wpływ rehabilitacji na sprawność funkcjonalną starszych kobiet i

Nowiny Lekarskie 2012, 81, 4, 342–346
ADRIANNA MARIA BOROWICZ, KATARZYNA WIECZOROWSKA-TOBIS
WPŁYW REHABILITACJI
NA SPRAWNOŚĆ FUNKCJONALNĄ STARSZYCH KOBIET I MĘŻCZYZN
THE INFLUENCE OF REHABILITATION ON FUNCTIONAL STATUS OF OLDER WOMEN AND MEN
Katedra Geriatrii i Gerontologii
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik: prof. dr hab. med. Katarzyna Wieczorowska-Tobis
Streszczenie
Wstęp. Rehabilitacja geriatryczna ma za zadanie zmniejszenie stopnia niepełnosprawności starszych pacjentów.
Cel. Celem analizy była ocena wpływu rehabilitacji starszych kobiet (K) i mężczyzn (M) na wybrane elementy sprawności funkcjonalnej i samopoczucie. Wzięto pod uwagę pobyt na oddziale rehabilitacyjnym (OR) oraz 4 tygodnie samodzielnego usprawniania
w domu.
Materiał i metoda. W badaniach udział wzięło 75 K i 25 M w wieku podeszłym. Dokonano analizy sprawności na początku (I) i na
zakończenie pobytu na OR (II). Następnie zalecono pacjentom, aby ćwiczyli w domu przez 28 dni i na zakończenie wykonano ponowną ocenę sprawności (III).
Wyniki i wnioski. Uzyskano poprawę sprawności w skali Barthel jedynie u kobiet zarówno podczas pobytu na OR (I vs. II – p < 0,001)
i podczas rehabilitacji domowej (II vs. III – p < 0,05). W teście Tinetti, jak i w ocenie samopoczucia uzyskano poprawę pomiędzy
badaniem I a II (p < 0,001) oraz II a III (p < 0,05) zarówno u M, jak i u K. Podczas usprawniania w domu średnia liczba dni ćwiczeń
u K i M była porównywalna (19,3 ± 10,9 vs 18,5 ± 9,8). Podobnie liczba K i M, którzy nie ćwiczyli w ogóle nie różniła się (14/75 vs
3/25), jak i liczba ćwiczących każdego dnia (29/75 vs 13/25). Starsze kobiety uzyskały poprawę w zakresie wykonywania czynności
życia codziennego po rehabilitacji w przeciwieństwie do mężczyzn. Nie stwierdzono wpływu płci na ryzyko upadku i samopoczucie.
Starsze kobiety nie ćwiczyły w domu bardziej systematycznie niż starsi mężczyźni.
SŁOWA KLUCZOWE: płeć, osoby starsze, rehabilitacja.
Summary
Introduction. The purpose of geriatric rehabilitation is to reduce the degree of disability among elderly individuals.
Aim. The aim of the study was to assess the effect of rehabilitation on selected elements of functional status and well-being in elderly
patients hospitalized at rehabilitation ward (RW).
Material and method. The study included 75 elderly women and 25 men. In all of them at the beginning (I) and at the end of hospitalization (II) the functional status was analyzed. At the discharge they were recommended to follow an exercise program at home
during the subsequent 28 days. They were also asked to note on every single day if they did exercise or not. At the end of this period
the functional assessment was done once more (III).
Results and conclusions. Only in women Barthel index improved both during hospital and during home rehabilitation (I vs. II – p < 0.001;
II vs. III – p < 0.05). The Tinetti test and the well-being examination showed the improvement in both sexes (I vs. II – p <.001; II vs.
III – p < 0.05). The mean number of days during which patients declared to do exercise at home did not differ in women and men
(19.3 ± 10.9 vs. 18.5 ± 9.8). Also the number of women and men who reported not to exercise at all did not differ (14/75 vs. 3/25)
as well as the number of those who did exercise every day (29/75 vs. 13/25). Thus, the observed improvement in activities of daily
living in women was the only sex difference found in the study.
KEY WORDS: gender, elderly, rehabilitation.
