doc1 Propozycja planu wynikowego – „Chemia Nowej
download 
Reklamacja Transkrypt
1 Propozycja planu wynikowego – „Chemia Nowej
1 Propozycja planu wynikowego – „Chemia Nowej Ery” – klasa 3 gimnazjum Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji Treści nauczania Wymagania edukacyjne podstawowe ponadpodstawowe (P) (PP) Dział V. Sole 5. Poznajemy sole 5.1. Wzory i nazwy soli 5.2. Dysocjacja jonowa soli 73. Budowa i nazwy soli • budowa soli • ustalanie wzorów sumarycznych soli • wzór ogólny soli • nazewnictwo soli 74. Ustalanie wzorów soli na podstawie nazwy i odwrotnie • wzory i nazwy soli 75. Dysocjacja jonowa soli • dysocjacja jonowa soli • jony: − kationy metalu − aniony reszty Uczeń: • omawia budowę soli (B) • wyróżnia metal i resztę kwasową (B) • zapisuje wzór ogólny soli (B) • podaje nazwy soli pochodzących od podanego kwasu (C) • podaje nazwy kwasów, od których pochodzą podane sole (C) • ustala rodzaj wiązania między metalem a resztą kwasową (B) Uczeń: • wie, że sole występują w postaci kryształów, a nie pojedynczych cząsteczek (A) • podaje nazwy soli oraz zapisuje ich wzory sumaryczne i strukturalne (C) • identyfikuje sole w zbiorze różnych substancji (C) Uczeń: • opisuje dysocjację soli (B) • dostrzega związek ładunku jonu metalu, reszty Uczeń: • wyjaśnia, na czym polega wiązanie jonowe w solach (C) Uczeń: • zapisuje wzory i podaje nazwy soli (trudniejsze przykłady) (C) Uczeń: • zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji (C) Uwagi 2 kwasowej 6. Poznajemy sposoby otrzymywania soli 6.1. Reakcje 76. Reakcja zobojętniania jako zobojętniania jeden ze sposobów otrzymywania soli 6.2. Reakcje metali z kwasami 77. Otrzymywanie soli w reakcji metali z kwasami • reakcja zobojętniania − jeden ze sposobów otrzymywania soli • cząsteczkowy, jonowy, jonowy skrócony zapis równania reakcji chemicznej • reakcja metalu aktywnego z kwasem – jeden ze sposobów otrzymywania soli • wodór i sól – produkty reakcji metalu aktywnego z kwasem • sprawdzanie, czy metale nieaktywne, np. miedź, reagują z kwasami • szereg aktywności metali kwasowej z wartościowością (C) • zapisuje i odczytuje proste równania reakcji dysocjacji (C) Uczeń: • definiuje reakcję zobojętniania (A) • wie, że sole można otrzymywać w reakcji zobojętniania (B) • wyjaśnia rolę wskaźnika w reakcji zobojętniania (B) • podaje zapis ogólny przebiegu reakcji zobojętniania (A) • wie, jaki zapis reakcji nazywa się cząsteczkowym, jonowym, skróconym jonowym (B) • zapisuje proste równania (3 formy) reakcji zobojętniania (C) Uczeń: • podaje zapis ogólny przebiegu reakcji metalu aktywnego z kwasem (A) • wie, że można ją stosować do otrzymywania soli (B) • zapisuje i odczytuje prostsze równania reakcji metali z kwasami (C) • wyjaśnia, co to jest szereg aktywności metali (B) • podaje zastosowanie szeregu aktywności metali (B) Uczeń: • zapisuje i odczytuje równania reakcji (3 formy) zobojętniania (C) • proponuje substraty reakcji zobojętniania potrzebne do otrzymania danej soli (D) • przeprowadza zaproponowaną przez siebie reakcję chemiczną (D) • wyjaśnia zmianę odczynu roztworu w reakcji zobojętniania (B) Uczeń: • zapisuje i odczytuje równania reakcji kwasów z metalami (C) • wyjaśnia istotę reakcji kwasów z metalami (B) • wie, które metale reagują według omawianego schematu (B) • korzysta z szeregu aktywności metali (C) • przewiduje, czy dana reakcja chemiczna zachodzi (D) • przeprowadza reakcję kwasów z metalami (C) 3 6.3. Reakcje tlenków metali z kwasami 78. Otrzymywanie soli w reakcji tlenków metali z kwasami • reakcja tlenków metali z kwasami − jeden ze sposobów otrzymywania soli 6.4. Inne sposoby otrzymywania soli 79. Inne sposoby otrzymywania soli • inne sposoby otrzymywania soli: − reakcja metalu z niemetalem − reakcja tlenku zasadowego z tlenkiem kwasowym − reakcja tlenku kwasowego z zasadą Uczeń: • podaje zapis ogólny przebiegu reakcji tlenków metali z kwasami (A) • wie, że reakcje tlenków metali z kwasami można zastosować do otrzymywania soli (B) • zapisuje i odczytuje proste równania reakcji chemicznych (C) Uczeń: • zna jedną z omawianych metod i potrafi ją zastosować w zadaniach (C) • zapisuje równania reakcji (C) • odróżnia tlenki kwasowe od tlenków zasadowych (C) • definiuje bezwodnik kwasowy (A) • identyfikuje gazowy produkt reakcji chemicznej (C) Uczeń: • zapisuje i odczytuje równania reakcji tlenków metali z kwasami (C) • opisuje doświadczenia przeprowadzone na lekcji, potrafi je przeprowadzić (C) • proponuje i przeprowadza reakcję otrzymywania danej soli tą metodą (D) Uczeń: • wymienia poznane sposoby otrzymywania soli (B) • wymienia produkty omawianych reakcji chemicznych (B) • zapisuje i