Piszemy haiku, czyli poetycki drobiazg

Scenariusz lekcji języka polskiego w gimnazjum
Temat: Piszemy haiku, czyli poetycki drobiazg
Cele lekcji
Uczeń powinien:
- zapoznać się z pochodzeniem i formą haiku,
- uświadomić sobie ponadczasową, ponadkulturową wartość tekstu poetyckiego,
- ćwiczyć umiejętność tworzenia własnego tekstu poetyckiego,
- rozwijać w sobie wrażliwość estetyczną przez kontakt z poezją, muzyką, rysunkiem,
- kulturalnie słuchać innych, współpracować w grupie.
Pomoce:
- teksty haiku zaczerpnięte m.in. z „Victora" - dwutygodnika młodzieżowego (nr 4 z dn. 9 III 2000),
- arkusze szarego papieru,
- flamastry, kredki.
Przebieg lekcji
1. Uczniowie siadają w kręgu.
Dwie wcześniej przygotowane uczennice na tle orientalnej muzyki wprowadzają w tematykę
zajęć:
Dawno, dawno temu w Chinach poeci uwielbiali spotykać się, wspólnie podziwiać piękno
przyrody i pisać o tym wiersze. Siadali na przykład w księżycową noc nad brzegiem rzeki każdy osobno - i pisali wiersze, a potem wysyłali je sobie rzeką jako papierowe łódeczki.
Moda przeszła do Japonii i w średniowieczu powstał w ten sposób zwyczaj organizowania
turniejów poetyckich. Polegało to na tym, że do króciutkiego wersu trzeba było dołożyć
następny. Od pierwszego wersu zależały następne - musiały być związane tematycznie.
Wielkim wyróżnieniem dla poety było pisanie pierwszego wersu, ponieważ to on właśnie
nadawał ton reszcie. Z czasem te pierwsze wersy usamodzielniły się i to właśnie są HAIKU.
W dawnej Japonii budowę takiego wiersza określano bardzo rygorystycznie (w sumie 17
sylab w trzech wersach), ale poeci innych krajów, których zafascynowało haiku, nie
przestrzegali tego już tak bardzo.
Haiku to nie tylko krótka forma. To także umiejętność spojrzenia na świat tak, by wielką,
ponadczasową mądrość pokoleń zamknąć w jednej zwyczajnej obserwacji i opisać w kilku
słowach.
2. Nauczyciel (uczeń) rozwiesza na sznurku i przypina klamerkami teksty kilku wierszy haiku. Uczniowie je czytają i zauważają:
- są bardzo krótkie (kilka, kilkanaście słów)
- w krótkiej formie kryje się wiele treści
- brak rymów itp.
Przykłady haiku:
Nożyce wahają się
przed białą chryzantemą.
Przez chwilę.
(Basho)
Jesienne liście
spadają z drzew
z wielką gracją.
(Kasia)
Gadając o głupstwach
przegapili
śpiew skowronka.
(Antoni)
Mgła ktoś zabrał
jezioro.
(Arek)
Wiosna chodzi piechotą,
dlatego wydłuża się
czas jej oczekiwania.
(Ela Małoszyc)
Błyska się.
Aniołki
robią zdjęcia.
(Natalia Kowalska)
Tablica zielona ze złości
Czeka
Na pocałunek kredy.
(Joanna Ura)
Pióro wylewa
Na zeszyt krople
Jak człowiek w rozpaczy.
(Joanna Ura)
3. Nauczyciel dzieli klasę na trzyosobowe (czteroosobowe) grupy. Prosi o wspólne napisanie haiku
na temat dowolnego przedmiotu znajdującego się w klasie, np. paprotki na szafie, ołówka,
dziennika lekcyjnego, poplamionej ściągi. Uczniowie wybierają określony element z otoczenia.
Rozmawiają o nim. Analizują szczegóły dotyczące jego wyglądu. Piszą krótki wiersz (praca
może przebiegać tak, że każda z osób w grupie dopisuje kolejny wers do powstającego haiku).
4. Nauczyciel prosi każdą grupę o plastyczną interpretację swojego haiku.
Uczniowie na szarym papierze wykonują rysunki, a następnie wszystkie grupy prezentują swoje
prace.
5. Pozostała część klasy zgaduje, czego dotyczy, co przedstawia ilustracja.
6. Na koniec przedstawiciel grupy odczytuje haiku, wypowiadają się jego autorzy.
7. Następuje zapisanie tematu lekcji na tablicy i w zeszytach. Notatkę stanowi tekst haiku napisany
przez każdą z grup, a także samodzielne ułożenie krzyżówki do hasła HAIKU np.
BŁAHOSTKA
DROBIAZG
FINEZJA
SKRÓTOWOŚĆ
UROK
8. Zadanie domowe
Wybierz się na spacer. Przyjrzyj się jakiemuś elementowi przyrody (może przydać się lupa, szkło
powiększające) i napisz dwa teksty haiku.