Wstęp
U starszych pacjentów obserwuje się obniżenie sprawności funkcjonalnej, związanej z wykonywaniem czynności
życia codziennego. Sprawność ta jest uwarunkowana procesem starzenia się, ale także występowaniem wielu nakładających się schorzeń. [1]. Aktywność fizyczna może w
znacznym stopniu przeciwdziałać zmniejszeniu np. siły
mięśniowej, czy wydolności fizycznej [2]. W przypadku
pacjentów cierpiących na wiele schorzeń uzasadnione jest
korzystanie z metod fizjoterapeutycznych, aby pacjent
odzyskał utraconą sprawność bądź też utrzymał ją na odpowiednim poziomie. W tym celu pacjenci mogą korzystać
PRACE ORYGINALNE
z rehabilitacji domowej, ambulatoryjnej bądź też szpitalnej.
Jest to czas, w którym ćwiczenia są prowadzone pod nadzorem specjalisty i dawkowane w odpowiedni sposób. Po
rehabilitacji, pacjenci bardzo często powinni samodzielnie
wykonywać indywidualnie dobrany program leczniczy, aby
utrzymać bądź też poprawić jeszcze swoją sprawność.
Wydawałoby się, iż kobiety powinny ćwiczyć w domu (mając takie zalecenie) bardziej systematycznie niż
mężczyźni. Badanie przeprowadzone przez TNS OBOP
potwierdzają pogląd, iż kobiety bardziej dbają o swoje
zdrowie niż mężczyźni, np. 62% Polek rozmawia z lekarzem o szczegółach leczenia, podczas gdy tylko 48%
mężczyzn. Kobiety także częściej dbają o właściwą dietę
Wpływ rehabilitacji na sprawność funkcjonalną starszych kobiet i mężczyzn
[3]. Uważa sie też, iż kobiety lepiej stosują się do zaleceń dotyczących brania leków [4]. Poświęcają więcej
czasu i środków finansowych na swoje zdrowie [5].
Wydaje się zatem, że to właśnie one powinny chętniej
angażować się w działania usprawniające.
Materiał i metoda
Głównym celem analizy była ocena wpływu płci na
systematyczność ćwiczeń w domu po pobycie na oddziale rehabilitacyjnym. W tym celu dokonano oceny postępów rehabilitacji starszych kobiet i mężczyzn przebywających na Oddziale Rehabilitacji i Fizjoterapii SPZOZ
im. R. Kocha w Wolsztynie przy pomocy wybranych
testów oceniających sprawność funkcjonalną. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej
działającej przy Akademii Medycznej w Poznaniu.
Badano pacjentów trzy razy: po przyjęciu na oddział
rehabilitacyjny, po zakończeniu hospitalizacji, a także 28
dni po opuszczeniu oddziału. Podczas pobytu w domu
proszono zarówno kobiety, jak i mężczyzn o wykonywanie indywidualnie dobranych ćwiczeń i odnotowywanie, czy ćwiczyli, czy też nie.
Do badań kwalifikowane były osoby, które ukończyły 65 lat i więcej i którzy uzyskali w teście Mini-Mental
State Examination wynik minimum 19 punktów. Uzyskanie rezultatu poniżej 19 punktów, co wskazuje na
co najmniej średnio zaawansowane otępienie, mogło
uniemożliwić zrozumienie poleceń i dostosowanie się do
zaleceń fizjoterapeuty dotyczących wykonywania ćwiczeń w domu.
Podczas pobytu na oddziale rehabilitacyjnym każdy
pacjent realizował swój indywidualnie dobrany program
usprawniania i korzystał zarówno z metod kinezyterapeutycznych, jak i fizykoterapeutycznych.
Liczebność grupy badawczej wynosiła 100 osób. Do
badań kwalifikowano pacjentów przychodzących kolejno
na oddział rehabilitacyjny. Wzięcie w nich udziału było
dobrowolne. Po zakończonej rehabilitacji na oddziale pacjent pozostawał w kontakcie z fizjoterapeutą i miał możliwość skonsultowania i dostosowania terapii do warunków
domowych. 4-tygodniowy program ćwiczeń pozwalał na
wdrożenie ich w codzienny harmonogram zajęć, a perspektywa wizyty fizjoterapeuty na zakończenie badań stanowiła
dodatkową zachętę do ćwiczeń dla pacjentów.
W części wstępnej pierwszego badania proszono pacjentów o podanie danych dotyczących ich stanu zdrowia. Następnie dokonywano oceny funkcji poznawczych
przy pomocy skali Mini-Mental State Examination (do
dalszych badań kwalifikowano pacjentów, którzy uzyskali od 19 do 30 punktów w tej skali).