odczytuje równania reakcji otrzymywania soli podanymi metodami (C) • proponuje sposób otrzymania podanej soli (D) • projektuje doświadczenie do podanej propozycji (D) • wykonuje zaprojektowane doświadczenie (D) 4 80. Otrzymywanie soli trudno rozpuszczalnych • sole trudno rozpuszczalne • powstawanie soli trudno rozpuszczalnych jako łączenie się odpowiednich jonów • cząsteczkowy, jonowy, jonowy skrócony zapis równania reakcji powstawania soli trudno rozpuszczalnej • analiza tabeli rozpuszczalności Uczeń: • podaje podział soli (A) • wyjaśnia, co to są sole trudno rozpuszczalne (B) • korzysta z tabeli rozpuszczalności (C) • definiuje reakcję strąceniową (A) • zapisuje i odczytuje proste równania reakcji strąceniowych (C) 5.3. Elektroliza soli 81. Elektroliza wodnych roztworów soli • elektroliza soli: − mechanizm elektrolizy − reakcje elektrodowe − produkty elektrolizy • zastosowania elektrolizy 7. Poznajemy zastosowania soli 82. Podsumowanie wiadomości. Sole wokół nas • zastosowania wybranych soli • sole szkodliwe dla zdrowia i życia człowieka • utrwalenie wiadomości o solach Uczeń: • definiuje elektrolizę, katodę, anodę, kation i anion (A) • wyjaśnia, na czym polegają reakcje elektrodowe (B) • ustala produkty elektrolizy wodnego roztworu CuCl2 (C) • wymienia najważniejsze zastosowania elektrolizy (A) Uczeń: • podaje przykłady występowania i zastosowania najważniejszych soli (B) 8. Obliczenia chemiczne Uczeń: • swobodnie korzysta z tabeli rozpuszczalności (C) • przewiduje wynik reakcji chemicznej na podstawie informacji z tabeli rozpuszczalności (D) • proponuje reakcję otrzymywania danej soli trudno rozpuszczalnej (D) • projektuje doświadczenie do podanej propozycji (D) • wykonuje zaprojektowane doświadczenie (D) • zapisuje równania reakcji (zapis cząsteczkowy, jonowy, jonowy skrócony) (C) • podaje zastosowania reakcji strąceniowych (C) Uczeń: • zapisuje i omawia równania reakcji elektrodowych (C) • określa zastosowania elektrolizy (C) Uczeń: • wymienia przykłady występowania i zastosowania soli (A) • identyfikuje sole na podstawie podanych informacji (D) • wymienia sole szkodliwe dla zdrowia człowieka (C) tematy 5 8.1. Pojęcie mola 8.2. Masa molowa 8.3. Obliczenia stechiometryczne 83. Pojęcie mola i masy molowej Podsumowanie działu 84.−85. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu • mol • masa molowa Uczeń: • definiuje mol i masę molową (A) • podaje masę molową (C) • wykonuje proste obliczenia (C) Uczeń: • korzysta z poznanych pojęć przy obliczeniach (C) • skład pierwiastkowy skorupy ziemskiej • porównanie składów pierwiastkowych skorupy ziemskiej, Ziemi i Wszechświata • surowce mineralne Uczeń: • definiuje skorupę ziemską, minerały, skały i surowce mineralne (A) • wymienia nazwy najważniejszych pierwiastków chemicznych występujących w skorupie ziemskiej, Ziemi i we Wszechświecie (A) • dokonuje podziału surowców mineralnych (B) • podaje przykłady surowców każdego rodzaju (B) Uczeń: • wymienia nazwy skał wapiennych (A) • podaje nazwę i wzór głównego składnika skał wapiennych (B) • zapisuje reakcję charakterystyczną wapieni (C) • wyjaśnia, co to są: wapno palone, gaszone, zaprawa Uczeń: • porównuje skład pierwiastkowy skorupy ziemskiej, Ziemi i Wszechświata (C) Dział VI. Surowce i tworzywa 9. Poznajemy surowce pochodzenia mineralnego 9.1. Skład 86. Skład pierwiastkowy chemiczny skorupy skorupy ziemskiej ziemskiej 9.2. Skały wapienne, ich właściwości i zastosowania 87. Skały wapienne • skały wapienne: − wapień − kreda − marmur • węglan wapnia – główny składnik skał wapiennych • reakcja charakterystyczna wapieni • zastosowania wapieni Uczeń: • zapisuje i objaśnia równania reakcji od skał wapiennych do zaprawy murarskiej (C) • wyjaśnia, na czym polega twardnienie zaprawy murarskiej, zapisuje równanie reakcji (C) • projektuje doświadczenie udowadniające, że skały wapienne zawierają węglan nadobowiązko - we tematy nadobowiązko -we 6 9.3. Skały gipsowe, ich właściwości i zastosowania 88. Skały gipsowe • skały gipsowe • siarczan(VI) wapnia − główny składnik skał gipsowych • hydraty – sole uwodnione • gips krystaliczny i gips palony • zastosowania gipsu palonego 9.4. Tlenek krzemu(IV), jego odmiany i zastosowania 9.5. Szkło 89.Tlenek krzemu(IV), zastosowanie w produkcji szkła • tlenek krzemu(IV) jako składnik minerałów • właściwości i zastosowania krzemionki • budowa wewnętrzna szkła murarska (wapienna) (B) • zapisuje wzory wapna palonego i gaszonego (C) • wymienia najważniejsze właściwości wapna palonego i gaszonego (A) • zapisuje równanie reakcji otrzymywania wapna palonego i wapna gaszonego (C) • wyjaśnia, na czym polega twardnienie zaprawy murarskiej (B) • wymienia