przylatujDcych bDd\ na start SP
dla pasaFerów odlatujDcych. Skonfrontowanie ze sobD rzeczywistego rozk8adu jazdy
transportu zbiorowego z uzyskanymi wynikami umoFliwi okreBlenie, jakoBci po8Dczenia
lotniska z aglomeracjD.
3.2. OKRE%LENIE LICZBY PODRÓ'NYCH
OkreBlenie optymalnego rozk8adu jazdy komunikacji zbiorowej zwiDzane jest równieF
z maksymalizacjD liczby podróFnych korzystajDcych z danego Brodka transportu przy
uwzgl:dnieniu ograniczenia za8oFonego na jego wype8nienie.
Wobec tego przez Lp okreBlono liczb: pasaFerów przylatujDcych natomiast przez Lo
liczb: pasaFerów odlatujDcych. Lp wyznaczono nast:pujDco:
T
L p !& lp t
t
(6)
gdzie:
lpt – liczba pasaFerów przylatujDcych okreBlonymi w rozk8adzie lotów statkami
powietrznymi w za8oFonym przedziale czasu.
Lo wyznaczono nast:pujDco:
T
L o!& lot
t
(7)
gdzie:
lot – liczba pasaFerów odlatujDcych okreBlonymi w rozk8adzie lotów statkami
powietrznymi w za8oFonym przedziale czasu.
Za8oFono, Fe warunkiem uruchomienia po8Dczenia drogowego/kolejowego b:dzie
uzyskanie nast:pujDcych wska\ników wype8nienia dla:
- transportu drogowego:
-
20 %* Ls12 <Lp<80%* Ls12
lub
20 %* Ls12 <Lo<80%* Ls12
(8)
lub
40 %* Ls12 <Lo<85%* Ls12
(9)
transportu kolejowego:
40 %* Ls12 <Lp<85%* Ls12
Zachowanie ww. wska\ników pozwoli uniknDQ w przypadku uruchomienia danego
12 Liczby miejsc siedzDcych dla danego Brodka transportu.
166
Jerzy Manerowski, Magdalena Lubiecka-Budzanowska
Brodka transportu, przekroczenia moFliwoBci przewozowych, gwarantujDc pasaFerom
odpowiedni komfort oraz ograniczenia kosztów powsta8ych w wyniku realizacji po8Dczenia
na granicy op8acalnoBci.
4. PODSUMOWANIE
Opisanie w referacie sformu8owanie celu modelowania szczególnie uwzgl:dnia czasy
lDdowania i startu samolotu oraz zasady funkcjonowania portu lotniczego. Przedstawione
rozwiDzanie nie zosta8o okreBlone dla konkretnego portu lotniczego oraz kategorii
przedstawionej w rozdziale 2, wobec czego powinno umoFliwiQ okreBlenie czasu
oczekiwania pasaFera i liczby podróFnych korzystajDcych z transportu publicznego
w uk8adzie aglomeracja-lotnisko w portach lotniczych. KoniecznoBQ koordynacji rozk8adu
lotu z rozk8adem drogowym/kolejowym w duFej mierze dotyczy ma8ych portów
lotniczych. Optymalne skoordynowanie ze sobD Brodków transportu moFe wp8ynDQ nie
tylko na jego, jakoBQ lecz równieF funkcjonowanie samego terminala oraz poszczególnych
stanowisk zwi:kszajDc ich wydajnoBQ [11]. W referacie, uwzgl:dniono jedynie preferencje
zwiDzane z rozk8adem jazdy pasaFerów, aczkolwiek naleFy pami:taQ o aspekcie
ekonomicznym uruchomienia komunikacji do i z portu lotniczego tj. kosztu
skomunikowania oraz pe8nienia funkcji transportu do i z zak8adu pracy, co w dalszej pracy
nad poprawD, jakoBci skomunikowania lotniska z regionem zostanie uwzgl:dnione.