Następnie oceniano wykonywanie czynności życia
codziennego przy pomocy skali Barthel. Skala ta należy
do najczęściej zalecanych skal służących do oceny
sprawności funkcjonalnej u osób starszych. Zawiera ona
dane dotyczące wykonywania takich czynności jak: spożywanie posiłków, przemieszczanie się z łóżka na krzesło i z powrotem, utrzymanie higieny osobistej, korzystanie z toalety, mycie i kąpiel całego ciała, poruszanie
343
się po powierzchniach płaskich, wchodzenie i schodzenie po schodach, ubieranie i rozbieranie się, kontrolowanie oddawania stolca i moczu. Maksymalnie można w tej
skali uzyskać 100 punktów.
Następnie dokonywano analizy chodu i równowagi
przy pomocy testu Tinetti. Umożliwia on ocenę ryzyka
upadku. W części dotyczącej równowagi ocenie podlegają
następujące czynności: równowaga podczas siedzenia,
sposób wstawania z miejsca (czy pacjent jest w stanie wstać
bez pomocy rąk i za pierwszym razem), równowaga bezpośrednio po wstaniu z miejsca i podczas stania, próba trącania przy otwartych i zamkniętych oczach, obracanie się
o 360º i sposób siadania. W części dotyczącej chodu obserwuje się, w jaki sposób pacjent rozpoczyna chód, czy kroki
są równe, jak wygląda płynność chodu i ścieżka chodu, jak
wygląda praca tułowia i w jaki sposób ustawione są stopy
pacjenta. Maksymalnie można uzyskać 28 punktów. Otrzymanie mniej niż 26 punktów sygnalizuje istnienie problemu. Uzyskanie mniej niż 19 punktów oznacza, iż osoba ta
ma 5-krotnie wyższe ryzyko upadku niż osoba, która uzyskała 28 punktów.
Kolejnym zadaniem pacjenta było samodzielne dokonanie oceny własnego samopoczucia. Dokonywano tego
przy użyciu skali VAS, gdzie 0 punktów oznaczało złe
samopoczucie, a 10 punktów bardzo dobre samopoczucie.
Powyższe badania (oprócz MMSE) były wykonywane trzy razy. Podczas pobytu na oddziale, jak i podczas
samodzielnych ćwiczeń w domu, pacjenci ćwiczyli co
najmniej przez 30 minut.
W przeprowadzonej analizie statystycznej zmienne
ilościowe przedstawiono jako średnią wraz z odchyleniem standardowym. Ze względu na nieparametryczny
rozkład niektórych zmiennych wzięto pod uwagę także
medianę i zakres omawianych wartości. W analizie posłużono się następującymi testami statystycznymi: testem Wicoxon’a i testem Fishera. Za poziom istotny
statystycznie przyjęto wartość p < 0,05.
Wyniki
W badaniach uczestniczyło 75 kobiet (średnia wieku
71,8 ± 6,1; mediana – 70 lat) i 25 mężczyzn (średnia
wieku 70,6 ± 3,9; mediana – 70 lat). Kobiety biorące
udział w badaniu otrzymały w skali MMSE średnio 26,5
± 3,1 punktów (mediana 27, zakres: 19–30 punktów).
Wynik prawidłowy, który wynosił od 30 do 27 punktów,
uzyskało 45 pacjentek. Mężczyźni biorący udział w badaniu otrzymali średnio 25,3 ± 2,9 punktów (mediana
26, zakres: 19–30 punktów). Wynik prawidłowy uzyskało 10 pacjentów. Wyniki uzyskane podczas oceny funkcji poznawczych nie różniły się istotnie statystycznie
pomiędzy kobietami a mężczyznami (ns).
Chorzy przebywali na oddziale rehabilitacyjnym
średnio 28 ± 7,9 dni (mediana – 29, zakres: 9–50 dni).
Najliczniejszą grupę stanowili pacjenci przyjęci na oddział z powodu występowania u nich choroby zwyrodnieniowej stawów jako schorzenia podstawowego (61
pacjentów), 24 osoby były po udarze mózgu, a 15 pacjentów znalazło się na oddziale po urazach.