najważniejsze zastosowania wapieni (A) Uczeń: • wymienia nazwy skał gipsowych (A) • podaje nazwę i wzór głównego składnika skał gipsowych (B) • definiuje hydraty (A) • podaje różnice między gipsem krystalicznym a gipsem palonym (B) • opisuje sposób otrzymania gipsu palonego z gipsu krystalicznego (B) • wyjaśnia, na czym polega twardnienie gipsu palonego (B) • podaje najważniejsze zastosowania gipsu (A) Uczeń: • zapisuje wzory tlenku krzemu(IV) (C) • wymienia minerały, w których występuje tlenek wapnia (D) • projektuje doświadczenie, udowadniające, że mamy do czynienia ze „starym” tynkiem (zawiera CaCO3) (D) • wymienia zastosowania omawianych substancji (A) Uczeń: • zapisuje równania reakcji otrzymywania gipsu palonego (C) • zapisuje i omawia równanie reakcji twardnienia zaprawy gipsowej (C) • omawia zastosowania gipsu (A) Uczeń: • omawia dokładnie produkcję szkła (C) • porównuje substancje krystaliczne i bezpostaciowe 9.6. Gleba i jej właściwości − w przypadku 5 godzin w cyklu 7 • rodzaje i zastosowania szkła 9.7. Metale 90. Metale 10. Poznajemy surowce energetyczne 10.1. Węgle kopalne 91. Surowce energetyczne 10.2. Ropa naftowa − węgle kopalne, gaz ziemny, i gaz ziemny ropa naftowa • wspólne i różniące właściwości metali • metody otrzymywania metali • korozja metali • stopy metali • powstawanie złóż węgla • podział węgli kopalnych • zastosowania węgli kopalnych • powstawanie ropy naftowej i gazu ziemnego • produkty destylacji frakcjonowanej ropy krzemu(IV) (A) • wymienia właściwości i zastosowania krzemionki (A) • podaje cechy substancji bezpostaciowej (B) • zna podstawowe surowce do produkcji szkła (A) • opisuje przebieg produkcji szkła (B) • wymienia właściwości i zastosowania szkła (A) Uczeń: • wymienia postaci metali występujące w przyrodzie (A) • definiuje rudy i stopy metali (A) • podaje przykłady rud i stopów metali (C) • wyjaśnia, na czym polega korozja metali (B) • wymienia właściwości metali (B) • podaje sposób otrzymywania metali z ich rud (B) • zapisuje proste równania reakcji chemicznych (C) (C) • wymienia rodzaje szkła i podaje ich zastosowania (C) Uczeń: • określa, jak powstają złoża węgli kopalnych, gazu ziemnego i ropy naftowej (C) • podaje właściwości ropy naftowej (A) • wyjaśnia podział węgli Uczeń: • bada właściwości fizyczne ropy naftowej i jej palność (C) • omawia proces destylacji ropy naftowej (B) • porównuje frakcje ropy naftowej (C) • określa zastosowania Uczeń: • określa istotę otrzymywania metali z ich rud – znaczenie reakcji redukcji (C) • porównuje właściwości różnych metali (C) • objaśnia proces wielkopiecowy (C) • zapisuje równania reakcji otrzymywania metali z ich związków chemicznych (C) • analizuje problem − dlaczego częściej zamiast czystych metali używane są ich stopy (D) nauczania 8 naftowej • zastosowania ropy naftowej i gazu ziemnego 10.1. Węgle kopalne 10.2. Ropa naftowa i gaz ziemny 10.3. Alternatywne źródła energii 92. Węgiel kamienny. Alternatywne źródła energii Podsumowanie działu 93.−94. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu. • węgiel kamienny jako paliwo • produkty suchej destylacji węgla kamiennego • wyczerpywanie się zasobów surowców energetycznych i ochrona środowiska przyrodniczego • przykłady alternatywnych źródeł energii kopalnych (C) • wyjaśnia pojęcie destylacji frakcjonowanej (B) • definiuje węglowodory (A) • wymienia produkty destylacji ropy naftowej (A) • wymienia zastosowania omawianych surowców (B) Uczeń: • wyjaśnia, na czym polega sucha destylacja węgla kamiennego (B) • wymienia produkty suchej destylacji węgla kamiennego i niektóre ich zastosowania (A) • podaje przykłady wpływu na środowisko przyrodnicze działalności człowieka związanej z wykorzystywaniem surowców energetycznych (C) • podaje przykłady rozwiązań mających na celu ochronę środowiska przyrodniczego przed wpływem działalności człowieka (C) • wymienia alternatywne źródła energii (A) produktów destylacji frakcjonowanej ropy naftowej (C) Uczeń: • wymienia produkty suchej destylacji węgla kamiennego i ich niektóre zastosowania (C) • omawia zasoby surowców energetycznych (C) • analizuje skutki wykorzystywania ich przez człowieka (D) • wyjaśnia przyczyny poszukiwania nowych źródeł energii (C) • przedyskutowuje problemy ekologiczne związane z wydobywaniem i wykorzystywaniem surowców energetycznych (D) • omawia alternatywne źródła energii (C) Dział VII. Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy odmiany węgla pierwiastkowego 95. Węgiel pierwiastkowy • właściwości węgla jako pierwiastka chemicznego • występowanie węgla Uczeń: • wyjaśnia, czym się zajmuje chemia organiczna (B) Uczeń: • analizuje budowę diamentu i grafitu i wyjaśnia jej 9 2. Poznajemy węglowodory nasycone 2.2. Metan 96. Metan – główny składnik gazu ziemnego 2.1. Szereg homologiczny alkanów 2.3. Właściwości 97. Szereg homologiczny węglowodorów nasyconych (alkanów) w przyrodzie w stanie wolnym, w związkach nieorganicznych i organicznych • podaje informacje o węglu na podstawie jego położenia w układzie okresowym (C) • definiuje zjawisko alotropii (A) • wymienia odmiany alotropowe węgla (A) • podaje właściwości odmian alotropowych węgla (B) • wykrywa węgiel w substancjach organicznych (C) konsekwencje (D) • podaje informacje na temat fulerenów (B) • wykrywa węgiel i wodór w związkach organicznych (C) • metan jako składnik gazu ziemnego • właściwości metanu • zależność przebiegu spalania metanu od ilości tlenu Uczeń: • wyjaśnia, jakie związki chemiczne nazywa się węglowodorami (B) • zna skład i zastosowania gazu ziemnego (A) • rozumie zasady obchodzenia się z gazem ziemnym (B) • zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny metanu (B) • buduje model cząsteczki metanu (C) • wymienia właściwości i zastosowania metanu (A) • wie, na czym polega spalanie całkowite i niecałkowite (B) • zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania dla metanu (C) Uczeń: • wyjaśni pojęcia: węglowodory nasycone, alkany i szereg Uczeń: • bada doświadczalnie rodzaje produktów spalania metanu (C) • węglowodory nasycone • szereg homologiczny • alkany: − nazewnictwo Uczeń: • zapisuje równania reakcji spalania dowolnego alkanu (C) • analizuje zmiany właściwości 10 alkanów 3. Poznajemy węglowodory nienasycone 3.1. Szeregi 98. Węglowodory nienasycone homologiczne (alkeny i alkiny) alkenów i alkinów 3.2. Eten 99. Eten (etylen) − przedstawiciel alkenów − wzory sumaryczne, półstrukturalne i strukturalne − wzór ogólny • zastosowania alkanów • szereg homologiczny węglowodorów nasyconych: − zmiany właściwości fizycznych w szeregu homologicznym homologiczny (B) • zapisuje wzór ogólny alkanów (B) • rozróżnia wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne (B) • podaje nazwy, wzory sumaryczne, półstrukturalne i strukturalne alkanów (C) • buduje model cząsteczki podanego alkanu (C) w szeregu homologicznym (D) • węglowodory nienasycone • alkeny: − wzór ogólny − wzory − nazewnictwo • alkiny: − wzór ogólny − wzory − nazewnictwo Uczeń: • wyjaśnia, co to są węglowodory nienasycone (B) • definiuje alkeny, alkiny (A) • podaje wzory ogólne alkenów i alkinów (B) • zapisuje wzory alkenów i alkinów (C) • stosuje zasady nazewnictwa (C) • oblicza masy cząsteczkowe węglowodorów (C) Uczeń: • zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny etenu (C) • buduje model cząsteczki etenu (C) • wie, jak otrzymać eten (B) • wymienia właściwości etenu (A) • wyjaśni pojęcia monomer, polimer, reakcje polimeryzacji i reakcja przyłączania (B) • zapisuje równania reakcji Uczeń: • buduje model cząsteczki dowolnego alkenu i alkinu (C) • eten: − budowa cząsteczki − otrzymywanie − właściwości fizyczne i chemiczne − zastosowania Uczeń: • otrzymuje eten i bada jego właściwości (C) • zapisuje równania reakcji otrzymywania etenu, reakcji przyłączania i polimeryzacji (C) • analizuje właściwości i budowę cząsteczki etenu (D) 11 3.3. Etyn 100. Etyn (acetylen) − przedstawiciel alkinów • etyn (acetylen): − budowa cząsteczki − otrzymywanie − właściwości fizyczne i chemiczne − zastosowania 3.2. Eten 3.5. Tworzywa sztuczne 101. Polietylen jako przedstawiciel tworzyw sztucznych • tworzywa sztuczne: − przykłady − otrzymywanie w procesie polimeryzacji 2.3. Właściwości alkanów 3.4. Właściwości alkenów i alkinów 102. Porównanie budowy cząsteczek i właściwości alkanów, alkenów i alkinów • porównanie budowy cząsteczek alkanów, alkenów, alkinów • porównanie aktywności chemicznej węglowodorów • najważniejsze zastosowania węglowodorów spalania etenu (C) • wie, jak doświadczalnie odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych (B) • podaje zastosowania etenu (A) Uczeń: • zapisuje wzory etynu (C) • wie, jak otrzymać etyn (B) • wymienia właściwości etynu (A) • zapisuje równania reakcji spalania etynu (C) • podaje zastosowania etynu (A) Uczeń: • wymienia przykłady tworzyw sztucznych (A) • podaje, w jakiej reakcji chemicznej można niektóre z nich otrzymać (B) • wyjaśni pojęcia monomer, polimer (B) • podaje przykłady zastosowania tworzyw sztucznych (B) Uczeń: • zapisuje wzory ogólne węglowodorów (B) • zapisuje wzory prostszych węglowodorów (sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne) i podaje ich nazwy (C) • wymienia różnice w budowie alkanów, Uczeń: • otrzymuje etyn i bada jego właściwości (C) • zapisuje równania reakcji otrzymywania etynu (C) • zapisuje równania