Bibliografia
1.
Celidski I., Sierpidski G., 2014, Real time model for public transportation management. LogForum 10
(1),2014, s. 31-41;
2. Huderek-Glapska S., 2010. Port lotniczy w systemie transportu intermodalnego. LogForum 6, 2010
3. Jacyna M.: „Modelowanie i ocena systemów transportowych”; Oficyna Wydawnicza Politechniki
Warszawskiej, Warszawa 2009
4. Jacyna M.: „Wybrane zagadnienia modelowania systemów transportowych”; Oficyna Wydawnicza
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2009
5. Jaworski M.: “Komunikacja kolejowa miast z portami lotniczymi w Polsce”. Konferencja Avia Rail
2013, Warszawa 2013.
6. Koz8owski M., Malarski M.: Wyznaczanie zdatnoBci operacyjnej portu lotniczego. Prace naukowe
Politechniki Radomskiej – Transport nr 1 (17) 2003, Radom 2003
7. Koz8owski M.: Metoda oceny gotowoBci operacyjnej portu lotniczego. Rozprawa doktorska, WT PW,
Warszawa 2004.
8. KraBnicki-Sokó8 M.: Metoda oceny obs8ugi w porcie lotniczym pasaFerów odlatujDcych :praca
doktorska. Warszawa: Politechn. Warszawska, Warszawa 2005.
9. Lubiecka-Budzanowska M.: Analiza transportu publicznego jako czynnika wp8ywajDcego na rozwój
regionalnego portu lotniczego. Praca dyplomowa. Warszawa 2010
10. Lubiecka-Budzanowska M.: Zapewnienie komunikacji zbiorowej do obs8ugi portów lotniczych z
wykorzystaniem transportu kolejowego.
11. Malarski M., Skorupski J.: Modelowanie i Optymalizacja. Metody i zastosowania. „Modelowanie pracy
portu lotniczego wykorzystujDce kongesti: ruchu”. Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, Warszawa
2002.
Model matematyczny jakoBci transportu pasaFerów w uk8adzie aglomeracja-lotnisko
167
12. Malarski M.: InFynieria ruchu lotniczego. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa
2006 r.;
13. Mering K. „Lotnisko : budowa, technologia, bezpieczedstwo.” Warszawa : JKM Institute, 2007 r.;
14. Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, „Strategia Rozwoju Transportu do 2020
roku (z perspektywD do 2030 roku)”
15. Przedsi:biorstwo Padstwowe "Porty Lotnicze" Kompleksowa Analiza PrzepustowoBci Portu Lotniczego
im. Fryderyka Chopina w Warszawie, Podsumowanie Wyników, Ove Arup & Partners International Ltd
Sp. z o. o. Oddzia8 w Polsce
16. Stelmach A., Metoda oceny procesu ruchu lotniczego w rejonie lotniska. Rozprawa Doktorska,
Warszawa 2004.
17. UrzDd Lotnictwa Cywilnego, Warszawa, kwiecied 2012, Prognoza popytu na lotniczy ruch pasaFerski w
polskich portach lotniczych do 2030 roku - aktualizacja 2012.
MATHEMATICAL MODEL OF QUALITY OF TRANSPORT OF PASSENGERS
IN THE SYSTEM AGGLOMERATION-AIRPORT
Summary: In the lecture presented the characteristics of selected Polish and European airports in terms
communicate with the city public transport such as road or rail, and assigned them to categories indicating
their ability to transport passengers in the agglomeration-airport system. Also presented a mathematical
model describing the relationship between air transport and public transport functioning at a given airport.
The specificity of the airport as a hub is very diverse and should therefore be unambiguously determine the
functioning of the node by specifying the relationship between the means of public transport. Term, on the
basis of these relationships, the quality of passenger transport in the agglomeration-airport system will be the
subject of further work.
Keywords: airport, mathematical models, transport of passengers