PRACE ORYGINALNE
Adrianna Maria Borowicz, Katarzyna Wieczorowska-Tobis
Podczas badania I (po przyjęciu na oddział rehabilitacyjny) kobiety uzyskały średni wynik w skali Barthel
89,2 ± 16,9 punktów (mediana – 95, zakres:30–100
punktów). Wynik maksymalny, a więc 100 punktów,
otrzymały 34 pacjentki. U mężczyzn średni wynik dotyczący oceny wykonywania czynności życia codziennego
wyniósł 95,6 ± 7,5 punktów (mediana – 100, zakres: 70–
100 punktów). Maksymalną liczbę punktów otrzymało
15 chorych. Sprawność wyjściowa u kobiet i mężczyzn
była porównywalna (ns).
Podczas badania II kobiety uzyskały średni wynik
w skali Barthel 92,9 ± 10,9 punktów (mediana – 95, zakres: 55–100 punktów). Wynik maksymalny, oznaczający pełną sprawność, otrzymało 37 pacjentek. U mężczyzn
średni wynik w tej skali wyniósł 96,6 ± 4,9 (mediana –
100, zakres: 85–100 punktów). Wynik 100 punktów
uzyskało 15 chorych.
W badaniu III kobiety uzyskały średnio wynik 93,1 ±
10,8 (mediana – 97,5, zakres: 55–100 punktów). Wynik
maksymalny otrzymało 38 chorych. U mężczyzn średni
wynik w skali Barthel wyniósł 97 ± 4,3 punkty (mediana –
100, zakres: 85–100 punktów). Wynik maksymalny uzyskała taka sama liczba mężczyzn, co w badaniu I i II, czyli 15.
Uzyskano poprawę w zakresie wykonywania czynności życia codziennego u kobiet porównując wyniki
otrzymane w skali Barthel pomiędzy I a II badaniem (p <
0,001, ryc. 1), II a III badaniem (p < 0,05) i pomiędzy I
a III badaniem (p < 0,001). Nie uzyskano poprawy istotnej statystycznie u mężczyzn (I vs,II ns – ryc. 2, II vs. III
ns, I vs. III ns).
Skala Barthel - kobiety.
I vs. II p<0,001
100
Liczba punktów
80
60
40
20
0
Badanie I
Badanie II
Rycina 1. Skala Barthel – kobiety, porównanie wyników badania I i II.
Figure 1. Barthel scale – women, comparing the results of studies
I and II.
PRACE ORYGINALNE
Skala Barthel - mężczyźni.
I vs. II ns
100
80
Liczba punktów
344
60
40
20
0
Badanie I
Badanie II
Rycina 2. Skala Barthel – mężczyźni, porównanie wyników
badania I i II.
Figure 2. Barthel scale – men, comparing the results of studies
I and II.
Maksymalna sprawność w zakresie wykonywania
czynności życia codziennego uzyskana u kobiet i mężczyzn była porównywalna w badaniu I, II i III.
W badaniu I kobiety uzyskały średni wynik w teście
Tinetti 20,3 ± 7,1 punktów (mediana – 21, zakres: 0–28
punktów). Maksymalną liczbę punktów otrzymało 17
pacjentek. U 26 kobiet stwierdzono 5-krotnie wyższe
ryzyko upadku (wynik poniżej 19 punktów). Mężczyźni
uzyskali natomiast średni wynik 20,5 ± 5,2 punktów
(mediana – 21, zakres: 11–28 punktów). Maksymalną
liczbę punktów otrzymało 3 pacjentów. U 9 mężczyzn
stwierdzono 5-krotnie wyższe ryzyko upadku.
Podczas badania II kobiety uzyskały w zakresie oceny chodu i równowagi wynik 22,0 ± 5,4 punktów (mediana – 24, zakres: 9-28 punktów). Maksymalną liczbę
punktów otrzymało 17 pacjentek. U 21 kobiet uzyskano
wynik poniżej 19 punktów. Mężczyźni otrzymali natomiast średnio 21,7 ± 5,1 punktów (mediana – 23, zakres:
12–28 punktów). Wynik maksymalny stwierdzono u 4 pacjentów. U 8 mężczyzn zaobserwowano 5-krotnie wyższe
ryzyko upadku.