reakcji przyłączania i polimeryzacji etynu (D) • analizuje budowę cząsteczki etynu i jej konsekwencje (D) Uczeń: • określa, jakie substancje mogą ulegać polimeryzacji (C) • omawia budowę polimeru (B) • analizuje zalety i wady tworzyw sztucznych (D) Uczeń: • wyjaśnia od czego zależy rodzaj produktów spalania węglowodorów (B) • zapisuje wzory dowolnego węglowodoru (C) • zapisuje dla dowolnego węglowodoru równania reakcji: − spalania (C) 12 Podsumowanie działu alkenów, alkinów (B) • doświadczalnie wykrywa węgiel w węglowodorach (C) • opisuje doświadczalny sposób odróżnienia węglowodorów nienasyconych od nasyconych (C) • zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego węglowodorów (proste przykłady) (C) • porównuje aktywność chemiczną węglowodorów z obecnością w ich cząsteczce wiązań wielokrotnych (C) • wie, dla jakich węglowodorów zachodzi reakcja polimeryzacji i przyłączania (B) • wymienia zastosowania węglowodorów (A) − przyłączania, polimeryzacji (C) • doświadczalnie odróżnia węglowodory nasycone od nienasyconych (C) • analizuje zależność właściwości chemicznych węglowodorów od ich budowy (D) Uczeń: • rozumie pojęcie pochodnych węglowodorów (B) • wyjaśnia budowę pochodnych (rodnik – grupa węglowodorowa, grupa Uczeń: • wyjaśnia, dlaczego alkohole nazywa się pochodnymi węglowodorów (B) • zna nazwy alkili (B) • zapisuje wzory i podaje nazwy alkoholi (C) 103.−104. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu Dział VIII. Pochodne węglowodorów 4. Poznajemy alkohole 4.1. Szereg 105. Szereg homologiczny homologiczny alkoholi jako pochodnych alkoholi węglowodorów • pochodne węglowodorów • grupa węglowodorowa i grupa hydroksylowa • alkohole: − szereg homologiczny − nazewnictwo − wzór ogólny 13 4.2. Metanol 4.3. Etanol 14. Substancje silnie działające na organizm człowieka 106. Metanol i etanol • metanol i etanol − właściwości i zastosowania • fermentacja alkoholowa • alkoholizm – choroba społeczna 4.4. Glicerol 4.5. Właściwości alkoholi 107. Glicerol (propanotriol). • alkohole monoi polihydroksylowe • glicerol: − wzory sumaryczne, półstrukturalne i strukturalne − właściwości funkcyjna) (B) • opisuje budowę alkoholi (B) • zna zasady tworzenia nazw systematycznych alkoholi (B) • zapisuje wzór ogólny alkoholi (B) • zapisuje wzory (sumaryczne, strukturalne, półstrukturalne) czterech pierwszych alkoholi w szeregu homologicznym i podaje ich nazwy (C) Uczeń: • zapisuje wzory metanolu i etanolu (C) • wskazuje rodnik i grupę hydroksylową (C) • opisuje fermentację alkoholową (B) • wymienia podstawowe właściwości etanolu i metanolu (A) • wie, że metanol jest trucizną (A) • zna najważniejsze zastosowania etanolu (A) • zapisuje równania reakcji spalania etanolu i metanolu (C) Uczeń: • dzieli alkohole na monoi polihydroksylowe (A) • zna kryteria podziału alkoholi (B) • podaje przykłady alkoholi mono- i • dowodzi, że alkohole tworzą szereg homologiczny (D) Uczeń: • określa właściwości fizyczne i chemiczne metanolu i etanolu (C) • wyjaśnia, dlaczego, mimo obecności grupy –OH, roztwór etanolu ma odczyn obojętny (C) • zapisuje równanie reakcji fermentacji alkoholowej i spalania (C) • zanalizuje zastosowania etanolu, powiąże je z jego właściwościami (D) • opisuje i samodzielnie wykonuje doświadczenia przeprowadzone na lekcji (C) • wykrywa obecność etanolu (D) Uczeń: • zna nazwy systematyczne glicerolu i glikolu etylenowego, wyjaśnia ich pochodzenie (C) • dostrzega związek właściwości glicerolu z jego 14 i zastosowania 5. Poznajemy kwasy karboksylowe 5.1. Szereg 108. Szereg homologiczny homologiczny kwasów karboksylowych. kwasów karboksylowych 5.2. Kwas metanowy 5.3. Kwas etanowy 109.−110. Kwas mrówkowy i octowy • kwasy karboksylowe: − grupa węglowodorowa i grupa karboksylowa − reszta kwasowa − szereg homologiczny − nazewnictwo − wzór ogólny • kwas mrówkowy i kwas octowy: − wzory sumaryczne, półstrukturalne i strukturalne − fermentacja octowa − właściwości i zastosowania polihydroksylowych (B) • zapisuje wzory glicerolu i glikolu etylenowego (C) • wymienia właściwości i zastosowania glicerolu (A) zastosowaniami (C) • zapisuje równania reakcji spalania glicerolu (C) Uczeń: • rozumie, że kwasy karboksylowe są pochodnymi węglowodorów (B) • zna budowę kwasów karboksylowych (B) • opisuje zasady nazewnictwa systematycznego (B) • zna nazwy zwyczajowe najważniejszych kwasów karboksylowych (A) • zapisuje wzór ogólny kwasów karboksylowych (B) • zapisuje wzory czterech pierwszych kwasów karboksylowych w szeregu homologicznym (C) • wskazuje we wzorze rodnik, grupę karboksylową i resztę kwasową (C) Uczeń: • zapisuje wzory omawianych kwasów karboksylowych (C) • opisuje fermentację octową (B) • wymienia najważniejsze właściwości kwasów mrówkowego i octowego (A) Uczeń: • zna nazwy zwyczajowe kwasów karboksylowych (A) • udowadnia, że kwasy karboksylowe tworzą szereg homologiczny (D) • zapisuje wzór dowolnego kwasu karboksylowego i jego nazwę systematyczną (C) • porównuje budowę kwasów organicznych i nieorganicznych (C) Uczeń: • określa właściwości omawianych kwasów karboksylowych (C) • wyjaśnia, odczyn roztworu kwasów mrówkowego i octowego (B) • powiąże zastosowania kwasu octowego z jego właściwościami (C) 15 5.4. Wyższe kwasy karboksylowe 111. Wyższe kwasy karboksylowe (stearynowy, oleinowy) • niższe i wyższe kwasy karboksylowe • wzory kwasów palmitynowego, stearynowego i oleinowego • właściwości kwasów stearynowego i oleinowego • mydła • mechanizm mycia i prania • wie, że kwas mrówkowy jest trucizną (A) • zapisuje równania reakcji kwasów mrówkowego i octowego, np. z: Mg, CuO, NaOH (C) • podaje nazwy soli tych kwasów (C) • zapisuje równania dysocjacji kwasów mrówkowego i octowego (podaje nazwy anionów) (C) • wymienia zastosowania wybranych kwasów karboksylowych (A) Uczeń: • dokonuje podziału kwasów karboksylowych na niższe i wyższe, nasycone i nienasycone (B) • podaje przykłady odpowiednich kwasów karboksylowych (C) • zapisuje wzory sumaryczne kwasów: − palmitynowego − stearynowego − oleinowego (B) • wskazuje rodnik, grupę karboksylową i resztę kwasową w cząsteczce kwasu karboksylowego (C) • wymienia najważniejsze właściwości kwasów stearynowego i oleinowego (A) • opisuje doświadczalny sposób odróżnienia kwasu • zapisuje równania reakcji: − fermentacji octowej − spalania − z innymi substancjami (C) • analizuje właściwości omawianych kwasów i kwasów nieorganicznych (D) • opisuje i samodzielnie wykonuje doświadczenia przeprowadzone na lekcji (C) • proponuje sposób otrzymania podanej soli (D) Uczeń: • wyjaśnia, dlaczego wyższe kwasy karboksylowe nazywane są kwasami tłuszczowymi (B) • wie, gdzie znajduje się wiązanie podwójne w cząsteczce kwasu oleinowego (A) • wyjaśnia, na czym polega utwardzanie tłuszczu ciekłego (B) • zapisuje równania reakcji: − kwasu oleinowego z bromem − otrzymywania stearynianu sodu − dla kwasu stearynowego (C) • określa, jaką wodę nazywa się wodą twardą (C) • wyjaśnia mechanizm mycia i prania (D) 16 5.5. Właściwości kwasów karboksylowych 112. Porównywanie właściwości kwasów karboksylowych • porównywanie: − budowy cząsteczek poznanych kwasów karboksylowych − właściwości 6. Poznajemy estry 113. Estry • estry: − produkty reakcji cząsteczek kwasów karboksylowych z cząsteczkami alkoholi − mechanizm i warunki, w jakich zachodzi reakcja estryfikacji − budowa cząsteczek − właściwości i zastosowania nasyconego od nienasyconego (C) • definiuje mydła (A) • zna sposób otrzymywania mydeł (B) • opisuje zachowanie się mydła w wodzie twardej (C) Uczeń: • wie, że właściwości kwasów karboksylowych zależą od długości łańcucha węglowego (A) • podaje zmiany niektórych właściwości w szeregu homologicznym (B) • wie, że na właściwości kwasów karboksylowych ma wpływ stan nasycenia (A) • porównuje właściwości kwasów oleinowego i stearynowego (C) Uczeń: • definiuje reakcję hydrolizy, estry (A) • wyjaśnia pojęcie reakcji estryfikacji (B) • zapisuje wzór ogólny estrów (wskazuje grupę funkcyjną i podaje jej nazwę) (B) • podaje przykłady występowania estrów w przyrodzie oraz ich zastosowania (B) • wie, jak otrzymać np. octan etylu (B) • zapisuje równanie reakcji otrzymywania octanu etylu • analizuje zachowanie mydła (stearynian sodu) w wodzie twardej (D) • opisuje i samodzielnie wykonuje doświadczenia przeprowadzone na lekcji (C) Uczeń: • porównuje właściwości kwasów karboksylowych w szeregu homologicznym (C) • zapisuje równania reakcji, projektuje doświadczenia dotyczące właściwości chemicznych kwasów karboksylowych (D) Uczeń: • wyjaśnia mechanizm reakcji estryfikacji (B) • podaje warunki, w jakich zachodzi estryfikacja (B) • zapisuje równania reakcji otrzymywania estrów, hydrolizy estrów (C) • nazywa estry (C) • zapisuje wzory estrów (C) • udowadnia różnicę między reakcją zobojętniania a estryfikacją (D) • przeprowadza reakcję estryfikacji (C) 17 (C) • podaje właściwości octanu etylu (A) • podaje nazwy prostych estrów (C) 7. Poznajemy inne pochodne węglowodorów 7.1. Aminy 114. Inne pochodne 7.2. Aminokwasy węglowodorów – aminy, aminokwasy Podsumowanie działu • aminy i aminokwasy: − budowa, − wzory − właściwości − występowanie Uczeń: • wie, co to są aminy, aminokwasy (A) • zapisuje wzory ogólne amin i aminokwasów (B) • wskazuje i nazywa grupy funkcyjne (B) • podaje występowanie amin i aminokwasów (A) • wymienia właściwości amin i aminokwasów (A) • zapisuje wzór najprostszej aminy (C) Uczeń: • dowodzi, że aminy można traktować jako pochodne węglowodorów, a także amoniaku (D) • zapisuje wzory poznanych amin i aminokwasów (C) • analizuje konsekwencje obecności dwóch grup funkcyjnych w aminokwasach (D) • zapisuje równanie reakcji chemicznej i wyjaśnia tworzenie się dipeptydu (D) 115.