W badaniu III kobiety uzyskały średni wynik w teście Tinetti 22,2 ± 5,2 punktów (mediana – 24, zakres:
9–28 punktów). Maksymalną liczbę punktów otrzymało
17 pacjentek. U 19 kobiet stwierdzono wynik poniżej 19
punktów. Mężczyźni uzyskali średni wynik 22,2 ± 4,9
punktów (mediana – 24, zakres: 12–28 punktów). Wynik
maksymalny stwierdzono u 4 pacjentów. Liczba mężczyzn, którzy uzyskali wynik poniżej 19 punktów była
taka sama jak w badaniu II.
Wpływ rehabilitacji na sprawność funkcjonalną starszych kobiet i mężczyzn
W teście Tinetti uzyskano poprawę istotną statystycznie u kobiet porównując wyniki uzyskane w badaniu I i II (p < 0,001), II i III (p < 0,05), a także I i III (p <
0,001). U mężczyzn również uzyskano poprawę w zakresie chodu i równowagi porównując wyniki uzyskane
w badaniu I i II (p < 0,01), II i III (p < 0,05), a także
I i III (p < 0,01).
Maksymalna sprawność w zakresie chodu i równowagi
u mężczyzn i kobiet była porównywalna (ns) we wszystkich badaniach. Również nie wykazano różnicy istotnej
statystycznie porównując grupę kobiet i grupę mężczyzn
pod kątem zwiększonego 5-krotnie ryzyka upadku.
W badaniu I kobiety uzyskały średni wynik w skali
VAS oceniającej samopoczucie 5,8 ± 2,2 punkty (mediana –
5, zakres: 0–10 punktów). Mężczyźni otrzymali średnio 5,9
± 1,7 punktów (mediana – 5, zakres: 2–10 punktów). Podczas badania II kobiety uzyskały średni wynik 6,9 ± 2,0
punktów (mediana – 7, zakres: 0–10 punktów). Mężczyźni
otrzymali średnio 7,1 ± 1,5 punktów (mediana – 7, zakres:
5–10 punktów). W badaniu III kobiety uzyskały średni
wynik 6,9 ± 2,1 punktów (mediana – 7, zakres: 0–10 punktów). Mężczyźni otrzymali średnio 7,0 ± 1,8 punktów (mediana – 7, zakres: 4–10 punktów).
Poprawę samopoczucia odnotowano w obu grupach
porównując wyniki na początku usprawniania i na zakończenie usprawniania na oddziale rehabilitacyjnym,
a także porównując badanie I z wynikami badania III.
Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn nie uzyskano poprawy istotnej statystycznie porównując samopoczucie
na zakończeniu pobytu na oddziale i po samodzielnej
rehabilitacji w domu (II vs. III, ns).
Liczba kobiet i mężczyzn, którzy określili swoje samopoczucie jako bardzo dobre, nie różniła się w badaniu
I, II i III (ns).
Systematycznie przez cztery tygodnie po opuszczeniu oddziału rehabilitacyjnego ćwiczyło 29 kobiet i 13
mężczyzn (ryc. 3). Średnia liczba dni ćwiczeń u kobiet
i mężczyzn była porównywalna. (19,3 ± 10,9 vs 18,5 ±
9,8). Nie wykazano, aby kobiety ćwiczyły systematyczniej od mężczyzn. Podobnie liczba kobiet i mężczyzn,
którzy nie ćwiczyli w ogóle nie różniła się (14/75 vs
3/25, ryc. 4).
Systematyczność ćwiczeń - kobiety a mężczyźni.
50
28 dni ćwiczeń
Liczba osób
40
Poniżej 28 dni ćwiczeń
ns
30
20
10
0
Kobiety
Mężczyźni
Rycina 3. Systematyczność ćwiczeń kobiet i mężczyzn po 28
dniach od opuszczenia oddziału rehabilitacyjnego.
Figure 3. Systematic training for men and women after 28 days
of leaving the rehabilitation ward.
345
Brak systematyczności ćwiczeń - kobiety a męźczyźni.
80
0 dni ćwiczeń
Powyzej 0 dni ćwiczeń
60
ns
40
20
0
Kobiety
Mężczyźni
Rycina 4. Brak systematyczności ćwiczeń kobiet i mężczyzn
po 28 dniach od opuszczenia oddziału rehabilitacyjnego.
Figure 4. Lack of systematic training for men and women after
28 days of leaving the rehabilitation ward.