−116. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu Dział IX. Związki chemiczne w życiu codziennym 8. Poznajemy składniki chemiczne żywności 117. Podstawowe składniki żywności i ich rola w organizmie • skład chemiczny organizmu człowieka • składniki pokarmowe: budulcowe, energetyczne, regulujące – ich źródła i rola w organizmie człowieka • zasady prawidłowego żywienia 9. Poznajemy 118. Tłuszcze • podział tłuszczów ze Uczeń: • wymienia główne składniki organizmów (A) • wymienia podstawowe składniki żywności i ich źródła (B) • określa rolę składników żywności w organizmie (C) • wie, co to są makroi mikroelementy (B) • określa zasady prawidłowego żywienia (C) Uczeń: Uczeń: 18 tłuszcze 9.1. Rodzaje tłuszczów i ich otrzymywanie 9.2. Właściwości tłuszczów 10. Poznajemy białka 10.1. Występowanie, skład i budowa białek 10.2. Właściwości białek 119. Białka względu na pochodzenie i stan skupienia • właściwości fizyczne tłuszczów • tłuszcze – estry glicerolu i wyższych kwasów tłuszczowych • reakcja zmydlania tłuszczu • wymienia skład pierwiastkowy tłuszczów (A) • wykrywa węgiel w tłuszczach (C) • dzieli tłuszcze i podaje ich przykłady (C) • wymienia właściwości fizyczne tłuszczów (A) • definiuje hydrolizę (A) • określa, czym są tłuszcze (B) • zapisuje słownie przebieg reakcji: − otrzymywania tłuszczu − hydrolizy tłuszczu − zmydlania tłuszczu (B) • opisuje zachowanie oleju roślinnego wobec wody bromowej (B) • białka: − skład pierwiastkowy − podział na proste i złożone − reakcje charakterystyczne − biuretowa i ksantoproteinowa • wpływ różnych czynników na białka Uczeń: • wymienia skład pierwiastkowy białek (A) • dzieli białka (B) • wie, z czego powstają białka (B) • wykrywa węgiel w białkach (C) • podaje przykłady występowania białek (B) • zalicza białka do związków wielkocząsteczkowych (B) • bada wpływ niektórych czynników na białka (C) • definiuje denaturację • zapisuje wzór ogólny tłuszczu i wzór jednego tłuszczu (C) • wykonuje doświadczenie − badanie składu pierwiastkowego tłuszczów (C) • udowadnia, że tłuszcze są estrami (D) • zapisuje poznane równania reakcji: − hydrolizy tłuszczu − otrzymywania tłuszczu (C) • przeprowadza reakcję zmydlania tłuszczu (C) • zapisuje równanie przeprowadzonej reakcji zmydlania tłuszczu (C) • analizuje różnice w budowie tłuszczów stałych i olejów roślinnych (D) • odróżnia doświadczalnie tłuszcze nasycone od nienasyconych (C) Uczeń: • wie, w jaki sposób zbadać skład pierwiastkowy białek (C) • określa wiązanie peptydowe (C) • wyjaśnia, na czym polega denaturacja i peptyzacja białek (B) • wyjaśnia pojęcia zolu i żelu (B) • opisuje doświadczenia wykonane na lekcji (C) • wykrywa obecność białka w próbce (C) • bada wpływ różnych 19 i koagulację białek (A) • wymienia reakcje charakterystyczne dla białek (B) • potrafi wykryć białko w próbce (C) • zapisuje słownie przebieg hydrolizy białek (B) 11. Poznajemy sacharydy 11.1. Skład 120. Glukoza jako przykład monosacharydu (cukru pierwiastkowy i podział prostego) sacharydów 11.2. Monosacharydy 11.3. Disacharydy 121. Sacharoza – przykład disacharydu (dwucukru) • sacharydy: − skład pierwiastkowy − podział − właściwości fizyczne • glukoza – przykład monosacharydu: − właściwości − reakcje charakterystyczne − spalanie glukozy w organizmie człowieka • sacharoza: − przykład disacharydu − właściwości Uczeń: • wie, co to są węglowodany (A) • podaje skład pierwiastkowy sacharydów (A) • identyfikuje doświadczalnie pierwiastki chemiczne wchodzące w skład sacharydów (C) • dzieli sacharydy i podaje ich przykłady (C) • podaje występowanie glukozy (A) • zapisuje wzór sumaryczny glukozy i fruktozy (B) • wymienia właściwości fizyczne glukozy (A) • określa reakcje charakterystyczne dla glukozy (C) • przypisuje glukozie właściwości redukujące (B) Uczeń: • zapisuje wzór sumaryczny sacharozy (B) • podaje właściwości sacharozy (A) • zapisuje równanie reakcji hydrolizy sacharozy (C) czynników na białko (C) Uczeń: • wyjaśnia, dlaczego sacharydy nazywane są węglowodanami (B) • opisuje doświadczenia na wykrywanie glukozy (C) • przeprowadza reakcje charakterystyczne glukozy (C) • udowadnia, że glukoza ma właściwości redukujące (D) • zapisuje równania reakcji: − spalania glukozy − dotyczące właściwości redukujących − fermentacji alkoholowej (C) Uczeń: • wyjaśnia, dlaczego sacharozę nazywa się disacharydem (dwucukrem) (B) • udowadnia, że sacharoza jest polisacharydem (cukrem złożonym) (D) 20 • podaje nazwy produktów hydrolizy sacharozy (C) • wymienia zastosowania sacharozy (A) 11.4. Polisacharydy 122. Polisacharydy (wielocukry) – skrobia i celuloza • skrobia: − występowanie − właściwości − znaczenie • celuloza (błonnik): − występowanie − właściwości − znaczenie 12. Poznajemy włókna 123. Włókna naturalne i syntetyczne • włókna naturalne, sztuczne i syntetyczne: − właściwości − identyfikacja Podsumownie działu 124.