Nie wykazano, aby kobiety, które ćwiczyły systematycznie miały większa poprawę w zakresie sprawności (skala Barthel, badanie III) od mężczyzn, którzy ćwiczyli systematycznie. Poprawa w zakresie chodu i równowagi u kobiet i mężczyzn ćwiczących systematycznie była porównywalna. Samopoczucie u kobiet i u mężczyzn ćwiczących
systematycznie nie różniło się istotnie statystycznie (ryc. 4).
Wiek osób biorących udział w badaniu (kobiety i mężczyźni
w wieku 65–74 lata i kobiety i mężczyźni w wieku powyżej
75 lat) ćwiczących systematycznie nie różnił się.
Dyskusja
Wśród pacjentów przebywających na oddziale rehabilitacyjnym przeważały kobiety. Mężczyźni stanowili
25% pacjentów. Ocena funkcji poznawczych nie wykazała różnicy pomiędzy starszymi kobietami, a starszymi
mężczyznami.
Po pobycie na oddziale i po rehabilitacji domowej pacjentki uzyskały w zakresie wykonywania czynności życia
codziennego poprawę istotną statystycznie, podczas gdy
sprawność mężczyzn pozostała na takim samym poziomie.
Może to wynikać z tego, iż starsze kobiety są generalnie
bardziej niesprawne w porównaniu do mężczyzn i poprawa
sprawności jest u nich bardziej wyraźna [6]. Sprawność
wyjściowa w badaniach własnych była porównywalna
u kobiet i mężczyzn. Badania Hadry i wsp. wykazały natomiast, iż starsi mężczyźni są generalnie bardziej sprawni od
kobiet w zakresie takich czynności, jak kąpiel, ubieranie się,
sprzątanie i robienie zakupów [7].
W zakresie chodu i równowagi uzyskano poprawę
istotną statystycznie we wszystkich badaniach zarówno
u kobiet, jak i u mężczyzn. Również Protas i wsp. zauważyli pozytywne rezultaty po zastosowaniu indywidualnie
dobranych ćwiczeń chodu i równowagi przez okres 4 tygodni [8]. Analizowani przeze mnie pacjenci uzyskali również
poprawę po miesięcznym usprawnianiu w domu. Badania
Takataa i wsp. wykazały, iż starsi mężczyźni mają większą
siłę mięśniową, potrafią też dłużej stać na jednej nodze w
porównaniu do kobiet (statyczny test na równowagę). Kobiety mają jednak większą prędkość chodu [9]. W badaniach własnych nie wykazano różnicy pomiędzy kobietami
a mężczyznami w zakresie zwiększonego ryzyka upadku.
PRACE ORYGINALNE
346
Adrianna Maria Borowicz, Katarzyna Wieczorowska-Tobis
Według Gunendi częstość upadków jest wyższa u starszych
kobiet niż u mężczyzn i ma związek ze zmniejszeniem
stabilności postawy i zaburzeniami ogólnego stanu zdrowia
[10]. Zmniejszenie stabilności postawy wiąże się między
innymi ze zmniejszeniem siły mięśniowej, a starsze kobiety
mają mniejszą siłę mięśniową w porównaniu do starszych
mężczyzn [11]. Są jednak również wyniki mówiące, iż płeć
nie jest czynnikiem wpływającym na ryzyko upadku. Sprzeczne doniesienia wynikają z zastosowania różnych narzędzi
badawczych w przeprowadzanych analizach [12].
Poprawa samopoczucia po pobycie na oddziale prawdopodobnie wynikała z poprawy sprawności w zakresie
wykonywania czynności życia codziennego, a także chodu
i równowagi u kobiet, natomiast z poprawy chodu i równowagi u mężczyzn. Ponieważ kobiety są bardziej skłonne
niż mężczyźni do przeżywania i wyrażania negatywnych
nastrojów i częściej cierpią z powodu takich zaburzeń jak
depresja i stany lękowe [13], można byłoby się spodziewać,
iż samopoczucie kobiet będzie niższe niż mężczyzn. Tymczasem nie było różnicy pomiędzy mężczyznami a kobietami w badaniach własnych.
Starsze kobiety po opuszczeniu oddziału rehabilitacyjnego nie ćwiczyły systematyczniej od mężczyzn. Być może
zarówno kobiety, jak i mężczyźni potrzebują nadzoru ze
strony rehabilitanta, aby mieć większa mobilizację do ćwiczeń. Być może wtedy również ich samopoczucie byłoby
lepsze (nie uzyskano poprawy istotnej statystycznie pomiędzy badaniem II a III u kobiet i u mężczyzn). Warto się
również zastanowić, czy lepsze są ćwiczenia prowadzone
w grupie na sali gimnastycznej, czy też ćwiczenia prowadzone indywidualnie w domu. Cyarto i wsp. wykazali, iż
osoby, u których przeprowadzano trening równowagi
i ćwiczenia wzmacniające główne grupy mięśniowe poza
domem, w czasie zajęć zespołowych, miały lepsze rezultaty
w zakresie równowagi statycznej w porównaniu do osób
ćwiczących pod nadzorem w domu. Natomiast ćwiczący
indywidualnie w domu mieli większą pewność w zakresie
równowagi niż osoby ćwiczące w grupie [14].
Wnioski
1. Analizowane kobiety uzyskały poprawę istotną
statystycznie w zakresie wykonywania czynności życia
codziennego w przeciwieństwie do mężczyzn.
2. W badanej grupie nie stwierdzono związku płci
ani z ryzykiem upadku, ani z samopoczuciem.
3. Płeć nie miała wpływu na systematyczność wykonywania ćwiczeń domowych.
Piśmiennictwo
1. Wieczorowska-Tobis K.: Podstawowe pojęcia geriatrii
i gerontologii. W: Fizjoterapia w geriatrii. Wieczorowska-Tobis K., Kostka T., Borowicz A.M. (red.), PZWL,
Warszawa 2011, 3-10.
PRACE ORYGINALNE
2. Borowicz A.M., Wieczorowska-Tobis K.: Zasady usprawniania osób w wieku podeszłym. W: Wyzwania ochrony
zdrowia. Baum E., Staszewski R. (red.), Agrainvest, Poznań 2009, 167-178.
3. Informacja prasowa TNS OBOP pt. „Polki dbają o zdrowie” z dnia 6.03.2006, www.tns-global.pl/centrum/2007/
2007-03#4188.
4. Buurma H., Schalekamp T., Egberts A.C. i wsp.: Compliance with national guidelines for the management
of drug-drug interactions in Dutch community pharmacies.
Ann. Pharmacother., 2007, 41(12), 2024-31.
5. Gorman G.K., Read J.G.: Why men die younger than
women. Geriatrics Aging, 2007, 10, 182-191.
6. Mĺnsdotter A.: Further Thoughts on Gender and Lifetime
Health. Gerontology, 2010, 56, 345-347.
7. Hardy S.E., Allore H.G., Guo Z. i wsp.: Explaining the
Effect of Gender on Functional Transitions in Older Persons. Gerontology, 2008, 54, 79-86.
8. Protas E.J., Wang Ch., Harris C.: Usefulness of an individualized balance and gait intervention programme
based on the problem-oriented assessment of mobility in
nursing Home residents. Disabil. Rehabil., 2001, 23, 5,
192-198.
9. Takataa Y., Ansaib T., Soh I. i wsp.: Physical fitness and
6.5-year mortality in an 85-year-old community-dwelling
population. Archives of Gerontology and Geriatrics,
2012, 54, 28-33.
10. Gunendi Z., Ozyemisci-Taskiran O., Demirsoy N.: The
effect of 4-week aerobic exercise program on postural
balance in postmenopausal women with osteoporosis.
Rheumatol. Int., 2008, 28,1217-1222.
11. Lötscher F., Löffel T., Steiner R. i wsp.: Biologically relevant sex differences for fitness-related parameters in
active octogenarians. Eur. J. Appl. Physiol., 2007, 99,
533-540.
12. Kim J., Eom G., Kim Ch.: Sex differences in the postural
sway characteristics of young and elderly subjects during
quiet natural standing. Geriatr. Gerontol. Int., 2010, 10,
191-198.
13. Reid A.: Gender and Sources of Subjective Well-Being.
Sex Roles 2004, 51,11/12, 617-629.
14. Cyarto E.V., Brown W.J., Marshall A.L. i wsp.: Comparative Effects of Home- and Group-Based Exercise on
Balance Confidence and Balance Ability in Older Adults:
Cluster Randomized Trial. Gerontology, 2008, 54, 272-280.
Adres do korespondencji:
Katedra Geriatrii i Gerontologii
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Święcickiego 6
60-781 Poznań