−125. Sprawdzian Uczeń: • zalicza skrobię i celulozę do polisacharydów (B) • zapisuje wzory sumaryczne skrobi i celulozy (C) • podaje występowanie skrobi i celulozy (A) • wymienia właściwości skrobi i celulozy (A) • wymienia produkty hydrolizy skrobi i celulozy (B) • wykrywa skrobię w badanej próbce (C) • określa znaczenie oraz zastosowania skrobi i celulozy (C) Uczeń: • dokonuje podziału włókien (B) • podaje przykłady i niektóre zastosowania włókien (C) • wymienia właściwości najważniejszych włókien (A) • doświadczalnie odróżnia włókno wełniane od bawełnianego (C) • przeprowadza hydrolizę sacharozy (C) • ustala, czy sacharoza ma właściwości redukujące czy też nie (B) • wykonuje doświadczenie potwierdzające tezę o właściwościach redukujących sacharozy (D) Uczeń: • wyjaśnia, dlaczego skrobię i celulozę zalicza się do polisacharydów (wielocukrów) (B) • porównuje budowę skrobi i celulozy (C) • wykrywa obecność skrobi w badanej próbce (C) • zapisuje równania reakcji hydrolizy skrobi i celulozy (C) Uczeń: • omawia kryterium podziału włókien (B) • podaje właściwości i zastosowania różnych włókien (C) • określa sposoby identyfikacji włókien (C) • identyfikuje doświadczalnie niektóre włókna (C) 21 13. Zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego 14. Substancje silnie działające na organizm człowieka wiadomości. Omówienie sprawdzianu 126.−127. Zanieczyszczenie środowiska 128. Negatywne skutki działania niektórych substancji na organizm człowieka • rodzaje zagrożeń środowiska przyrodniczego • zanieczyszczenia: − atmosfery − hydrosfery − litosfery • alkoholizm • narkomania • lekomania Uczeń: • wyjaśnia, czym zajmuje się ekologia (B) • definiuje zanieczyszczenia (A) • dzieli zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego (B) • wymienia najważniejsze zagrożenia dla środowiska przyrodniczego (B) • podaje źródła zanieczyszczeń atmosfery, hydrosfery i litosfery (B) • opisuje wpływ niektórych zanieczyszczeń na środowisko przyrodnicze (C) • charakteryzuje najpoważniejsze zagrożenia (C) • definiuje eutrofizację (A) • dzieli odpady na rodzaje i podaje ich źródła (B) • opisuje negatywny wpływ odpadów na stan środowiska przyrodniczego (C) • omawia niektóre sposoby zmniejszenia zagrożeń dla środowiska przyrodniczego lub ich całkowitej likwidacji (C) Uczeń: • wyjaśnia pojęcia nałogu, uzależnienia (B) Uczeń: • charakteryzuje dokładnie poszczególne zagrożenia (C) • charakteryzuje zachowanie tlenków węgla, azotu, siarki w atmosferze (C) • analizuje przyczyny powstawania efektu cieplarnianego i jego konsekwencje (D) • analizuje wpływ działalności człowieka na glebę oraz podaje wybrane sposoby usuwania zanieczyszczeń gleby (D) • charakteryzuje problemy, jakie stwarzają odpady (C) 1 godzina lekcyjna lub 2 22 • nikotynizm • inne nałogi • opisuje szkodliwość omawianych substancji (C) • opisuje zasady używania niektórych substancji, np. leków (C) • wie, że alkoholizm jest chorobą społeczną (B) • opisuje wpływ omawianych środków na organizm człowieka, jego zachowanie (C) Propozycje norm ocen dla testu dwustopniowego (P + PP)1 Ocena niedostateczny dopuszczający dostateczny dobry Poziom wymagań podstawowe (P) ponadpodstawowe (PP) bardzo dobry Opis wymagań uczeń nie opanował nawet połowy wymagań podstawowych (najbardziej elementarnych) uczeń opanował większą część wymagań podstawowych uczeń opanował wymagania podstawowe uczeń opanował wymagania podstawowe i większą część wymagań ponadpodstawowych uczeń opanował pełne wymagania − podstawowe i ponadpodstawowe 1 Normy ocen*/** 0%–49% P** 50%–74% P** 75%–100% P* 75% P + (50%–74%) PP** 75% P + (75%–100%) PP* Ochenduszko Julian: Pomiar dydaktyczny w mierzeniu jakości pracy szkoły. Materiały edukacyjne Niepublicznej Placówki Doskonalenia Nauczycieli EKO-TUR, Warszawa 2001. www.archiwum.literka.pl *Ocenianie wg norm wymagań – oceny reprezentują odpowiednie wymagania. ** Ocenianie mieszane – wg norm wymagań i pseudonorm %. Taksonomia celów nauczania: A – zapamiętanie wiadomości B – zrozumienie wiadomości C – stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych D – stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych
